HISTORISCHE STADSWANDELING VAALS - VVV Zuid

Historische
stadswandeling
Vaals
Drielandenpunt
Behalve het welbekende
drielandenpunt heeft Vaals
zoveel meer te bieden.
Ontdek de vele steegjes en
oude panden van dit
historisch Vaals
De wandeling is met borden met het opschrift
“ANWB Historische stadswandeling Vaals”
bewegwijzerd. Deze borden geven via pijlen de
looprichting aan en zijn al of niet voorzien van een
onderbordje. Een dergelijk onderbordje verwijst u
naar een bepaalde straat, waar u monumenten
aantreft. Om de route te vervolgen dient u weer
terug te lopen naar het bordje met ondertitel.
Op de gevels van de monumentale en beeldbepalende panden treft u monumentenbordjes aan,
waarop de belangrijkste geschiedkundige gegevens vermeld staan. Deze bordjes zijn in twee
kleuren uitgevoerd. Een bruin bordje met witte
tekst betekent dat er sprake is van een geregistreerd rijksmonument. De gele bordjes met zwarte
tekst hebben betrekking op beeldbepalende
panden en/of andere historische objecten.
Startpunt: De wandeling start en eindigt bij VVV Zuid-Limburg vestiging Vaals, Maastrichterlaan 73a
Lengte: 2 km of 6 km
U start de wandeling door de Maastrichterlaan
linksaf in oostelijke richting te lopen, richting
Duitse grens. U passeert aan uw linkerhand het
Prins Willem Alexanderplein en het busstation.
Bij de eerstvolgende kruising slaat u linksaf, de
Beemderlaan in, waar u na enkele tientallen
meters aan de linkerkant “de Obelisk in vijver”
aantreft.
In 1790 opgericht als markering van het
noordelijke uiteinde van het domein van
lakenfabrikant J.A. von Clermont. De vijver
wordt gevoed met het gekanaliseerde water
van het riviertje de Jau. U loopt weer terug naar
de kruising, waar u oversteekt, de Koperstraat
in. Hier vindt u aan de linkerkant op nr. 2 het
monument “Voormalig Kurhotel”. In 1898
gebouwd als kuurhotel met concertzaal. Vaals
stond destijds bekend als “Luftkurort” en
veel bezocht uitgaanscentrum, vooral door
welgestelden uit Aken. De eerste wereldoorlog maakte een einde aan deze bloeiperiode.
Iets verderop staat “Haus in Kirchfeld” op nr.
6. Woonhuis (architect Moretti) uit 1790 van
Carl von Clermont, hij was van 1821-1827
de eerste burgemeester van Vaals. Vanaf
1840 woonhuis van lakenfabrikant Theodor
Binterim. Eind 19e eeuw in gebruik als Kurhaus
(Kuurhotel).
U loopt terug en steekt de Maastrichterlaan
weer over om de route naar rechts te vervolgen. Nadat u meerdere winkelpanden bent
gepasseerd, treft u bij de parkeerplaats op
het Wilhelminaplein op nr. 27 het voormalige
“Gemeentehuis 1912-1979” aan. Bij de kruising aangekomen steekt u de Maastrichterlaan
weer over en loopt u de Kerkstraat omhoog.
Bij de kruising met de Lindenstraat (zie onder-
bordje) loopt u een 60-tal meters deze straat in,
waar u op nr. 9-9d monumentale panden van
een oude “Lakenfabriek” aantreft. Deze is gebouwd door Theodor Binterim in 1841. In 1891
werden de gebouwen tot woonhuizen verbouwd. Hierna loopt u terug naar de Kerkstraat
om de route te vervolgen. U passeert aan de
rechterkant de monumentale neogotische
“R.K. St. Pauluskerk” uit 1893.
Zij verving de oude St. Pauluskerk, die 150
meter zuidelijker op de huidige parkeerplaats
stond. De gebrandschilderde ramen dateren uit
1901. De toren met kruis is 68 meter hoog. Het
neogotische interieur is nog grotendeels aanwezig. Het bevat verder werken van de Vaalser
kunstenaar Frans Griesenbrock. Tegenover de
kerk: Kerkstraat nr. 38-38d staat het voormalige Vaalser “Gemeentehuis 1887-1912”.
Aan het einde van de Kerkstraat verwijst
een onderbordje (aan de rechterzijde van de
straat) naar de Akenerstraat. In deze straat
treft u aan de rechterkant twee monumenten
aan, namelijk de “Frans Waalse kerk” (u moet
daarvoor even het kleine steegje inlopen bij nr.
10 tot nr. 12).
Deze voormalige kerk werd gebouwd in
1667 door de Frans-Waalse Gereformeerde
Gemeente aan de toenmalige hoofdweg van
Aken naar Maastricht. Vanaf 1803 eigendom
van hoogduits gereformeerden. In 1837 kocht
Pieter Braun het gebouw en bracht er verdiepingen en een bakkerij in aan. Aan het eind
van de Akenerstraat, bij de grens met Duitsland, staat de “Kleng Wach”, een voormalig
douanekantoortje (1890). Thans verhuurd aan
Heemkundekring Sankt Tolbert Vaals. Deze
Parkeergelegenheid: Prins Willem Alexanderplein, gelegen naast het VVV-kantoor.
Let op: Tijdens de wandeling wordt u de mogelijkheid geboden het Drielandenpunt te bezoeken.
U loopt dan de route van 6 km.
vereniging heeft het ingericht met interessante
foto’s, kaarten en grensstenen. U loopt terug
naar de Kerkstraat, waar u op de hoek Akenerstraat/Kerkstraat op nr. 31, het monument
“Schatull” (1732) aantreft. In dit patriciërshuis
hielden de Gereformeerden na sluiting van hun
Frans-Waalse kerk (1837) in de kelder hun kerkdiensten. Vanaf 1950 krijgt het gebouw na een
riante interieurverbouwing tot restaurant, met de
naam “Schatull” (schatkistje).
U vervolgt de route door het kleine straatje
(Kerkstraat nr. 41 t/m 47), rechts naast de
parkeerplaats, omhoog te lopen.
Hier staat het monumentale pand “Oude
Ned. Hervormde pastorie” nr. 41, gebouwd in
opdracht van de kerkenraad van de Hoogduits
Hervormde Gemeente van Vaals (1717). De
architect is Laurenz Mefferdatis. In 1996 is
het gerestaureerd. Tegenover dit monument
staat de monumentale “Ned. Hervormde
kerk” nr. 47, voltooid in 1671. De architect is
Pieter Post. De kerk werd in opdracht van de
Staten Generaal gesticht ten dienste van de
talrijke hervormden, die in Aken e.o. vanwege
hun godsdienst werden vervolgd. De kerk is
voor de protestantse eredienst gebouwd: als
zodanig is zij de oudste in Limburg. De toren
van de kerk is een zogenaamde verdedigings
toren uit de 13e eeuw. Hij werd al in de 14e
eeuw gebruikt als kerktoren van de oude St.
Pauluskerk: deze katholieke kerk stond op de
plaats waar nu de parkeerplaats is. Tot 1893
fungeerde de toren voor twee kerken.
U loopt via het kleine straatje weer terug
naar de Kerkstraat. De route naar rechts
vervolgend komt u in de Tentstraat. Voor de
stadswandeling van 2 km leest u verderop
in deze brochure verder bij vervolg route
2 km.
Route 6 km richting
Drielandenpunt
U passeert aan de rechterkant de Bergstraat
en vervolgens een trappensteegje. U gaat
links de Viergrenzenweg omhoog tot aan de
bosrand. Bij het volgende ANWB-richtingbordje
“Wandelpad Drielandenpunt” begint u aan de
beklimming van de Vaalserberg, het geasfalteerde pad volgend. Boven aangekomen bij
restaurant en Wilhelminatoren loopt u naar
rechts, langs de parkeerplaats tot aan de weg.
Hier houdt u links aan en voorbij de bushalte
Wilhelminatoren vervolgt u uw weg via een
geasfalteerd voetpad.
U staat nu op de Vaalserberg, op een hoogte
van 322,5 meter, bevindt zich de grootste
toeristische trekpleister: het Drielandenpunt.
Als het weer een beetje meezit, heeft u zeker
vanuit de bijgelegen Boudewijntoren een schitterend uitzicht over de Euregio. Een must voor
elke bezoeker! Naast het prachtige uitzicht, de
omringende bossen en de gezellige eetge
legenheden vindt u er het grootste Labyrint van
Europa. Probeer daar maar eens uit te komen!
U loopt nu dezelfde weg terug over het bergplateau, ditmaal rechts aanhoudend op de
Viergrenzenweg over hetzelfde geasfalteerde
voetpad. Bij restaurant en Wilhelminatoren
loopt u rechts de parkeerplaats op. De route,
over de Viergrenzenweg tot aan de rand van
het centrum, is u bekend en gemakkelijk te vinden. Aan het eind bereikt u weer de Tentstraat.
Het richtingbordje verwijst naar rechts. Let op!
U slaat echter linksaf (zie onderbordje) om even
verderop in de Tentstraat aan de rechterkant
twee monumenten te bezichtigen. Zie vervolg
route 2 km.
Vervolg route 2 km
U passeert aan de rechterkant de Bergstraat
en een 40-tal meters verderop treft u aan de
linkerkant op nr. 18 het “Gemeentehuis tot
1887” aan. Voordat u tegenover dit pand het
kleine trappensteegje inloopt, kunt u de keuze
maken om eerst een tweetal monumenten
verderop in de Tentstraat op te zoeken. Wilt u
dat, hetgeen aan te bevelen is, dan dient u in
plaats van het trappensteegje nu naar beneden
te lopen, eerst de Tentstraat aan de rechterkant
te blijven volgen (voorbij het onderbordje dat
verwijst naar het Drielandenpunt – route 6 km
en voorbij aan de Viergrenzenweg) tot aan het
aan de rechterkant liggende monument “Der
Bau” op nr. 59-65.
Deze voormalige naaldenfabriek en woonhuis werd gebouwd (1777) in opdracht van
Groot Hogemeester der vrijmetselaren Jacob
Kuhnen, die vanuit Aken naar Vaals kwam. In
1835 opgeheven als fabriek. Momenteel zijn er
woningen in gevestigd. Iets verderop staat de
“Cereshoeve” (nr. 67), boerderij en herenhuis
uit 1777, behorende bij de hiernaast gelegen
Naaldenfabriek en woonhuis van Jacob
Kuhnen. In het timpaan is de godin van de
landbouw, Ceres afgebeeld. De architect is
J. Moretti. Hierna loopt u terug naar het
trappensteegje dat u naar beneden loopt (’t
Sjtroongsberresje). U komt vervolgens in de
Bergstraat waar u linksaf slaat. Bij de kruising
slaat u linksaf naar het von Clermontplein. Hier
arriveert u in het historische hart van Vaals.
Na enig speurwerk treft u hier de navolgende
monumenten aan: rechts onder de boog door
de “Koperhof” nr. 3-5-7-9-1.
In 1595 behoorde deze hof met Koper
molen, die vermoedelijk op de plaats stond
waar nu de voormalige Lutherse kerk staat,
aan Kupfermeister Jordan Peltzer. In 1695
koopt de Lutherse gemeente de hof voor het
houden van kerkdiensten. Vaals werd destijds
overspoeld met protestantse kerkgangers uit
Duitsland, die hier onder bescherming van de
Staten Generaal hun kerkdiensten konden
houden. De “Evangelisch Lutherse kerk” op
nr. 11. De Lutherse gemeente werd in 1669
door Johann Klermondt uit Burscheid gesticht.
De inwijding vond plaats in december 1737.
huis. In het timpaan van de zuidvleugel (rechts
om de hoek) ziet u het wapen van von Clermont (de burcht) en dat van zijn vrouw Marie
von Emminghaus (een Franse lelie).
J.B. Hilgers uit Aken bouwde van 1759-1765
het nog aanwezige orgel. Het interieur bestaat
o.a. uit stucwerk en herenbanken in Lodeijk
XV stijl, een kansel, altaartafel en lezenaar in
Regencestijl. Huisnummer 4-6, een
“Dubbel Herenhuis” uit 1765, zijn waar
schijnlijk de woonhuizen van leidinggevenden
uit de lakenfabriek van J.A. von Clermont. Iets
verderop aan de linkerkant de bron van het
riviertje de Jau, in het Vaalser dialect “Jauspronk” genoemd. De waterkracht van dit snel
stromend stroompje heeft de koperslagers,
de naalden- en lakenindustrie naar Vaals
gebracht. Daarachter op nr. 24 een voormalig
“Herenhuis”, genaamd “A jenne Gauspronk”, uit
1765. Verderop aan de linkerkant op nr. 34 het
“Verves”. Rond 1600 diende een zaal achter de
zuidvleugel als kerk voor Mennonieten en voor
uit Aken verdreven Wederdopers. In 1765 is
er een weverij in gevestigd. Rond 1800 verloor
ze haar bestemming. Het huidige aanzicht
dateert uit 1865. Aan de rechterkant het “von
Clermonthuis” op nr. 15, gebouwd van 17611765 (architect Moretti) als lakenfabriek en
woonhuis voor Johann Arnold von Clermont. In
het timpaan boven de poort staat zijn lijfspreuk
“Spero Invidiam” (ik hoop benijd te worden). In
die periode lag het gebouw aan de hoofdweg
van Aken naar Maastricht. Van 1858-1924 is
lakenfabrikant Tyrell de eigenaar. Na diverse
woonbestemmingen van 1975-1979 gerestaureerd en sindsdien in gebruik als gemeente
Na de bezichtiging van dit imposante gebouw
neemt u op het von Clermontplein de route
weer op. Bij de kruising steekt u de Bosstraat
over, de Bloemendalstraat in. In de helling staat
aan de rechterkant monument “Hoeve St.
Adalbert” op nr. 11B.
Een oorspronkelijke herenhoeve van het St.
Adalbertstift uit Aken/Burscheid, in 1041
geschonken door Hendrik III aan zijn nicht
Irmingard. Dit jaartal wordt beschouwd als het
geboortejaar van Vaals. In 1135 deed de hoeve
dienst als laathof. Momenteel is het gebouw
eigendom van Heemkundekring Sankt Tolbert
Vaals. In de Bloemendalstraat bereikt u aan
de linkerkant op nr. 150 “Kasteel Bloemendal”. Ook dit monument loont de moeite van
het bezichtigen. Loopt u rustig de kasteeltuin
van het hotel-restaurant binnen om het pand
rondom te bekijken. Het was het laatste
woonhuis van J.A. von Clermont, gebouwd van
1790-1795 door architect Moretti. Bloemendal
stond in die tijd bij veel hoge gasten uit het
nabije kuuroord Aken bekend. In 1846 koopt
Baron von Lommessen uit Aken het domein en
schenkt het aan de orde Sacre Coeur, omdat
zijn dochter Anna in deze orde ingetreden was
uit dank voor het overleven van een treinongeluk. Van 1848-1966 is het een klooster en
gerenommeerd meisjespensionaat. Rijke en
adellijke meisjes uit de hele wereld “genoten”
hier hun opvoeding. Na grondige restauratie
kreeg het in 1992 zijn huidige bestemming, als
Hotel Kasteel-Restaurant Bloemendal.
Hierna pakt u via het Sjwats Jris
(bomenlaan) de route weer op.
De straatnaam Sjwats Jris is dialect en betekent zwart gruis. Toen in 1825 de nieuwe weg
van Aken naar Maastricht werd aangelegd (de
huidige Maastrichterlaan) lag Kasteel Bloemendal niet meer aan de hoofdweg. De soeurs
(werkzusters) van het klooster strooiden later
het zwarte gruis van de ovens als verharding over de zelf aangelegde privé-weg. U
arriveert vervolgens bij de Maastrichterlaan
waar u rechtsaf slaat. U steekt de verkeersweg
over en slaat de eerste weg linksaf, de Prins
Bernhardstraat in. U passeert vervolgens
aan de rechterkant de Beatrixstraat. Alvorens
rechtsaf de Jos Francotteweg te volgen (de 3e
weg), loopt u even rechtdoor om op het Prins
Bernhardplein het “Voormalig station” op nr.
113 te bezichtigen.
In 1922 door de Limburgse Tramweg
Maatschappij gebouwd voor de stoomtramverbinding met Wijlre-Maastricht. In 1928
werd de elektrische tramlijn Aken-Vaals tot hier
verlengd. Beide lijnen waren onrendabel en in
zijn in 1937 opgeheven. Van 1939-1986 deed
het gebouw dienst als jeugdherberg.
U loopt vervolgens de Jos Francotteweg
omhoog tot u weer bij de Maastrichterlaan
arriveert, waar u linksaf slaat en spoedig het
eindpunt van de wandeling bij het VVV-kantoor
bereikt.

Download Report