Voeding bij patiënt met gemetastaseerde ziekte

Voeding bij patiënten
met gemetastaseerde ziekte
Marjolanda Kennis
Diëtist oncologie
Instituut Verbeeten
Masterclass mamma- en longcarcinoom
28-4-2014
1
Indeling
• Spectrum palliatieve voedingszorg
• Van adequate of verrijkte voeding
… naar comfort voeding
… naar stoppen met voeden
• (Para)medische aspecten
• De patiënt achter de medische aspecten
28-4-2014
2
Palliatieve zorg
Surprise question
28-4-2014
Zal het mij verbazen als deze patiënt
over een jaar is overleden ?
3
Spectrum palliatieve voedingszorg
Bron: LWDO 2013, naar model Spectrum palliatieve zorg, De Graeff e.a. 2010
28-4-2014
4
Adequate voeding
Wanneer: Bij min op meer stabiele ziekte en/of ter ondersteuning
ziektegerichte behandeling.
Doel:
• Bijdrage aan welbevinden.
• Voorkomen/verminderen complicaties door behandeling.
• Onnodige of te snelle verslechtering voorkomen.
Richtlijn
• 1.0-1.2 gram eiwit/kg actueel lichaamsgewicht/dag.
• Energie: conform formule Harris&Benedict + activiteiten toeslagen.
Of grove schatting dmv: 25-30kcal/kg actueel lichaamsgewicht.
• Voedingsvezel, vocht, vitaminen&mineralen&spoorelementen
conform algemene aanbevelingen.
28-4-2014
5
Adequate voeding
in de praktijk
Pt 70 kg = 70-84 g Eiwit / 1750-2100 Kcal
Bijvoorbeeld:
5 sneetjes brood, hartig belegd
3 zuivelproducten (melk/vla etc)
1 portie warme maaltijd
2 vruchten
1 versnapering (bv snicker)
28-4-2014
6
Energie-eiwitverrijkte voeding
Wanneer: Bij verhoogde behoefte en ter ondersteuning ziektegerichte
behandeling.
Doel:
• Bijdrage aan welbevinden.
• Voorkomen/verminderen complicaties door behandeling.
• Verbeteren of handhaven voedingstoestand.
Richtlijn
• 1.2-1.5 gram eiwit/kg actueel lichaamsgewicht/dag.
• Energie conform formule van Harris en Benedict + toeslag voor
activiteit, metabole stress en/of gewichtstoename.
Of grove schatting dmv: 30-40 kcal/kg actueel lichaamsgewicht.
• Voedingsvezel, vocht, vitaminen&mineralen&spoorelementen conform
algemene aanbevelingen.
28-4-2014
7
Energie-eiwitverrijkte voeding
in de praktijk
Pt 70 kg = 84-105 g Eiwit / 2100 - 2800Kcal
Bijvoorbeeld
6 sneetjes brood, hartig –dubbel- belegd
3 zuivelproducten (melk/vla etc)
1,5 portie warme maaltijd
2 fruit
1 versnapering (bv snicker)
OF de helft + 2 fl drinkvoeding à 300kcal
28-4-2014
8
Stappen in dieetbehandeling
1. Algemene adviezen rondom maaltijdgebruik
2. Voeding afgestemd op voorkeuren & aversies
3. Klachten: andere keuzes of consistentie
4. Gewichtsverlies: aanvulling met snacks
5. Onvoldoende inname: dieetpreparaten
28-4-2014
9
Dieetpreparaten
Meer dan: 40 verschillende soorten bijvoeding
Meer dan: 165 verschillende smaken
Wat is nodig ? Welke is het lekkerst ?
Verwijzing naar diëtist noodzakelijk.
28-4-2014
10
Rol diëtist in voedingsadvisering
• Individueel voedingsadvies door diëtist
 positief effect op voedingsinname en gewichtsbehoud
of gewichtsverbetering [Isenring 2004; Ravasco 2005;
v.d. Berg 2010]
• Individueel voedingsadvies door diëtist
 beter effect op gewichtsbehoud / gewichtsverbetering
dan groepsvoorlichting of een algemeen (schriftelijk)
advies [Person 2002]
28-4-2014
11
Comfort voeding
Wanneer: Voortschrijdende ziekte, op geleide van klachten
en wensen patiënt. Prognose verslechtert.
Doel:
• Gericht op comfort/welbevinden.
• Verlichting van klachten.
Richtlijn
• Patiënt eet wat hij wil & kan eten.
• Patiënt laat achterwege wat hij niet wil & kan eten.
Hebben dieetpreparaten hierin een rol ?
28-4-2014
12
Spectrum palliatieve voedingszorg
Bron: LWDO 2013, naar model Spectrum palliatieve zorg, De Graeff e.a. 2010
28-4-2014
13
“Eigen dieet” Moerman / Houtsmuller /
koolhydraatarm, tarwegras-sap, etc.
Formeel geen plaats in richtlijnen rondom
voedingszorg: geen wetenschappelijke
onderbouwing.
Echter:
Het gevoel van de patiënt is vaak niet
gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek
28-4-2014
14
Medische aspecten
• Hersenmetastasen
Klachten afhankelijk van de plaats in de
hersenen&hoeveelheid omringend oedeem:
•
•
Hoofdpijn (25-50%)
Cognitieve en gedragsstoornissen (15-35%, mgl oplopend tot 75%)
28-4-2014
15
Neglect
één lichaamshelft of een deel van de ruimte om iemand heen wordt stelselmatig verwaarloosd.
Apraxie
Het is moeilijk of onmogelijk om bepaalde
motorische bewegingen uit te voeren.
Agnosie
het onvermogen om dingen (beelden, geluiden, geuren) te herkennen die
via de zintuigen (ogen, oren, neus, mond, tast) waargenomen worden
Medische aspecten
• Hersenmetastasen
Klachten afhankelijk van de plaats in de
hersenen&hoeveelheid omringend oedeem:
•
•
•
•
•
Hoofdpijn (25-50%)
Cognitieve en gedragsstoornissen (15-35%, mgl oplopend tot 75%)
Krachtsverlies (15-33%)
Afasie (9-15%)
Misselijkheid en braken (<10%)
•
Toename eetlust bij dexamethasongebruik
28-4-2014
19
Medische aspecten
Levermetastasen:
– Mogelijke ascitis
– Mogelijke verstoring spijsvertering
– Mogelijke verstoring algeheel welbevinden
28-4-2014
20
Medische aspecten
Botmetastasen:
– Pijn kan erg op de voorgrond staan
– Pijnmedicatie kan eetlust beinvloeden
– Hypercalciemie
28-4-2014
21
Anorexie-cachexie syndroom
in de palliatieve fase
• Cytokines van tumor
• Cytokines van immuunsysteem
Verstoorde
lichaamshuishouding:
gestoorde stofwisseling van
eiwit, vet en koolhydraten
Kanker
• Spierafbraak
• Eetlust
• Verzadiging
Minder bewegen
Minder eten
Gewichtsverlies
Zwakte , spierafbraak
28-4-2014
22
Stadia van cachexie
Precachexie
Onbedoeld gewichtsverlies ≤ 5% gewichtsverlies met:
anorexie, moeheid, metabole ontregelingen (CRP  , albumine )
Cachexie
Onbedoeld gewichtsverlies ≥ 10% met min. 3 van de kenmerken:
 Anorexie (slechte eetlust) met een sterk verminderde inname
 Verminderde spiermassa
 Afgenomen spierkracht en conditie
 Ernstige vermoeidheid
 Metabole ontregelingen (CRP  , albumine  )
Refractaire (onomkeerbare) cachexie (85%)
 Criteria als bij cachexie
 Karnofskyscore ≤ 40 (merendeel bedlegerig)
 Levensverwachting ≤ 3 maanden
CRP: C-reactief proteïne, acute fase
eiwit, maat voor inflammatie
Meerdere aspecten bij cachexie
• Vermagering, spierzwakte
→
somatisch
• Zichtbaarheid, schaamte
→
psychologisch
• Minder actief, minder contact
→
sociaal
• Confrontatie naderend einde
→
spiritueel
gesprek over
voeding met
patiënt en naasten
Afzien van eten&drinken
• Natuurlijk verloop
‘De patiënt gaat niet dood omdat hij niet meer eet of drinkt, maar eet
of drinkt niet meer omdat hij doodgaat'.
• Voor- en nadelen afwegen iom patiënt/familie
• Mantelzorg alternatieven bieden voor wegvallen
voedingszorg (pallialine: complementaire zorg )
• Bespreken bij starten in geval van kunstmatige
toediening, bijv. sondevoeding, TPV
28-4-2014
25
De patiënt centraal
Psychosociale / spirituele aspecten bij
zorgbeleid in palliatieve zorg oa:
• Religieuze achtergrond (streven naar zo lang
mogelijk leven, niet naar "een goede dood”)
• Visie op leven en sterven.
28-4-2014
26
De patient centraal
CASUS
Han 51 jaar.
Getrouwd, 2 kinderen.
Eigen bedrijf in verzekeringen&assurantiën
Mei 1999 diagnose: kleincellig longcarcinoom
Video: oktober 1999
28-4-2014
27
De patiënt centraal
CASUS
Deze patiënt wil aansterken. Hij denkt
daarmee nog een behandeling te kunnen
ondergaan….
En daarmee zijn leven te kunnen verlengen
Hij vraagt om dieetpreparaten.
 Wat denkt u nu ?
28-4-2014
28
STEM
Sterven op je eigen manier
• Sterfstijl: pro-actieven
– Kritisch als het gaat om zorg.
– De dood is geen taboe; alles is geregeld.
– Willen alles weten. Zijn zelfredzaam.
• Ondersteunend
– Inzicht geven in alle opties.
– Geef regie en geef kaders.
– Verwijs naar andere informatie.
www.doodgewoonbespreekbaar.nl
www.stichtingstem.info
28-4-2014
29
Bronnen
• Handboek Voeding bij kanker
o Hoofdstuk: Voedingsbehoefte- en advies
o Hoofdstuk: Klachten en concrete adviezen
o Hoofdstuk: Palliatieve zorg
• Oncoline.nl: Voeding en Dieet 2.0
o
Klachten&adviezen en palliatieve zorg
• Pallialine.nl
o Richtlijn gewichtsverlies en anorexie
o Richtlijn symptomen: diversen. Bijv.
misselijkheid&braken (2014)
(2014)
Conclusie
Shared decision making:
“ Evidence-based zorgverlening wordt dienstbaar gesteld aan de
doelen van de patiënt en zijn naaste” (citaat zorgmodule PZ)
Richtlijnen zijn belangrijk
en…..
Bedankt voor uw aandacht
[email protected]
28-4-2014
31

Download Report