Berlin 2014 - Augustinianum

2014
BERLIJN
1
Joelle Arnouts:
Charlot Bähler:
Daan Barten:
Max Boot:
Melissa Brink:
Timon v. d. Burg:
Lars Dirne:
Gijs Hagen:
Bram v. d. Heuvel:
Femke v. d. Hoff:
Rik Hogeland:
Claire v.d. Horst
Jasper ten Holter:
Raymond Lam:
Benson Liang:
Romy v. Lieshout:
Stan Lindeman:
Luc Malcontent:
Mike Mennen:
Robert Moonen:
Simon Rietsema:
Stijn van Soest:
Eleanor Thelen:
Sander Troost:
Tom Valkenburg:
Mike Verheijden:
Marjolein de Vries:
Lorenzo v.d. Weer-
Pepijn Welvaarts:
Tommie Weevers
Maria Youssef:
Jakub Zelinka:
Shawny Zimmerman:
2
BERLIJN 2014
GROEPSINDELING
Iedere groep van ongeveer 8 leerlingen heeft een vaste begeleider. We doen zoveel mogelijk alles samen, maar soms moeten we in groepjes ergens naar binnen. Het maken van groepen is voornamelijk
van belang voor de buddycheck en het overzicht.
GROEP 1
Dhr Kemperman
GROEP 2
Mevr. Faessen
Melissa
Brink
Charlot
Bähler
Romy
Lieshout, van
Femke
Hoff, van den
Shawny
Zimmerman
Maria
Youssef
Joelle
Arnouts
Claire
Horst, van der
Eleanor
Thelen
Marjolein
Vries, de
Bram
Heuvel, van den
Sander
Troost
Benson
Liang
Robbert
Moonen
Mike
Verheijden
Simon
Rietsema
GROEP 3
Dhr Thurlings
GROEP 4
Dhr Renders
Mike
Mennen
Timon
Burg, van der
Rik
Hogeland
Lars
Dirne
Jasper
Holter, ten
Tommie
Wevers
Gijs
Hagen
Stan
Lindeman
Daan
Barten
Raymond
Lam
Lorenzo
Weerden, van der
Tom
Valkenburg
Jakub
Zelinka
Stijn
Soest, van
Pepijn
Welvaarts
Max
Boot
Luc
Malcontent
3
We gaan dit jaar wederom op een meerdaagse reis naar Berlijn, een stad die veel te bieden heeft op het
gebied van kunst, architectuur en sfeer. Sinds de val van de Berlijnse muur op 9 november 1989, is deze
stad in een stroomversnelling geraakt. Het is ook de stad met de jongste bevolking van Europa.
Vele jaren was Berlijn een grote bouwput; veel oude gebouwen in het voormalige Oost-Duitse deel werden gesloopt en vervangen door staaltjes van uitzonderlijke nieuw architectuur. Berlijn heeft zich verjongd.
Naast de overblijfselen van het ‘Ost Berlin” zijn er veel prachtige en indrukwekkende musea. En wie even
genoeg heeft van alle kunst en stadsdrukte kan tot rust komen in een van de vele parken. Genoeg te beleven dus!
Deze Berlijnreis vindt plaats in een schoolweek en het is dan ook belangrijk om te beseffen dat we niet
zomaar een week op vakantie zijn. Het bezoek aan deze stad dient te passen in het lesprogramma van
de Teede Fase, hetgeen inhoudt dat jullie opdrachten moeten uitvoeren voor verschillende vakken. ckv,
Duits, levensbeschouwing en geschiedenis.
Je zult bij bezoeken aan musea, parken en gebouwen dit boekje nodig hebben. Hier staat niet alleen de
informatie in, maar ook de verschillende opdrachten. Eenmaal weer thuis, werk je deze opdrachten verder
uit en worden (op tijd) bij de betreffende docent ingeleverd. Alle opdrachten krijgen een beoordeling en
tellen dus mee in het PTA en de rapporten.
Dit betekent overigens niet dat er tijdens onze reis geen tijd is voor ontspanning. Integendeel! Je krijgt
genoeg tijd om door de stad te slenteren, te shoppen. ‘s Avonds kun je heerlijk chillen in het hotel. We
gaan ook een avond naar de disco en naar de bowling.
We gaan ervan uit dat iedereen zich strak houdt aan het tijdsschema en aan de aanwijzingen van de begeleiders. Verder gedragen we ons fatsoenlijk tijdens de excursies. Niet roken en eten in de musea enz.
Gedraag je ook in de bus en het hostel, we willen graag een goede indruk achterlaten, wat gezien de
eerdere ervaringen best moet lukken!
Namens alle begeleiders wensen wij iedereen heel veel plezier!
4
HET HOTEL
MEININGER Hotel Berlin Hauptbahnhof
Ella-Trebe-Straße 9, 10557 Berlin
[email protected]
Tel.: +49 (0)30 9832 1073
Je verblijft met ongeveer vier personen op je
kamer. Wees je ervan bewust dat in ons hotel
ook gewone gasten zitten die van een rustige
vakantie willen genieten! Ook hangen er op
meerdere plaatsen camera’s die veel registreren!
SLAPEN
We spreken iedere dag een tijd af waarop iedereen zich in zijn of haar eigen kamer bevindt en
er geen gewandel meer is over de gang. De bedoeling is dat je dan ook werkelijk gaat slapen.
Je moet de volgende dag weer vroeg uit de veren. Het is vanaf het afgesproken tijdstip in ieder geval zo stil op de kamers dat iedereen van
een welverdiende en broodnodige nachtrust kan
genieten.
ETEN EN DRINKEN
We verblijven in ons hotel maandag en donderdag op basis van halfpension, dus we hebben op
deze dagen ontbijt en diner. Op dinsdag en
woensdag eten we buiten de deur. Wie overdag
honger krijgt, koopt een (paar) broodje(s) of
iets anders in de stad. Daar maken we onderweg altijd tijd voor. Drinken verzorg je overdag
zelf en het verdient aanbeveling om, altijd een
flesje water bij je te hebben. Dus: alle war me
maaltijden zijn in de reissom inbegrepen, lunches verzorg je zelf.
ALCOHOL EN SOFTDRUGS
Het Augustinianum hanteert de Nederlandse
wetgeving op het gebied van alcohol tijdens deze
reis. Dit houdt in dat er onder de 18 geen alcohol
genuttigd mag worden. Het moge duidelijk zijn
dat deze schooltrip NIET de gelegenheid is om
eens te gaan experimenteren met alcohol. De
18-plussers mogen na het avondeten maximaal
2 alcoholische drankjes tot zich nemen.
Het kan geen kwaad het nog maar eens te zeggen: ook in Berlijn zijn er zakkenrollers. Stop
geld of pasjes nooit in een rugzak of tas, maar
altijd in een broekzak (niet in je achterzak), in
een heuptasje of hoesje om je nek. Je paspoort
bergen we op in een kluis in het hotel en je
zorgt zelf voor wel een kopie van je paspoort of
identiteitskaart om bij je te houden. De lange
rijen wachtenden bij attracties zijn altijd het
werkterrein van het dievengilde. Als je een
beetje oplet, hoeft je echter niets te overkomen. Wanneer je gaat winkelen of slenteren, ga
dan nooit in je eentje op stap. Blijf altijd met een
paar mensen samen. Als er iets gebeurt, waarschuw je een begeleider (zie telefoonlijst) of je
stapt op een agent af.
Als we bij een controle van de kamers bij iemand alcohol aantreffen (ook al is het "een cadeautje voor thuis") volgen er passende maatregelen. Bij herhaling wordt hij/zij op de eerste de
beste trein naar huis gezet en draait hij/ zij zelf
voor de reiskosten op. Als je wijn of iets dergelijks mee naar huis wilt nemen, kun je het aan
een begeleider geven ter bewaring.
Ook wat betreft (soft)drugs volgen we de Nederlandse wetgeving en we wijzen je erop dat deze schooltrip NIET het moment is om hiermee te
experimenteren.
5
VERVOER
We gaan met de bus naar Berlijn en dat is een flinke zit. Gelukkig heeft de bus voldoende beenruimte voor de passagiers. Op gezette tijden worden onderweg rustpauzes ingelast. Dat zijn bij uitstek
de gelegenheden om eens een toilet op te zoeken, want hoewel er natuurlijk een toilet aan boord
is, is deze niet bedoeld voor "het zware werk". Tijdens dergelijke stops kun je meestal ook iets te
eten of te drinken kopen. We raden je wel aan om de nodige boterhammen mee te nemen voor onderweg.
Enkele opmerkingen:

afval niet op de grond maar in plastic zakken die aan de stoelen hangen.

wie muziek wil horen gebruikt zijn MP3-speler of smartphone (mét oordopjes)

geen chips, pepernoten of koeken in de bus a.u.b. (geen kruimels dus)
TELEFOONNUMMERS
Hieronder vind je een lijst met nummers van de begeleiders. Zet ze alvast in het telefoonboek van
je smartphone. Aangezien je vanuit Duitsland naar Nederland belt, ook al ben je allebei in Duitsland op dat moment, moet je het nummer van Nederland (0031) ervoor programmeren. De 0 van
06 valt dan weg.
Mobiel bellen in het buitenland is duur!
Alarmnummer: Europees alarmnummer 112
AFSPRAKEN
 Volg altijd de aanwijzingen van je begeleider op
 Wees op tijd op de afgesproken plaatsen
 Bel je begeleider als er iets misgaat
 Blijf in de vrije uren altijd met een paar mensen bij elkaar
 Na de afmelding 's avonds verlaat niemand het hostel
 Niet roken in de bus of op de hotelkamers
 Geen lawaai in de gangen of op de kamer van het hotel
 Jongens en meisjes niet samen op de hotelkamers
 Zorg ervoor dat je voldoende slaapt
 Mocht je het nodig vinden de boel op stelten te zetten of betrappen we je met alcohol en/ of
(soft-)drugs in de bus of op je kamer dan nemen wij passende maatregelen.
6
Berlin 2014
Maandag 13 oktober
07:00 uur
Verzamelen bij houthandel Jongeneel , aan achterzijde van school
07:15 uur
Inladen bagage; controle paspoorten/ ID’s (fotokopie meenemen)
07:30 uur
Vertrek naar Berlijn ( via Venlo en Helmstedt)
17.00 uur
Aankomst in Berlijn, inchecken Meininger City Hostel Berlin Hauptbahnhof
18.00 uur
Diner in Hostel
19.30 uur
Avondwandeling vanuit Hostel:
23.00 uur
Unter den Linden, Brandenburger Tor en de Reichstag
Terug in Hostel, drankje in de bar van het Hostel.
24.00 uur
Tap Toe
Dinsdag 14 oktober
08:00 uur
ontbijt, daarna lopend naar Berliner Dom
9.30 uur
Berliner Dom
10.30 uur
bezoek Pergamonmuseum,
12.00 uur
lunchen & bezoek Hackische höfe/Alexanderplatz
15.00 uur
DDR-museum
17:00 uur
Diner Café Nolle
20:30 uur
Diskotheek “Matrix”
24:00 uur
oogjes dicht
7
Woensdag 15 oktober
8:15 uur
Ontbijt
9:30 uur
Jüdisches Museum
13:00 uur
Wandeling naar “Checkpoint Charley
14:00 uur
Stadralley, wandeling met opdrachten
16:00 uur
Holocaustdenkmal
17.00 uur
opfrissen in Hostel
18.45 uur
Vertrek naar Bowling Eastside
19:30 uur
Buffet in Bowling + aansluitend bowlen (2uur) + poolen etc.
23:00 uur
Terug naar hostel.
24:00 uur
Naar bed
Donderdag 16 oktober
8:30 uur
Ontbijt
9:00 uur
Vertrek naar Oranienburg, rondleiding door concentratiekamp “Sachsenhausen”
12:30 uur
vertrek en lunch onderweg
14:30 uur
Bezoek aan Stasimuseum, rondleiding
18:00 uur
Diner in Hostel
20:30 uur
Chillen in hostel (evt. bezoek aan Festival of lights)
24:00 uur
Tap toe en naar bed
Vrijdag 17 oktober
08:30 uur
Ontbijt
09:30 uur
verzamelen voor hostel, koffers inladen en instappen uitchecken
10:00 uur
Gedächtniskirche
10:30 uur
bezoek Ku-damm, KaDeWe : shopping/lunch
12:30 uur
verzamelen bij de bus, vertrek naar Eindhoven
Ca. 21:30 uur aankomst op Dirk Boutslaan achter de school
Begin van de herfstvakantie!!
8
Het architectuur verslag (verkorte versie)
Kies altijd twee gebouwen voor je belevingsverslag. Kies op basis van contrast, de gebouwen mogen van dezelfde
architect zijn. Beschrijf ieder gebouw eerst apart en daarna vergelijk je ze op bepaalde punten.
Bekijk ook het interieur, voor zover dat mogelijk is ter plekke. Anders op internet of in boeken het interieur opzoeken.
En natuurlijk ook beschrijven.
ALGEMENE GEGEVENS (alt ijd bov en aan je verslag).

Volledige naam van het gebouw en het adres.

Volledige naam van de architect.

Datum van het bezoek.

Duur van het bezoek.

Waarom deze keuze? Hoe heb je je voorbereid? (Voeg deze voorbereiding toe).

Foto’s of ander beeldmateriaal.
HET AANZICHT

Beschrijf het gebouw dat je hebt gekozen zo volledig mogelijk.

de maten, lengte, breedte, diepte;

het materiaalgebruik van muren, vloeren, plafonds en kozijnen;

detaillering, bijvoorbeeld met daklijst, bordes;

Kleurgebruik
BEELDENDE MIDDELEN
Welke beeldende middelen heeft de architect gebruikt? Bekijk dit voor zowel de binnen- als buitenkant van het gebouw. Zeg iets over de volgende punten:

licht; kleur; ruimte; vorm; huid.
Hoe heeft de architect het gebouw geconstrueerd? Kies een compositie en verklaar je keuze.:- (
A)Symmetrisch; - verticale / horizontale compositie; -centraal-compositie.
DE LOCATIE

Is de plaats van het gebouw goed gekozen? Past het gebouw wat vorm en materiaalgebruik betreft in de directe omgeving?

Hoe is het gebouw in de omgeving gesitueerd?

Wat was er eerst : de omgeving met de infrastructuur of is het gebouw deel van de geplande wijk?
DE FUNCTIE

Is het gebouw neergezet met een bepaald doel en wordt het daar nog voor gebruikt?
9
EEN OUD OF EEN NIEUW GEBOUW?
Als het om een oud gebouw gaat, benoem dan hier de stroming(en)en de tijd waarin het gebouwd is en
geef daar een toelichting bij.
Als het om een nieuw gebouw gaat, is de grens tussen functie en schoonheid misschien vervaagd, geef
hier een toelichting bij.
VERGELIJKING VAN 2 GEBOUWEN

Wat zijn de verschillen en overeenkomsten van beide gebouwen.

Welk gebouw spreekt je het meeste aan, en waarom? Gebruik de elementen die je hierboven beschreven hebt.
BEOORDELING / MENING

Wat vind jij persoonlijk van het gebouw?

Vind je dat het gebouw een meerwaarde verleent aan de omgeving?

Vind je dat de architect in zijn opdracht geslaagd is en waarom.
Toevoegen: Entreebewijs of foto’s voor het bewijs van het bezoek.
Het museumverslag (verkorte versie)
DEEL 1
ALGEMENE GEGEVENS (altijd boven aan je verslag)

Volledige naam van het museum én van de expositie.

Plaats, datum van het bezoek.

Duur van bezoek.

Waarom deze keuze? Hoe heb je je voorbereid? (Voeg deze voorbereiding toe).

Toegangsbewijs toevoegen.
GAAT HET OM

Een expositie met schilderijen / tekeningen / grafiek, beeldhouwwerken en/of installaties (ruimtelijk
werk), videokunst, fotografie, mode of toegepaste kunst of een combinatie van deze?

Een wisselende of een permanente expositie?

Een solo - tentoonstelling of een groepstentoonstelling?

Geef de na(a)m(en) van de betreffende kunstenaar(s) en omschrijf de expositie.

Als het een groepstentoonstelling betreft, wat is dan het verbindende element tussen de afzonderlij-
ke kunstenaars?
10
DEEL 2
Ruimtelijk werk, schilderkunst, fotografie verslag
Kies 2 kunstwerken van dezelfde kunstdiscipline op basis van contrast. Bijvoorbeeld groot-klein; kleurrijkzwart/wit; jouw smaak of juist niet etc.
Het kunstwerk moet je wel in het echt hebben gezien. Maak er een foto of schets van, of misschien kun je
er een ansichtkaart van kopen.
ALGEMENE GEGEVENS
 Titel, jaartal, soort kunstwerk.

Maker en de gegevens van de maker.
TENTOONGESTELD

Waar bevindt het werk zich?
BEELDASPECTEN (DE VERSCHIJNINGSVORM)

Wat zijn de afmetingen van het kunstwerk?

Hoe is het werk tot stand gekomen: in welke techniek en met welke materialen? (mixed-media, textuur, structuur)?

Welke kleuren en vormen zie je? Wat kun je over de compositie zeggen: is die bewust of min of
meer toevallig ontstaan

Welke factoren spelen nog meer een rol? Het licht, geluid, geuren?
INHOUD

Waar gaat het kunstwerk over: vertelt het een (historisch of actueel) verhaal, gaat het over persoonlijke gevoelens, ervaringen of ideeën van de kunstenaar?

Welke rol speelt (de) wetenschap, (massa)communicatie, maatschappelijke tendensen of het privé leven van de kunstenaar in de inhoud van het werk?

Zijn er autobiografische gegevens die van belang zijn voor het begrijpen van de inhoud van het
werk?
FUNCTIE
Waarvoor dient dit kunstwerk? Beschrijf de functie.
MENING

Hoe werken de verschillende onderdelen van het kunstwerk (techniek en materialen, kleuren en vormen) op elkaar in?

Heeft het werk een bijzondere historische of culturele waarde?

Is het werk op enige manier toegankelijk voor je; kun je het begrijpen?

Wat doet het kunstwerk je: welke gedachten en gevoelens roept het bij je op?

Wat vind je uiteindelijk van het werk?
11
De geschiedenis van Berlijn
Het ontstaan van de stad.
resten ervan afgebroken. Men heeft besloten het slot
weer op te bouwen en in 2010 zal men men hiermee
Tegen het einde van de 12 eeuw ontwikkelt zich een beginnen.
stad uit twee koopmansnederzettingen Cölln en Berlin, die aan beide zijden van de rivier de Spree liggen. Elk van de twee nederzettingen ontwikkelen
zich voorspoedig. Om het aanzien van de nederzet- Hoofdstad van het keizerrijk 1871-1918
ting te benadrukken, bouwt ieder een eigen kerk. De
Nikolaikirche van Berlin (zie afbeelding hieronder)
Koning van Wilhelm I von Hohenzollern wilde halverbestaat nog steeds en staat dus in een van de oud- wege de tweede helft van de 19 e eeuw alle Duitse
ste stadsdelen van Berlijn.
staten onder leiding van Pruisen tot een eenheid maken. Uiteindelijk slaagt hij hier in 1871 in na de overwinning op Frankrijk in de Frans-Duitse oorlog van
1870-1871. Duitsland roept het keizerrijk uit in de
Spiegelzaal van Versailles. Berlijn wordt de hoofdstad van het keizerrijk.
Berlijn in roerige tijden 1918-1945
Als WOI eindigt (1918) eindigt ook het Duitse keizerrijk en wordt Duitsland een republiek. Vele regeringen wisselen zich in de periode na WOI af, totdat
Hitler in 1933 de macht grijpt en zijn nationaalsocialisitsche staat vestigt met nog steeds Berlijn als
hoofdstad.
Hitler heeft grootse plannen met Berlijn. Hij wil de
stad voorzien van gebouwen die de grootsheid van
het Duitse rijk uitstralen. Langs de Wilhelmstrasse
worden het Rijksluchtvaartministerie en het ministerie
van propaganda gebouwd, die nu dienst doen als
respectievelijk het ministerie van Financiën en het
Residentie van de Hohenzollern
ministerie van geIn de Stauffenbergstrasse staat
een ander voorbeeld van Nazi-architectuur namelijk
In de periode die volgt wordt Berlijn van de residentie
het voormalige hoofdkantoor van de Wehrmacht.
van de keurvorsten van de Hohenzollern, die over
Hier werd de staatsgreep op Hitler voorbereid onder
Pruisen heersen.
leiding van generaal Von Stauffenberg en is nu het
In Cölln, op het Spree-eiland, werd het slot gebouwd,
verzetsmuseum gevestigd.
waar de Hohenzollers verbleven. Deze familie HoOok het Olympisch stadion, dat nu na een aantal verhenzollern zal de latere keizers van Duitsland levebouwingen nog steeds gebruikt wordt, is tijdens het
ren. De laatste keizer vlucht in 1918 (einde WOI)
bewind van Hitler gebouwd.
naar Nederland.
Begin 14e eeuw gaan Berlin en Cölln samenwerken
en krijgen één gemeentehuis waarin zowel raadsleden uit Berlin als uit Cölln vertegenwoordigd zijn,
Berlijn is ontstaan.
Als WOII uitbreekt wordt
In de loop der tijden is het slot meerdere malen uitgeBerlijn een doel voor de
breid. In WOII is het slot verwoest en in 1950 zijn de
geallieerde bommenwerpers. Meerdere malen
treffen bommen de stad
en bij de strijd om Berlijn
1945 worden grote delen
van de stad en de historische gebouwen verwoest.
De Gedächtniskirche die
november 1943 verwoest
werd, heeft men in deze
in
in
12
De Koude Oorlog 1945-1991
Na WOII was het gedaan met Berlijn als hoofdstad van het Duitse Rijk. Duitsland werd onder invloed van
de Koude Oorlog opgedeeld in een kapitalistisch westelijk deel, de BRD en een communistisch oostelijk
deel, de DDR. Ook Berlijn werd op deze manier opgedeeld, waarbij de scheiding tussen Oost en West
dwars door de stad kwam te lopen. Oost-Berlijn werd de hoofdstad van Oost-Duitsland. West-Duitsland
koos Bonn als hoofdstad.
In 1961 wordt deze tweedeling van Berlijn nog verder benadrukt door de bouw van een meters hoge
muur. Op deze manier hoopte de Oost-Duitse communistische regering de steeds groter wordende
stroom vluchtelingen naar het vrije westen tegen te gaan. Op 7 plaatsen kon men naar de andere kant
van de muur, maar deze “grensposten” werden zwaar bewaakt door Oostduitse grenspolitie, Checkpoint
Charlie is hiervan de meest bekende. Iedereen die probeerde om zonder toestemming de grens naar
West-Duitsland over te steken mocht worden neergeschoten.
Deze situatie duurt tot 9 november 1989, het moment waarop de muur letterlijk valt. Op die dag besluit de
Oost-Duitse regering om inwoners van de DDR toe te staan zonder speciale reispapieren naar het westen te reizen. Hiermee komt officieel een einde aan de Berlijnse Muur en wordt ook de afscheiding tussen
de twee Duitslanden opgeheven. Als later op de avond de Brandenburger Poort opengaat voor het verkeer, stromen tienduizenden inwoners van Oost-Berlijn naar het westelijke stadsdeel en vieren ze de hele
nacht feest op straat. De poort wordt die nacht het symbool van nationale eenheid. Met beitels en ander
gereedschap hakken Berlijners van beide stadsdelen de Muur te lijf.
Op 3 oktober worden Oost- en West Duitsland herenigd en Berlijn wordt weer de hoofdstad van dit herenigd Duitsland.
13
De Brandenburger Tor (Brandenburgse
Poort) is de belangrijkste poort van Ber-lijn,
gebouwd in 1788. De poort staat aan de Pariser Platz en vormt de afsluiting van de boulevard Unter den Linden. De Brandenburger Tor
is de enige bewaard ge-bleven stadspoort van
Berlijn. Vroeger was de plek waar de poort
staat de stads-grens van het centrum. Wie
door de poort wilde, moest tol betalen. De
eerste poort stamt uit 1734.
In 1788 werd door architect Carl Gotthard
Langhans op dezelfde plek een nieuwe poort
gebouwd in opdracht van de Pruisische koning Frederik Willem II, ter herinnering aan de bezetting van de Republiek in 1787 door een Pruisisch
leger van 20.000 man.
De poort is 26 meter hoog, 65,5 meter breed en 11 meter diep. Het beeld op het gebouw, een Quadriga
(tweewielige wagen met vier paarden), werd in 1806
meege-nomen door Napoleon naar Parijs als oorlogsbuit. Het is acht jaar later door een Duitse maarschalk
teruggebracht naar Duitsland. Het beeld dat er nu op
staat, een Griekse strijdwagen met daarin de godin Victoria, is een replica. Het oorspronkelijke beeld is verloren
gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog.
In de jaren 60 van de vorige eeuw werd de Berlijnse
Muur aan de westzijde langs deze poort gebouwd. De
Brandenburger Tor stond in de Russische sector en was
vanaf een verhoging te bezichtigen vanuit het westen.
Napoleon trekt Berlijn binnen
Het was dertig jaar lang niet mogelijk om onder de poort
door te lopen, ook niet vanuit ooste-lijke richting (in verband met de toenmalige grensbeveiliging). van
de omgeving van de poort voltooid
Na de val van de Berlijnse Muur werd de Brandenburger
Tor gerenoveerd. Na lange en soms felle discussies is
besloten ook de adelaar en het ijzeren kruis weer terug te
zetten; hoewel voor velen een pijnlijke herinnering aan
het nationaalsocialisme. Heden ten dage is de poort het
symbool van de Duitse eenheid. De loop van de Muur is
met stenen in het wegdek aangegeven. Als bescherming
van de poort tegen milieuvervuiling én wegens beveiliging van de ambassades werd bovendien geen doorgaand (auto-)verkeer onder de poort toegelaten.
Rondom de poort werden nieuwe gebouwen, gemodelleerd naar hun verdwenen voorgangers, gebouwd. Met
het gereed komen van de nieuwe ambassade van de
Verenigde Staten op de oude, historische locatie, werd
14
de reconstructie van de omgeving van de poort voltooid
Het Rijksdaggebouw (Duits: Reichstagsgebaude), is het huidige Duitse parlementsgebouw in de
hoofdstad Berlijn. De naam wordt ook wel afgekort
tot Rijksdag (Duits: Reichstag). Tot 1933 zetelde
hier een voorganger van het huidige parlement
(Bondsdag), de Rijksdag. Het gebouw was in 1894
Speech Ronald Reagan voor de Muur
het parlement. Na een jaar slaagde men in deze
opzet en na 57 jaar zetelden er weer politici van
het nu herenigde Duitsland in hetzelfde gebouw. In
deze periode vond aan het gebouw een architectonische aanpassing door Sir Norman Poster plaats,
met de constructie van een transparante koepel op
het midden van het dak. Vanaf het dak van het gebouw kan men door deze koepel de vloer van de
hoofdetage en daarmee ook het vergaderende parvoltooid. Het gebouw heeft de teloorgang van zowel lement zien. De transparantie ervan vormt als het
het keizerrijk aan het einde van de 19e en het begin ware een metafoor voor de werking van de demovan de 20e eeuw meegemaakt, evenals de Weicratie. Een deel van de Russische graffiti en een
marrepubliek en het Derde Rijk.
aantal kogelgaten uit 1945, zijn tegen de zin van
vooral conservatieve Duitse parlementsleden, achBouw
Het gebouw is in een eclectische stijl ontworpen
door de Frankfurter architect Paul Wallot. De bouw
begon in 1884 en werd in 1894 voltooid. De tekst
Dem Deutschen Volke ("Voor het Duitse volk") op
de voorgevel werd door keizer Wilhelm II aanvankelijk afgewezen en kon pas in 1916 alsnog worden aangebracht. De bronzen letters zijn ontworpen
door Peter Behrens.
Na de hereniging
Toen in oktober 1990 Oost- en West-Duitsland
herenigd werden, vergrootte dit de ambitie de
Reichstag opnieuw te gebruiken als onderdak voor
15
ter plexiglas geconserveerd. De combinatie van oude en
nieuwe
architectuur
gezien alsen
een
selarij
en haar
chef op wordt
de achtergrond
uitvoorde
beeld van post-modernisme in de architectuur.
publieke belangstelling. De huidige chef is ThoVoor de west-ingang van het gebouw wappert de Vlagmas
vande
deMaizière.
Eenheid.
Met Bundeskanzleramt wordt niet alleen de institutie maar ook het gebouw aangeduid. Van 1949
tot 1999 was de kanselarij, net als de rest van de
bondsregering, gehuisvest in Bonn Het Palais
Schaumburg werd daar oorspronkelijk voor gebruikt, tot de bouw van een nieuw kanselarijgebouw in 1976. In de zomer van 1999, toen de
Duitse regering verhuisde naar Berlijn, werd de
kanselarij tijdelijk gehuisvest in het voormalige
DDR-Staatsratsgebaude in Oost-Berlijn, totdat
.Het Bundeskanzleramt (of kortweg Kanzleramt;
in het Nederlands misschien als bonds-kanselarij
vertaalbaar) is het kantoor van de bondskanselier, het hoofd van de Duitse bondsregering. Het
pendant in het Duitse Riik heette Reichskanzlei,
maar de term Bundeskanzlei is onbekend.
het nieuwe gebouw klaar was.
Het huidige gebouw in Berlijn (geopend in het
voorjaar van 2001) is gebouwd van glas en beton
m een moderne stijl. Met een oppervlakte van
12.000 m* is het een van de grootste gebouwen
van een regeringsleider in de wereld. Ter vergelijDe chef (Chef des Bundeskanzleramtes) heeft de king: het Kanzleramt is acht keer zo groot als het
Witte Huis; wel horen bij het Witte Huis als kanrang van staatssecretaris of bondsminister. De
toor van de president nog een aantal andere gebelangrijkste functie van de chef is het bijstaan
bouwen. Wegens de ronde vorm binnen een witte
van de kanselier bij de coördinatie van de regeringsactiviteiten. Ondanks deze belangrijke posi- kubus werd het gebouw door de Berlijners of een
tie in het Duitse politieke systeem blijven de kan- journalist Bundeswaschmaschine gedoopt.
16
dinsdag 14 oktober Berliner Dom
De Berliner Dom is één van de belangrijkste kerken van Berlijn. Je vindt haar op het Museuminsel, vlakbij
de laan Unter den Linden. Op de plaats waar nu de Dom staat, stonden sinds 1465 al verschillende kerken. De barokke kathedraal die er sinds 1747 stond, werd op beval van keizer Wilhelm II vernietigd. De
Dom werd tussen 1895 en 1905 gebouwd.
Julius Raschdorf, de architect, koos voor een barokke structuur met renaissancistische invloeden. Het
interieur van de Dom is rijkelijk versierd met mozaïeken. De topattractie van de protestantse kerk is het
wereldberoemde Sauerorgel, een gigantisch orgel met 113 registers. De crypte biedt plaats aan 80 sarcofagen van Pruisische koningen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw zwaar beschadigd bij
bombardementen van de geallieerden. In 1975 begon men met de reconstructie, maar het zou nog duren
tot 1993 voor de kerk terug haar deuren opende.
Museuminsel
Het Museuminsel in Berlijn ligt in de Spree, de rivier die Berlijn doorkruist. Op het museuminsel
zijn vele bekende Berlijnse musea te vinden, en is
één van de belangrijkste museacomplexen van de
wereld. Het Museuminsel is door de UNESCO in
1999 tot werelderfgoed verklaard.
In het jaar 2006 bezocht gemiddeld l op de 6 toeristen in Berlijn het Museuminsel waar het Pergamonmuseum het populairste was.
De musea die te vinden zijn op het Museuminsel zijn de Alte Nationalgalerie, Altes Museum, Bode-Museum, Neues Museum en het
Pergamonmuseum.
Als je bent geïnteresseerd in oudheid, schilderkunst of geschiedenis is het Museuminsel echt het
bezoeken waard want de musea richten zich voornamelijk op de archeologie en kunst uit de 19de
eeuw. Ook als je minder geïnteresseerd bent in
kunstgeschiedenis is het Museuminsel absoluut
een bezoekje waard, de prachtige sfeer is prima
voor een heerlijke avondwandeling..
In de musea zijn voornamelijk archeologische verzamelingen te vinden die stammen uit de 19e
eeuw. Sinds de hereniging van de DDR en de BRD
zijn de verzamelingen van west-, en oost Duitsland
hier samen gekomen.
17
Het Altes Museum
Het Altes Museum (het oude museum) wordt vaak gebruikt voor wisselende tentoonstellingen, vaak voor
collecties uit andere musea die onder renovatie zijn. Vanaf augustus 2005 staan in het Altes Museum
verzamelingen van antieke sculpturen, wapens, sierraden en schatten uit de Griekse kunstgeschiedenis.
Die alten Nationalgalerie
De tentoonstelling in de Alten Nationalgalerie toont beelden en schilderijen uit de 19 eeuw op drie verschillende verdiepingen in het gebouw. Het is een 19de eeuws gebouw voor 19e eeuwse kunstwerken.
Er bevinden zich onder ande werken uit het Frans impressionisme, het Duits Classiscime en Romantiek
Het Bode-Museum
Het pas heropende Bode-Museum is de plek voor Byzantijnse kunst. Hoofdzakelijk beeldhouwkunst,
maar ook een aantal schilderijen Het museum herbergt voornamelijk Byzantijnse kunst van de derde
tot de negentiende eeuw en is gebouwd om plaats te bieden aan de beeldenverzameling die door Wilhelm von Bode was samengesteld.
Altes Museum
Die Alte National Galerie
Bode Museum
Het Neues Museum
Het Neues Museum (het nieuwe museum) is onlangs hersteld. Gepland was dat het Neues Museum in
2009 zijn deuren weer kan openen en dat het Egyptische Museum daarheen verhuist. De Egyptische tentoonstelling is een van de meest populaire musea van Berlijn, het is vooral bekend om de buste van de
Egyptische koningin Nefertiti.
Het Pergamonmuseum
In de drie vleugels van het Pergamonmuseum zijn oude Griekse en Romeinse beeldhouwwerken terug te
vinden. Het Pergamon Museum is wereldwijd bekend door de indrukwekkende archeologische reconstructies. Voorbeelden zijn het Pergamon Altaar dat dateert uit 180-160 v/c, de Markttor van Milet en de
Ischtar poort. De enorme verzamelingen die gehuisvest zijn in het Pergamon museum maken dit museum tot één van de belangrijkste archeologische musea ter wereld
18
Pergamonaltaar – Gigantomachie & Telephosmythe
Het Pergamonaltaar is afkomstig uit Pergamon, dat ligt in
Klein-Azië. Het altaar is gebouwd voor Athene en Zeus en
dateert uit ca. 180 v.Chr. Op het altaar is een gigantomachie,
ook wel een gigantenstrijd genoemd, afgebeeld. Giganten
(van het Griekse woord “gigas”, “gigantes” dat reus betekent)
waren ontzaglijke reuzen met vreselijke aangezichten en lange verwarde haren die van hoofd en kin afhingen. In plaats
van voeten hadden zij geschubde drakenstaarten.
Pergamon altaar
Scene uit de Telephos mythe
Het Pergamonaltaar met de Gigantomachie staat symbool
voor orde en chaos, namelijk dat orde en recht zegeviert
over chaos en barbarij. De Giganten zijn ontstaan uit de
bloeddruppels van de verminkte Uranus, die door Gaia, moeder aarde, werden opgevangen. In overmoed bonden de Giganten de strijd aan tegen de Olympische goden met als doel
om de Olympische goden te onttronen. Dit deden zij door de
bergen Ossa en Pelion in de Thessalische vlakte op elkaar te
stapelen om de Olympus te bestormen. Met de hulp van
Herakles werden zij door Zeus en de andere Olympiërs vernietigd en onder vulkanische eilanden begraven. Herakles
werd na zijn hulp onder de goden opgenomen.
Dit altaar werd gemaakt ter ere van de voorouders van Telephos. De vader van Telephos was Herakles en dat was een
zeer populaire halfgod die door de Grieken als held beschouwd werd mede doordat hij de zoon van Zeus was. Dit
werd in Pergamon gebouwd omdat Telephos de stichter was
van die stad.
Telephos is de zoon van Herakles en Auge. Kort na zijn geboorte werd hij te vondeling gelegd, maar door herders gevonden en opgevoed. Hij werd onderwezen door de koning
Korythos. Toen hij volwassen was geworden, deed hij bij het
Delphische orakel onderzoek naar zijn afkomst en kreeg bevel om naar Mysië naar koning Teuthras te reizen. Daar vond
hij zijn moeder weer en volgde later Teuthras in de regering
op. Toen de Grieken op hun tocht naar Troje per ongeluk op
Mysië landden, dreef hij hen terug, maar hij werd zelf door
De gigant Alkyoneus wordt door Pallas Achilles verwond. Toen liet Dionysos hem over een wijnstok
Athena weggehouden van zijn moeder struikelen.
Gaia , die machteloos toekijkt.
Deze verwonding had als gevolg dat de Grieken vernamen
wie hij was, en wegens zijn Griekse afkomst hem uitnodigden mede tegen Troje op te trekken.
19
Hij weigerde aan dit verzoek te voldoen, omdat hij gehuwd was met een dochter van koning Priamos. Zijn
wonden wilden niet genezen en daarom raadpleegde Telephos opnieuw het orakel, die antwoordde, dat
alleen diegene, die hem had verwond, het ook weer kon helen. Hij ging toen naar Agamemnon, die intussen na de mislukte inval in Mysië naar Griekenland was teruggekeerd. Telephos ging op raad van diens
gids Klytaimnestra met haar kleinzoon Orestes in de armen bij de haard als smekeling zitten. Agamemnon
herkende in hem, hoewel hij als bedelaar verkleed was, de overwinnaar van de Grieken, omdat hij zelf
intussen een orakel gekregen had, dat de Grieken zonder de hulp van Telephos niet naar Troje zouden
kunnen komen, beloofde hij hem zijn hulp. Door toedoen van Agamemnon stemde Achilles er in toe Telephos te genezen. Hij schraapte roest van zijn lans in de wond en deze genas direct. Uit dankbaarheid
hiervoor wees Telephos nu de Grieken de weg naar Troje. Hij werd in Pergamon en ook in het bos op het
Parthenion-gebergte in Arkadië, waar hij te vondeling gelegd was, als heros (held) vereerd.
De Ishtar Poort
De Ishtar-Poort was de achtste poort die in Babylon gevestigd was. De
Ishtar-Poort van Babylon werd tijdens de heerschappij van Koning
Nebukadnessar II (604 - 562 voor Christus) gebouwd. De fundering van de
poort werd tussen 1899 en 1914 ontdekt. De poort werd vroeger beschouwd als een van de zeven wereldwonderen, maar het werd van de lijst
weggehaald en de Pharos van Alexandrië werd gekozen tot het nieuwe
zevende wereldwonder. De poort was gewijd aan een godin, genaamd
Ishtar, een van de Assyrische godinnen uit het antieke gebied Mesopotamië, en gebouwd in opdracht van Koning Nebukadnessar II. De koning
stond bekend om zijn ontzagwekkende bouwprojecten zoals de herstelde
tempel van Marduk en de Hangende Tuinen van Babylon. De poort is versierd met blauwe tegels met daarop mythologische beesten onder andere
draken en stieren. De deuren van de poort waren vermoedelijk gemaakt
van cederhout. De complete Ishtar-Poort werd tot een hoogte van meer
dan 14 meter gereconstrueerd en bevindt zich nu in het Pergamon Museum in Berlijn.
De Marktpoort van Milete
De Marktpoort van Milete diende als toegangspoort voor de marktplaats (agora) van de stad Milete. Het
was het visitekaartje van de stad en bedoeld om indruk te maken op de mensen die de stad bezochten.
Milete lag in Büyük Menderes, in het tegenwoordige Turkije. Belangrijke delen van de poort, die in het jaar
1100 verwoest werd door een aardbeving, zijn opgegraven door Theodor Wiegand (1899 - 1913). De
poort werd herbouwd in 1928/29 binnen het nieuwe Pergamonmuseum. Het gebouw is gebouwd in Romeinse stijl, wat je kan zien aan de zuilen. De poort is bijna 17 meter hoog en 29 meter breed.
20
ckv
Algemene opmerkingen:

Beantwoord alle vragen van de opdrachten gemerkt met

Voeg foto’s of schetsen toe om je antwoord te verduidelijken.

Je mag natuurlijk samen de musea, kerken bekijken, maar het
slag moet individueel gemaakt worden.
ver-

Het Joods Museum kan een aparte CA worden, wanneer je
een uitgebreid verslag van maakt. (zie architectuurverslag)
hier

Wanneer je een verslag maakt van : moderne architectuur Alexanderplatz, Reichstag ,
Gedächtniskirche en Berliner Dom samen. (Deze mogen dan wat korter zijn) vergeet
de foto’s niet.
Pergamon museum
Maak een analyse van de drie poorten/markthal in dit museum.
Werk de overeenkomsten en verschillen schematisch uit in drie kolommen en beschrijf de delen.

Begin met : stijlperiode, data.

Ga daarna in op de uitwerking:
realistisch, geïdealiseerd, gestileerd?

Materiaalgebruik en technieken

Functie

Voorstelling/verhaal

Hoe is de voorstelling uitgewerkt (beeldaspecten)?

Wat is de functie van de afbeeldingen/beeldhouwwerken?

Eindconclusie (maak ook foto`s)
21
DDR Museum Berlin
Dit museum werd op 15 juli 2006 geopend. Het museum geeft een
beeld van het dagelijks leven in de Duitse Democratische Republiek. Het
DDR-museum bevindt zich in de nabijheid van de Berliner Dom aan de
oever van de Spree.
Het DDR-museum is door de antropoloog Peter Kenzelman gestart. In het eerste jaar trok het
museum 180.000 bezoekers. In januari 2008 is het museum genomineerd voor de European
Museum of the Year Award, In 2005 werd deze Award door het Nederlands Openluchtmuseum in
Arnhem gewonnen.
Het museum heeft 17 thema's: grens, Berlijn, verkeer, Stasi, inkoop, produc-ten, bouwen, wonen, vrouw en familie, media, onder wijs, jeugd, werk, mode, cultuur, vrije tijd en vakantie. In tegenstelling tot veel andere musea kan men een groot deel van de collectie aanraken en gebrui-
ken. Zo kan men in een Trabant gaan zitten, in de woonkamer plaatsnemen, kledingstukken uit
de kast halen en aantrekken en in de schoolschriften in een boekentas bekijken. Slechts enkele
voorwerpen zijn in vitrines opgesteld.
22
Hackesche Höfe / Markt
Na het DDR-museum lopen we samen naar de Hackesche Höfe. De Hackesche Höfe zijn gelegen in de
Scheunenviertel wijk, niet ver van Alexanderplatz. Het bestaat uit een reeks van acht binnenpleinen die
met elkaar verbonden zijn en een groot complex met winkels, café’s, appartementen en kantoren vormen .
De pleinen werden gecreëerd aan het begin van de jaren 1900 - waarschijnlijk tussen 1905 en 1907 - toen
dergelijke binnenpleinen de norm waren in Berlijn. Vroeger was hier onder andere een Joodse meisjesvereniging, een balzaal, een fabriek, appartementen en een dichtersgenootschap.
Het Hackesche Höfe complex wordt beschouwd als een van de mooiste voorbeelden van industriële Jugendstil architectuur in Duitsland. Het centrale plein wordt omringd door gebouwen die betegeld zijn met
geglazuurde tegels en zijn versierd met Moorse mozaïeken. Er zijn in Berlijn nog wel andere dergelijke
met elkaar verbonden pleinen, maar Hackesche Höfe is veruit het bekendste en trekt heel wat bezoekers
aan.
Na een uitgebreide renovatie werd Hackesche Höfe omgetoverd tot een drukke ontmoetingsplaats. Hof I,
ook gekend als het Endellscher Hof, werd ontworpen door de Jugendstil kunstenaar en architect August
Endell. Hier ligt onder andere een bioscoop, verscheidene café’s en restaurants, en het populaire kameleontheater (Chamäleon Variété), een varieté theater waar allerlei artiesten optreden, zelfs tapdansers en
trapezeartiesten.
Hof 2, dat ook gekend staat als het Theaterhof, huisvest naast een aantal kantoren ook het Hackesche
Höfe Theater, een theater met een Jiddische cultuur. De overige kleinere binnenpleinen zijn een stuk rustiger en huisvesten een aantal kleine winkels en galerijen.
23
Afb. 1 Glazen binnenhal
woensdag 15 oktober
Jüdisches Museum Berlin
Het Joods Museum is een ontwerp van de architect Daniel Libeskind en is uitgegroeid tot een van de
ikonen van Berlijn. Het ontwerp werd gekozen uit 165 andere inzendingen.
Op 9 november 1992 werd gestart met de bouw van het museum. Door financiële problemen liep
de bouw vertraging op, maar in februari 1999 werd de laatste hand gelegd aan het inte rieur. In
september 2001 werd het museum opengesteld voor het publiek.
Exterieur
Het ontwerp van Libeskind is erg bijzonder. Het gebouw heeft de vorm van een grote sculp tuur m
de vorm van bliksemschicht. Deze vorm wordt versterkt door de glinsterende zilver kleurige zinken bedekking van de gevels.
De Zigzagbeweging heeft tien scherpe hoeken die het gebouw dynamisch en agressief doen ogen.
De openingen van de ramen vormen tranen en verschillende lijnen snijden zich door het metalen
exterieur. De muren aan de voorkant staan diagonaal.
Afb 2 een van de gangen in het Joods Museum
24
Interieur
Het gebouw bestaat uit vijf verdiepingen en is tienduizend
vierkante meter groot Het exterieur en het interieur hebben
niet de aanblik van een museum. De ruimtes hebben veel
hoeken en geven steeds weer andere gezichtspunten. Er zijn
zowel grote als kleine hallen en gangen, waardoor het geheel
een labyrint lijkt te vormen.
De inrichting van het gebouw moet de bezoeker dan ook bewust maken van de qrote verliezen die de geschiedenis van de
Joden.
Drie grote assen (looppaden) in het gebouw staan voor de geschiedenis van
het Jodendom m Berlijn. Een pad leidt
naar de Holocaust Tower, een dood einde. Deze toren heeft een iizeren deur die
toegang geeft tot een koude, donkere
ruimte van 24 meter hoog die het gevoel
geeft van een kerker. Bovenin is een
kleine opening die licht doorlaat, een
symbool van het verlangen naar vrijheid. De tweede as leidt naar 'de tuin
der verbanning', waar op een helling 49
schuine, hoge betonnen bakken staan
met bomen. Deze tuin symboliseert de
verbanning
van de Joden. Het derde pad
Afb. 3
leidt de bezoeker via trappen omhoog
naar de drie ex-positieruimten. Zware
balken die door de muren steken, lijken op de bezoekers te vallen HoeAfb. 4
wel Libeskind zegt dat elke ruimte een functie heeft, loopt men herhaaldelijk lege ruimtes binnen.
De Holocaust Tower, de tuin der verbanning en de vele le-ge ruimten met onverwachte gezichtslijnen die je door het museum doen dwalen, maken een bezoek aan dit museum tot een intense
ervaring. In het museum bevindt zich ook een hoge smalle ruimte waar de vloer bezaaid is met
duizenden ronde metalen platen, waarin gezichten zijn uitgesneden. Wanneer de bezoeker de
vloer betreedt, lijken de klanken die ontstaan de noodkreten van de Joodse gevangen te symboliseren. Het monument werd op 10 mei 2005 ingewijd.
Afb. 5,6,en 7
25
ckv
Berliner Dom
Deze Dom komt nogal imposant over. Dit is een van de karakteristieke kenmerken van de (neo-)
Barok.
1.
Geef drie argumenten waardoor deze Dom zo monumentaal overkomt.
2.
In de (neo) Barok maakt men ook gebruik van klassieke architectonische elementen.
Noem minstens vier van deze elementen die je in dit gebouw kunt terugvinden.
3.
De oorspronkelijke kerk(en) werd in 1894! Door keizer Wilhelm II gesloopt en vervangen
door deze gigantische dom als tegenwicht voor de St Pieter in Rome. Geef twee redenen
waarom Kaiser Wilhelm dit gedaan heeft.
4.
Geef drie overeenkomsten met de Sint Pieter in Rome.
5.
Het interieur wijkt nogal sterk af van de doorsnee protestantse kerken die wij kennen. Leg
dit uit.
6.
Beschrijf de grondvorm , plattegrond van deze dom. Maak een schematische schets.
7.
Maak foto’s van drie elementen in deze Dom die je kenmerkend, interessant of misschien wel lelijk vind. Geef een omschrijving en beargumenteer.
26
ckv
Op de luchtopname op afbeelding l zie je
rechts het nieuwe Joodse Museum voor
kunst en cultuur in Berlijn, ontworpen door
de Amerikaanse architect Daniël Libeskind. Het zou aanvankelijk een uitbreiding worden van het historisch museum van de stad Berlijn dat ernaast ligt.
Later werd besloten om in plaats van een uitbreiding een heel nieuw museum te bouwen voor joodse kunst en cultuur om recht te doen aan de plaats die deze cultuur inneemt in de Berlijnse geschiedenis. Op figuur l op de pagina
hieronder zie je de plattegronden van beide gebouwen.
Bekijk afbeelding l en 2 en figuur 1.
Het gebouw van Libeskind is een monument geworden dat de vervolging en vernietiging van het joodse volk tot uitdrukking brengt.
1
Noem twee kenmerken van het gebouw waaruit je dat kunt afleiden.
2
Libeskind verwerkte het symbool van de joden vervolging in zijn gebouw in Berlijn.
Geef aan op welke manier hij dat heeft gedaan.
Bekijk afbeelding l en figuur l en 2. hieronder. (plattegrond en doorsnede)
Om het nieuwe museum te betreden moetje eerst door de hoofdingang van het oude museum naar binnen (A). Dan
daal je via een trappenhuis (B) af naar een ondergrondse gang die het oude museum met het nieuwe verbindt
Voor het trappenhuis moest de architect een ingrijpende verbouwing toepassen: er kwam een betonnen schacht in
het oude gebouw (B), waarin trappen de bezoeker naar beneden voeren. Op afbeelding 5zie je de ingang van dit
trappenhuis dat naar het nieuwe museum leidt. De vormgeving bereidt de bezoeker alvast voor op de bijzondere
architectuur van het nieuwe gebouw. Bekijk afbeelding 5
3
Geef aan op welke manier die architectuur al aangekondigd wordt in deze entree. Noem twee aspecten.
Als je de trap bent afgedaald kom je in een ruimte met enkele vitrines (afbeelding 6). Het is een 'kruispunt' in het
onderaardse gangenstelsel, dat op de plattegrond op figuur l is aangegeven met stippellijnen. Van de ondergrondse
gangen leiden er twee naar gedenkplaatsen die buiten zijn aangelegd.
Het eerste gedenkteken is de Holocaust Tor en. Op afbeelding l zie je die rechtsboven op de foto (C op de plattegrond). Als je onder de grond op die plaats aankomt moetje door een zware stalen celdeur. Dan kom je in een hele
donkere ruimte met alleen boven een streep licht, te zien op afbeelding 4 en 7. De deur valt weer achter je dicht.
4 Leg uit welke beleving de architect hier bij de bezoeker wil oproepen.
Een andere gang leidt omhoog naar de Garten des Exils und der Emigration (Tuin van ballingschap en emigratie):
je komt buiten en wordt geconfronteerd met 49 vierkante kokers van beton, die in een verzonken bak staan (D op
de plattegrond). Bekijk afbeelding 8 en 9 (detail).
5
Leg uit waarom deze 'tuin' als een gedenkteken kan worden opgevat. Betrek twee aspecten van de
vormgeving in je antwoord.
De pijlers zijn gevuld met Berlijnse aarde, maar één ervan bevat aarde uit Jeruzalem. In elke pijler is een boom
geplant die zal uitgroeien.
6
Welke symbolische betekenis krijgt dit project daardoor op den duur?
De langste ondergrondse gang leidt naar een hoge trap die de verschillende verdiepingen van het museum verbindt. Op afbeelding 3 zie je deze opgang. Libeskind noemt dit het Pad naar de toekomst. Het bestijgen van deze
27
Plattegrond en dwarsdoorsnede
Figuur 1 en 2
.
In het gebouw zijn met opzet enkele lege binnenruimtes geschapen. De meeste daarvan zijn niet toegankelijk. Op de plattegrond zijn ze als gearceerde vlakken aangegeven. Libeskind ziet ze als een wezenlijk aspect van de joodse geschiedenis.
8 Leg uit hoe deze ruimtes dan geïnterpreteerd moeten worden.
De architectuur van Libeskind wordt gerekend tot het zogenaamde deconstructivisme, een van de opmerkelijkste stromingen
in de hedendaagse postmoderne architectuur. "De vaak opvallend spectaculaire vorm van het deconstructivisme is een uitdrukking van de weerstand tegen te zakelijke en te rationele architectuuropvattingen. Je zou het kunnen omschrijven als
'form follows fantasy'." Dit is een woordspeling op de bekende uitspraak 'form follows function'.
9 Leg uit waarom de vorm van het Joodse Museum eerder voortkomt uit de fantasie of de verbeelding dan uit de functie
CA Geef een algemene beschouwing van dit gebouw (materiaalkeuze, relatie gebouw en omgeving en eigen mening)
D: Tuin van ballingschap en emigratie
Afb. 8 en 9
28
Opdracht Levensbeschouwing
Opdrachten ter aanleiding van het bezoek aan het joodse museum in Berlijn. Je hebt een klein boekje gekregen over het Jodendom. Dit boekje is bedoeld om jou te heipen beter te begrijpen
watje in Berlijn in het joods museum zult gaan zien.
Het zal je jou niet ontgaan zijn dat je bezoek aan het museum een 'levensbeschouwelijk' aspect heeft.
Je moet laten zien dat je hier iets van opgestoken hebt door de volgende opdrachten te maken:
Vragen te maken aan de hand van het boekje van Levensbeschouwing
Wil je je goed voorbereiden op je bezoek aan het museum dan kun je het beste het boekje lezen en de
vragen beantwoorden vóór dat je naar het museum gaat.
De vragen zijn:

Wat verstaan we onder de diaspora?

Waarom is het geloof voor de joden altijd zo belangrijk geweest?

Wat is het zionisme? Wie was de grote voorvechter van het zionisme?

Wat is het verschil tussen het zionisme en het zionsverlangen?

Wie is eigenlijk joods? Moet een jood gelovig zijn om tot het Jodendom te behoren?

Wat voor boek is de Tora eigenlijk? Wie leest eruit voor in de synagoge?

Noem twee spijswetten. Hoe heet het voedsel dat volgens de spijswetten is klaarge maakt?

Het joodse geloof heeft, net als vele andere godsdiensten, een 'wettisch' karakter. Wat wordt met
deze uitspraak bedoeld?

Kun je redenen bedenken waarom de godsdienst vroeger zoveel voorschriften gaf voor het dagelijks leven?

Wat is het belangrijkste joodse feest? Wat wordt er dan herdacht?

Waarom is voor een jood het leven op het platteland in Nederland of in Duitsland (en andere Europese landen) tegenwoordig moeilijk?

Het woord sjoel is afgeleid van het Duitse woord Schule. Waarom zou juist dit woord voorde synagoge worden gebruikt?
29
30
31
Ckv opdrachten bij Stadtrally
1 Brunnen der Völkerfreundschaft
De Brunnen der Völkerfreundschaft is een fontein op de Alexanderplatz. De fontein is ontworpen door
Walter Womacka 1969/1970 bij de herinrichting van de Alexanderplatz, en uitgevoerd door de metaalbewerker/kunstsmid Hans-Joachim Kunsch. Op 7 oktober 1970, de 21e verjaardag van de DDR, werd deze
feestelijk ingewijd. Het buitenste bekken heeft een diameter van 23 meter. Die waterspiraal is 6,20 meter
hoog en is gemaakt van gehamerd koper, glas, keramiek en emaille. Het water loopt spiraalvormig over
de 17 platen naar beneden. Tussen de zuilen werden in koper gevatte glaskristallen geplaatst. Die spiraalvormige plaatsing van de schalen gaat door in de mozaïek in het onderste bekken in het doorlopende
fries met plant- en diermotieven.
Vraag: de spiraal houdt hier niet op en loopt door. Probeer de gehele spiraal te volgen en te beschrijven.
(tip: zoek een hoger standpunt)
Vraag: ondanks het feit dat de vormgeving modern is doet deze fontein gedateerd aan en is voor
onze smaak te kitscherig. Geef drie argumenten die deze bewering ondersteunen (met foto’s)
Ps. De fontein werd in de DDR-tijd vanwege zijn rode kleur en de in zijn omgeving veel voorkomende
prostitutie, de “Nuttenbrosche” genoemd .
2 Fernsehturm
De Fernsehturm is een televisietoren in de Duitse hoofdstad Berlijn. De toren is 368 meter hoog en
daarmee het hoogste gebouw van de stad. De toren staat bij de Alexanderplatz in voormalig
Oost-Berlijn. De toren is gebouwd tussen 1965 en 1969 met hulp van Zweedse ingenieurs. De toren bestaat uit een betonnen mast met daarin twee liftschachten. Bovenop het betonnen deel
bevindt zich een bol bedekt met plaatstaal met daarin het uitzichtplatform en een restaurant.
Bovenop de bol staat een rood-witte televisieantenne.
32
De Fernsehturm is vanuit de meeste punten in Berlijn te zien. Op 203 meter hoogte bevindt zich het uitzichtplatform. Bij goed weer kan men tot 40 km ver kijken. Boven het uitzichtplatform bevindt zich een restaurant dat langzaam ronddraait. Het restaurant draait in een half uur geheel rond. De televisietoren is een
populaire attractie voor toeristen en er staan vaak lange wachtrijen om naar binnen te kunnen. De toren is
het gehele jaar door geopend voor bezoekers. De lift waarmee de bezoekers naar boven kunnen gaat in
40 seconden van beneden naar boven.
Vraag: “opgespiesd” is het idee wat het eerste in mij opkwam toen ik deze toren zag. Verklaar, leg
uit.
Maak een serie foto’s waarin je de enorme hoogte van het monument laat uitkomen. Experimenteer!
3 Sony-Center
Het Sony-Center is een multifunctioneel gebouw in het centrum van Berlijn. Het complex aan de Potsdamer Platz huisvest kantoren, winkels en horeca. Berlijn is een stad met een
duidelijke historische achtergrond, maar ook met een moderne toekomstvisie. Het Sony-Center wordt door velen gezien
als een van de topstukken van die moderne visie. Het gebouw heeft niet alleen een moderne uitstraling, ook de constructie is een gewaagd stuk techniek. Met name het dak van
dit bouwwerk trekt veel aandacht, vanwege de fascinerende
constructie. Het complex is opgebouwd uit zeven verschillende gebouwen: het Europese hoofdkantoor van Sony Corporation, het Forum, het hoofdkantoor van de Duitse spoorwegen, Filmhaus, Esplanade Residence, een bedrijfstoren aan
Bellevuestraße en een bedrijfstoren aan de Philharmonie.
De bouw van het complex begon eind 1995/begin 1996. Het werd geconstrueerd door Hochtief. In 2000
werd het complex opgeleverd. Het heeft een totale kaveloppervlakte van 26.500 m², de vloeroppervlakte
ligt rond de 132.500 m². Het ontwerp van het Sony-Center is afkomstig van het architectenbureau Murphy/
Jahn uit Chicago. Het dak moet de heilige berg van Japan, Fuji, symboliseren . Verder is de constructie
nogal gewaagd.
Vraag: Geef een uitgebreide omschrijving van de constructie van deze koepel. Verduidelijk je argumenten met(detail) foto’s. let op: ring, trekstangen.
Vraag: Om het zonlicht te filteren en voor de klimaatbeheersing heeft de architect enkele trucjes
toegepast. Welke?
Vraag: Geef
komsten met
op) en geef
Sony voor dit
twee vorm overeende berg Fuji (zoek
een reden waarom
thema gekozen heeft
Vraag: Vergede koepel van
twee overeendelijke ver-
lijk deze koepel met
der Reichstag. Geef
komsten en twee duischillen.
33
4
Holocaust-Mahnmal
Het Holocaust-Mahnmal (echte naam: Denkmal für die ermordeten Juden Europas) in Berlijn is een monument ter herdenking van de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het bestaat uit 2711 betonblokken variërend in hoogte van 20 cm tot 4,5 meter met een tussenruimte van 95 cm. Onder het veld
met de blokken is een expositieruimte ingericht. De Amerikaanse architect Peter Eisenman heeft het monument ontworpen.
Motto van het monument is een tekst van de Italiaanse schrijver Primo Levi, zelf overlevende van het vernietigingskamp Auschwitz: 'Het is gebeurd, en daarom kan het weer gebeuren. Dat is de kern van wat wij
te zeggen hebben.'De betonblokken zijn bespoten (gecoat) met een speciale chemische laag waardoor
graffiti makkelijk te verwijderen is. Producent van de anti graffitilaag is het farmaceutische bedrijf Degussa,
tijdens de Holocaust mede-eigenaar van het bedrijf dat Zyklon B produceerde voor het Derde Rijk. De
bouw van het Holocaust-Mahnmal werd door dit oude nieuws even onderbroken, maar na een onderzoek
werd besloten dat het bedrijf voldoende afstand had genomen van zijn verleden.
Het monument werd op 10 mei 2005 ingewijd.
Vraag: Je kunt je voorstellen hoe moeilijk het is als kunstenaar,wanneer je de opdracht krijgt een
monument te ontwerpen voor de jodenvervolging. Oudere herdenkingsmonumenten zijn vaak monumenten met een herkenbare voorstelling; symbolische mensfiguren en veel dramatiek en ( nationalistische) historie. Eisenmann moest iets universeels, voor ieder mens begrijpbaar of aangrijpbaar monument maken.
a.
Geef een omschrijving van de vormgeving; wat zie je en hoe is het gemaakt ? betrek materiaalkeuze , compositie e.a.in je antwoord)
34
…..En vanavond lekker bowlen en/of poolen.
Gedächtniskirche
Een beroemde kerk. Gelegen op het Breitscheidplatz, aan het begin van
de Kurfürstendamm. De kerk werd stuk gebombardeerd in de Tweede
Wereldoorlog. Alleen een stuk van de kerktoren bleef overeind staan. De
kerk werd bewust niet gerestaureerd. In plaats daarvan liet het stadsbestuur er tussen 1951 en 1961 een moderne kerk naast bouwen. Tegenwoordig wordt de Gedächtniskirche beschouwd als een monument voor
de vrede. De oorspronkelijke kerk stamt uit 1895. De opdracht voor de
bouw werd gegeven door keizer Wilhelm II (1859-1941).
35
donderdag 16 oktober
Sachsenhausen
Terwijl Hitler goede sier maakte tijdens de Olympische
Spelen van 1936 in Berlijn, werd 35 kilometer verderop
kamp Sachsenhausen gebouwd door gevangenen uit
Esterwegen. Als gevolg van de wreedheden van de SSbewakers en ondervoeding overleefden de meesten dit
niet. Eind september van dat jaar was het Konzentrationslager Sachsenhausen klaar. De eerste gevangenen
waren politieke gevangen zoals communisten. Na de
politieke gevangenen volgden mensen die door het na-
ziregime als 'minderwaardig' werden beschouwd zoals
geestelijk gehandicapten, Roma-zigeuners, Joden en
homoseksuelen. Na de Kristallnacht in 1938 werden
1800 Joden naar Sachsenhausen getransporteerd en in
de weken daarna vermoord. In Sachsenhausen zaten
ook Jehova's getuigen en krijgsgevangenen, vooral
Russen.
De vorm van het kamp vormt een Delta. Alle zichtlijnen
lopen naar de centrale toegangspoort, met het kenmer-
kende gezegde 'Arbeit macht Frei'. Dit concept was bedoeld voor absolute terreur van de SS. Vanuit alle hoeken was het machinegeweer op de poort zichtbaar. Bij
de groei van het kamp bleek dit concept van de Delta
niet houdbaar. Op diverse locaties rondom de bestaande barakken werden barakken en overige gebouwen zoals het crematorium bijgebouwd.
Na de nazi-invasie in de Sovjet-Unie werden duizenden Sovjetsoldaten als krijgsgevangene naar
Sachsenhausen gebracht, van wie de meesten omkwamen. Vanaf augustus 1941 werden ca. 18.000 Russische krijgsgevangen doodgeschoten. Op hen werd de in Sachsenhausen ontwikkelde nekschotmachine
uitgeprobeerd, die later in Station Z kwam te staan.
36
37
38
Klein Orkest - Over De Muur
Oost Berlijn, Unter Den Linden
Er wandelen mensen langs vlaggen en vaandels
Waar Lenin en Marx nog steeds op een voetstuk staan
En iedereen werkt, hamers en sikkels
Terwijl in paradepas de wacht wordt gewisseld
Veertig jaar socialisme, er is in die tijd veel bereikt
Maar wat is nou die heilstaat als er muren omheen staan
Als je bang en voorzichtig met je mening moet omgaan
Ach wat is nou die heilstaat, zeg mij wat is hij waard
Wanneer iemand die afwijkt voor gek wordt verklaard
En alleen de vogels vliegen van Oost naar West Berlijn
Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten
Over de muur, over het ijzeren gordijn
Omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen
zijn
Omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen
zijn
West Berlijn, de Kurfürstendamm
Er wandelen mensen langs porno- en peepshow
Waar Mercedes en Cola nog steeds op een voetstuk staan
En de neonreclames die glitterend lokken
Kom dansen, kom eten, kom zuipen, kom gokken
Dat is nou veertig jaar vrijheid, er is in die tijd veel bereikt
Maar wat is nou die vrijheid zonder huis zonder baan
Zoveel Turken in Kreuzberg die amper kunnen bestaan
Goed, je mag demonstreren, maar met je rug tegen de muur
En alleen als je geld hebt, dan is de vrijheid niet duur
En de vogels vliegen van West naar Oost Berlijn
Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten
Over de muur, over het ijzeren gordijn
Omdat ze soms in het oosten, soms ook in het westen willen zijn
Omdat er brood ligt soms bij de Gedächtniskirche
Soms op het Alexanderplein
Klein Orkest was een Nederlandse muzik ale groep, opgericht in 1978.
Klein Orkest kwam voort uit een mislukt cabaretprogramma, Groot Orkest, en
trad in eerste instantie voornamelijk op bij krakersfeesten. De teksten werden
geschreven door Harrie Jekkers en Koos Meinderts. Harrie Jekkers had onder het pseudoniem Harry Klorkestein (een anagram van Klein Orkest) de hit
O O Den Haag. De groep hield in 1985 op te bestaan..
Het nummer Over De Muur wordt in 1984 uitgebracht. Het is geschreven op
het hoogtepunt van de Hollanditis, letterlijk aan de vooravond van de grote
vredesdemonstratie op 29 oktober 1983 op het Malieveld in Den Haag. De
single is de grootste hit voor Het Klein Orkest en verschijnt zes jaar later (als
de Berlijnse Muur valt) gezien de actualiteit nog eens.
39
Notities
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________
40

Download Report