Overwerken

MZLeeuw
Maatschap in medezeggenschap
Overwerken
Vier op de tien werknemers maken regelmatig meer uren dan hun arbeidscontract
voorschrijft. In sommige bedrijven is dat ook ‘cultuur’; wie regelmatig als eerste het pand
verlaat – ook al zit zijn tijd erop – stelt zich daarmee in een kwaad daglicht. Een
aandachtspunt voor het arbobeleid. Maar als mensen in alle vrijwilligheid wat langer werken,
doe je daar als ondernemingsraad weinig aan. Anders ligt het als werknemers worden
verplicht tot doorwerken. Wat is dan uw rol?
Van de mensen die meer of minder vaak overwerken, doet één op de drie dat onbetaald. En
ook al ligt het voor de hand dat een verplichting tot langer doorwerken een tegenprestatie
van de werkgever vraagt, in tijd en/of in geld, de wet regelt hierover niets. De nieuwe
vereenvoudigde arbeidstijdenwet (ATW) kent het begrip overwerk niet eens. Gelukkig
bevatten veel CAO’s hier wel dwingende bepalingen over. Ondernemingsraad en PVT zien
toe op een correcte naleving van dergelijke regelingen. Dus, ken uw CAO!
1. Structureel of incidenteel
Volgens de gangbare begrippen is overwerk per definitie een uitzondering. Als overwerk
wordt opgenomen in het werkrooster is het een aanwijzing voor onderbezetting. U doet er
dan goed aan erop toe te zien dat er ook wordt gewerkt aan een uitbreiding van het aantal
personeelsleden. Verder is het zo dat een deeltijder na drie aaneengesloten maanden met
regelmatig overwerk een uitbreiding van zijn contractuele arbeidstijd kan eisen. De
werkgever moet dan met goede argumenten komen om zo’n verzoek af te wijzen. De praktijk
heeft immers bewezen dat het werk er is!
2. Maximaal
Ook bij incidenteel overwerk mogen de maximaal toegestane werktijden niet worden
overschreden. Volgens de ATW is dat maximum 12 uur per dienst en 60 uur per week.
Zwangere en zeer jonge werknemers mogen wettelijk niet overwerken. Omdat de normen
van de wet voor overige werknemers zo ruim zijn, kan het geen kwaad om als OR paal en
perk te stellen aan de maximale arbeidsduur. Veel CAO’s doen dat ook. De OR of PVT kan
dat doen als er instemming gevraagd wordt op een nieuwe werktijdregeling. Ook al gebeurt
dat in de regel zonder rekening te houden met eventueel overwerk, u kunt altijd als
voorwaarde stellen dat ook daarover afspraken worden gemaakt. Vergeet ook niet toe te
zien op de wettelijk verplichte registratie van werkelijk gewerkte uren! Dat is ook handig als u
eens een keer wilt onderzoeken hoe het op een bepaalde afdeling staat met de werkomvang
en de werktijden.
3. Toeslagen
Als eigen CAO en bedrijfsreglement daar niets over regelen, is ook altijd de vraag of en in
welke mate werknemer worden gecompenseerd voor het ongemak dat het overwerk met
zich mee brengt. Daarbij gaat het dus niet om de uitbetaling van de extra gewerkte tijd of de
compensatie daarvan in eventueel extra vrije uren, maar om een toeslag in vrije tijd of geld.
Een acceptabele toeslag is 25% op doordeweekse dagen tussen zeven uur ’s morgens en
bijvoorbeeld tien uur ’s avonds, 50 % voor de meer nachtelijke uren en 100% in het
weekend. Gebruikelijk is om deeltijders pas toeslagen te geven als ze boven de voor
fulltimers gebruikelijke arbeidstijd per dag of per week uitkomen. Daaronder spreekt men dan
van meerwerk in plaats van overwerk.
4. Vrijwilligheid
Natuurlijk heeft de werkgever ook liever alleen vrijwilligers voor het overwerk dat gedaan
moet worden. Maar als die er onvoldoende zijn dan mag hij wel degelijk een verplichting
opleggen. Daarvoor moet dan wel een aantoonbare bedrijfseconomische noodzaak zijn. De
werknemer kan alleen weigeren bij heel dringende redenen. En als zij zwanger is, natuurlijk.
CAO’s bevatten vaak ook een weigermogelijkheid voor oudere werknemers.
1
MZLeeuw
Maatschap in medezeggenschap
5. Slimmer werken
De noodzaak tot overwerk doet zich voor als de arbeidscapaciteit op een bepaald moment
achterblijft bij de hoeveelheid werk die gedaan moet worden. Als er vaak andere momenten
zijn van overbezetting, deugt er iets niet aan de roosters. Dat kan komen omdat mensen
maar beperkt inzetbaar zijn of omdat er niet goed is gepland. Dat laatste laat zich verbeteren
door meer flexibiliteit in de werktijden aan te brengen en daarbij meer ruimte te geven aan de
persoonlijke wensen van de werknemers.
Eerder gepubliceerd in OR Rendement
MZLeeuw
Maatschap in medezeggenschap
www.mzleeuw.nl
2

Download Report