Lees hier het volledige artikel (pdf).

NA G
GROOTS BELEID
TOCH HEKKENSLUITER
TOC
Betekenis NMP voor Nederland 25 jaar later
Nederland kan uit het eerste NMP uit 1989 volop inspiratie opdoen om terug te krabbelen
uit de achterste rij van het milieupeloton. Het 25 jaar geleden verschenen beleidsstuk
bezorgde ons land een koppositie. Daar is weinig meer van over, zo blikten de hoofdrolspelers uit die tijd onlangs terug.
PIETER VAN DE BRAND
24 MILIEUMAGAZINE | NR 7 | JUNI 2014
geving die doelen in plaats van middelen centraal stelt,
is uit het NMP voortgekomen.”
Het NMP werd zelfs in het Russisch en het Chinees
vertaald. Voormalig NMP-projectleider Hans de Jongh
zwaait van achteruit de zaal met een speciaal meegenomen Chinese editie. Toenmalig premier Ruud
Lubbers, eveneens aanwezig bij het rondetafelgesprek,
herinnert zich dat de publiciteit tot een grote internationale conferentie in Den Haag leidde. “Daar deden
ROYALHASKONINGDHV
H
et milieubeleid heeft ons internationaal
weinig gebracht. In Europa loopt
Nederland hopeloos achter”, antwoordt
Ed Nijpels. De vraag was: wat heeft het
eerste, door hemzelf gepresenteerde Nationaal Milieubeleidsplan (NMP) uit 1989 ons land anno 2014 opgeleverd? Weinig, treurt de VVD-coryfee tijdens een debat medio mei dat adviesbureau Royal HaskoningDHV
organiseerde ter gelegenheid van de verjaardag van
’s lands eerste integrale milieubeleidsnota. “Het NMP
stond bol van de voorzienigheid. De idee van de circulaire economie stond er al in en het klimaatbeleid werd
geagendeerd. Het een half jaar eerder uitgebrachte
RIVM-rapport ‘Zorgen voor Morgen’ had al duidelijk
gemaakt dat forse maatregelen nodig waren. Er was
geen discussie meer over feiten en cijfers. Eerder hadden we de vorstin in de Troonrede laten zeggen dat de
wereld min of meer verging. Het enthousiasme was
evident bij iedereen op het ministerie.” De winst?
Uiteindelijk werd niet anderhalf maar zes miljard gulden omgebogen naar milieumaatregelen. “In die tijd
was dat een heleboel geld”, zegt Nijpels.
De vastberadenheid om het NMP de wereld in te
sturen, moge blijken uit het feit dat op de dag nadat
de nota was vastgesteld in de Ministerraad kabinetLubbers II viel. Nota bene over datzelfde NMP. De
VVD’ers in de Tweede Kamer onder leiding van Joris
Voorhoeve konden het schrappen van het reiskostenforfait als onderdeel van het NMP niet verkroppen.
De autorijder werd gepakt, luidde de klassieke VVDrespons. Twee weken later besloot het demissionaire
kabinet het NMP alsnog te presenteren. “Waarmee een
relatief klein land zich direct op de kaart zette”, memoreert gespreksleider Job van den Berg, leading professional Sustainable Development en Governance bij
Royal HaskoningDHV en vanaf het eerste uur bij het
NMP betrokken. Niet alleen vormde het NMP de
blauwdruk voor veel Europese beleidsplannen, weet
Van den Berg, “de hele huidige Brusselse milieuregel-
ROYALHASKONINGDHV
WETGEVING EN REGULERING
Hans de Jongh met een Chinese editie van het NMP
veel landen aan mee, ook landen uit de derde wereld.
Die internationale component gaf het NMP vleugels.”
In slaap
25 Jaar later is er van het elan van destijds weinig over,
meent Nijpels. “Ons land is in slaap gesukkeld door de
enorme voorraad aardgas. Er is nauwelijks aandacht
voor duurzame energie. Vijf kabinetten in tien jaar tijd
hebben voor een enorme beleidsversnippering gezorgd.” Jammer, vindt ook directeur Tjerk Wagenaar
van Natuur en Milieu. “Het NMP was een goed instrument om politiek op te bedrijven. Waar de Club van
Rome slechts hel en verdoemenis predikte, lukte het
ons land met het NMP bedrijven om de tafel te krijgen
Kabinetten tartten NMP-verplichting
Saillant is dat in de Wet milieubeheer (Wm) nog steeds de verplichting staat
voor de ministers van I&M en Economische Zaken om ‘elke vier jaar een strategisch milieuplan’ op te stellen. Dat een reeks kabinetten na de komst van
het laatste NMP in 2001 deze verplichting dus al dertien jaar aan hun laars
lapt, vindt de woordvoerder van I&M te sterk uitgedrukt. “De Tweede Kamer
heeft nooit meer op de vaststelling van een nieuw NMP aangedrongen.”
Behalve dan GroenLinks-fractieleider Femke Halsema die in 2010 het kabinet verzocht met een integrale visie op milieu, natuur en klimaatbeleid te
komen. Toenmalig minister-president Balkenende gaf daar geen gehoor aan.
Waarom dan de verplichting niet uit de Wm gehaald? In 2003 werd dat voornemen inderdaad uitgesproken door de VROM-bewindslieden Dekker en
Van Geel, onder het mom van regeldrukverlichting. In het Werkprogramma
‘Regeldruk, Slimmer, beter, minder’ uit 2007 besloot het toenmalige kabinet
echter eerst onderzoek te verrichten naar de wenselijkheid van het afschaffen
van de NMP-plicht. Toen bleek dat een aantal maatschappelijke organisaties
niet erg enthousiast was. Ook dacht het ministerie dat het NMP een functie
als planinstrument voor de milieuverplichtingen vanuit Brussel kon vervullen.
Niet lang daarna gloorde de herziening van het omgevingsrecht. In 2018 in de
nieuwe Omgevingswet, die op nationaal niveau een integrale omgevingsvisie
verplicht stelt, zal het NMP als afzonderlijke planvorm eindelijk sneuvelen.
en tot resultaten te komen. Eenzelfde integrale visie
zouden we vandaag de dag goed kunnen gebruiken
om te versnellen. We hebben een sterke overheid nodig.” De ‘liefde’ voor het schragen van het milieubeleid
met keiharde doelen was na het NMP4 uit 2001 echter
over. Veel doelen bleken onhaalbaar en werden afgezwakt of stilletjes geschrapt, zoals die voor geluidhinder. Van den Berg schetst het resultaat hiervan:
“Binnen de Europese Unie behoren we nu tot de
achterhoede als je kijkt naar de toestand van bodem,
water en lucht. Op het vlak van duurzame energie
lopen we heel ver achter.”
Doelen opstellen om emissiebron X binnen vier jaar
met X procent te reduceren helpt niet meer, verklaart
Directeur-Generaal milieu Chris Kuijpers van het
ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) de stopzetting indertijd van de milieubeleidsplanning met
NMP’s. Recent kwam ‘zijn’ staatssecretaris Wilma
Mansveld met haar Kamerbrief en pleidooi voor een
modernisering van het milieubeleid, vergezeld van de
website Duurzaamdoen.nl. De Kamerbrief bevat volgens Kuijpers het vigerende nationale milieubeleid.
“De overheid wil de regie nemen om partijen bij elkaar
te brengen. We willen de energieke samenleving mobiliseren”, omschrijft de DG-milieu de nieuwe opzet, “en
dat is een betere aanpak.”
Volgens Van den Berg van Royal HaskoningDHV ligt de
oplossing breder in het incorporeren van gezondheid
en economische winst in het milieubeleid. “Zo maak je
het heel concreet.”
Het ultieme middel om het milieubeleid een boost te
geven, benadrukt Nijpels, blijft een ‘mooie ramp’, zoals
hij het uitdrukt. Terug naar de jaren tachtig. “Gelukkig
hadden we toen de affaire met dioxines in koemelk.
Binnen twee weken beschikte ons land over de strengste emissie-eisen voor afvalverbranders wereldwijd.
Dat was me zonder een dergelijke calamiteit nooit
gelukt in de Tweede Kamer. En geen enkel Kamerlid
durfde te protesteren.”
JUNI 2014 | NR 7 | MILIEUMAGAZINE 25

Download Report