Lees het hele artikel

INVESTEREN IN
LOOPBANEN:
FIT NAAR
DE FINISH
mede door de daling van de geboortecijfers. De stijgende
levensverwachting, in combinatie met de vergrijzing,
hebben er aan bijgedragen dat de pensioengerechtigde
leeftijd omhoog is gegaan. Daarnaast zal de beroepsbevolking
ook blijven veranderen. De lager opgeleide naoorlogse
werknemers gaan met pensioen en worden vervangen door
hoger opgeleide en jongere werknemers. Door de steeds
verder stijgende levensverwachting zal dus iedereen in de
toekomst langer werken dan nu het geval is. Zo leeft mijn
generatie naar verwachting langer dan de generatie die
dertig jaar voor mij is geboren.
Maar eigenlijk is het proces van langer werken al flink wat
jaren geleden ingezet. Mensen werken inmiddels al vijf jaar
langer door dan midden jaren negentig. De deelname van
ouderen op de arbeidsmarkt is de afgelopen decennia
Met mijn 33 jaar heb ik nog een heel werkzaam leven voor
daarmee fors toegenomen. Nederland heeft zijn achter-
me en duurt het naar alle waarschijnlijkheid nog meer dan
omgezet in een positie steeds dichter bij de kopgroep van
34 jaar voor ik van mijn pensioen zal gaan genieten. Een
realiteit waar ik, als het mijzelf betreft, me niet dagelijks mee
landen waar langer wordt doorgewerkt. Vanaf 2006 is de
gemiddelde pensioenleeftijd gestegen van 61 naar bijna
64 jaar in 2013, bijna de helft van de pensioengangers was
bezig houd. En in mijn vriendenkring is ‘pensionering’ ook
op dat moment 65 of ouder. Het is dus duidelijk dat er een
nog niet het meest besproken onderwerp. Maar in mijn
mensen steeds later van hun ‘oude dag’ gaan genieten.
grote verschuiving plaatsvindt in de pensioenleeftijd en
werk als pensioenbestuurder word ik natuurlijk wel dagelijks
Klassiek patroon doorbreken
geconfronteerd met vraagstukken over een langer arbeids-
Dat genieten van een ‘oude dag’ op een latere leeftijd heeft
leven, een goed en volwaardig pensioen en het op een fitte
mensen. De levensloop van een werknemer zal dus een
manier halen van de pensioengerechtigde leeftijd.
D
18
stand in arbeidsdeelname van ouderen dan ook inmiddels
natuurlijk behoorlijke effecten op het werkzame leven van
andere indeling kennen. Want als je langer gaat werken zal
je ook meer uren in je hele levensloop gaan maken, als je
langer gaat werken zal ook je pensioenopbouw veranderen,
eze vraagstukken zijn natuurlijk in deze huidige tijd een ‘hot topic’. Mensen
en als je langer gaat werken zal je er als werknemer samen
werken langer door om een goed pensioen op te bouwen, gepensioneerden
met je werkgever ook voor moeten zorgen dat je fit blijft.
maken zich zorgen over het niet indexeren van hun pensioen en werkenden
Het klassieke patroon van school, werk en pensioen zal steeds
vragen zich af of zij straks wel genoeg pensioen krijgen. De samenstelling van
vaker veranderen in periodes waarin werk, scholing en
de Nederlandse beroepsbevolking is de afgelopen jaren veranderd. Het opleidingsniveau
verlof elkaar afwisselen. Tussentijdse scholing of soms een
is gestegen. We zijn van een groene naar een veel grijzere beroepsbevolking gegaan,
sabbatical kan leiden tot een tweede of derde loopbaanfase.
PENSIOENACHTERGROND19
Deze veranderingen vragen natuurlijk van werknemers
onvoldoende in beeld hoeveel mantelzorgers ze in dienst
Zo denken werkgevers dat oudere werknemers vaker ziek
de uittredeleeftijd te kiezen die bij zijn of haar eigen
dat ze hun werkzame leven anders indelen, maar ook van
hebben. Ook hebben ze geen idee hoe hoog die belast
zijn. Uit cijfers blijkt echter dat oudere werknemers niet
situatie en arbeidsverleden past.
werkgevers dat ze rekening houden met veranderende
worden. Meer zeggenschap over en flexibiliteit in werktijden
vaker ziek zijn dan andere leeftijdsgroepen. Toch blijkt die
omstandigheden. Met de toename van oudere werknemers
kan al veel helpen om werk en zorgtaken beter te combineren.
hardnekkige beeldvorming echter moeilijk om te buigen
Stimuleer deeltijdpensioen
zullen er nog vaker oudere werknemers binnen het eigen
Daarom is het ook goed dat vakbonden in het convenant
tot meer realiteitszin.
De keuzemogelijkheid voor deeltijdpensioen is een
bedrijf werkzaam zijn. De netto arbeidsdeelname van jong
mantelzorg hebben afgesproken dat de mantelzorg een
tot oud is de afgelopen decennia gestegen, maar in de
belangrijk punt is bij cao-onderhandelingen.
Flexibele AOW-leeftijd
pensioen maakt een geleidelijke overgang van werk naar
leeftijd van 55 tot 65 is die bijna verdubbeld, van ruim
Om oudere werknemers langer aan het werk te houden zal
In de toekomst moet meer rekening gehouden worden met
pensioen mogelijk. Bij het stijgen van de gemiddelde
25 procent in 1996 tot bijna vijftig procent in 2009.
ook de arbowetgeving daar op in moeten spelen. Veilig en
de verschillen in (gezonde) levensverwachting om ervoor te
arbeidsduur van het werkzame leven, ligt het voor de hand
Werkgevers zullen dus vaker rekening moeten houden
gezond werken staat hierbij voorop. Een gezonde werkplek
zorgen dat werknemers langer kunnen doorwerken.
dat deeltijdpensioen sterk wordt gestimuleerd. In veel
met oudere werknemers, en dat vraagt aanpassingen aan
draagt bij aan een langer arbeidsleven. Dit vraagt van
Iemand die op zijn vijftiende is begonnen met werken en
pensioenregelingen is de optie voor deeltijdpensioen
het werk, andere scholingstrajecten en in het denken over
werkgevers ook dat zij gezond en veilig werken onderdeel
‘zwaar werk’ heeft verricht zal namelijk eerder ‘opgebrand’
inmiddels opgenomen. Toch wordt de keuze voor deeltijd-
‘oudere’ werknemers. Nog steeds heerst er vaak een beeld
maken van een goede bedrijfsvoering en dit niet meer
zijn, dan iemand die tot zijn 28e gestudeerd heeft en daarna
pensioen nog minder vaak gemaakt dan op grond van de
dat oudere werknemers van mindere waarde voor de
slechts beschouwen als een administratieve last. Daarbij
pas aan zijn werkzame leven is begonnen. Het rekening
voorkeuren van deelnemers mag worden verondersteld.
arbeidsmarkt zijn. Dat beeld is ontstaan aan het begin van
moet bijvoorbeeld gekeken worden naar werkdruk,
houden met de (gezonde) levensverwachting speelt dus
Mogelijk zijn organisatorische belemmeringen in veel
de jaren tachtig toen er massaal afscheid werd genomen
agressie op het werk en het goed behandelen van beroeps-
ook een grote rol in de opbouw van een goed pensioen.
bedrijven en instellingen de oorzaak hiervan. Er is duidelijk
van oudere werknemers. Ouderen zouden niet flexibel
ziekten. Om dit te handhaven, zal de Arbeidsinspectie vaker
Pensioenfondsen bieden hun deelnemers de keuze voor een
behoefte om dergelijke belemmeringen zoveel mogelijk
genoeg zijn om mee te kunnen in een moderne organisatie.
bedrijven moeten controleren en zijn er meer onafhankelijke
flexibele pensioenleeftijd. Daarmee kunnen deelnemers tot
weg te nemen. Daarnaast is het denk ik ook belangrijk om
Daarom werd er vaak ook niet meer geïnvesteerd in oudere
bedrijfsartsen nodig.
op zekere hoogte de pensioenleeftijd laten aansluiten bij de
de mogelijkheden van de herverdeling van werk uitvoerig te
eigen voorkeuren en mogelijkheden. De levensverwachting
onderzoeken, zodat in tijden van hoge werkloosheid ouderen
eerder plaats kunnen maken voor jongere werknemers.
werknemers, door bijvoorbeeld scholing, want zij zouden
veelgehoorde wens van pensioendeelnemers. Deeltijd-
toch wel snel afscheid nemen. Ook nu nog zijn de scholings-
Hogere arbeidsdeelname
blijkt in hoge mate samen te hangen met het opleidingsniveau
investeringen zeer scheef verdeeld over leeftijdsgroepen.
In de Beleidsagenda 2020 van de Stichting van de Arbeid
van mensen. Het is daarom opvallend dat de AOW-leeftijd
De huidige arbeidsmarkt vraagt om een andere blik.
hebben werknemers- en werkgeversorganisaties verklaard
wel is verhoogd, maar nog niet aangepast aan de huidige
Persoonlijk scholingsbudget
Werkgevers zullen vaker en langer omgaan met oudere
dat zij de ambitie hebben om de arbeidsdeelname onder
tijd. Juist een flexibele AOW-leeftijd gecombineerd met een
De gedachte dat het voor werkgevers minder zin heeft om
werknemers en ook in hen moeten blijven investeren.
oudere werknemers even hoog te laten zijn als die onder
flexibele pensioenleeftijd maakt het iedereen mogelijk om
te investeren in scholing van oudere werknemers dan in de
andere leeftijdsgroepen. Voor alle groepen is een ambitie
Zorg en veiligheid
neergelegd van een arbeidsdeelname van 80 procent. Het
Ook neemt de belasting op oudere werknemers toe door
realiseren van deze ambitie is, mede door (de naweeën van)
extra (mantel)zorgtaken. De bezuinigingen op de AWBZ
de crisis ernstig doorkruist, maar dit blijft een nastrevens-
en de thuiszorg leiden ertoe dat van oudere werknemers
waardige doelstelling voor de middellange termijn. Juist
wordt verwacht om bijvoorbeeld vaker de verzorging van
voor het opvangen van de gevolgen van de vergrijzing is een
hun ouders op zich te nemen. En de bezuinigingen op de
hogere arbeidsdeelname van werkenden de ‘Koninklijke
kinderopvang leiden ertoe dat nog steeds werkzame opa’s
weg’. Het is dan ook onbegrijpelijk dat opeenvolgende
en oma’s worden gevraagd als informele kinderopvang.
kabinetten zo flink hebben bezuinigd op de instrumenten
Gemiddeld één op de acht werknemers combineert het
om meer mensen aan het werk te krijgen.
werk met de zorg voor een partner, familielid of kennis.
Op dit moment zijn de kansen voor oudere werknemers
En dat minstens acht uur per week. Die betrokkenheid is
om na ontslag weer aan het werk te komen minimaal.
natuurlijk te prijzen, maar leidt regelmatig tot overbelasting
In de praktijk wordt er bij werving en selectie geregeld
of zelfs uitval. De meeste werkgevers hebben namelijk
onderscheid gemaakt op grond van leeftijd.
20
‘Werkgevers die gezond en veilig werken
onderdeel maken van een goede
bedrijfsvoering dragen bij aan een
langer arbeidsleven.’
PENSIOENACHTERGROND21
‘In aanvullend
pensioen is zelf
kunnen kiezen
voor de pensioenleeftijd het
meest favoriet.’
andere blik op loopbanen. Een persoonlijke scholingsbudget
dat je gewoon kunt meenemen naar een volgende werkgever
kan hierbij bijvoorbeeld een belangrijk instrument zijn.
Hierdoor zijn werkenden minder afhankelijk van de
huidige werkgever. En dus vrijer in hun keuzes om hun
langere arbeidsleven in te delen. Keuzes die nodig zijn om
langer aan de slag te blijven. Keuzes die zorgen voor een
gezonde fitheid in een meer afwisselende loopbaan, een
loopbaan van de toekomst.
Gijs van Dijk
Bestuurder pensioenen FNV
mensen met een hoge en/of gezonde levensverwachting.
Het is van groot belang dat iedereen in staat wordt gesteld
scholing van jongeren is een misverstand. Deze gedachte
kunt behouden als zzp’er is van belang in een tijd dat
lijkt niet onlogisch met het oog op de resterende terugver-
loopbanen van werkenden vaak langer zijn dan de
dientijd. Maar in de praktijk is de kans dat iemand van
levensduur van bedrijven.
begin vijftig nog vijftien jaar bij de organisatie betrokken is
om fit de finish te halen.
Het is dus opvallend dat de meeste pensioenfondsen al
jaren geleden de mogelijkheid hebben ingevoerd om te
groter dan iemand van begin twintig die vaak een veel
Fit naar de Finish
kiezen voor een flexibele pensioenleeftijd, terwijl de
hogere arbeidsmobiliteit kent. Toch ontvangen vijftigers
Hoewel de levensverwachting de afgelopen decennia al
overheid hierbij achterblijft met een uniforme AOW-leeftijd
nog altijd aanzienlijk minder scholing dan twintigers.
gestaag is toegenomen zijn de AOW- en de pensioenleef-
voor iedereen. Het zelf kunnen kiezen voor de pensioen-
tijd sinds de invoering van de AOW in 1957 al 67 jaar
leeftijd die aansluit bij de eigen voorkeuren en mogelijkheden
Om de scholingskansen meer gelijk over alle werknemers
ongewijzigd gebleven. Het is alleen zinvol om de AOW- en
is de meest favoriete en ook meest gemaakte keuze in het
te verdelen pleit ik voor het inzetten van een persoonlijk
pensioenleeftijd aan te passen als werknemers ook echt
aanvullend pensioen. Ik pleit ervoor om de flexibiliteit te
scholingsbudget voor alle medewerkers, een budget dat
langer werkzaam kunnen zijn. Dit vraagt om een aanpassing
vergroten door deze voor het gehele pensioenstelsel in te
bij voorkeur ook overdraagbaar is tussen werkgevers en
in het denken over oudere werknemers in arbeidsorganisa-
voeren. Een flexibele AOW-leeftijd sluit aan bij de voorkeuren
bij iedere werkgever als basisbudget beschikbaar is. Dit
ties. Daarbij is dringend aandacht nodig voor de verschillen
van mensen en bij de mogelijkheden die in het aanvullend
maakt scholingskansen minder afhankelijk van willekeur
in levensverwachting van bijvoorbeeld lager en hoger
pensioen al bestaan. Het stimuleren van deeltijdpensioen
door managers, biedt meer zeggenschap aan werknemers
opgeleiden en zeker ook voor de verschillen in gezonde
biedt bovendien een natuurlijke overgang van voltijd werk
en bevordert een scholings- en ontwikkelingscultuur in
levensverwachting. Voor mensen met een lage en/of
naar de pensioenperiode.
en tussen bedrijven en instellingen. Een budget dat je
ongezonde levensverwachting heeft een stijging van de
Een meer vloeiende overgang van afwisselende periodes
gewoon kunt meenemen naar een volgende werkgever of
AOW- en pensioenleeftijd veel grotere gevolgen dan voor
van werk, scholing en eventueel verlof vraagt om een
22
PENSIOENACHTERGROND23

Download Report