preview - Brandbeeld

Waarom dit boek?
De tuinen van Tolsteeg zijn twee tuinen van woonzorgcentrum Tolsteeg in Utrecht. De buitentuin is een moestuin met allerlei vergeten groenten en andere bijzondere planten. Hier zwaait
tuinman Kees van der Laan de scepter, bijgestaan door vrijwilligers en bewoners. De binnentuin bevindt zich in het atrium van het aanleungedeelte en is nog in ontwikkeling. In de
zogeheten groengroep overleggen bewoners en professionals over de aanleg, die in 2014
moet plaatsvinden. Hieraan ging een intensieve periode van onderzoek en uitproberen vooraf,
vanwege de lastige klimatologische omstandigheden in deze ruimte.
Groenten, pla
nten en men
sen
om nooit te v
e rg e t e n
De tuinen
van Tolsteeg
Dit boek is een initiatief van Maartje Brand. In het kader van haar fotografieopleiding moest
ze een boek maken, dat over alles mocht gaan: over insecten, Kameroen, landmijnen of de
capibara of iets anders; als er maar veel foto’s bij gemaakt konden worden. Maartje koos
voor een onderwerp waar ze inspiratie en energie van krijgt: de ontwikkeling van de tuinen in
en bij woonzorgcentrum Tolsteeg. Ze vond Eric de Koning en Elise Volker bereid de teksten en
de vormgeving op zich nemen en ging aan de slag.
In weerwil van de titel vormen de tuinen niet het hoofdonderwerp van dit boek. Ze zijn veeleer
een decor voor de verhalen die je in de tuinen kunt horen: herinneringen van bewoners,
feiten en weetjes over de groenten en planten die er groeien en het verhaal achter de tuinen;
hoe verschillende bevlogen professionals de handen ineen sloegen om de leefomgeving van de
bewoners van Tolsteeg mooier, groener en inspirerender te maken.
Met deze ingrediënten hebben we een boek samengesteld dat verder wil rijken dan de opdracht die eraan ten grondslag ligt. Het is een boek geworden voor iedereen die iets heeft met
de wijk, met de stad, met de bewoners, met vergeten groenten, met koken, met stadslandbouw,
met welzijn of met preventieve gezondheidszorg. Of met mooie fotografie, uiteraard.
Utrecht, mei 2014
2 De tuinen
van Tolsteeg 3
Mevrouw Anita Tuk
83 jaar
Veelbewogen. Als DAT woorD
op iemAnDs leVensloop VAn
ToepAssing is, DAn is heT wel op
DAT VAn AniTA Tuk. VAn Alles is
ze geweesT: pensionhouDsTer,
TAxichAuffeur, pompbeDienDe
en nog Veel meer. zelf hAAlT ze
hAAr schouDers eroVer op:
‘bewogen leVen, Ach jA. oVerAl
leer je VAn.’
-
‘Het leven is een leerproces’
4 De tuinen
van Tolsteeg 5
Sier
asperge
ALS JE EROP LET, ZIE JE DE SIERASPERGE OP STEEDS
MEER PLEKKEN, OOK IN WAT MEER ZAKELIJKE EN
STRAKKE INTERIEURS, OMDAT HET GEEN OPDRINGERIGE
PLANT IS. HIJ BLOEIT NIET VAAK EN ALS DAT TOCH
GEBEURT, VERBERGT DE PLANT DE KLEINE WITTE
BLOEMETJES ONDER HAAR BLADEREN. VERDER KAN DE
PLANT – NET ALS HAAR EETBARE ZUSJE – RODE BESJES
KRIJGEN, MAAR KIJK WEL UIT MET KINDEREN EN HUISDIEREN WANT BIJ DE SIERASPERGE ZIJN DIE GIFTIG.
De tuinen
orus
Spre
sier
ngeri
Asp
erg
e
Zo op het oog hebben de asperge en de sierasperge niets met elkaar gemeen.
Toch zijn ze familie van elkaar. Dat kun je zien aan het aspergeloof. De kleine, verfijnde
spoorachtige bladeren
ziejejeook
ookterug
terugbij
bijde
desierasperge.
sierasperge.De
Deblaadjes
blaadjeszijn
zijnzo
zodun,
dun,dat
datze
zeaan
zbladerenie
aan
groene
denken.
Het geeft
sierlijke
uitstraling,
waarom
groene
verenveren
doendoen
denken.
Het geeft
een een
sierlijke
uitstraling,
redenreden
waarom
dezedeze
plantplant
erg
erg
populair
als kamerplant.
populair
is alsis kamerplant.
Daar
Daarkomt
komtbijbijdat
datdedesierasperge
sieraspergeerg
ergsterk
sterkis.is.
JeJehoeft
hoeftniet
nietbepaald
bepaaldgroene
groenevingers
vingerstetehebben
hebben
om
omeen
eensierasperge
sieraspergeininleven
leventetehouden.
houden.Houd
Houd
zezeuituithet
hetdirecte
directezonlicht,
zonlicht,geef
geefzezeregelmatig
regelmatig
water,
water,besproei
besproeizezezozonunuenendan
danenendedeplant
plant
zalzalgroeien
groeienalsalskool,
kool,om
omnog
nogmaar
maareens
eenseen
een
groente
groentetetenoemen.
noemen.
Er
Er komen
komen steeds
steeds nieuwe
nieuwe ranken
ranken tevoorschijn,
tevoorschijn,
die
die inin eerste
eerste instantie
instantie omhoog
omhoog groeien,
groeien,
totdat
totdat ze
ze te
te zwaar
zwaar worden
worden en
en gaan
gaan hangen.
hangen.
Daarom
Daarom zie
zie jeje de
de sierasperge
sierasperge ook
ook wel
wel als
als
hangplant.In
hangplant.In het
het voorjaar
voorjaar verpotten,
verpotten, want
want het
het
vormen
vormen van
van wortels
wortels gaat
gaat ook
ook hard.
hard.
van Tolsteeg 7
Uitdaging
De impact van groen op ouderen is zo groot, dat Anneke Moors haar
focus verlegt van stadslandbouw naar welzijn en gezondheid. Het is niet
langer nodig om als wegbereider voor stadslandbouw op te treden, omdat het zo breed in de stad is opgepakt. Tijd voor de volgende uitdaging.
Anneke Moors
Stichting Stadslandbouw Utrecht
AANLEIDING VOOR OPRICHTING VAN DE
STICHTING STADSLANDBOUW UTRECHT
WAS EEN RONDGANG LANGS CORPORATIES EN WIJKBUREAUS MET DE VRAAG
WELKE RUIMTE MEN ZAG – LETTERLIJK EN
FIGUURLIJK – VOOR STADSLANDBOUW.
‘Portaal zag meteen kansen voor hun
kwetsbare plekken,’ vertelt Anneke Moors,
‘en vroegen ons of we iets konden met het
binnenterrein tussen de flats aan de Huize
de Geerlaan en het atrium van Tolsteeg.
Op die buitenlocatie konden we snel aan de
slag, maar binnen was het een ander verhaal.
Al vrij snel bleek dat het technisch een ingewikkelde ruimte was: weinig licht, beperkte
ventilatie en onverwarmd. Voor het inschakelen
van externe professionals was er te weinig
budget. Wel heeft de TU Delft er een groepje
van vijf studenten aan laten werken en die
bedachten schitterende ontwerpen, maar de
band met groen was niet zo groot. En daar
was het de meeste bewoners wel om te doen.’
8 De tuinen
ONVERWELDIGEND
Besloten werd om proefondervindelijk te
onderzoeken wat er in de binnentuin wil
groeien en wat niet. ‘Ondertussen was
AxionContinu met Kees van der Laan aan
de slag gegaan voor de buitentuin. Dat
was veel minder complex dus daar werden
snelle slagen gemaakt. Met Kees zijn we
daarna, in nauwe samenspraak met de
bewoners, gaan bekijken wat mogelijk is
in het atrium en vooral ook: waar behoefte
aan is.’De betrokkenheid van de bewoners
heeft Anneke overweldigd, zegt ze. ‘De
bewoners onderhouden de groeneilandjes
die we hebben aangelegd, praten mee over
het ontwerp en zijn heel betrokken. Geweldig om te zien hoe de mensen opbloeien,
zo krijgen ze de kans om te laten zien wat
ze allemaal kunnen. Je ziet mensen als het
ware hun oorspronkelijke kleur terugkrijgen.’
Het project heeft haar gegrepen, kun je wel
zeggen. ‘Het afgelopen jaar is er heel veel
gebeurd, er zijn veel gesprekken met allerlei
externe groendeskundigen gevoerd, er zijn
fondsen geworven en de bewoners kwamen
ook met veel ideeën. Door de groeneilandjes
zie je dat het kan, nu gaan we het echt
serieus aanpakken, onder meer door grote
bamboebomen in de ruimte te plaatsen.’
REALISATIE
De stadslandbouw is eigenlijk steeds meer
op de achtergrond geraakt door alle
ontwikkelingen. Enerzijds bleek het thema
in de stad steeds vaker te worden opgepakt,
zodat de stichting geen katalytische rol
meer hoeft te spelen, anderzijds groeide
bij Anneke de interesse voor welzijn en
preventieve gezondheidszorg, door mensen
te prikkelen om in beweging te komen.
‘Daarom, en ook omdat hier nog zo veel te doen is, laten we de stichting nu overvloeien
in een stichting Tuinen van Tolsteeg. 2014 is een realisatiejaar, daarna moeten we zorgen
dat het blijft bestaan en de impact uitbouwen door aan de tuin nieuwe activiteiten te
koppelen.
Daarnaast moeten er nieuwe fondsen en vrijwilligers geworven worden, wie weet kunnen
we aanvragen doen voor bewegingstoestellen in de tuin, noem maar op. Er zijn mogelijkheden te over, ook als de binnentuin er eenmaal is. Eigenlijk begint het nu pas.’
‘Het
begint
nu pas’
van Tolsteeg
Oer
wortel
men zegT DAT De orAnje
worTel een neDerlAnDse
uiTVinDing is. of Deze
gekweekT is meT oog op
heT orAnjehuis, VerTelT
De geschieDenis nieT.
nieuwD nAAr De kleur
VAn De keTel huTspoT Die
De spAnjAArDen AchTer
lieTen nA heT beleg om
leiDen in 1574, mAAr
Zo zijn de
gele en witte peen
wat minder zoet
Carota
o e rwo
rT e l
-
Feit is dat de wortel die we
zo goed kennen, oorspronkelijk
niet oranje was, maar geel,
wit, rood of paars.
Tegenwoordig zien we die
penen, ook wel oerpenen of
oerwortels, weer terug bij
groentekwekers.
En daar is alle reden toe,
want ze bieden allerlei
nieuwe smaken.
10 De tuinen
van Tolsteeg 11
Mevrouw Zus Jansen
96 jaar
ieDereen in TolsTeeg kenT
zus jAnsen. VoorDAT ze hier
woonDe kwAm ze hier Voor
hAAr moeDer en Voor heT Vele
Vrijwilligerswerk DAT hAAr
AAn heT huis bonD, en binDT.
wAnT ze DoeT nog VAn Alles.
‘ik kAn nou eenmAAl nieT sTil
ziTTen.’
-
-
12 De tuinen
‘Ik kan niet stil zitten’
van Tolsteeg 13

Download Report