WIJKCONTRACTEN BRUSSEL Achtergronddocumentatie bij AIR

WIJKCONTRACTEN BRUSSEL
Achtergronddocumentatie bij
AIR/expeditie Brussel, 23 mei 2014
Wat zijn wijkcontracten?
Sinds 1993 renoveert en versterkt Brussel een aantal van haar wijken door middel van doelgerichte acties: de
‘wijkcontracten’. De aanleiding voor het ontstaan van de wijkcontracten was de verarming van volledige wijken door
de intreding van industrieel verval. Het aantal lege opslagplaatsen, braakliggende gronden en het verkrotten van
woningen nam hand over hand toe. De waarde van het vastgoed nam een steile duik en veel wijken werden getto’s
van kansarme bevolkingsgroepen.
Wijkcontracten moeten de verloedering tegengaan door de levenskwaliteit van de inwoners te verbeteren. De
contracten, in de eerste plaats bedoeld om de sociale woningen te ontwikkelen, hebben zich door de jaren heen
ontwikkeld tot omvangrijke projecten die concrete realisaties moeten bewerkstelligen op het gebied van
gebiedsontwikkeling en architectuur.
Wat betekent dit concreet?
Wijkcontracten worden afgesloten voor een specifieke, door het gewest vastgestelde perimeter. Binnen deze
perimeter moeten wijkcontracten inspelen op de behoeften van alle betrokkenen bij de wijk. Doordat er op het
schaalniveau van de wijk wordt gewerkt ontstaat er oog voor het kleine. Wijkcontracten richten zich bijvoorbeeld op
om ergernissen zoals slechte infrastructuur en water- en afvalbeheer aan te pakken, de herinrichting van de
openbare ruimtes, de aanbouw van collectieve woningen en voorzieningen, de creatie of uitbreiding van het sociaalculturele, sportieve of andere wijkinfrastructuren en –voorzieningen.
Ten tweede kenmerken wijkcontracten zich door het korte tijdsbestek waarin ze zich voltrekken. Er is een
voorbereidende fase van ongeveer een jaar, waarin wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een programma:
allereerst de samenstelling van het basisdossier met daarin een zeer nauwkeurige analyse van de bestaande
situatie, met alle noden en behoeften. Een diagnose wordt gesteld en een strategie bepaald. De hele
voorbereidende fase vindt plaats onder leiding van een extern ontwerpbureau, waarna een periode aanbreekt van
drie tot vijf jaar waarin de projecten worden uitgeschreven, aanbestedingen plaatsvinden en het programma wordt
uitgevoerd. Hier liggen de nodige kansen voor ondernemers om in te springen.
Ten derde onderscheiden wijkcontracten zich van andere manieren van aanpak door vanaf het begin af aan alle
betrokken partijen in het proces mee te nemen. Dat betekent de burgers, de gemeente en ondernemende
instanties vanaf de eerste dag inspraak hebben. Deze inspraak wordt gerealiseerd door verschillende
overlegmomenten in te plannen, maar ook door de straat op te gaan en aan de bewoners te vragen wat er speelt
in de wijk en wat de tere plaatsen zijn.
Wat zijn de voordelen?
Wijkcontracten zijn direct en adequaat. Het schaalniveau zorgt ervoor dat er heel specifiek kan worden ingegrepen
op pijnpunten in een bepaalde wijk. De aandacht voor deze pijnpunten stimuleert de actieve participatie van de
mensen waar het uiteindelijk om draait: de bewoners. Uit deze actieve participatie ontstaan vervolgens
levensvatbare concepten die de wijk een nieuwe, levendige identiteit bezorgen.
Een ander voordeel van de wijkcontracten is hun verbindende kracht. Doordat alle partijen vanaf het begin af aan
in het proces betrokken worden en in gesprek met elkaar worden gebracht, ontstaat er een vruchtbare
verstandhouding. Een van de voordelen van deze verstandhouding is dat de kans op mislukking van projecten
wordt geminimaliseerd. Onvrede kan in een vroeg stadium worden opgemerkt en gecorrigeerd. Hiermee wordt
voorkomen dat er een project wordt gestart dat na verloop van tijd op verzet blijkt te stuiten en als gevolg daarvan
verzand in een halfbakken, niet levensvatbaar product. Door in de programmafase iedereen al mee te nemen wordt
het mogelijk verspillen van een hoop tijd, geld en moeite in ieder geval bespaard.
Ook de korte duur van de wijkcontracten en de specifieke structuur van het opdrachtgeverschap levert de
nodige voordelen op. Doordat een wijkcontract maar vier jaar duurt en op verschillende niveaus wordt uitbesteed,
krijgen ondernemers uit alle hoeken telkens weer de kans om in te springen en ideeën te ontwikkelen.
Wijkcontracten stimuleren op deze wijze het ondernemerschap.
De korte duur zorgt voor de nodige vaart. Deze vaart wordt nog eens versterkt doordat het van te voren beschikbaar
gestelde budget (25 miljoen) aan het einde van het wijkcontract volledig moet zijn uitgegeven. Projecten vallen
niet stil omdat de financiën niet rond zijn, maar eerder andersom: ze worden voortgestuwd doordat het geld moet
worden uitgegeven. De vaart levert snel merkbare resultaten wat zorgt voor de nodige vitaliteit. Niets zo
demotiverend als een project dat al jaren stil ligt!
Een van de grootste voordelen van de wijkcontracten is hun duurzaamheid. Wijkcontracten lijken op maat
gesneden voor het huidig economisch klimaat: Ze gaan uit van een transformatie van het bestaande, in plaats van
uitbreiding of volledige vernieuwing. In een klimaat waarin de financiële mogelijkheden niet eindeloos zijn is het
goed om te weten dat met redelijk beperkte middelen een groot effect bereikt kan worden in een wijk. Dit vereist
wel een andere kijk: procesmanagement in plaats van ontwerpen!
tekst: Ties Wols, AIR, o.b.v. gesprek met Artgineering
kennistour ‘Expeditie Brussel’
vrijdag 23 mei 2014
AIR en Artgineering
zie www.airfoundation.nl
publicatie 'Brussel [her] verovert haar buitenruimte
Aglaee Degros, Michiel de Cleene
uitgever: Brussels Hoofdstedelijk Gewest
verkrijgbaar bij AIR bij inschrijving voor de expeditie Brussel
verkrijgbaar bij NAi Booksellers, EUR 25,--

Download Report