Verslag OSA conferentie 4 juni 2014

OSA conferentie, “ Werken aan sterke coalities voor stadslandbouw in Almere”
4 juni TMG-Partycenter
De aanleiding voor deze bijeenkomst was het driejarig bestaan van het Ontwikkelcentrum Stadslandbouw
Almere; OSA. In die periode is OSA actief geweest in veel projecten en netwerken zowel in een ondersteunende
als in een initiërende rol; zowel met burgers, bedrijven als met overheden. OSA blijkt daarin succesvol: er
ontstaan werkbare, renderende praktijkcoalities.
Het doel van de conferentie is om op basis van enkele toonaangevende voorbeelden met elkaar te bespreken
hoe stadslandbouw maatschappelijke en economische betekenis krijgt, hoe OSA en andere partners daarin
zouden moeten opereren, en hoe de betekenis van stadslandbouw en stedelijk voedsel voor Almere in de
komende jaren een flinke zwiep kan krijgen.
Aan deze bijeenkomst namen ongeveer 90 mensen deel.
Programma
13.00 uur
13.30 uur
13.35 uur
13.50 uur
14.15 uur
14.30 uur
15.30 uur
16.30 uur
17.00 uur
Ontvangst
Welkom door dagvoorzitter Harry Webers, oud algemeen directeur Witteveen+Bos, senior
adviseur energie en duurzaamheid.
Henk Mulder; Het belang van stadslandbouw voor de gemeente Almere.
Gaston Remmer; de ervaringen van drie jaar OSA.
Maarten Schäffner (Witteveen + Bos) en Jan Eelco Jansma (Wageningen UR) – OSA-monitor,
een systeem om stadslandbouwinitiatieven te waarderen.
Pauze met rondwandeling op VINDplaats Zenit, in gesprek met Team Zenit en de
stadsarcheologen.
Workshops
bedrijfsleven – Nieuwe verdienmodellen; een uitdaging voor de Buitenvaart.
burgerinitiatieven – VINDplaats Zenit; naar een breed gedragen initiatief.
beleid – Samenstelling en taken van een op te richten Green City Council.
Het afscheid van Gaston Remmers.
Afsluiting en netwerkborrel.
Welkom door dagvoorzitter Harry Webers
De middag werd geopend door dagvoorzitter Harry Webers, oud algemeen directeur Witteveen+Bos, senior
adviseur energie en duurzaamheid. Hij vertelde ons kort hoe de middag geprogrammeerd was en welke sprekers
hun woord zouden gaan doen. Ook vertelde hij over het belang van stadslandbouw voor de gemeente Almere en
over de groeiende interesse vanuit bewoners. Hijzelf komt uit Deventer, sinds kort de groenste stad van Europa,
en ziet Almere als snelst groeiende stad van Europa, zeker gezien de ambitie van Almere. Zij wil in 2030 namelijk
het aantal inwoners verdubbeld hebben en zou dan de 5e grootste stad van Nederland zijn.
Henk Mulder; Het belang van stadslandbouw voor de gemeente Almere.
Voor wethouder Mulder het woord kreeg werden er door de groep enkele vragen gesteld.
1. Tom Saat grondprijs Oosterwold te hoog voor stadslandbouw
2. Zou er niet gewerkt moeten worden aan een FoodHub in Almere
Reactie Henk Mulder, wethouder:
Gemeente Almere wil de het thema van de Floriade 2022 nog meer doortrekken in de stad:

Energietransitie Neutraal 2025

Mensen bevorderen om een gezonde levensstijl aan te nemen

Vergroenen van de stad
Er zijn nu twee grote voorbeelden in de stad in ontwikkeling voor Floriade:
1. Poort-Oost, hier is de grote vraag: hoe ga je met stadslandbouw om? Het gebied wordt als platteland ingericht
en wordt langzaam verstedelijkt. Stadslandbouw is daar erg moeilijk omdat de grond er niet geschikt voor is, vee
is hier wel voor mogelijk.
2. Oosterwold, gaat niet alleen over stadslandouw maar over mogelijkheden om te bouwen. Het gebied is 4000
ha en gaat verder dan de bestaande initiatieven. Het wordt nog nergens op de wereld toegepast. De overheid zal
bij Oosterwold geen kaders stellen maar wel stimuleren en faciliteren met een wijkbudget voor de initiatieven.
Op dit moment worden er met verschillende wereldsteden een samenwerkingsverband aangegaan voor de
Floriade; Toronto, Kaapstad, Taipe, Nairobe en Schezuen. Ook is er een samenwerking met de 15 steden van
het stedennetwerk.
Reactie op de vraag over de grondprijs in Oosterwold. Het gaar hier om landbouw met bouwfunctie: €9 per m2
voor landbouwgrond en €26 per m2 voor huizen. 26 euro zeer interessant maar 9 euro te hoog. Reden: eigenaar
RVOB, wil marktprijs.Voor gemeente is Oosterwold interessant voor stadslandbouw op grotere schaal: mesoniveau tussen stad en buitengebied.
Gaston Remmer; de ervaringen van drie jaar OSA
Op 8 februari 2011 is de kick-off geweest van de OSA. Drie werkvelden OSA: Strategie, leeromgeving en
projecten.
OSA heeft geholpen bij 25 initiatieven van bedrijven, burgers en overheid. Enkele voorbeelden:

Supermarktformule opzetten met lokale productie

Lokaal geteeld voedsel in de catering van almere integreren

Bewoners bewust maken van de eetbare omgeving met Almeerse Weelde

Kenniskring buurtmoestuinen

Wildplukwijzer

Vindplaats Zenit

Stadsakker Den Uylpark
De rol was voornamelijk de focus houden op het ontwikkelen van een commerciële en maatschappelijke
bedrijfsontwikkeling.
Maarten Schäffner ; De OSA-monitor, een systeem om stadslandbouwinitiatieven te waarderen.
Met dit meetinstrument kan er gekeken worden hoeveel waarde een project heeft als het alleen maar
maatschappelijke baten heeft. Deze tool moet vooral stadslandbouw meetbaar maken.
De volgende personen hebben zich aangemeld om in een vervolgtraject te participeren:
Monique Seynen
Drs. M.J.H. Rijs (Riet)
Arne Nooitgedacht
Didi van Dijk
Edwin L. de Vos
Lilly van Geest
ir. Wietske van Dijk
Monique van der Plas
Gerrit Jan Groothedde
Cliviastraat 4, 1338 WG, Almere
0610767031
Vlotgrasweg 11, 8219 PP, Lelystad 0320286117
0621227481
Almere
Gemeente Almere
Arubapier 5, 1339 KA, Almere
0365356430
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Regelrechtvandeboer, vindplaats Zenith,
Moestuin
Student CAH - Groene Stedelijke Ontwikkeling
Centrum Biologische Landbouw
Champ research & Consultancy on Employment & Social Security
Docent CAH Nederlands/Mediagebruik
CAH Vilentum - Studieleider Groene Stedelijke Ontwikkeling
Programmamanger Almere Buiten
Culinair Journalist
Arjan Dekking: Toelichting op vindplaats Zenit.
Dat er op de plaats waar nu Almere ligt 10.000 jaar geleden ook al mensen woonden weten slechts weinig
mensen. Het gebied was in die tijd een enorm moeras waar de rivier de Eem doorheen stroomde. Op rivierduinen
langs deze rivier woonden periodiek mensen. Almere heeft het best bewaarde steentijdlandschap van Nederland.
Op ruim 50 plaatsen in Almere worden hiervan sporen teruggevonden. VINDplaats Zenit is één van de oudste en
grootste (ongeveer 1 ha) en ligt midden in Almere Buiten. Samen met de Koninklijke Nederlandsche Heidemij
(KNHM) heeft OSA in 2013 het initiatief genomen om met bewoners, maatschappelijke organisaties en
ondernemers een plan te bedenken voor de inrichting van VINDplaats Zenit.
Er zijn een aantal ontwerpsessies georganiseerd, hieraan deden in totaal zo’n 60 mensen mee.
Uit deze groep belangstellenden is er een team Zenit geformeerd dat met de verdere inrichting en programmering
aan de slag gaat. Team Zenit bestaat uit een aantal buurtbewoners, ondernemers, zorginstellingen en
maatschappelijke organisaties. Team Zenit is in april 2014 verder gegaan als Stichting Zenit.
Yuka Tang, restaurant Tang Dynastie: maatschappelijke betrokken ondernemerschap. Theehuis: Tang Tuin
Chinese groenten in de keuken.
Excursie
Workshops
Buitenvaart – Nieuwe verdienmodellen; een uitdaging voor de Buitenvaart.
Glastuinbouwgebied De Buitenvaart heeft samen met bedrijventerrein de Vaart, en onder begeleiding van OSA
en het Platform Duurzame GebiedsOntwikkeling, in 20132014 een zoektocht doorgemaakt naar nieuwe
duurzame verdienmodellen. De rapportage van die zoektocht is te vinden op
http://www.kcgroen.nl/lectoraten/eco-effectief%20ondernemen%20stedelijke%20omgeving/onderzoek-enprojecten/bouwen%20aan%20stedelijke%20business%20modellen.aspx
Het leverde een veelheid van aanbevelingen op, waaronder deze belangrijke uitkomsten: a) creer een
gebiedsteam van ondernemers, overheid, kennisinstellingen en burgers om de potentie van De Buitenvaart te
realiseren; b) trek nieuw ondernemersbloed en –kapitaal aan om verrassende en veelbelovende bedrijvigheid te
stimuleren; c) creer een duurzame en rendabele infrastructuur voor energie.
Op de workshop van 4 juni besluiten de aanwezigen in te gaan op de punten a) en b). Er werden diverse
suggesties gegeven:

het gebiedsteam moet als een innovatiemotor fungeren;

concurrentie van tuinders onderling op nieuwe ideeen werkt averechts, want juist de samenklontering van
bedrijven met gelijksoortige en complementaire producten/diensten geeft het gebied een duidelijke profilering
en aantrekkingskracht;

deze profilering moet samen gaan met vindbaarheid door externe partijen (klanten, burgers) en een helder
gezamenlijk doel;

emblematische producten zouden positief kunnen werken, bv de ‘Buitenvaardbei’, of een FoodHub, of een
gezamenlijk kas;

ga voorbij een het kip-of-ei denken: wachten ‘tot er bewezen markt is’ voordat je een product lanceert lijkt
logisch, maar werkt verlammend in deze situatie, leidt niet tot vernieuwing

Om die impasse te doorbreken is het raadzaam om niche-markten op te zoeken, en de loyaliteit van de
klanten daarom heen te organiseren (specifieke ‘communities’ zoals patientengroepen die specifieke
producten vragen, ‘ethnic food’, speciale pepers, een uniek sierplant enz).

Een voorbeeld van een bedrijf dat op zich op een niche-markt richt is Vaja Exotic, dat zich recentelijk heeft
gevestigd op de Buitenvaart. Het kweekt tropische groenten (kouseband e.d.), en produceert specifiek voor
de Surinaamse afnemers in Nederland.

Geen massa-productie in ieder geval; mak je afnemers onderdeel van de business
VINDplaats Zenit; naar een breed gedragen initiatief.
Aangezien iedereen net een rondgang heeft gemaakt en Arjan Dekking een toelichting heeft gegeven hoeft er
over VINDplaats Zenit weinig meer toegelicht te worden. Kernvragen voor de workshop zijn:

Hoe vergroten we het aantal mensen dat zich aan dit initiatief verbindt en hoe houden we de mensen
betrokken.

Hoe kunnen we het succes van Zenit benutten bij andere casussen.
Betrokkenheid
Hiervoor worden een groot aantal tips gegeven:

Aan de gang blijven, telkens nieuwe dingen doen voor verschillende doelgroepen
o Leeftijden: (kinderen, volwassenen, ouderen,
o Interesses: kunst, archeologie, stadslandebouw

Crowdfunding en sponsoren

Zaai en oogstfeesten organiseren

Aanwezig zijn op evenementen

Oprichting van Vrienden van Zenit

Betrokkenheid bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties
Succes benutten

Vertalen van geleerde lessen naar andere initiatieven en de gemeente

Breng vergelijkbare initiatieven bij elkaar in een studieclub.
Samenstelling en taken van een op te richten Green City Council
Rol gemeente:

Inspireren door de droom te delen (EDBA)

De droom vertalen naar de menselijke maat. Wat zou het concreet voor de Almeerder kunnen
betekenen?

Maak de voorbeelden zoveel mogelijk zichtbaar. Tell it and Sell it en verwijs daarbij naar de droom

Daag ook de jongeren uit (Wil Bekkering) Bijv:
o Broedplaatsen
o Urban Greeners
o Participeren in Green Council

Buurtinitiatieven faciliteren, evt door los te laten

Intakeprocessen vereenvoudigen door die onderwerpen die onderdeel uitmaken van de GGC-thema’s.
Rol Green Council:

Helpt dromen/ideeën naar volwassen realistische en concrete plannen. Dit voorkomt frustratie in het
gemeentelijke intakeproces.

Heeft een bemiddelende rol tussen initiatief en gemeente

Verbinder tussen partners onderling en gemeente

Gericht op samenwerking

Agendeert belemmeringen

Counterpart gemeente

Stimulator