NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2 Vanaf 1 januari 2016 gaat Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb2016) van start. Vanuit een collectieve aanpak van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer willen overheid, koepels en collectieven een kwaliteitsslag maken in de uitvoering. Uitgangspunten voor het vernieuwde stelsel zijn een effectiever en efficiënter beheer, meer natuurwinst, ruimte voor regionaal maatwerk en agrarisch ondernemerschap. Het ANLb wordt toegepast daar waar het het meest kansrijk is vanuit ecologisch én agrarisch perspectief. De ontwikkeling van agrarische collectieven is volop aan de gang. Via deze nieuwsbrief geeft SCAN de laatste ontwikkelingen weer. De nieuwsbrief is gericht op agrarische collectieven, maar ook van belang voor overige gebiedspartijen. VORMING COLLECTIEVEN GOED OP WEG! De agrarische natuurverenigingen (ANV’s) zijn samen met de Stichting Collectief Agrarisch Natuurbeheer (SCAN) aan de slag met het uitwerken van een landsbrede organisatiegraad van agrarische collectieven. Zij doen dit zodat agrarische grondgebruikers straks overal waar nodig bij een collectief terecht kunnen en via een beheercontract kunnen bijdragen aan de doelen voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Momenteel zijn er zo’n 160 ANV’s in Nederland. De afgelopen driekwart jaar zijn deze ANV’s, al dan niet onder begeleiding van hun koepelorganisatie(s), het gesprek aangegaan met hun buur-ANV’s. Samen hebben zij 3 bekeken hoe zij een organisatie kunnen opzetten die recht 7 1 doet aan hun werkgebied en die in staat is de nieuwe taken te vervullen tegen zo laag mogelijke kosten. Het eindresultaat verschilt: soms vormt één grote ANV zelfstandig het agrarisch collectief, maar in veel gevallen kiezen de ANV’s ervoor om vanuit kostenefficiëntie samen met andere ANV’s het collectief in de streek te gaan vormen. Uiteindelijk lijken de 160 ANV’s circa 40 collectieven te gaan vormen. Het aantal collectieven varieert per provincie, van 1 per provincie (Flevoland, Zeeland, Drenthe), 2 tot 3 collectieven (Noord Brabant, Gelderland, Overijssel en Groningen) tot 3 of meer collectieven (Noord Holland, Zuid Holland, Utrecht, Limburg en Friesland). 5 -‐ 6 1 4 3 7 1 3 2 4 Verwacht aantal collectieven per provincie Een aantal ANV’s heeft nog geen keuze kunnen maken op basis van de informatie die nu beschikbaar is. Deze verenigingen hebben besloten vooralsnog zelfstandig als collectief door te gaan en samenwerking op een andere manier te gaan regelen. Elk collectief vormt, soms samen met andere collectieven, een werkgroep die met de regionaal projectleider van SCAN alle stappen in het professionaliseringstraject doorloopt: van het kiezen van een rechtsvorm tot bijvoorbeeld het opstellen van een kwaliteitshandboek voor het collectief. 1 STICHTING COLLECTIEF AGRARISCH NATUURBEHEER NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2 COLLECTIEF AAN HET WOORD Draagvlak vergroten voor landschap in beweging De zes Agrarische Natuurverenigingen (ANV’s) in de Achterhoek werken al een hele tijd samen. Sinds twee jaar gebeurt dat formeel onder de paraplu van de Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek (VALA). VALA neemt opdrachten aan voor agrarisch natuurbeheer, om die vervolgens uit te zetten bij de afzonderlijke ANV’s. En dat functioneert heel goed, vinden alle betrokken partijen. Straks wordt VALA ook een collectief in het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer 2016. Een nieuwe uitdaging, hoewel veel ook gewoon hetzelfde zal blijven. De samenwerking met andere partijen kan nog verder worden uitgebouwd, denkt voorzitter Dick Looman: “We richten ons nu eerst vooral op onze nieuwe rol als collectief – dat wordt al een hele omschakeling. Maar later, over een jaar of vijf, zie ik de samenwerking met partners verder groeien: dat we als geheel met terreinbeheerders en waterschap het landschap gaan inrichten. Mijn advies aan andere collectieven: kijk alvast breder dan het agrarisch natuur- en landschapsbeheer alleen.” Lees het hele interview met Dick Looman op www.portaalnatuurenlandschap.nl. PRODUCTEN KEUZETRAJECT OPGELEVERD SCAN ontwikkelt producten ter ondersteuning van de collectieven. Deze worden afgestemd met ANLb2016 (de projectorganisatie van het Interprovinciaal Overleg, het Ministerie van EZ en de provincies, voor het vernieuwde agrarisch natuur- en landschapsbeheer). Het Programma van Eisen is leidend voor de vorming van collectieven, dit wordt momenteel ontwikkeld door ANLb2016 en geeft randvoorwaarden om ‘Brussel-proof’ te zijn. Alle producten van SCAN gelden als hulpmiddel bij het maken van keuzes in de vorming van het collectief en vormen geen verplicht kader. Dat betekent dat collectieven veel vrijheid hebben bij de inrichting van de werkorganisatie. De afgelopen weken heeft SCAN de eerste producten opgeleverd en toegelicht bij diverse collectieven. 1. Organisatiemodellen van een collectief In deze handreiking wordt een overzicht gegeven van de betrokken partijen in het subsidieproces agrarisch natuur- en landschapsbeheer vanaf 2016 en een toelichting op de rol en de positie van het agrarisch collectief, de ANV en de overige gebiedspartijen. 2. Profielschets van een collectief In deze handreiking wordt geschetst hoe een professioneel collectief er in kwalitatieve zin uit kan zien. 2 STICHTING COLLECTIEF AGRARISCH NATUURBEHEER NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2 3. Keuzemodel taakverdeling In dit keuzemodel zijn alle taken weergegeven waar het agrarisch collectief eindverantwoordelijk voor is. De ANV kan dit overzicht benutten om een keuze te maken welke taken zij graag op zich wil nemen. Daarna kan ook het collectief kiezen welke taken zij zelf wil uitvoeren en welke zij eventueel aan een dienstverlener willen uitbesteden. Op korte termijn worden nog twee producten opgeleverd: 4. Keuzemodel rechtsvorm Om eindbegunstigde te kunnen zijn voor de subsidie agrarisch natuurbeheer, moet het collectief een rechtspersoon zijn. Dit keuzemodel geeft een overzicht van de mogelijkheden hierin. 5. Financiële onderbouwing overheadkosten Een van de doelstellingen van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer 2016 is het verlagen van de overheadkosten. In deze notitie is een onderbouwing van de relatie tussen omzet en overhead bij een professionele werkorganisatie weergegeven. Alle producten zijn na oplevering beschikbaar op www.scan-collectieven.nl. PROVINCIALE DOELEN VOOR HET AGRARISCH NATUUR- EN LANDSCHAPSBEHEER Een belangrijk onderdeel van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer is het vaststellen van de doelen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer en de manier waarop dat in de provincie gebeurt. Het Rijk heeft aan alle provincies de internationale doelen aangereikt zodat ze die kunnen vertalen in het provinciale natuurbeheerplan (NBP) voor 2016. De provincies maken onderling afspraken wie welke soorten gaat bedienen en vervolgens gaan individuele provincies ‘hun soorten’ vertalen in leefgebieden. Deze leefgebiedenbenadering biedt daarmee ook kansen voor andere provinciaal belangrijke soorten. De doelen in het NBP zullen zowel in de natuur als in de agrarische natuurgebieden worden gerealiseerd. Onderzoek vanuit onder andere Alterra heeft duidelijk gemaakt in welke gebieden agrarisch natuur- en landschapsbeheer voor de te beschermen soorten de grootste bijdrage kan leveren. Maar belangrijk is dat de agrarische grondgebruikers, die dagelijks in de praktijk met agrarisch natuurbeheer bezig zijn, dat zelf bevestigen of aanvullen. Deze inbreng komt aan de orde bij een gebiedsproces onder regie van de provincie bij de totstandkoming van het NBP. 3 STICHTING COLLECTIEF AGRARISCH NATUURBEHEER NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2 VOORBEREIDING OP GEBIEDSPROCES De provincie voert de regie over het opstellen van het NBP en de daarbij behorende ambitiekaart (kansenkaart) voor 2016. Allerlei relevante gebiedspartijen, waaronder de agrarisch collectieven, LTO, terreinbeherende organisaties en eventueel soortenorganisaties, worden uitgenodigd om hun inbreng te leveren. In sommige provincies is dat proces al van start gegaan, in andere provincies staan ze op het punt daarmee te beginnen. Voor de agrarische collectieven is het van belang daarbij aanwezig te zijn, zodat de beste invulling van de kansen in het gebied gezamenlijk wordt bepaald. Vanuit de collectieven gezien is het belangrijk vooraf goed na te denken waar welke doelen het best gerealiseerd kunnen worden. In de voorbereiding op het gebiedsproces kunnen collectieven zelf een kansenkaart opstellen met een eigen prioritering en onderbouwing, een eventuele sterkte-zwakte analyse van de gebiedspartners en kansen voor beheer. Deze voorbereiding is tweeledig: enerzijds gericht op afstemming binnen de verbrede gebiedscoalitie in het werkgebied van een collectief, anderzijds gericht op afstemming met de provincie voor het vaststellen van een gezamenlijke ambitie op het gebied van agrarisch natuurbeheer, natuurbeheer en aan natuurbeheer gerelateerde wateropgaven. SCAN biedt binnenkort een werkwijze waarmee elk agrarisch collectief zich kan voorbereiden op deelname in dit gebiedsproces. Als de gezamenlijke ambitie uiteindelijk is vertaald in het NBP, is het aan de collectieven hieraan uitvoering te geven op basis van een gebiedsaanvraag. In deze gebiedsaanvraag staat hoe met agrarisch natuurbeheer een bijdrage wordt geleverd aan de realisatie van de doelen. VOORAANKONDIGING LANDELIJKE ANV-DAG Onder de titel “Het collectief in 2016: nu aan de slag met de operationele invulling” organiseren de gezamenlijke koepels op 8 april de jaarlijkse bijeenkomst in Nijkerk. Vorig jaar stond de ‘kick-off’ van het professionaliseringstraject centraal. Er worden nu forse stappen gezet gericht op de praktische uitvoering. Dit jaar staat de dag dan ook in het teken van dit thema. Voor half maart ontvangen leden en relaties van de koepels de uitnodiging en het programma van het plenaire deel en de workshops. Hier in zal ook staan hoe u zich kunt aanmelden. 4 STICHTING COLLECTIEF AGRARISCH NATUURBEHEER NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2 WEBSITE SCAN IN DE LUCHT Alle producten van SCAN worden, na afstemming met betrokken partijen, op het openbare deel van de website van SCAN geplaatst: www.scan-collectieven.nl. Naast het contact met de regionale projectleiders van SCAN, is de website ook dé plek waar collectieven producten en informatie kunnen vinden die voor hen van belang zijn. Websitebezoekers kunnen een account aanmaken op de site en vervolgens onder Kennisbank een netwerk openen of gebruik maken van al bestaande netwerken. Collectieven kunnen zo ook zelf contact leggen met andere collectieven en kennis uitwisselen. De website wordt de komende tijd nog verder uitgebreid. 5 STICHTING COLLECTIEF AGRARISCH NATUURBEHEER NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2 Projectdirecteur SCAN Walter Kooy Regionale projectleiders SCAN Astrid Manhoudt (Veelzijdig Boerenland) Gerard van Drooge (BoerenNatuur) Harm Kossen (Natuurrijk Limburg) Theo Stam en Wubbo de Raad (LTO Noord) Wico Dieleman (ZLTO) Yvette Ruesen (Natuurlijk Platteland Oost) 6 STICHTING COLLECTIEF AGRARISCH NATUURBEHEER