Download PDF (444KB)

Ruth Hammelburg
Wiebe Jan Lubbers
Noks Nauta
Veranderende samenwerking in de zorg
onder redactie van:
Ruth Hammelburg
Wiebe Jan Lubbers
Noks Nauta
Veranderende
samenwerking
in de zorg
Houten 2014
ISBN 978-90-313-9972-7 © 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch,
mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j°
het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel
17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting
Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in
bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te
wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen.
Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
NUR 870
Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg
Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
V
Voor onze kinderen
Wie niet snuffelt in het verleden en niet luistert naar het heden krijgt geen zicht op de
toekomst.
Uit: Honderd jaar kopzorg; Gedenkboek ter gelegenheid van het eerste Eeuwfeest
van de Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van
het Hoofd-Halsgebied (1993)
Dr. Em. Hammelburg, KNO-arts
VII
Voorwoord
De geneeskunde maakt momenteel snelle veranderingen door. Onder andere gedreven door
ontwikkelingen vanuit de biotechnologie, imaging, techniek en moleculaire genetica wordt
steeds meer mogelijk. Ziekten waar nog maar vijf of tien jaar geleden geen effectieve behandeling voor bestond, zijn nu in sommige gevallen te genezen of langdurig te onderdrukken. Betere behandelingsmogelijkheden leiden ook tot een spectaculaire toename van de
levensverwachting. Helaas zijn die gewonnen jaren in heel veel gevallen geen gezonde jaren.
Chronische ziekten, die weliswaar niet direct tot de dood leiden maar wel een grote impact
kunnen hebben op de kwaliteit van leven, komen steeds meer voor en dikwijls zelfs in combinaties.
De geneeskunde verandert, maar mede daardoor verandert ook de patiënt. Door dit alles
wordt een snel groeiend beroep gedaan op de gezondheidszorg. De nieuwe geneeskunde is
vaak complex. Het is overduidelijk en wetenschappelijk meermalen bewezen dat om complexe behandeling van ingewikkelde aandoeningen met goed resultaat uit te voeren concentratie van zorgaanbod onontkoombaar is. Tegelijkertijd hebben we voor een adequate
aanpak van chronische aandoeningen juist een gedeconcentreerde zorgvoorziening nodig,
dichtbij de mensen en laagdrempelig toegankelijk. Verschillende soorten van geneeskunde
vragen verschillende vormen van zorgaanbod. Kortom, we moeten het anders aanpakken.
Het lijkt nuttig en noodzakelijk het zorglandschap anders in te richten. Bijvoorbeeld door
hoog complexe zorg te concentreren in een kleiner aantal ziekenhuizen, die door de aard
van hun activiteiten een intensive care en dure scanapparatuur hebben. En door laagcomplexe planbare zorg vooral juist onder te brengen in kleinere algemene centra, die dan weer
geen intensive care of spoedeisende hulp hoeven te hebben. En door in gemeenten en buurten van steden centra te hebben waar eerstelijnszorg en consultatieve tweedelijnszorg voor
chronische ziekten wordt geleverd, onder regie van de huisarts maar met specialistische inbreng. En door ontwikkeling en implementatie van innovatieve concepten voor zelfmanagement van chronische aandoeningen.
In het boek Veranderende samenwerking in de zorg wordt op dit thema voortgeborduurd
vanuit een zeer groot aantal gezichtspunten en door verschillende auteurs. Centraal staat
het thema ‘samenwerken’ en dat is buitengewoon begrijpelijk. Want een herinrichting van
de organisatie vraagt om een nauwe interactie tussen gezondheidszorgprofessionals, om
nieuwe samenwerkingsverbanden, en om het loslaten van bestaande structuren en in gezamenlijkheid nieuwe paden bewandelen. Dat gaat vast niet vanzelf en op de nieuwe paden
zal zo nu en dan ook wel eens een valkuil omzeild moeten worden. Maar het moet toch om
onze toekomstige patiënten die gezondheidszorg te kunnen bieden waarvan wij als professionals vinden dat zij die verdienen. En laten we vooral in alle drukte met onszelf en onze
organisaties niet vergeten voor wie we het ook alweer allemaal doen: de patiënt.
Alle hoofdstukken in dit boek zijn geschreven met dit als centraal element en daarmee vormt
het een zeer leesbaar, handzaam en nuttig naslagwerk voor allen die enthousiast willen werken aan een veranderende gezondheidszorg voor onze huidige en toekomstige patiënten.
Prof. Marcel Levi, internist
Voorzitter Raad van Bestuur AMC
IX
Inhoud
1
Inleiding�� 1
Ruth Hammelburg, Wiebe Jan Lubbers en Noks Nauta
I
Deel 1 Noodzaak, definities, theorie
2
Waarom samenwerken in de zorg en wat is samenwerken? �� 7
Noks Nauta en Ruth Hammelburg
3
Noodzaak voor samenwerking �� 9
Noks Nauta
3.1
Noodzaak vanuit de praktijk �� 10
3.2
Noodzaak vanuit onderzoek �� 14
4
Definities, terminologie en meten van samenwerking�� 17
Noks Nauta
4.1
Definities en termen�� 18
4.2
Soorten communicatie�� 21
4.3
Meten van samenwerking�� 21
5
Complexiteit van samenwerken, het speelveld�� 23
5.1
5.2
5.3
Noks Nauta
De complexiteit van samenwerken in de zorg �� 24
Het speelveld �� 24
De positie van de patiënt�� 25
6
Samenwerking middels informaticatechnologie �� 27
6.1
6.2
6.3
6.4
Helianthe Kort
Inleiding �� 28
Health informatics �� 28
Telehealth�� 28
DSS �� 29
7
Theorie over samenwerking �� 31
7.1
7.2
7.3
7.4
Noks Nauta
Welke theorieën?�� 32
Theorieën op organisatieniveau�� 32
Theorieën op persoonlijk en teamniveau�� 33
Gevolgen van beter samenwerken �� 34
8
Samenwerken bij richtlijnontwikkeling �� 37
8.1
8.2
8.3
Ruth Hammelburg
Inleiding �� 38
Belemmeringen�� 38
Praktische tools �� 38
X
Inhoud
9
Samenwerken in teams�� 39
9.1
9.2
9.3
9.4
Chantal Savelsbergh en Noks Nauta
Wat is een team? �� 40
Functioneren van teams�� 40
Noodzaak van teamwork�� 41
Wetenschappelijk onderzoek naar teamfunctioneren �� 42
10
Bedrijfscultuur en samenwerking�� 45
10.1
10.2
10.3
10.4
10.5
Wiebe Jan Lubbers en Ruth Hammelburg
Belang van cultuur�� 46
Definities�� 46
Drie benaderingen van aspecten van cultuur�� 47
Gevolgen van ‘cultuur’ voor samenwerking�� 49
Aandachtspunten�� 49
11
Sociaalpsychologische factoren bij samenwerken �� 51
Noks Nauta
11.1
Wat zijn sociaalpsychologische factoren?�� 52
11.2
Persoonlijke factoren�� 52
11.3
Identiteit en status�� 52
11.4
Verantwoordelijkheden�� 53
11.5
Afhankelijkheid �� 54
11.6
Vertrouwen �� 54
12
Juridisch perspectief op samenwerken�� 57
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5
Diederik van Meersbergen
Juridisch perspectief �� 58
De Wet BIG�� 58
De Kwaliteitswet zorginstellingen�� 62
Juridische gevolgen van onvoldoende samenwerking�� 63
Tot slot�� 64
13
Dilemma’s bij samenwerking �� 65
Noks Nauta
13.1
Inleiding �� 66
13.2
Twee voorbeelden �� 66
13.3
Omgaan met dilemma’s �� 67
II
Deel 2 Leren samenwerken, praktische tools
14
Leren samenwerken, kan dat?�� 71
Ruth Hammelburg
14.1
Wát moeten we leren als het gaat over samenwerken? �� 72
14.2
De basis voor leren samenwerken�� 72
14.3
Zoektocht naar het gebruik van modellen voor samenwerken�� 73
14.4
Opleiding en nascholing �� 73
14.5
Het management van zorginstellingen�� 74
XI
Inhoud
14.6
Samenwerken bij richtlijnontwikkeling�� 74
14.7
Samenvattend: sleutelbegrippen in deel 2�� 74
15
De KNMG-Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling bij
samenwerking in de zorg �� 77
Paul Rijksen
15.1
Inleiding ��
15.2
De Handreiking en de praktijk��
15.3
Hoe verder?��
Tot slot��
15.4
78
79
80
81
16
Zoektocht naar het gebruik van modellen voor samenwerken�� 83
16.1
16.2
16.3
16.4
16.5
16.6
Wiebe Jan Lubbers en Ruth Hammelburg
Inleiding ��
Wanneer welk model?��
Intermezzo: het patiëntenperspectief ��
Vragen bij effectief samenwerken��
Twee basale overlegvormen: consultatie en multidisciplinair overleg ��
Tot slot een overweging��
17
Samenwerken en leren binnen onderwijs en training, hoe doe je dat?�� 93
17.1
17.2
17.3
17.4
17.5
17.6
17.7
17.8
Monique Bekker
Inleiding �� 94
Samenwerkend leren�� 94
Samenstellen van groepjes�� 95
De docent�� 96
Sociale vergelijking �� 97
Het succes verklaard �� 97
Samenwerken en begeleiden�� 98
Samenvatting�� 98
18
Begeleide intervisie: leren samenwerken in de nascholing�� 99
84
86
88
88
90
91
Chris Rietmeijer
18.1
Inleiding �� 100
18.2
Begeleide intervisie, de methode�� 100
18.3
Thema’s die veel in intervisie van aio’s worden besproken�� 102
18.4
Intervisiemodellen�� 102
18.5
Ontwikkelingen�� 103
18.6
Geaccrediteerde nascholing�� 103
19
Leren samenwerken op afdelingen en in teams�� 105
Chantal Savelsbergh en Noks Nauta
19.1
Inleiding �� 106
19.2
Teambuilding en teamleren �� 106
19.3
Afdelingsteams van zorginstellingen, kenmerken en uitdagingen
voor samenwerken�� 109
XII
Inhoud
19.4
19.5
raktische adviezen voor het starten van een team, aannemen van nieuwe
P
medewerkers, afspraken over samenwerken �� 109
Tot slot�� 112
20
Clinical governance en een cultuur continu gericht op verbeteren �� 113
20.1
20.2
20.3
20.4
20.5
20.6
Wouter A. Keijser
Inleiding �� 114
Autonomie en verantwoordelijkheid�� 114
Fundamenten�� 115
Combinatie �� 115
Praktijkervaringen �� 118
Verantwoord�� 120
21
Werkvormen voor multidisciplinaire bijeenkomsten�� 121
21.1
21.2
21.3
Noks Nauta en Ruth Hammelburg
Inleiding �� 122
Werkvormen naar doelstelling �� 122
Werkvormen �� 122
22
Samenwerking in zorgorganisaties en de rol van het management �� 127
Gabriëlle Verbeek
22.1
Inleiding �� 128
22.2
Typologie van organisaties in de zorg �� 128
22.3
Samenwerking rondom de individuele cliënt�� 129
22.4
Drijfveren voor samenwerking bij professionals�� 130
22.5
Conclusie�� 134
23
Samenwerken in richtlijnontwikkeling�� 137
Ruth Hammelburg en Noks Nauta
23.1
Inleiding �� 138
Multidisciplinaire Richtlijn Hartfalen �� 138
23.2
23.3
Ketenzorgrichtlijn Aspecifieke Lage Rugklachten�� 140
23.4Haring tool ‘Organisatie en samenwerken bij richtlijnontwikkeling’ �� 143
III
Deel 3 Inspirerende voorbeelden van samenwerking
in de praktijk
24
Samenwerking in de praktijk, waar letten we op?�� 147
24.1
24.2
24.3
Wiebe Jan Lubbers
Vragen rondom de samenwerking van de zorg�� 148
Een aantal belangrijke tendensen in de gezondheidszorg�� 148
Hoe komen deze tendensen in de volgende hoofdstukken terug?�� 149
25
Samenwerking vanuit een patiëntenperspectief�� 151
Ton den Teuling
XIII
Inhoud
26
Samenwerking eerste en tweede lijn in Heuvelland�� 157
Guy Schulpen en Hans Fiolet
26.1
Samenwerking werkt�� 158
26.2
Het gezamenlijk consult huisarts en specialist�� 158
26.3
Implementatie �� 159
26.4
Geleerde lessen �� 160
26.5Toekomst? �� 161
26.6
Conclusies�� 161
27
IJburg, wijk zonder scheidslijnen tussen zorg en welzijn �� 163
27.7
27.8
Jolanda Buwalda en Rob Smeenk
SAG gezondheidszorg: optimaal en persoonlijk �� 164
Het uitgangspunt van de SAG is op geheel eigen wijze verder
ontwikkeld op IJburg�� 164
De toolkit Samen Beter Doen (voor professionals)�� 165
Resultaten: betrokkenheid cliënt, arbeidssatisfactie hulpverlener,
kwaliteit gezondheid en kosten�� 166
Hogere betrokkenheid cliënt en arbeidssatisfactie hulpverlener? �� 166
Leidt deze aanpak tot betere gezondheid, betere kwaliteit
van geleverde hulp en zorg? �� 167
Leidt deze aanpak ook tot lagere zorgkosten?�� 167
Slot �� 167
28
Arbocuratieve samenwerking �� 171
27.1
27.2
27.3
27.4
27.5
27.6
Liesbeth Smits en Kees de Kock
28.1
Inleiding �� 172
28.2
Gezondheid�� 172
28.3
Werk is belangrijk�� 172
28.4
De bedrijfsarts �� 173
28.5
De eerste lijn en werk �� 174
Praktische problemen�� 174
28.6
28.7
Relationele factoren�� 174
28.8
Organisatorische en structurele aspecten �� 174
28.9
Samenwerking tussen bedrijfsarts en huisarts�� 175
28.10Korte lijnen tussen gezondheid en werk�� 175
28.11
Positie bedrijfsarts �� 176
28.12
Resultaten �� 176
28.13 Discussie/hoe verder�� 177
29
Samenwerken op afstand met inzet van eHealth�� 179
Helianthe Kort
eHealth is niet meer weg te denken �� 180
Health buddy �� 180
29.3
Tele-COPD�� 181
29.4
Telehealth bij hartfalen�� 182
29.5
Opvattingen over eHealth�� 183
29.1
29.2
XIV
Inhoud
30
Ketenzorg en transmurale afspraken �� 187
Loes Meijer en Mariëtte Oostindiër
30.1
Inleiding �� 188
30.2
Medisch coördinerende centra �� 188
30.3
Wat betekent dat voor het voorbeeld: de RTA-prostaatdiagnostiek�� 188
30.4
Initiatie van een RTA �� 189
30.5
Conceptie van een RTA�� 190
30.6
Geboorte van een RTA�� 190
30.7
Opgenomen in de familie van richtlijnontwikkelaars�� 191
Samenwerking tussen eerste en tweede lijn�� 191
30.8
31
De 360°-methode bij richtlijnontwikkeling�� 193
Ruth Hammelburg
31.1
Waarom de 360°-methode?�� 194
31.2
Wat is 360°-based richtlijnontwikkeling? �� 194
31.3
Ontstaan van de 360°-based methode voor richtlijnontwikkeling �� 195
31.4
De 360°-methode bij het project ‘De continuïteit van de zorg voor
mensen met kanker’ �� 195
31.5
Samenvatting�� 200
31.6
Toekomst �� 200
32
Netwerkzorg COPD Waterland�� 201
Kees van der Plas
32.1
Voorgeschiedenis project Netwerkzorg COPD Waterland�� 202
32.2
Toekomstbestendige regionale samenwerkingsstructuur �� 203
32.3
Nascholing, implementatie, regionale werkafspraken �� 204
32.4
Resultaten �� 205
32.5
Wat ging minder goed? �� 206
32.6
Succesfactoren�� 207
33
Goede levenseindezorg kwetsbare oudere vergt proactieve
zorgplanning�� 209
Yvonne G. van Ingen
33.1
Inleiding �� 210
33.2
Proactieve zorg voor kwetsbare ouderen�� 212
33.3
Advance care plan als onderdeel van …�� 213
33.4
Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WBGO)�� 214
33.5
Bewustwording �� 214
33.6
Individueel zorgplan �� 215
33.7
Hoofdbehandelaarschap�� 215
33.8
Afsluiting �� 215
34
De kunst van het verbindend organiseren �� 217
Pim Valentijn en Marc Bruijnzeels
34.1
Inleiding �� 218
34.2
De kloof tussen ideaal en praktijk �� 218
34.3
Verbindend organiseren vraagt meesterschap �� 219
34.4
Botsende belangen in een veranderproces�� 221
XV
Inhoud
34.5
34.6
an buiten naar binnen kijken �� 222
V
Conclusie (toekomstgericht verbindend organiseren) �� 222
35
Samenwerken in de ggz: kopzorgen?�� 225
35.1
35.2
35.3
35.4
35.5
35.6
Fred Koster, Marcella Petri en Nils Stoll
Inleiding �� 226
Achtergrond Vicino NHN �� 226
Stand van zaken na bijna een jaar�� 227
Openstaande uitdagingen �� 228
Succesfactoren Vicino NHN�� 229
Conclusie�� 230
36
Formele en informele vormen van samenwerking�� 231
Antoinette Bont en Marlies Maaijen
36.1
Inleiding �� 232
36.2
Waarom nu? Over netwerken en vertrouwen�� 232
36.3
Van teams naar netwerken; oefenen met vertrouwen �� 233
36.4
Conclusie�� 235
IV
Deel 4 Samenwerking toen, samenwerking morgen
37
Veranderende samenwerking in de toekomst: geleerde lessen
of stip op de horizon�� 239
Wiebe Jan Lubbers
37.1Van verleden en heden naar toekomst van samenwerken�� 240
37.2Leeswijzer �� 242
38
Geschiedenis van de samenwerking tussen huisarts en specialist�� 245
38.1
38.2
38.3
38.4
38.5
Wil van den Bosch
Inleiding �� 246
Verleden �� 246
Communicatie �� 247
Gezamenlijke consulten�� 247
NHG�� 248
39
Organisatie van zorg: perspectief van samenwerking
in verleden en heden�� 251
Cor Spreeuwenberg
39.1
Inleiding �� 252
39.2
Samenwerking in het verleden�� 252
39.3
De eerste lijn�� 253
39.4
Complexere samenwerkingssituaties�� 254
39.5
Werken als netwerkorganisatie�� 255
39.6
Heroriëntatie van de gezondheidszorg�� 255
40
Medische opleidingen en beroepsuitoefening in verleden en heden�� 257
40.1
Lode Wigersma
Inleiding �� 258
XVI
Inhoud
40.2
40.3
40.4
40.5
40.6
Organisatie opleidingen �� 258
Modernisering: CanMEDS-competenties �� 259
Structuur en indeling beroepen en opleidingen heroverwegen �� 261
Samenwerking en verantwoordelijkheidsverdeling �� 263
Conclusie�� 264
41
Nieuwe ontwikkelingen in de zorg – Samenwerking en schaarste�� 265
Guus Schrijvers
41.1
Inleiding �� 266
Wetenschappelijke kennis�� 266
41.2
41.3
Toenemende schaarste en samenwerking�� 267
41.4
eHealth en samenwerking�� 268
41.5
Tot slot�� 268
42
Marktwerking in de zorg: Gevolgen tot nu toe en de toekomst�� 271
Guus Schrijvers
42.1
Inleiding �� 272
42.2
Preventie niet uit de zorgverzekeringswet te betalen�� 272
42.3
Huisartsen varen wel bij marktwerking�� 272
42.4
Ziekenhuizen kennen zes markten �� 274
42.5
Acute zorg: vooral concurrentie op de zorginkoopmarkt �� 274
42.6
De oncologische zorg: alleen behandeling concentreren �� 275
42.7
De electieve zorg: hier is concurrentie goed mogelijk �� 276
42.8
Geboortezorg: marktwerking als dreigement �� 276
42.9
Chronische zorg: consultatie is een aparte markt�� 277
42.10 Geestelijke gezondheidszorg: wat is het product?�� 277
42.11 Nabeschouwing�� 278
43
Bekostiging van de zorg �� 279
Hans Duits, Daniëlle Berndsen en Femke Keijzer
43.1
Inleiding �� 280
43.2
Financiering en uitgaven aan zorg�� 280
43.3
Bekostigingsstructuur: een overzicht�� 281
43.4
Uitdagingen op weg naar beheersbare zorgkosten�� 284
43.5
Komen tot een win-winsituatie�� 285
44
Demand supply chain management �� 287
Roelof Ettema en Marlou de Kuiper
44.1
Inleiding ��
44.2
Veranderingen in de afstemmingsvraag in de zorg ��
44.3
De afstemmingsvraag volgens demand supply chain management ��
44.4
DSCM voor de gezondheidszorg��
44.5
De afstemmingsvraag in het licht van zelfmanagement en participatie��
288
288
288
289
290
44.6Autonomie en hulpbronnen�� 290
44.7
Vraag, probleem of crisis �� 290
44.8
Tot slot�� 291
XVII
Inhoud
45
Samenwerking door nieuwe technologieën�� 293
45.1
45.2
45.3
45.4
45.5
45.6
Helianthe Kort
Inleiding �� 294
Van ontdekken naar toepassen�� 294
eConsult �� 295
Twitter-poli �� 296
Samenwerken om nieuwe technologieën effectief te kunnen invoeren�� 296
Tot besluit�� 297
Bijlagen
Literatuur�� 301
Register�� 311
XIX
Over de redacteuren
Ruth Hammelburg
Mw. drs. R. (Ruth) Hammelburg is onderwijskundige, mediator en heeft een BMG-opleiding. Vanuit haar functie binnen het Overlegorgaan postacademisch onderwijs geneeskunde heeft zij aan de wieg gestaan van de huidige nascholing en deskundigheidsbevordering
in de geneeskunde. Eerder heeft zij bijgedragen aan de totstandkoming van negen interimrapporten en een eindrapport postacademisch onderwijs geneeskunde. Sinds 1994 heeft zij
projecten geleid ter verbetering van de samenwerking tussen huisartsen en medisch specialisten. Daarnaast heeft zij sinds 2007 ervaring met multidisciplinaire richtlijnontwikkeling
en -implementatie en met trainingen in zorginstellingen. Zij heeft een praktijk voor kinderen met leer- en gedragsstoornissen.
Wiebe Jan Lubbers
Dhr. drs. W.J. (Wiebe Jan) Lubbers is huisarts, hoofdauditor bij de NHG Praktijkaccreditering en forensisch arts. Hij is psychiatrisch verpleegkundige geweest. Gedurende de laatste
vijftien jaar heeft hij meegewerkt aan een serie NHG-standaarden, Landelijke Transmurale
Afspraken, Multidisciplinaire richtlijnen en CQ-index. Hiernaast is hij de laatste jaren bezig
geweest met de samenwerking tussen de eerste en tweede lijn in Almere, met name door
aandacht te geven aan overdracht, de organisatie van de compagnonsdagen en het initiëren
van een Regionale Transmurale Afspraak. Verder heeft hij een aantal publicaties op het gebied van neurologie, lepra en kleine kwalen op zijn naam staan, is hij als vrijwilliger lang
betrokken geweest bij de Medische Onderzoeksgroep van Amnesty International en heeft
hij managementleergangen gedaan. In beperkte mate is hij actief op Twitter, LinkedIn en
Facebook. Wat betreft Facebook overigens vooral om de zweefvliegclub bij te houden.
Noks Nauta
Mw. dr. A.P. (Noks) Nauta is bedrijfsarts en arbeids- en organisatiepsycholoog. Zij werkte
onder meer als cursusleider voor de bedrijfsartsenopleiding, als coördinator voor een huisartsenopleiding en als medewerker bij een kenniscentrum. Zij heeft zich sinds 1998 beziggehouden met het samenwerken van zorgprofessionals en promoveerde in 2004 op het proefschrift Een Vertrouwenskwestie. Over het samenwerken van huisartsen en bedrijfsartsen. Zij
kijkt naar het proces van samenwerking vanuit theorieën uit de sociale psychologie en past
deze toe in trainingen en workshops. Thans is zij freelance docent, trainer en publicist, onder andere op het gebied van ethiek, interprofessioneel samenwerken en hoogbegaafde volwassenen.
XXI
De auteurs
Drs. M.E. Bekker
Sociaalpsycholoog, onderwijstrainer, docent/begeleider, BOC-onderwijsadvies, Badhoevedorp
Drs. D.M. Berndsen MA RA
Director KPMG Audit, Healthcare
Dr. A.A. de Bont
Universitair hoofddocent, Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg, Erasmus
Universiteit Rotterdam
Prof. dr. W.J.H.M. van den Bosch
Huisarts; hoogleraar Zorginnovatie in de huisartspraktijk
Dr. M.A. Bruijnzeels
Directeur Jan van Es Instituut, Kenniscentrum voor de geïntegreerde eerstelijnszorg,
Almere
Drs. A.J.J. Buwalda
Voorzitter Raad van Bestuur, Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra, Amsterdam
Dr. H.B. Duits RA
Lector, Financieel-economische Advisering bij Innovatie, Hogeschool Utrecht; manager,
KPMG MKB
Drs. R.G.A. Ettema
Onderzoeker, docent Master Zorgtraject Ontwerp, Centrum voor Verpleegkundige studies,
faculteit Gezondheidszorg, Hogeschool Utrecht
Dr. J.F.B.M. Fiolet
Directeur, afdeling RVE Patiënt & Zorg, Maastricht Universitair Medisch Centrum,
Maastricht
Drs. R. Hammelburg
Onderwijskundige en mediator
Drs. Y.G. van Ingen
Artsconsulent, docent Palliatieve zorg en Ouderenzorg
Drs. W.A. Keijser
Arts, team STEPPS, mastertrainer, Wacomed BV, Utrecht
Drs. F.B. Keijzer RC
Senior manager, KPMG Plexus, Amstelveen
XXII
De auteurs
Drs. C.A. de Kock
Huisarts, onderzoeker, Deurne
Prof. dr. H.S.M. Kort
Lector Vraaggestuurde zorg, Hogeschool Utrecht; deeltijdhoogleraar, Technische Universiteit
Eindhoven
F. Koster
Praktijkondersteuner Huisarts GGZ, sociaal psychiatrisch verpleegkundige, Vicino NHN,
Alkmaar
M.S.L. de Kuiper, MSc.
Opleidingsmanager en -adviseur Master Zorgtraject Ontwerp, Centrum voor Verpleeg
kundige studies, faculteit Gezondheidszorg, Hogeschool Utrecht
Drs. W.J. Lubbers
Huisarts, hoofdauditor bij de NHG Praktijkaccreditering en forensisch arts
M. Maaijen MSc
Junior onderzoeker, verpleegkundige, adviseur, Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg, Rotterdam
Mr. D.Y.A. van Meersbergen
Gezondheidsjurist, Beleid en Advies, KNMG, Utrecht
Drs. L.J. Meijer
Huisarts, medisch coördinator, huisartsenpraktijk Valk en Meijer, Amersfoort
Dr. A.P. Nauta
Bedrijfsarts, arbeids- en organisatiepsycholoog, freelance docent, trainer en publicist, Delft
Drs. M.J. Oostindiër
Medisch coördinator en secretaris FMCC, afdeling TransMáx, Máxima Medisch Centrum,
Eindhoven
M.M. Petri MSc
Beleidsadviseur Huisartsenzorg Noord-Kennemerland, Alkmaar
Drs. C.G. van der Plas
Huisarts, Huisartsen Monnickendam, Stichting Gezond Monnickendam
Drs. C.B.T. Rietmeijer
Huisarts, docent Huisartsgeneeskunde, huisartsopleiding VUmc, Amsterdam
Mr. W.P. Rijksen
Oud algemeen directeur, KNMG, Utrecht
De auteurs
XXIII
Dr. ir. C.M.J.H. Savelsbergh
Universitair docent Human Resource Development, Open Universiteit; senior-consultant,
Kennis&Co
Prof. dr. A.J.P. Schrijvers
Oud-hoogleraar Public health, gezondheidseconoom
Dr. G.J.C. Schulpen
Medisch directeur, Regionale HuisartsenZorg (RHZ) Maastricht en Heuvelland, Maastricht
Drs. R. Smeenk
Huisarts, Amsterdam
Drs. E.J.G.M. Smits
Bedrijfsarts, Beter in Werk Consult; ArboVitale; Eindhoven
Prof. dr. C. Spreeuwenberg
Voorzitter Platform Vitale vaten
Drs. N.J. Stoll
Huisarts, Egmond aan Zee
Ing. A.M.N. den Teuling
Adviseur interne communicatie, Adt advies en training, Termunterzijl
P.P. Valentijn MSc, PhD candidate
Onderzoeker, Jan van Es Instituut, Kenniscentrum voor de geïntegreerde eerstelijnszorg,
Almere
Dr. G. Verbeek, MBA
Directeur, onderzoeker en consultant, Artemea, Bilthoven
Dr. L. Wigersma
Algemeen directeur, KNMG, Utrecht

Download Report