Landbouw Milieu Landschap Natuur ANV de Eendracht, opgericht 18-4-1997 Secretaris: Mevr. D. Kooistra Westerzand 2, 9862TN Sebaldeburen Telefoon: 06-22970300, [email protected] IBAN: NL53 RABO 0385 7210 56 Voorzitter: W. Cazemier, mob. 06-13828591 Nieuwsbrief no. 30, jaargang 17, november 2014. Uitdagingen? Nog deze maand zullen de ‘collectieve verenigingen’ voor agrarisch natuurbeheer formeel worden opgericht. Voor ons gaat het om het collectief West Groningen, het samenwerkingsverband van de ANV’s Stad en Ommeland, Boer & Natuur en De Eendracht. Dit collectief krijgt tot taak het agrarisch natuurbeheer formeel vanaf 1 januari 2016 te organiseren en uit te voeren en dit te doen vanaf het concrete beheer op de percelen, tot aan het uitbetalen van de vergoedingen. Voor de zomer van 2015 mag het collectief een offerte opstellen, dat wil zeggen mag zij een plan maken wat zij aan weidevogel-, elzensingel en ander agrarisch natuurbeheer denken te kunnen en te willen doen. Deze offerte gaat de provincie beoordelen. In het najaar van 2015 zullen de formele contracten met de deelnemers aan het dan ‘vernieuwde’ beheer worden opgesteld en getekend. De vergoedingen voor het beheer zullen worden aangepast aan de huidige kosten en opbrengsten in de landbouw, dat wil zeggen ze zullen flink hoger worden. Het ziet er naar uit dat het budget vanuit de provincie ‘krap’ zal blijven. Daarbij wil de provincie er op toezien dat het geld terecht komt in de gebieden waar nog voldoende vogels zijn. Een enkele kievit, scholekster en of grutto zal onvoldoende argument zijn voor het toekennen van beheer. Het collectief staat voor de uitdaging: met waarschijnlijk weinig extra budget, hogere vergoedingen per ha, op een krimpende oppervlak aan weidevogelkerngebied de omvang van de populatie weidevogels in stand te houden en daarnaast aandacht te schenken aan het landschap, elzensingels en zo nog wat. In 2015 zal het afgelopen zijn met de melkquotering terwijl de prijzen van grond stijgen. Een gemiddelde boer en weidevogel- en landschapsondernemer komt dan voor de vraag te staan: ga of moet ik van 16000 kg melk per ha naar 18000 kg melk per ha, of wil en probeer ik nog wat bij te verdienen met agrarisch natuurbeheer? Ik heb het idee dat onze melkcoöperatie de extra melk graag ontvangt en zo niet dan is het wel de bank die het fijn vindt als ik mijn rente en aflossing vlot betaal. Maar hoe houd ik dan nog al mijn koeien in de weide, waarvoor mijn melkcoöperatie € 0,010 per kg melk gaat geven, nadat zij eerst daarvoor € 0,0035 per kg inhoud? En houd ik daartussen nog een paar weidevogels op het nest? Mijn coöperatie heeft daar ook iets voor bedacht. Met weidevogel- en of landschapsbeheer kan je van onze coöperatie 30 van de 210 Foqus Planet, duurzaamheidspunten verdienen. Wat levert dat op, op een bedrijf met 50 ha en 800.000 kg melk? Daarvoor ontvang je dan in 2015, tenminste als alle bestuurders van onze coöperatie daar binnenkort akkoord mee gaan: 800.000 kg melk * 30/210 * € 0,0025 per kg melk = € 285,- per jaar. Natuurlijk ben ik blij dat onze coöperatie aandacht wil besteden aan biodiversiteit, weidevogels, singels en landschap. Maar heb ik nog wel voldoende weidevogels en of landschap om überhaupt mee te kunnen doen aan het beheer? En heeft ons collectief wel voldoende geld en middelen om mij in te schrijven als beheerder van vogels en of landschap? En zo ja hoeveel kruidenrijkweidevogelgrasland kan ik dan zaaien voor € 285,-. per jaar toeslag? En dan nog mijn koeien geven ook stikstof en fosfaat. Daar past maar weinig van op mijn kruidenrijke vogelweide. Ik hoop wel dit vraagstuk weg te kunnen cijferen met de ‘kringloopwijzer’ en of mijn overschot aan N en of P door te kunnen schuiven aan een paar in de regio wonende akkerbouwers, die graag wat meer organische stof willen in hun bodem. Maar hoeveel kosten zal ik moeten maken om deze mest daar bij de akkerbouwers uit te mogen rijden? En daarbij van 16000 kg naar 18000 kg melk per ha en nog een paar ha grond er bij van de buurman, die zo aardig is met zijn bedrijf te willen stoppen, kan ik dat met mijn familie qua uren arbeid behappen? Of wil ik geen familie bedrijf meer? Wil ik in het vervolg met loonwerk, een robot en andere vreemde arbeidskrachten het bedrijf gaan runnen? De Verenigd Naties hebben internationaal 2014 uitgeroepen tot het jaar van het agrarisch gezinsbedrijf. De VN wil daarmee de waarden van het gezinsbedrijf voor de voedselvoorziening en het behoud van cultuur, natuur en landschap onder de aandacht brengen van publiek en politiek. Maar moet ik dan het besluit nemen afscheid te nemen van het familiebedrijf? Conclusie: ik of wij staan voor een uitdaging: Hoe ‘plezier’ ik of wij onze weidevogels, ons landschap, onze koeien en gewassen, onze melkof andere coöperaties, onze (RABO)bank, ons gezin en onze volgende generatie? Wie het weet mag het zeggen. Willem Cazemier, Voorzitter van ANV De Eendracht. De openstelling van de Subsidie Regeling voor Natuur en Landschapsbeheer (SNL voor 2015) is voor agrarisch natuurbeheer van 15 november tot 31 december 2014. Er kunnen dan nieuwe contracten worden gesloten die vanaf 1 januari 2015 van kracht worden. De provincie heeft dit jaar echter weinig budget gereserveerd voor nieuw beheer. Voor het weidevogelbeheer is voor het werkgebied van De Eendracht € 7000,-. beschikbaar. Enkele aflopende oude SAN contracten kunnen hiermee onder worden gebracht in het collectieve beheer. Er blijven dan nog enkele duizenden Euro’s over om geringe wijzigingen of verbeteringen voor wat betreft het weidevogelbeheer door te voeren. Voor landschap, dat wil zeggen voor elzensingels en poelen, wordt dit jaar in het geheel geen geld voor nieuwe contracten uitgetrokken. Oproep: Voor diegene die een wijziging wenst voor wat betreft het pakket of pakketten voor een bepaald perceel en of percelen weidevogelbeheer, dan graag telefonisch of per email contact opnemen met Ariën Baken, 06-105 696 87 en of [email protected] Subsidie voor elzensingel plantgoed. Graag wil uw vereniging De Eendracht, evenals voorgaand jaren, een goede stand en beheer van de elzensingels bevorderen. Dat doen we voor een mooi landschap en voor de diversiteit van de flora en fauna in en rond de singels. Maar ook willen we dat uw singels voldoen aan de eisen van de beheerbeschikking. Dit opdat u bij controle door de VWA een voldoende krijgt voor uw singelbeheer. Vandaar het volgende aanbod voor leden met elzensingels: bij uw bestelling van elzen voor nieuwe aanplant zijn de eerste 50 (tweejarige) bomen GRATIS. Bij aantallen boven de 50, worden alleen het aantal boven de 50 in rekening gebracht en zijn de elzen € 0,50 per stuk (de prijs bij de hovenier is ca. € 0,85 per stuk, de verenigingskorting is derhalve ca. € 0,35 per elzenboom). De bestellingen kunt u telefonisch of per email doen bij: Ariën Baken: 06-105 696 87 of [email protected] LET OP: De Voedsel- en Warenautoriteit gaat in 2015 extra controles uitvoeren. De VWA heeft in 2014 en eerdere jaren (te) veel fouten geconstateerd in het beheer. Omdat de subsidies voor een deel vanuit de Europese Unie komen is de VWA nu verplicht meer controles uit te voeren. Gemiddeld genomen werden van een collectief jaarlijks 5 % van de deelnemers gecontroleerd. In 2015 zullen gemiddeld per collectief 7,5 % van de deelnemers worden gecontroleerd. Een gewaarschuwd man kent zijn beheervoorwaarde en telt zijn elzenbomen. 2 Aan leden & vrijwilligers van ANV De Eendracht, Bij dezen nodigen wij u uit voor onze ledenvergadering, Datum en tijd: woensdag 12 november om 20.00 uur Plaats: Dorpshuis Het Kompas te Lutjegast. De agenda van de vergadering luidt: 1. Opening. 2. Verslag ledenvergadering van 28 april 2014 3. Mededelingen van het bestuur. 4. Actuele ontwikkelingen en projecten:  Oprichting Collectief West november/december 2014. Het collectief West is het samenwerkingsverband van de agrarisch natuurverenigingen Boer & Natuur ZWK, Stad en Ommeland en De Eendracht. Het collectief gaat vanaf 2016 het agrarisch natuurbeheer organiseren en coördineren.  De provincie nodigt het collectief uit voor de zomer van 2015 een “gebiedsofferte” agrarisch natuurbeheer op te stellen. In het najaar, voor 1 januari 2016, dienen vervolgens de contracten met de deelnemers agrarisch natuurbeheer opgesteld te worden.  Openstelling van de Subsidieregeling natuur en landschapsbeheer vanaf november 2014.  Gebiedscoöperatie ZWK  Stichting de Dotterbloem  Project Groen Blauwe diensten  Elzensingelstimuleringsmaatregel 5. Verslag van het weidevogelseizoen, Bennie Henstra & Ariën Baken 6. Rondvraag 7. Fré Schreiber, met: “Natuur in de Grunneger Toal”, …………………. kin je bie hom terecht veur road en doad aangoand Grunneger toal en cultuur van dou en van nou. Al joaren laank beantwoordt hai vroagen van luusteroars bie RTV Noord. Nait, dat er ales wait, mor soamen komt men der mainsttieds wel oet. Fré is n Frais van geboorte en kwam as tienjoareg jonkje op t Knoal doar e t Grunnegers op stroat leerde. Aal doagen drok dounde mit van ales en nog wat dat mit t Grunnegers van doun het………………….. 8. Sluiting Wij hopen op uw komst, met vriendelijke groet, Mevr. D. Kooistra (secretaris) & W. Cazemier (voorzitter). Waarden van de zwarte els en de elzensingels. De zwarte els is in het Zuidelijk Westerkwartier een veel voorkomende boom. Elzensingels zijn een belangrijk onderdeel van het ZWK landschap. De singels hebben ecologische waarden en zijn van belang voor bewoners en recreatieve voorbijgangers. Binnen het werkgebied van het gebiedscollectief west Groningen zou het kunnen gaan om het beheren van ca. 700 km elzen- en andere singels (á ca. € 1,-. per m beheervergoeding per jaar?). De Els heeft een groot verspreidingsgebied, dat van West-Europa tot ver in Azië loopt. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat de zwarte els al vanaf circa 9000 jaar geleden in ons land voorkomt. De zwarte els heeft een voorkeur voor zonnige tot licht beschaduwde plaatsen met een nattere bodem, bijvoorbeeld langs waterkanten of zoals in het Zuidelijke Westerkwartier bodems met een slecht waterdoorlatende ondergrond bestaande uit keileem. De bloeitijd loopt van februari tot en met april. De bloemen, de katjes, bloeien voordat de bladeren verschijnen. Hierdoor kan het stuifmeel zich makkelijk met behulp van de wind verspreiden. De els leeft in symbiose met de Frankia-bacterie. Deze bacterie bevindt zich in knolletjes bij de wortels en zorgt voor binding van stikstof uit de lucht en de vorming van nitraat. De els gebruikt de nitraat en kan hierdoor op stikstofarme grond groeien. Op zijn beurt voorziet de els de Frankia-bacterie van koolstof, die deze bacterie nodig heeft voor haar eigen levensprocessen. De zwarte els, inclusief het vastleggen van stikstof, heeft een grote invloed op het ecosysteem. Stikstof is een essentieel element voor planten en dieren, omdat het een bestanddeel is van eiwitten. Via het vallende blad komt de stikstof weer in de bodem terecht, waar andere planten en via hen ook dieren ervan kunnen profiteren. Elzen dragen ook bij aan een toename van stikstof in het bodem- en grondwater. Elzen dragen zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen (katjes), die aan dezelfde tak zitten. Jonge mannelijke katjes zijn lichtbruin en langwerpig. Het stuifmeel kleurt het mannelijke katje eerst oranje en uiteindelijk geel. Daarna worden het houtige, langgerekte staafjes. De vrouwelijke katjes zijn ovaal en zitten vaak in groepjes van drie tot vijf op stelen aan een tak. Vrouwelijke katjes hebben een rode kleur. Na bevruchting ontwikkelt zich een groene vrucht, die later donkerbruin kleurt. Na de bevruchting ontstaan zaden. Zaaddragende vrouwelijke katjes worden ‘elzenproppen' genoemd. Bij de zwarte els kan zowel zelfbestuiving (katjes op dezelfde boom bevruchten elkaar) als kruisbestuiving (katjes 3 van verschillende bomen bevruchten elkaar) voorkomen. In de herfst vallen de eerste zaden uit de proppen. Dit gaat de hele winter door. Nadat de zaden verspreid zijn blijven de elzenproppen nog in de boom hangen. Elzenzaden zijn klein, glad en hebben kleine vleugeltjes. Hierdoor kunnen ze door de wind worden meegenomen en in het water terechtkomen. Luchtbellen binnenin de zaden voorkomen dat ze zinken. De zaden drijven in het water met de stroom mee en kunnen op een andere plek op de oever uitgroeien tot nieuwe zwarte elzen. Het hout wordt na het kappen oranjerood. Het lijkt alsof er bloed uit de boom komt. Hierdoor was er vroeger het bijgeloof, volgens een Duitse legende, dat de boom een kwade geest herbergde. Droog elzenhout is gemakkelijk te bewerken. Uit onderzoek aan de hand van opgravingen is bekend dat elzenhout al vroeg door de mens werd gebruikt. Zo is in een Romeins crematiegraf in België houtskool afkomstig van de els gevonden. Tegen het einde van de 12de eeuw gebruikte de mens veel elzenhout als constructiehout en brandstof. Men maakte er klompen en bezemstelen van. Als brandhout werd het elzenhout gebruikt voor het blauw kleuren van dakpannen en het roken van vis, maar het geeft ook veel warmte af. Elzensingels met een goed ontwikkelde struiklaag zijn het rijkst aan zowel soorten als aantallen broedvogels: fitis, lijster, hegge- en ringmus en ransuilen. Voor de bescherming van ringmus en ransuil heeft Nederland een Europese verantwoordelijkheid gekregen. Een landschap met een ontwikkelde houtsingelstructuur is daarvoor van belang. Singels zonder ondergroei zijn minder aantrekkelijk voor de meeste vogels. Behalve vogels komen op en nabij de singels tal van andere dieren voor, zoals vlinders, loopkevers en dergelijken. Sommige soorten gebruiken de singels alleen voor specifieke functies: overwintering, nestplaats en of als verplaatsingsroute. Redactie deze Nieuwsbrief: [email protected] Koevordertocht – Wotterpoëzie II 1909 Turend noar de dobber zoek ik noar de lien en de logikoa. De tocht stroomt zunder dat minsen van n vord wiet hemmen. Met de tied bennen noam en koeien verdwenen, leste joaren bennen ze weerom kommen. Woar weit stoan het, lopen nou kruuste bloaren met n aander tekening. Doar stoan ze an e overkant te stoaren as piroaten die de boot mist hemmen twee halfbloaren duuknekken ien e rijten speurend, as hemmen ze t vord weervonden. Mor ze holden mij niet veur t lapke t is hier gien Rode Zee. Hule tocht he’k òflopen, vergees olle koarten lezen. Hoe koeien ok zoeken de gang deur t wotter zellen ze noeit moaken. © Willem Tjebbe Oostenbrink Dit gedicht is uut de bundel ‘Opdreugde troanen’ (Philip Elchers 2013). De smalle Koevordertocht lopt vanof westkaant Piederzielsterweg uut ien de Zuderriet (zie nijsbrief nov. 2013), ongeveer woar de Zuderriet de Bosscherweg kruust en de bomen opholden. Op n olle koart van 1853 stijt n boerenploats met bomen an e noordkaant van e tocht angeven. Ien die tied zag de wereld der huul aans uut. Visvliet en Piederziel harren n verbiendengsweg 500 meter aan de westkant van de hedendoagse Piederzielsterweg. Boerderij de Nie har alleneg n ree noar de Vriese stroatweg en je konden dus niet deur noar t noorden doar nou de Piederzielsterweg lopt. 1853 datteg joar loater altied nog de laange rieg met olle koestallen met groep langs de ene laange ziedmuur. Aan e zuudkaant van de weg Noordhörn-Visvliet gingen boeren met zwoare kleigrond huulmoal over op vee en verdwenen de kleurrieke velden van koolzoad, eerabbels, bieten en kerwij. Ien e joaren negentig met n golf aan nije boeren van elders en bedere melkpriezen verdwenen meer baauwpercelen met eerabbels, bieten en weit, ok ten noorden van Gruupskerk en Nijziel. Ien 1988 was doar de leste keer dat ik bij dörsen de krachtege, host bedwelmende geur van kerwij op e wiend opsnuven mocht. Woar komt de noam Koevordertocht weg? Mij deed et altied denken an Coevorden. En ien e Achterhoek leit Vorden. n Voorde, vorde, vord, foort, ford is n deurwoadboar plak ien n rivier, n wotter, doar et vee deur lopen ken. Sums wordt et ok met n 'f' schreven. Amersfoort, is n foort ien e rivier de Amer. Ok Zandvoort verwiest noar n deurwoadboar plak. Buten ons laand hemmen je Oxford, n foort veur ossen, zel we mor denken. Ien Duutslaand leit Ochsenfurt Ien Vrieslaand leit n lut meer, genoamd Koevorde. Boeren dreven vroeger bij zummerdag et vee deur t meer noar de weidegronden aanderkaant t wotter. Deur de Koevorde lopt n zaandrug, die et ondiepe meer goed deurwoadboar moakt. Woarom ien de Westerwoard n tochtsloot Koevordertocht hiet, is niet duudlek. Kieken je van boven òf dan zien je wat veur grillege vörm t leste deel van de Koevordertocht het, vlak bij de uutmondeng ien de Zuderriet. n Mooi beeld, doar je weineg van vernemmen as je deur de Bosscherweg fietsen. Körtleden het de Eendracht nije noatuur anleit. De hoge wallen van de Zuderriet ter hoogte van de Koevordertocht bennen òfgroaven. Oeit zag k tiedens et vissen n hoas zo met aanloop ien Zuderriet plonsen, hij begon te zwemmen en klauterde anerkaant de wal op. Nou duren reeën de sprong misschien ok aan. De boerderij an e Koevordertocht was deur n ree noar t noorden verbonden met n pad dat vanof Piederziel al kronkelnd richteng de Woardweg liep (zie koart 1909). Ien e doarop is de boerderij an e tocht verdwenen. Ien e joaren zestig toen veul boeren rondom Gruupskerk en Nijziel nog n gemengd bedrief harren, gingen boeren kiezen veur baauw of vee. Noar t noorden toe gingen boeren veul over op baauw. Doar harren olle kop-hals-rompboerderijen Koevordertocht Inkijk