Onderzoek naar
AIA-jongeren
Hoe houden we jongeren betrokken
bij Athletes in Action en helpen
we hen zich te ontwikkelen in hun
persoonlijke leven en geloofsleven?
an Athletes
v
n
a
rb
te
ch
a
e
d
r
e
d
n
o
Onderzoek
in Action
Hoe houden we jongeren betrokken bij Athletes in Action en helpen we hen
zich te ontwikkelen in hun persoonlijke leven en geloofsleven?
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
Najaar 2013
In opdracht van Athletes in Action
Jouke Janze
Aniek Horstman
Wilhelm Cnossen
Els Bogema
Marlies Verwaard
Lisa Drijfhout
2
Onderzoek naar AIA-jongeren
voorwoord
Athletes in Action richt zich op jongeren, kinderen,
De inzet van dit team gaf daarmee aanleiding tot
tieners, 18+ers, hangjongeren en kerkjongeren.
het doen van onderzoek. Want hoe aantrekkelijk
We hebben als organisatie met al deze groepen
zijn we als organisatie? Binden we jongeren
te maken. We bereiken kinderen en jongeren
op de juiste manier? Wat spreekt jongeren aan
in de wijk in onze samenwerking met kerken.
bij Athletes in Action? Waar kunnen we als
We bereiken tieners door de sportkampen die
organisatie beter in worden?
we organiseren. Door Total Athlete outreaches
bereiken we jongeren vanaf 16 jaar die helemaal
Een van de vermoedens voorafgaand aan het
gaan voor hun sport.
onderzoek was dat we de invloed van jongeren zelf
moeten inzetten binnen de organisatie. Wanneer
Het is prachtig om met jongeren te werken.
we betrokken jongeren spreken, horen we vaak
Jongeren zijn krachtig. Ze hebben een scherpe en
dat een vriend, klasgenoot, of zus enthousiast
creatieve geest. Vaak hebben ze veel energie en
en overtuigend was en dat diegene daardoor bij
zijn ze flexibel.
Athletes in Action betrokken raakte.
In de Bijbel staan veel verhalen van jonge mensen
die God inschakelt om een grote rol te spelen
in de bouw van zijn Koninkrijk. Denk aan figuren
als Jozef, David, Samuel en Esther. God gebruikt
deze jonge mensen op een bijzondere manier.
God is nog steeds dezelfde als toen en we geloven
‘Jongeren hebben een
scherpe en creatieve geest’
dat Hij nog steeds jonge mensen wil gebruiken.
Daarom willen wij jongeren aanzetten zich
Bij het lezen van de resultaten kom ik tot de
beschikbaar te stellen om een rol te gaan spelen
conclusie dat dit vermoeden aardig klopt. En dat
in Gods Koninkrijk. Dat is één van de redenen
is fijn, want ik kan mijn vermoedens middels
waarom we al jarenlang events, sportkampen en
dit onderzoek onderbouwen en daaraan acties
trainingsdagen organiseren voor jongeren.
verbinden. Vermoedens die onderbouwd worden,
nieuwe informatie die gegeven wordt, gave quotes
Athletes in Action heeft een reorganisatie
van betrokken vrijwilligers. Reden genoeg om als
doorgemaakt. Een van de keuzes was
team aan de slag te gaan en op de juiste manier
om een nieuw team te creëren onder de
jongeren te ontwikkelen!
naam ‘Jongerenontwikkeling’. Dit team is
verantwoordelijk voor jongeren waarmee we
Veel leesplezier en mochten we je op één of
werken, zodat jongeren:
andere manier kunnen helpen, neem dan vooral
contact met ons op!
n Jezus leren kennen,
Aniek Horstman
n groeien in hun geloof,
Teamleider Jongerenontwikkeling
[email protected]
n hun geloof uitleven in hun omgeving
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
0505492715
3
inhoud
Voorwoord .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.1 Aanleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.2 Doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.3 Opbouw .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2. Theoretisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.1 De jeugd van tegenwoordig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.1.1 De Risk-society . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.1.3 Het gevoel van vrijheid .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.1.4 Conclusie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.2 De wereld van jongeren .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2.1 Opvoeding van jongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2.2 Jongeren vandaag .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.2.3 Jongeren en jongeren .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.2.4 Jongeren en religie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.2.5 Jongeren en de kerk .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.2.6 Conclusie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.3 Jongeren motiveren voor vrijwilligerswerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.3.1 Motieven van jonge vrijwilligers .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.3.2 Jongeren motiveren: een hele belevenis .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.3.3 Vrijwilligers vasthouden .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3. Onderzoeksvragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
3.1 Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
3.2 Centrale onderzoeksvraag en deelvragen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
4. Methodologisch kader .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4
4.1.1 Samenstelling onderzoeksgroep .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.2 Keuze en kwaliteit instrumenten .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.2.1 Kwalitatief onderzoek .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.2.2 Diepte-interviews . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.2.3 Kwantitatief onderzoek
4.2.4 Enquête
4.3 Procesverloop enquête en afname interviews
4.4 De topiclijsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
5. Onderzoeksresultaten .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
5.1 Resultaten enquête . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
5.1.3 Betrokkenheid bij Athletes in Action . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
5.1.5 Waar kan AIA in verbeteren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
5.1.6 Betrokkenheid in de toekomst .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
5.2 Resultaten van de diepte-interviews .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
5.2.1 Profiel van de onderzoeksgroep .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
5.2.2 Jongeren en hun geloof .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
5.2.3 Jongeren en hun talent
5.2.4 Sport .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5.2.5 Betrokkenheid bij Athletes in Action . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5.2.6 Wat doet AIA goed? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.2.7 Waar kan AIA in verbeteren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.2.8 Betrokkenheid in de toekomst .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
6. Conclusie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
6.1 Beantwoording deelvragen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
6.2 Beantwoording centrale onderzoeksvraag .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
7. Aanbevelingen .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Bijlage 1: Literatuurlijst
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
8. Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
In opdracht van Athletes in Action
5
1 inleiding
1.1 Aanleiding
Athletes in Action (AIA) is een non-
jongerenontwikkeling de projectgroep ‘Commissie
profitorganisatie die kerken en jongeren toerust
Achterban’ gestart. Haar belangrijkste taak is
en uitzendt om het evangelie te delen. AIA
onderzoek doen naar de motieven van jongeren
gebruikt sport om contacten te leggen met
om betrokken te zijn bij AIA en de invloed die de
mensen in de wijk zodat vanuit de relaties die
betrokkenheid bij AIA heeft op de ontwikkeling
daar ontstaan het evangelie in woord en daad kan
van jongeren. Omdat AIA wil leren hoe zij jongeren
worden gedeeld. Jongeren zijn belangrijk voor het
beter kan binden en helpen bij hun ontwikkeling,
uitvoeren van de missie van AIA. Zij maken deel
is in het onderzoek ook aandacht voor de sterke
uit van de sportteams die worden uitgezonden en
en zwakke punten in het jongerenbeleid van de
vormen een natuurlijke brug naar de jongeren
organisatie. Met de resultaten van het onderzoek
die op het sportveld aanwezig zijn. Via de ‘AIA-
wil de commissie Achterban tot een aantal
jongeren’ worden contacten met jongeren in de
aanbevelingen komen die het jongerenbeleid van
wijk gelegd en kunnen de ‘wijk-jongeren’ worden
AIA zal verbeteren en versterken. De commissie
bereikt met het evangelie.
heeft zich tot doel gesteld om met minimaal drie
strategieën te komen waarmee de organisatie
In de afgelopen vijftien jaar heeft AIA jaarlijks
honderden jongeren toegerust en uitgezonden in
In september 2013 is vanuit afdeling
jongeren blijvend aan zich kan verbinden.
sportteams over de hele wereld. Deze uitzending
is voor veel jongeren vormend geweest voor
1.3 Opbouw
hun persoonlijkheid, karakter en geloofsleven.
Het onderzoeksverslag is opgebouwd uit vijf
In getuigenissen en verhalen van jongeren
hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk wordt de
wordt vaak de rol van AIA in deze vorming
aanleiding en doelstelling van het onderzoek
benoemd. Omdat AIA in de toekomst jongeren
beschreven. Hoofdstuk 2 vormt het theoretisch
wil blijven uitzenden en mee wil helpen aan hun
kader van het onderzoek. In het eerste deel
ontwikkeling, wil zij inzicht krijgen in het binden,
wordt een beschrijving gegeven van het beeld
inzetten en ontwikkelen van (jonge) vrijwilligers.
van hedendaagse jongeren zoals dat naar voren
komt in recent onderzoek naar jongeren en hun
6
1.2 Doelstelling
wereld. Deel twee van dit hoofdstuk beschrijft
Jongeren zijn dynamisch en de leefwereld en
een aantal voor dit onderzoek belangrijke
cultuur van jongeren is voortdurend in beweging.
kenmerken van de jongeren en hun wereld zoals
De jongere van 15 jaar geleden leefde in een heel
vriendschappen, religie en de kerk. Het laatste
andere wereld dan de jongere van vandaag. In het
deel van dit hoofdstuk gaat in op motieven van
publieke debat worden zorgen geuit over de ‘jeugd
jongeren om als vrijwilliger betrokken te zijn bij
van tegenwoordig’ en in veel boeken en artikelen
een organisatie en de manier waarop organisaties
lijkt het dominante discours jongeren vooral als
deze vrijwilligers kunnen vasthouden. De analyse
een probleem of bedreiging te zien (Timmerman,
hiervan en conclusie dienen als basis voor de
2010). Om als organisatie aansluiting te houden bij
vraagstelling van het onderzoek, die in hoofdstuk
de wereld van jongeren is het daarom zaak inzicht
3 aan de orde komt.
te hebben in de belevingswereld van jongeren en
kennis te hebben van motieven en overtuigingen
onderzoek. De methoden en technieken die
van jongeren. in dit onderzoek worden gebruikt, worden
Hoofdstuk 4 beschrijft de methode van
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
verantwoord en verklaard. In hoofdstuk 5 worden
de organisatie en helpt zij hen ontwikkelen in hun
de resultaten van de deelonderzoeken beschreven
persoonlijke leven en geloofsleven?
en met elkaar vergeleken. Hoofdstuk 6 bevat de
Op basis van de conclusies uit het onderzoek
conclusie. In dit hoofdstuk zal aan de hand van de
worden in hoofdstuk 7 aanbevelingen
deelvragen een antwoord worden gegeven op de
gegeven voor de organisatie en eventueel
hoofdvraag: Hoe houdt AIA jongeren betrokken bij
vervolgonderzoek. In opdracht van Athletes in Action
7
2 Theoretisch kader
Dit hoofdstuk omvat drie literatuuronderzoeken.
2.1.1 De Risk Society
In het eerste gedeelte wordt onderzocht hoe er
De typering van jongeren door de media als
naar ‘de jeugd van tegenwoordig’ wordt gekeken.
narcistisch, egocentrisch en individualistisch
Vervolgens wordt er meer ingezoomd op de
is een gevolg van het individualiseringsproces.
leefwereld van jongeren en de ontwikkeling van
Waar in de media het ik-gericht zijn vooral
jongeren. Hierbij is speciale aandacht voor de
wordt benadrukt, beschrijven sociologen
thema’s religie en kerk. In het laatste gedeelte
individualisering vooral als een proces waarin
wordt onderzocht hoe jongeren als vrijwilliger
mensen steeds meer leren te kiezen uit meer
actief worden en welke factoren een rol spelen bij
verschillende mogelijkheden (Timmerman,
de succesvolle inzet van jonge vrijwilligers.
2010). De toegenomen keuzemogelijkheden zijn
gevolg van veranderingen in de maatschappij.
2.1 De jeugd van tegenwoordig
De industriële samenleving waarin kennis en
Als we de media moeten geloven, lijkt jong-zijn
ratio centraal stonden maakt plaats voor een
tegenwoordig synoniem aan ik-gericht zijn. De
samenleving waarin oude sociale verbanden in
jeugd van tegenwoordig wordt in verschillende
betekenis afnemen. Jongeren worden in hun
publicaties neergezet als narcistisch,
proces naar volwassenheid geconfronteerd met
egocentrisch en individualistisch. In opvoeding,
de afnemende invloed van sociale verbanden
onderwijs en jeugdbeleid lijkt steeds meer een
als gezin, school en werk en een toename van
focus op het individu te ontstaan (Timmerman,
keuzemogelijkheden. De weg naar volwassenheid
2010). Zelf je toekomst vormgeven en zelf je leven
biedt voor hen veel verschillende routes waarvan
succesvol maken, lijkt helemaal op de jeugd
de uitkomsten lang niet altijd bekend zijn. Zowel
van vandaag van toepassing. Ook in de visie van
mogelijkheden als risico’s nemen hierdoor toe in
de Nederlandse regering komt dit naar voren,
het leven van jongeren. De socioloog Beck noemt
zo blijkt uit de troonrede van 2013 die Koning
de samenleving van vandaag daarom een risk
Willem-Alexander, uit naam van het kabinet
society of risicosamenleving waarin individuen
Rutte II, uitsprak. Zelfstandigheid, mondigheid,
constant geconfronteerd worden met risico’s
verantwoordelijkheid nemen en het zelf vorm
(Furlong en Cartmel, 2011). geven van een individuele toekomst zijn volgens
8
de Nederlandse regering belangrijke kenmerken
2.1.2 Sociale verandering en jongeren
om te kunnen leven in de huidige samenleving.
De sociale veranderingen die het leven van
Deze samenleving is niet langer een klassieke
jongeren beïnvloeden worden zichtbaar in
verzorgingsstaat, maar verandert meer en meer
verschillende gebieden. Het onderwijs is sinds
in een participatiesamenleving. Ieder individu
de jaren ’90 meer toegankelijk geworden voor
neemt hierin zijn verantwoordelijkheid voor
mensen uit alle sociale klassen. Om op het
zijn of haar eigen leven en omgeving. Hierdoor
wereldwijde economische toneel een rol van
zullen zowel het eigen leven als de samenleving
betekenis te kunnen blijven spelen is het voor
waardevoller worden, aldus Willem-Alexander
overheden belangrijk dat er een goed opgeleide
(Troonrede, 17 september 2013). Het lijkt er
beroepsbevolking is. Investeren in onderwijs voor
op dat er voor jongeren ontzettend veel
jongeren is daarom een belangrijk aandachtspunt
mogelijkheden en kansen liggen om zelf de
van het sociale beleid van overheden in West-
toekomst te bepalen.
Europa. Voor jongeren uit alle sociale klassen
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
is het daarom mogelijk geworden zelf te kiezen
afhankelijk van hun ouders voor financiële en
voor een opleiding en (hoger) onderwijs te volgen.
praktische hulp. Het langer thuis wonen biedt
In alle vormen van onderwijs is hierdoor een
jongeren, volgens sommige wetenschappers,
toename van leerlingen en studenten te zien en
tegelijk langer de kans om te experimenteren
jongeren blijven langer onderwijs volgen dan
met verschillende leefvormen waardoor zij een
vorige generaties (Furlong en Cartmel, 2011).
eigen identiteit kunnen vormen die los komt van
vaststaande patronen (Furlong en Cartmel, 2011).
‘Er is een groeiend verschil
tussen hoe mensen het
leven ervaren en hoe het
werkelijke leven is’
2.1.3 Het gevoel van vrijheid
Het lijkt er op dat de veranderde samenleving
en de toenemende aandacht voor het individu,
jongeren meer kansen biedt om zelf een
toekomst te realiseren. De toegenomen
keuzemogelijkheid in het onderwijs lijkt jongeren
meer kansen te geven om te worden wat ze
willen. Ook de benadering van werkloosheid als
individueel falen geeft het beeld dat jongeren
zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen en
Een belangrijke oorzaak van het langer volgen
zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen leven,
van onderwijs door jongeren is niet alleen de
waarbij veranderde patronen van afhankelijkheid
aandacht van overheidsbeleid voor goed opgeleide
jongeren ruimte geven om te experimenteren en
jongeren. Sinds de jaren ’70 is ook de arbeidsmarkt
een eigen identiteit te vormen. Aan de oppervlakte
veranderd. Waar in de jaren ’70 jongeren vanuit
lijkt het dat jongeren meer kansen hebben om
school zo konden doorstromen naar een fulltime
een eigen toekomst te realiseren. Wanneer we
baan, werden de jaren ’80 gekenmerkt door
dieper kijken naar de verschillende processen die
recessie en grote werkeloosheid onder jongeren.
spelen in de levens van jongeren, dan blijkt dat de
Door de hoge werkeloosheid besloten meer
individuele vrijheid en keuzemogelijkheden vooral
jongeren om langer onderwijs te volgen. De
een gevoel van vrijheid geeft. Furlong en Cartmel
overheid bood hulp door programma’s aan te bieden
(2011) noemen dit de ‘epistimological fallacy’ van
waaraan jongeren zonder baan konden deelnemen.
deze tijd: er is een groeiend verschil tussen hoe
Het belangrijkste idee achter deze programma’s
mensen het leven ervaren en hoe het werkelijke
was dat de oorzaak van de werkeloosheid niet lag
leven is. Veel van de keuzes die jongeren in hun
in de economische omstandigheden, maar dat
leven maken worden nog steeds gestuurd door
werkeloosheid een indicatie was van individueel
sociale verbanden die onder de oppervlakte
falen van de jongere waaraan iets gedaan moest
aanwezig zijn en die de individuele keuze daardoor
worden (Furlong en Cartmel, 2011). inperken. Timmerman (2010) signaleert ook de
veranderingen in de samenleving en de afname
De veranderde patronen ten aanzien van
onderwijs en de instroom in het arbeidsproces
van de betekenis van traditionele instituties.
hebben ook invloed op de patronen van
Tegelijk laat zij zien dat traditionele vormen van
afhankelijkheid van jongeren. Waar jongeren
sociale ongelijkheid nog steeds de individuele
uit vorige generaties relatief jong het huis
keuzes van mensen vormgeven. verlieten om te gaan trouwen en een gezin te
stichten, blijven jongeren tegenwoordig langer
kunnen geven blijkt ook uit ander onderzoek.
thuis wonen en verlaten zij het huis vooral om
Recent hersenonderzoek toont aan dat jongeren
zelf een onafhankelijk leven op te bouwen. Door
voor hun sociale ontwikkeling afhankelijk zijn
langere schoolloopbanen blijven jongeren langer
van sociale interactie met andere mensen
In opdracht van Athletes in Action
Dat jongeren niet alleen zelf hun leven vorm
9
(Crone, 2012). Sociale contacten en het omgaan
tonen de resultaten van hersenonderzoek aan
met andere jongeren zijn essentieel voor de
dat bij adolescenten het zogenaamde ‘ik-gebied’
ontwikkeling van jongeren op weg naar de
veel dominanter is dan bij volwassenen en dat
volwassenheid. Op basis van nieuw onderzoek
adolescenten egocentrisch gedrag vertonen
naar de ontwikkeling van de hersenen concludeert
(Crone, 2012). Dit zou een verklaring kunnen
Crone dat juist ‘de sociale ontwikkeling cruciaal is
zijn waarom de jeugd van tegenwoordig vaak
voor het opgroeien tot een volwassen deelnemer
neergezet wordt als egocentrisch en ik-gericht.
van de maatschappij’ (2012, p.9).
2.1.4 Conclusie
Jongeren groeien vandaag op in een samenleving
‘Sociale contacten en
het omgaan met andere
jongeren zijn essentieel
voor de ontwikkeling
van jongeren op weg
naar de volwassenheid’
die anders is dan die van de vorige generaties.
Sociale veranderingen hebben gezorgd voor een
toename van keuzemogelijkheden en risico’s
waarmee jongeren moeten leren omgaan. Zowel
in het onderwijs als op de arbeidsmarkt wordt
van jongeren gevraagd om individuele keuzes te
maken. Hiermee lijkt het dat jongeren hun eigen
toekomst kunnen maken en dat de woorden van
Koning Willem-Alexander over zelfstandigheid,
zelf verantwoordelijkheid nemen en zelf vorm
geven aan een toekomst, op het lijf geschreven
zijn van de jongeren van vandaag. Onderzoek
toont echter aan dat deze vormen van ‘zelf’ vooral
een illusie zijn. Veel van de individuele keuzes
10
De adolescentie is volgens Crone voor jongeren
van jongeren worden nog steeds bepaald door
een belangrijke fase voor de ontwikkeling van
sociale banden van gezin, school en buurt. De
het zelfbeeld en een eigen identiteit. Beiden
invloed van ouders en andere jongeren op keuzes
worden voor een belangrijk deel gevormd
blijkt nog steeds groot te zijn. Voor jongeren
onder invloed van en in sociale interactie met
lijkt het onmogelijk om geen sociaal wezen te
leeftijdsgenoten. De leeftijdsgenoten laten door
zijn. Hersenonderzoek toont aan dat het sociale
hun reacties bijvoorbeeld merken welk gedrag
contact met leeftijdsgenoten en ouders onmisbaar
gewaardeerd wordt en waar een jongere wel
is voor de ontwikkeling van jongeren naar
of niet goed in is. Uit het onderzoek van Crone
volwassene. Het is hetzelfde hersenonderzoek dat
blijkt dat jongeren veel waarde hechten aan deze
ook laat zien dat de ontwikkeling van de hersenen
reacties van leeftijdsgenoten. De delen van de
er voor zorgt dat jongeren soms egocentrisch
hersenen die de vorming van het zelfbeeld sturen,
en op zichzelf gericht zijn. Dat lijkt echter meer
zijn erg actief wanneer een jongere nadenkt
een van de vele onderdelen van de ontwikkeling
over wat leeftijdsgenoten vinden van zijn sociale
van de jongere te zijn dan een terechte typering
vaardigheden. Wanneer het gaat om de mening
van de jeugd van tegenwoordig. Het idee dat de
van ouders over de sociale vaardigheden van de
participatiemaatschappij jongeren van nu meer
jongere is er veel minder activiteit waar te nemen.
kansen biedt om zelf een toekomst te realiseren
dan de generaties vóór hen, lijkt daarom meer
Naast de vorming van het zelfbeeld en
de identiteit worden ook vaardigheden als
een diep verlangen dat aansluit bij een drang
perspectief vormen en het inleven in anderen in
naar individuele vrijheid en mogelijkheden voor
de adolescentie ontwikkeld. Ook hierbij speelt
iedereen, dan een realistische beeld van de
sociale interactie een belangrijke rol. Tegelijk
mogelijkheden die er vandaag voor jongeren zijn.
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
2.2 d e wereld van
Jongeren
identiteit, individualisering en pluriformiteit
stonden in de emancipatoire visie centraal;
ontplooiing van individuele talenten, emoties en
keuzes werden belangrijk. In dit model was juist
Om jongeren beter te begrijpen en om aan te
“een grote tolerantie voor het afwijken van het
kunnen sluiten bij hun belevingswereld is inzicht
gemiddelde” (p. 33). Vrouwen kregen recht op
nodig in de manier waarop jongeren opgroeien
een baan en opvoeders werden voorzichtig met
en wat hen bezighoudt. In deze paragraaf worden
grenzen stellen.
daarom de belangrijkste inzichten in de wereld
van de hedendaagse jongeren beschreven.
2.2.1 Opvoeding van jongeren
Zoals we in het eerste hoofdstuk zagen is
de participatiegedachte steeds belangrijker
geworden in Nederland. Ook in de idealen van
opvoeding is dit terug te zien. Hermanns (2007)
stelt dat de ontwikkeling in het denken over
opvoeden in de afgelopen eeuw wordt gekenmerkt
door drie pedagogische denkrichtingen of stelsels.
In de publicatie van de Wetenschappelijke Raad
voor het Regeringsbeleid (WRR) Bouwstenen voor
betrokken jeugdbeleid (2007) omschrijft Hermanns
de drie stelsels die door Frida Heyting werden
omschreven als stelsels met verschillende
typen doelen en die de verhouding tussen
kind en opvoeders verschillend definiëren. De
verschillende doelen zijn assimilatie, emancipatie
De aandacht op het gebied
van opvoeding heeft zich in
de loop van de twintigste
eeuw bewogen van
‘aanpassen aan wat er al
is, via ‘alles moet kunnen’
naar ‘participerende,
gelijkwaardige medeburgers’
en participatie. De stelsels zijn in verschillende
variatie in de geschiedenis terug te zien en
Autonomie en vrije keuze waren de nieuwe
worden in de praktijk vaak in samenhang met
opvoedingsdoelen. Algemeen geldende normen
elkaar aangetroffen. en waarden werden gerelativeerd. Deze visie
werd breed gedeeld in de jaren tachtig. De
Assimilatie is “gericht op aanpassing aan het
bestaande” (Hermanns, 2007, p. 31). Dit stelsel
schaduwzijde van de emancipatiepedagogiek was
kenmerkte de opvoeding in de tijd na de Tweede
de toegenomen onzekerheid, omdat “alles moet
Wereldoorlog. Ouders waren hierin rolmodel
kunnen” (p. 33). Jongeren waren zoekend en
en voorbeeld en kinderen leerden snel hoe ‘het
gingen meer en meer experimenteren. Hierdoor
moest’. Opvoeding was eenrichtingsverkeer,
brokkelde de pedagogische relatie af en door de
gericht op het overbrengen van algemene normen
individualisering werd de sociale cohesie in de
en waarden. Assimilatie bracht in de ontwikkeling
samenleving aangetast.
van jongeren duidelijkheid, houvast en richting en
bood vaste denkkaders. In dit model was echter
werd de nadruk gelegd op participatie. Iedereen
weinig ruimte voor afwijken van het gemiddelde.
mag meedoen in de maatschappij. Hiërarchische
In de jaren zestig werd dit als dwangbuis ervaren;
relaties veranderen en worden gelijkwaardiger.
er was meer behoefte aan vrijheid.
Jongeren worden gezien als “gelijkwaardige
medeburgers” (p. 33) en gesprekspartners
Rond de jaren zeventig werd de emancipatie-
pedagogiek dominant. Zelfvertrouwen, eigen
In opdracht van Athletes in Action
In het begin van de eenentwintigste eeuw
en hebben invloed op het onderwijs en
11
opvoedingsproces. De ontwikkeling van kinderen
opgegroeid tijdens een explosie van nieuwe
en jongeren wordt in de participatiepedagogiek
communicatietechnologie, uitbreiding van hoger
gezien als een proces van dialoog en participatie.
onderwijs en verlenging van de jeugdfase. In korte
Hierdoor worden productieve verbindingen
tijd werd het mobieltje een noodzakelijk medium
gebouwd tussen jongeren en de samenleving.
en integreerde het in het dagelijks leven van vele
Communicatie, onderhandelen en het aanleren
jongeren. Internet groeide uit tot het ‘epicentrum’
van sociale vaardigheden zijn erg belangrijk
van “youthful sociality, consumption and cultural
om mee te (kunnen) doen in de maatschappij.
production” (p. 3). Het is een generatie die zegt
Om iedereen een gelijk kans te kunnen bieden
alles te kunnen doen, maar in de praktijk worstelt
is er meer differentiatie nodig in verschillende
met het bereiken van autonomie, onafhankelijk en
instellingen.
integriteit, wat kenmerken zijn die geassocieerd
worden met volwassen-zijn in het Westen. De
De aandacht op het gebied van opvoeding
heeft zich in de loop van de twintigste eeuw
transitie van jong-zijn naar volwassen-zijn wordt
bewogen van ‘aanpassen aan wat er al is’,
steeds verder verlengd. Jongeren studeren
via ‘alles moet kunnen’ naar ‘participerende,
langer en krijgen later een baan. Soms wonen
gelijkwaardige medeburgers’. Als gevolg hiervan
jongeren tussen hun studie en het vinden van
kent de samenleving vandaag meer verschillende
een baan zelfs weer bij hun ouders en zijn ook
opvoedingsdomeinen. Daarnaast heeft binnen
financieel van hen afhankelijk. Thomson stelt
de visies van emancipatie en participatie
dat mobiliteit belangrijk is om autonomie en
iedereen een eigen mening die moet worden
verantwoordelijkheid te ontwikkelen. Daarnaast
gerespecteerd. Hierdoor is het stabiele evenwicht,
willen jongeren ergens bij horen. Een gevoel van
dat er was in de tijd van de assimilatiepedagogiek,
verbondenheid staat volgens Thomson centraal
weggevallen (Hermanns, 2007).
voor de identiteit en volwassenwording van
jongeren. Dat kan vastzitten aan een plaats, maar
12
2.2.2 Jongeren vandaag
kan ook meer in beweging zijn, zoals investeren in
De huidige generatie jongeren is, volgens de
familie, religieuze identiteit of lidmaatschap van
Engelse sociologe Rachel Thomson (2011),
een bepaalde gemeenschap. Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
2.2.3 Jongeren en jongeren
Vriendengroepen delen bepaalde interesses
Psycholoog en hersenonderzoeker Eveline Crone
of hebben eenzelfde houding ten opzichte van
(2012) beschrijft in het boek Het sociale brein van
school. Jongeren vinden het belangrijk dat een
de puber het hersenonderzoek dat wordt gedaan
vriend loyaal en betrouwbaar is. Later in de
bij jongeren. Eén van de onderzoeksonderwerpen
adolescentie wordt het belangrijk dat een vriend
is hoe de reacties van jongeren op andere
dezelfde waarden heeft en dat hij er is wanneer de
jongeren verklaard en begrepen kunnen worden
jongere problemen heeft.
aan de hand van neurologisch onderzoek en
wat dit verklaart over vriendschappen tussen
sprake zijn van groepsdruk. Jongeren blijken
jongeren.
gevoeliger te zijn voor druk van de omgeving dan
volwassenen. Jongeren staan in de puberteit
Jongeren brengen in de adolescentie meer
Binnen de groepen, maar ook daarbuiten, kan
tijd door met leeftijdsgenoten dan met hun
steeds meer onder druk van de mening van
ouders en worden minder in de gaten gehouden
anderen, vooral wanneer het gaat om het maken
door hun ouders. Vriendschappen worden
van keuzes. Zij zullen hiervoor minder snel naar
steeds belangrijker. De samenstelling van
ouders gaan, behalve wanneer het gaat om
vriendschappen verandert in deze periode. In
keuzes met betrekking tot de toekomst. Hoe
de vroege adolescentie gaan jongens nog met
ouder de jongere is, des te eerder hij of zij met
jongens en meisjes met meisjes om. In de
keuzes naar volwassenen gaat (Crone, 2012).
latere adolescentie gaan jongens en meisjes
meer met elkaar om. Groepen worden dan
2.2.4 Jongeren en religie
minder belangrijk en er ontstaan meer koppels.
In de eenentwintigste eeuw doen tradities en
Dit loopt parallel met het ontstaan van
instituties er minder toe dan halverwege de
liefdesrelaties.
twintigste eeuw. Ook religieuze tradities en
instituties worden minder relevant. In de jaren
Jongeren zoeken naar een eigen identiteit. Dit
doen ze door zich te identificeren met de groep
tachtig waren er wetenschappers die verwachtten
waartoe ze behoren. Crone maakt onderscheid in
dat religie langzamerhand aan betekenis en
cultuur- en vriendschapsgroepen. Cultuurgroepen
relevantie zou inboeten. Dat is in het kort waar
bestaan niet altijd uit vrienden, maar delen
secularisatie voor staat. Ondanks de vermeende
een bepaalde identiteit. Ze zijn van buitenaf
afname van de betekenis van religie, lijkt religie
herkenbaar, omdat ze voldoen aan bepaalde
juist weer terug te zijn in de samenleving. Het
stereotyperingen. Vaak uit zich dat in bepaalde
is echter geen ‘terugkeer van religie’, maar een
kleding. Cultuurgroepen kunnen jongeren een
transformatie van religie: religie is veranderd.
bepaalde druk geven om zich te blijven gedragen
volgens de normen van de groep. Amerikaans
maken, gebruikt Alii (2009) in de periode na de
onderzoek wijst uit dat ongeveer de helft van de
millenniumwisseling termen als: ‘bricolage’,
jongeren behoort tot één specifieke cultuurgroep.
‘patchworkreligie’ (het bij elkaar ‘plakken’ van
Naarmate jongeren ouder worden staan de
verschillende religieuze elementen) en ‘zappen’
cultuurgroepen minder vast, een ‘nerd’ kan dan
(het steeds weer schakelen of veranderen van
ook in de populaire groep opgenomen worden
religieuze overtuigingen of uitingen). Volgens
omdat hij veel vrienden heeft. Een vriendengroep
Alii geven deze begrippen “het voorlopige en
kent andere doelen dan een cultuurgroep,
veranderbare karakter van het religieus beleven
al kunnen er binnen een vriendengroep wel
aan, en tevens dat het van voorbijgaande aard kan
verschillende cultuurgroepen bestaan. Zo leert
zijn” (p. 96). Daarnaast noemt Alii dat de religie
een jongere in de vriendengroep hoe hij zich moet
van individuen in de postmoderne samenleving
inleven in een ander en “hoe je de waarden van
gekenmerkt wordt door een zoektocht naar
jezelf en je vrienden tegen elkaar afzet” (p. 161).
zingeving en ‘iets’ dat hen overstijgt. In de
In opdracht van Athletes in Action
Om de veranderde religie duidelijk te
13
postmoderniteit is religie los van instituties,
leefwereld van jongeren. Roeland stelt dat “de
maar wel belangrijk voor het individu. Het
acceptatie van de moderne jeugdcultuur […] een
postmodernisme biedt mogelijkheid voor eigen
typisch handelsmerk van het evangelicalisme”
religieuze systemen. “In de postmoderne
(p.148) is. Volgens Roeland zijn de evangelicale
samenleving blijkt dat religie op gefragmenteerde
jongeren niet anders dan de niet-christelijke
wijze en in velerlei gedaantes op geprivatiseerde
jongeren, omdat zij participeren in dezelfde
en geïndividualiseerde wijze een nieuwe plaats
jeugdcultuur. Toch zijn er een aantal uitingen
aan het verwerven is.”(Alii, 2009, p. 96).
van ‘seculiere’ jeugdculturen waar evangelicale
De blijvende interesse voor religieuze en
jongeren niet aan meedoen (zoals bepaalde
spirituele kwesties neemt een identiteit aan die
muziek, kledingmerken en drugs- en excessief
voor elk persoon anders kan zijn. Het gaat hier
alcoholgebruik). Er is daarom een ‘alternatieve
met name om de zingeving van religie voor het
christelijke jeugdcultuur’ ontstaan, met eigen
individu.
muziek, websites etc. Ondanks de uitzonderingen
zijn de grenzen naar niet-religieuze jongeren
14
2.2.5 Jongeren en de kerk
opengesteld. Toch wordt in veel christelijke
Kerken blijven bestaan door actieve jongeren,
magazines, radioprogramma’s, websites,
maar de aantrekkingskracht van kerken op
enzovoorts, “het morele oordeel” (p.150) nog
onkerkelijke jongeren is beperkt, zo stelt
steeds geveld, aldus Roeland.
Stoffels (2010). Er is echter wel blijvende
interesse voor religieuze en spirituele kwesties.
evangelicalisme ‘world-affirming’ is, dat wil
Monique van Dijk-Groeneboer (2010), docent
zeggen dat ze de jeugdcultuur heeft omarmt,
Godsdienstsociologie aan de Universiteit
inclusief haar morele oriëntatie. Hij wijst hier op
van Tilburg, stelt dat in heel Nederland de
het hedonisme en het ‘expressive humanism’,
ontkerkelijking een bekend gegeven is, ook onder
waarop de hedendaagse jeugdculturen zijn
jongeren, maar dat er volgens het SOCON-rapport
gebaseerd. Het hedonisme staat voor “het pure
van 2005 sprake blijkt te zijn van een bodemeffect.
genot en plezier”(p. 150) als hoogste goed, het
In de laatste decennia is het lidmaatschap bij
‘expressive humanism’ uit zich met name in het
religieuze instellingen afgenomen, maar dit
uitdrukking geven aan individuele voorkeuren.
stagneerde rond 2000. “Er blijft een harde kern
Roeland stelt dat dit ook terug te zien is in de
over van 15 tot 20% van de totale bevolking die
manier waarop evangelicals uiting geven aan
actief participeert in religieuze instituties” (Van
religie: “ God wil dat je plezier hebt, dat je een
Dijk-Groeneboer, 2010, p. 14). Wellicht doelde
mooi leven hebt, dat je gelukkig bent, dat je jezelf
Stoffels (2010) op deze ‘harde kern’, toen hij het
bent en datje het beste van wat God in je heeft
had over ‘actieve jongeren’.
gelegd tot ontplooiing brengt” (p. 151).
Ondanks de negatieve vooruitzichten van de
Roeland vervolgt met de stelling dat
Los van jeugdcultuur, stelt Miranda Klaver
secularisatietheorie, merkten de onderzoekers
(2013), religieonderzoeker, antropoloog en
Braster en Zwanenburg in de laatste jaren van
theoloog, dat voor driekwart van de jongeren
de vorige eeuw op dat de evangelische beweging
geloof en kerk niet samen hoeven te gaan. De
verbazend genoeg wel aantrekkingskracht
meeste jongeren zijn volgens haar wel ‘religieus
heeft, zo stelt Stoffels (2010). Universitair
actief’, dat wil zeggen dat ze aan religieuze
docent Media, Religie en Cultuur aan de Vrije
handelingen doen (bidden, kaarsje opsteken,
Universiteit Amsterdam Johan Roeland (2010)
meditatie etc.). Buiten de traditionele instituten
heeft onderzoek gedaan naar jeugdcultuur en
om zijn jongeren zowel online als offline
evangelicalisme. Evangelicalisme is iets als
betrokken bij ‘losse, incidenteel georganiseerde
de missionaire beweging van het ‘traditioneel’
netwerken’. Dit zijn volgens Klaver “alternatieve
protestantisme, die aansluiting zoekt bij de
aanbieders van religieuze symbolen, verhalen
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
en plaatsen” (p. 2) waar jongeren religieuze
groepen: vriendengroepen en cultuurgroepen. De
ervaringen op doen. Ook sociale media, zoals
keuzes die een jongere maakt hangen veel af van
Facebook, vervullen een rol in de religiositeit van
de groep.
jongeren; maar evengoed voeden zij zichzelf in
real life door mee te doen aan sociale projecten.
Dit laat zien dat religie onder jongeren bij uitstek
een sociaal gebeuren is, maar dat religieuze
gemeenschappen er wel anders uitzien dan in het
verleden (p. 2).
2.2.6 Conclusie
Jongeren anno 2014 leven in een maatschappij
‘Religie is onder
jongeren bij uitstek
een sociaal gebeuren’
waarin participatie centraal staat. Jongeren
hebben een belangrijk aandeel in de maatschappij
en communicatie is daarin erg belangrijk.
emancipatie ook binnen de religie. Zij is erg
Ook in de levens van vele jongeren speelt
veranderd ten opzichte van een eeuw terug.
communicatie een grote rol, met name op het
Religie is los komen te staan van tradities en
gebied van technologie (telefonie en internet).
instituties en krijgt steeds meer een gebricoleerd
Tegelijk zien we in de samenleving nog veel van
en individueel karakter. Ondanks het individuele
de emancipatievisie terug. Door die emancipatie
karakter, zoeken jongeren religieuze ervaringen
is het mogelijk geworden voor het individu
juist in het collectieve, zowel online als
zichzelf te ontwikkelen en een levenspad te
offline. Jongeren vinden elkaar in religieuze
bewandelen. Het is niet meer nodig hetzelfde te
gemeenschappen die er anders uitzien dan
doen of te kiezen als je ouders. Dit zorgt voor veel
voorheen. Zo is de jeugdcultuur binnen het
jongeren ook voor onzekerheid: zij zoeken naar
evangelicalisme veel gaan lijken op seculiere
hun identiteit en volwassenheid en willen graag
jeugdcultuur. Maar ondanks zijn individuele
ergens bij horen. Het is daarom niet vreemd dat
karakter, is religie bij uitstek een sociale
de wereld van jongeren is opgedeeld in sociale
aangelegenheid.
In opdracht van Athletes in Action
Naast de levens van jongeren zien we
15
2.3 J ongeren
motiveren voor
vrijwilligerswerk
3.Normatieve motieven: als vrijwilliger kunnen
jongeren voor hen belangrijke normen en
waarden uitdragen.
4.Sociale motieven: jongeren kunnen via
vrijwilligerswerk contacten verdiepen en
versterken. Daarnaast kunnen zij door
Voor veel jongeren, zowel christelijk als
vrijwilligerswerk te doen meedoen aan
niet-christelijk, komt vrijwilligerswerk voort
activiteiten die belangrijk zijn voor de groep
uit een verlangen om de wereld beter en mooier
waar zij zichzelf toe rekenen.
te maken. Dat verlangen ligt dicht bij het hart
5.Leermotieven: jongeren kunnen door
van God: Hij wil niet dat mensen wind najagen,
vrijwilligerswerk nieuwe dingen leren en
zoals in het Bijbelboek Prediker staat, maar
bestaande kennis en vaardigheden oefenen of
dat zij geleid door Hem een opdracht vervullen.
vergroten.
Een opdracht van verandering die impact zal
6.Kwaliteitsmotieven: vrijwilligerswerk biedt
hebben op gezinnen, vriendschappen,
jongeren de kans om persoonlijk te groeien.
huwelijken, relaties, op de economie en de
Dit levert een verhoogde levenskwaliteit op.
politiek. Bij die opdracht valt al het andere in
7.Beschermingsmotieven: door vrijwilligerswerk
het niet omdat God mensen gaat gebruiken.
te doen, kunnen jongeren negatieve
(Hybels, 2004)
omstandigheden, ervaringen of gevoelens
ontlopen of verminderen.
‘Vrijwilligerswerk komt
voort uit een verlangen
om de wereld beter en
mooier te maken’
Bij jongeren is vaak een mix van motieven te
zien en deze verschuiven voortdurend. Voor een
organisatie is het belangrijk te kijken naar de
manier waarop zij haar activiteiten aanbiedt.
Dit kan bepalen welk type jongere wordt
binnengehaald. Door rekening te houden met de
dynamiek in motivatie en daarop in te spelen kan
steeds voor passende, nieuwe uitdagingen worden
gezorgd(Van den Brink, 2009; Meijerink, 2009; Van
Steekelenburg en Van Spiegel, 2010)
2.3.1 Motieven van jonge vrijwilligers
Jongeren willen als vrijwilliger betrokken zijn bij
vragen de jongeren zich af wat hun taak inhoudt
organisaties om verschillende redenen. Clary en
(aan wat voor taak, dienst, activiteit helpen
Snyder en Karr en Van den Bosch onderscheiden
ze mee), maar ook wat het hen oplevert. Bij
zeven categorieën van motieven van jongeren om
het bedenken van een vrijwilligerstaak is het
als vrijwilliger actief te zijn.
belangrijk om na te denken welke behoefte van
Bij het kiezen van een taak als vrijwilliger
jongeren daarmee vervuld wordt. Voorbeelden
1.Pleziergerichte motieven: plezier en genot
spelen een belangrijke rol bij de keuze van
maatschappij betekenen, sociale contacten met
jongeren om vrijwilliger te worden.
anderen hebben, een leuke tijd hebben, avontuur
2.Carrièregerichte motieven: jongeren kunnen
16
van behoeften zijn: iets voor de ander of de
meemaken, studiepunten halen. Naast dat
als vrijwilliger ervaring en contacten opdoen
vrijwilligerswerk iets oplevert, kost het de jongere
en vaardigheden leren die een positieve
ook iets. Allereerst tijd, maar soms ook geld. Om
bijdrage kunnen geven aan hun (toekomstige)
te kunnen concurreren met een bijbaantje of tijd
carrière op de arbeidsmarkt.
met vrienden moet een vrijwilligerstaak daarom
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
een duidelijk voordeel bieden­voor jongeren
om als organisatie te kijken hoe die middelen
en een zo laag mogelijke prijs hebben (Van
zijn in te zetten om vrijwilligers te vinden (Van
Steekelenburg en Van Spiegel, 2010). Waardering
Steekelenburg en Van Spiegel, 2010).
uiten richting vrijwilligers levert een belangrijke
bijdrage aan de ‘concurrentiestrijd’. Door
jongeren te laten zien dat ze worden gewaardeerd
en belangrijk zijn, zullen ze bovendien positief
uitlaten over de organisatie. Een vergoeding in
natura of korting kan voor jongeren de drempel
verlagen om bij een organisatie als vrijwilliger
aan te sluiten. De belangrijkste opbrengst voor
een vrijwilliger is vaak het ‘heerlijke gevoel’,
de voldoening, dat ze krijgen bij hun taak.
Vrijwilligers typeren hun vrijwilligerswerk vaak
als hobby en vinden de negatieve bijkomstigheden
zoals slaaptekort geen enkel probleem; ‘soms kan
het vrijwilligerswerk behoorlijk zwaar zijn, maar
het is het allemaal meer dan waard’. ‘.. en als er
‘Wees eerlijk over
bedoelingen, zorg dat
beloftes waar gemaakt
kunnen worden en dat
beloftes daadwerkelijk
worden vervuld’
soms iets minder leuks gebeurt, dan ben ik dat zo
weer vergeten’ zeggen de vrijwilligers volgens Van
De mening van vrienden zijn in de adolescentie
Steekelenburg en Van Spiegel (2010, p.46-47).
erg belangrijk voor jongeren. Voor grote keuzes
zoals de keuze voor een vervolgopleiding, een
2.3.2 Jongeren motiveren: een hele belevenis
beroep of dilemma’s over algemene waarden
Om jongeren als vrijwilliger in te kunnen zetten,
worden ouders nog vaak geraadpleegd. In het
moet een organisatie eerst jongeren vinden en
geval van hobby’s, kleding, muziek, vrije tijd en
hen motiveren om vrijwilliger te worden. Jongeren
ook vrijwilligerswerk zijn vrienden bepalend
netwerken de hele dag: waar mogelijk maken ze
voor de keuzes (Crone, 2012). Jonge vrijwilligers
gebruik van online netwerken en community’s.
kunnen een sleutelrol spelen om nieuwe jongeren
Ook in real life vormen jongeren groepen op
bij de organisatie te betrekken. Jongeren
basis van interesse waarbij ze steeds minder
brengen veel tijd door met hun leeftijdsgenoten
gebonden zijn aan afstanden. Contact houden
en beïnvloeden elkaar. Daarom kunnen zij voor
met elkaar kan, dankzij de opkomst van internet,
de organisatie een belangrijke ambassadeur
met vrienden over de gehele wereld. Ondanks
naar andere jongeren zijn (Crone, 2012 en Van
alle informatie die via vele kanalen bij jongeren
Steekelenburg en Van Spiegel, 2010).
binnen komt, lijken ze weinig last te hebben van
Een van de belangrijkste redenen van jongeren
een informatieoverload. Doordat ze opgroeien in
om vrijwilliger te worden is dat zij iets willen
een wereld waarin informatie van alle kanten
beleven, iets willen meemaken, ondervinden,
op hen afkomt, hebben jongeren een systeem
voelen; een ervaring hebben. Bij een belevenis
ontwikkeld waarmee ze snel uit info kunnen halen
speelt persoonlijke emotie een belangrijke rol en
wat voor hen relevant is. Om jongeren te bereiken
is er meestal een gedenkwaardige herinnering.
en vrijwilligers te vinden, is het strategisch om
In een belevenis komen amusement, leren, het
van de verschillende informatiestromen gebruik
in een andere wereld zijn en esthetiek in meer of
te maken. Hierdoor komen zij de boodschap op
mindere mate samen. (Van den Brink , 2009 en
meerdere plaatsen tegen waardoor deze beter
Van Steekelenburg en Van Spiegel, 2010) Het is
blijft hangen. Omdat jongeren de nieuwste
geen op zichzelf staande activiteit maar de plek
technologieën als eerste oppikken, is het zaak
waar het grote verhaal van de organisatie, de
In opdracht van Athletes in Action
17
bijdrage van de jongere aan een groter geheel
en de toegevoegde waarde voor de vrijwilliger
samenkomen. Hierdoor wordt de belevenis een
unieke ervaring voor een bepaalde groep mensen.
De volgende tien aandachtspunten zorgen volgens
toegankelijk is.
9.Wees eerlijk over de risico’s en minder leuke
kanten.
10.Laat jongeren zich thuis voelen en laat hen
Van Steekelenburg en Van Spiegel (2010) ervoor
merken dat ze onderdeel uitmaken van het
dat een activiteit toegevoegde waarde krijgt:
grotere geheel, de community.
1.De belevenis is één verhaal: er is een duidelijk
begin en einde.
2.Indrukken zijn op elkaar afgestemd zodat de
2.3.3 Vrijwilligers vasthouden
Jongeren ontwikkelen zich tijdens de adolescentie
razendsnel. Door al de veranderingen die er
verschillende onderdelen een duidelijk geheel
in het lichaam van jongeren plaatsvindt zijn ze
vormen en duidelijk is wanneer de jongere wat
soms wispelturig en onberekenbaar. Een van de
moet meemaken.
kenmerken van de ontwikkeling is dat jongeren
3.Probeer negatieve indrukken of punten van
snel wisselen van voorkeuren, interesses en
teleurstelling weg te nemen of om te buigen
motieven. Als vrijwilliger betrokken zijn bij
naar iets positiefs.
een organisatie past daarom niet altijd bij hun
4.Geef de jongere iets tastbaars waardoor de
herinnering blijft.
levensstijl. Waar ze vandaag graag betrokken
bij zijn, kan over een half jaar heel anders zijn.
5.Spreek alle zintuigen van de jongere aan.
Jongeren kiezen niet snel iets voor het hele
6.Blijf authentiek als organisatie en laat je eigen
leven en het zou daarom een illusie zijn dat
mensen zichzelf zijn.
7.Houd ruimte voor eigen inbreng van de
vrijwilliger, ook in evaluaties.
18
8.Zorg ervoor dat je activiteit bereikbaar en
jonge vrijwilligers altijd voor de organisatie zijn
te behouden. Het is daarom van belang hen
te ‘koesteren’ en te laten zien dat ze worden
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
gewaardeerd (Van den Bosch en Boss, 2009;
Van Steekelenburg en Van Spiegel, 2010). Voor
elke organisatie die met vrijwilligers werkt zijn
een aantal punten belangrijk die helpen om
deze waardevolle mensen langer vast te houden
(Hybels, 2004; Van Steekelenburg en Van Spiegel,
2010):
n Een nieuwe vrijwilliger kan snel
gedesillusioneerd raken wanneer er nooit
gevraagd wordt wat hij van zijn taak vindt
of hoe het gaat. Wanneer mensen het idee
hebben maar wat te doen, gaan ze zich
nutteloos, onvoldaan en leeg voelen. Geef hen
dus echte aandacht. Ook vrijwilligers die al
langer betrokken zijn hebben aandacht nodig;
zitten ze nog op de goede plek? Hoe gaat het?
En zijn er zaken die beter kunnen?
n Zorg dat de taak van een vrijwilliger past bij
zijn (levens)ervaring, kennis en kunde en
energie. Zorg voor een niet te beperkte, maar
ook niet een te grote verantwoordelijkheid voor
de vrijwilliger. Bespreek en ontdek met de
(potentiële) vrijwilliger wat het beste bij hem
past.
n Bedank vrijwilligers voor de taak die ze
uitvoeren en de tijd die zij er in steken. Om
gemotiveerd te blijven hebben vrijwilligers
het nodig dat ze bemoedigd en aangemoedigd
worden. Zeg daarom tegen ze dat ze waardevol
worden gevonden.
n Het is verstandig om vrijwilligers voor een
afgebakende periode een functie te geven en
die eventueel te verlengen. Wacht niet tot de
Om het vrijwilligersbeleid blijvend te kunnen
vrijwilliger zelf wil stoppen, maar evalueer
verbeteren dient een organisatie zich steeds af
regelmatig en vraag of hij zich nog een periode
te vragen of er voldoende zorg wordt gedragen
als vrijwilliger wil inzetten. Dit hangt samen
voor de vrijwilliger, de vrijwilliger op de juiste
met het eerste punt over het ‘horen’ van de
manier wordt begeleid en eventueel opleiding of
vrijwilliger en biedt hen en de organisatie de
training wordt geboden en of de vrijwilliger zich
kans om de samenwerking te stoppen indien
inderdaad gedreven voelt door de missie en visie
nodig.
van de organisatie. Vrijwilligers die langere tijd
n Een van de eerste eisen van jongeren is dat
aan de organisatie verbonden zijn kunnen naar
mensen authentiek zijn. Wees daarom eerlijk
hun ervaringen worden gevraagd om te ontdekken
over bedoelingen, zorg dat beloftes waar
of vrijwilligers daadwerkelijk groeien en zich
gemaakt kunnen worden en dat beloftes
onderdeel voelen van de organisatie (Hybels,
daadwerkelijk worden vervuld.
2004).
In opdracht van Athletes in Action
19
3 Onderzoeksvragen
3.1 Probleemstelling
jongeren zich op geestelijk en persoonlijk gebied
Jongeren leven anno 2014 in een wereld met veel
ontwikkelen bij AIA en wat AIA in de toekomst kan
meer keuzemogelijkheden dan de generaties voor
bijdragen aan deze ontwikkeling.
hen. Op individuele basis keuzes maken wordt
steeds belangrijker gevonden en tegelijk wordt
3.2 Centrale onderzoeksvraag en deelvragen
ook van jongeren verwacht dat zij als actieve
De centrale onderzoeksvraag voor dit onderzoek is:
burger participeren in de samenleving. Jongeren
willen actief participeren en onder andere via
Hoe houden we jongeren betrokken bij Athletes in
vrijwilligerswerk een bijdrage leveren aan de
Action (AIA) en helpen we hen zich te ontwikkelen
samenleving, en tegelijk zichzelf ontwikkelen.
in hun persoonlijke leven en geloofsleven?
Voor organisaties die met vrijwilligers werken
is het belangrijk om inzicht te krijgen in de wereld
De centrale onderzoeksvraag leidt tot de volgende
van jongeren en hun motieven om te participeren.
deelvragen:
Om jongeren te helpen zichzelf te ontwikkelen is
het voor organisaties belangrijk te weten op welke
1. Wie is de AIA-achterban?
manier zij jongeren daar bij kunnen helpen.
2. Wat houdt deze jongeren bezig?
3.Wat draagt AIA bij aan de ontwikkeling van het
Met dit onderzoek willen we Athletes in Action
(AIA) helpen inzicht te krijgen in de wereld van
jongeren en hun motieven om zich aan AIA te
binden. Daarnaast willen we beschrijven hoe
20
geloofsleven van een betrokken jongere?
4.Wat is de reden dat jongeren zich vrijwillig
willen blijven inzetten binnen AIA?
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
4 Methodologisch kader
4.1 Onderzoeksgroep
Het onderzoek richt zich op jongeren die van
2011 tot december 2013 betrokken zijn (geweest)
4.2 Keuze en kwaliteit
instrumenten
bij AIA. Deze jongeren hebben aan minimaal
één project of conferentie deelgenomen. Voor
4.2.1 Kwalitatief onderzoek
het onderzoek zijn twee onderzoeksmethoden
Voor het onderzoek wordt voor het
grootste gedeelte gebruik gemaakt van
kwalitatief onderzoek. Met kwalitatief
onderzoek worden niet de harde cijfers
in kaart gebracht, maar is het mogelijk
om een thema of vraagstuk inzichtelijk te
maken. Kwalitatief onderzoek verschilt van
kwantitatief onderzoek voornamelijk in de
onderzoeksomvang (weinig versus veel) en
de benadering van de gegevens (zacht versus
harde benadering). Bij kwalitatief onderzoek
wordt overwegend gebruik gemaakt van
gegevens van kwalitatieve aard en heeft als
doel onderzoeksproblemen van situaties,
gebeurtenissen en personen te beschrijven en
te interpreteren (Reulink en Lindeman, 2005).
Kenmerkend voor kwalitatief onderzoek is dat
er voornamelijk twee belangrijke methodes
van dataverzameling worden gebruikt,
namelijk participerende observatie en het
interviewen (Boeije, 2005). Voor dit onderzoek
wordt gebruik gemaakt van interviews.
gebruikt. In het eerste deel is er een enquête
verstuurd naar alle jongeren die tussen 2011 en
2013 bij AIA betrokken zijn geweest. Het tweede
deel bestond uit vijfendertig diepte-interviews, bij
vooraf geselecteerde betrokkenen uit diezelfde
periode . 4.1.1 Samenstelling onderzoeksgroep
Jongeren werden gekozen aan de hand van een
purposive sampling (Boeije,2005). Bij purposive
sampling gaat men op zoek naar respondenten die
voor inzicht in de vraagstelling kunnen zorgen en
waarvan verondersteld wordt dat ze interessante
informatie kunnen aanleveren. De kenmerken van
de populatie zijn de basis voor de selectie (Boeije,
2005).Om een evenwichtige onderzoeksgroep te
hebben, zijn de respondenten geselecteerd aan de
hand van de volgende criteria: leeftijd, geslacht,
regio, jaren betrokkenheid, teamleiderschap en
ervaring in binnen of buitenland. In tabel 1 is af
te lezen hoe de populatie is verdeeld. Omdat uit
vooronderzoek bleek dat jongeren uit de provincie
Groningen sterker vertegenwoordigd zijn in
4.2.2 Diepte-interviews
de AIA achterban, is er gekozen om naar rato
Een diepte-interview is een intensief gesprek
deelnemers per provincies te selecteren voor het
tussen één respondent en de interviewer.
onderzoek.
Daarbij wordt gebruikgemaakt van een
gesprekspuntenlijst. Het gesprek duurt doorgaans
Tabel 1
drie kwartier tot een uur. Het interview vindt
plaats op een onderzoekslocatie. Het gesprek
Jongeren betrokken in leiderschap
35%
wordt opgenomen en kan door de opdrachtgever
Man/vrouw
50% / 50%
later worden teruggeluisterd. Diepte-interviews
Leeftijd (<20 / >20 jaar)
50% / 50%
bieden de volgende voordelen:
Betrokkenheid (<2/ >2 jaar)
50% / 50%
n Het is mogelijk om met een individu diep in
Nationale of Internationale ervaring
50% / 50%
Regio (naar provincie)
In opdracht van Athletes in Action
Naar rato
te gaan op het onderwerp (dieper dan in een
enquête of in groepsdiscussies).
21
gemak voelen, aangezien een diepte-interview
4.3 Procesverloop enquête en afname
interviews
in de thuissituatie kan worden afgenomen.
De enquête is op 20 november 2013 verstuurd
Bepaalde onderwerpen die taboe zijn kunnen
naar 1856 jongeren. Daarnaast is er een link naar
aldus in privésituaties worden besproken.
de enquête op Facebook en Twitter geplaatst. Op
n De respondent kan zich meer op zijn/haar
n Van minder welbespraakte mensen worden
9 december 2013 is er een herinnering verstuurd
eveneens spontane antwoorden verkregen. In
naar 1300 jongeren. In de eerste dagen na het
groepsdiscussies komen deze mensen veelal
versturen van de enquête en de herinnering is het
alleen ‘geholpen’ aan het woord, dit wil zeggen
aantal reacties het grootst geweest.
als de gesprekleider deze mensen er bewust
bij betrekt. (http://www.rightmarktonderzoek.
120
nl/kwalitatief-onderzoek/diepte-interviews)
100
Aantal reacties enquête per dag
80
4.2.3 Kwantitatief onderzoek
60
Naast de diepte-interviews wordt er door
40
middel van een enquête onderzoek gedaan
20
onder alle jongeren die in de afgelopen drie jaar
0
20-11-13
betrokken zijn geweest. Een deel van de vragen
14-12-13
uit de enquête wordt kwalitatief beoordeeld en
een deel kwantitatief. Kwantitatief onderzoek
Het afnemen van interviews vereist heel
biedt cijfermatig inzicht en geeft antwoorden op
wat interviewvaardigheden en is veeleisend
vragen die in termen van hoeveelheid kunnen
voor de interviewer omdat tijdens het interview
worden uitgedrukt. Ook de beoordeling van
beslissingen genomen moeten worden over
bepaalde producten of organisaties wordt meestal
de vragen en formulering, de volgorde en
kwantitatief onderzocht door bijvoorbeeld
antwoorden. Daarnaast is het belangrijk
een tevredenheidonderzoek. Om statistisch
dat de gestelde vragen passen binnen het
betrouwbare en representatieve uitspraken te
referentiekader van de geïnterviewde (Boeije,
doen worden grote groepen mensen tegelijk
2005). Om te onderzoeken en controleren of de
ondervraagd. Bij kwantitatief onderzoek wordt
vragen in de opgestelde topiclijst duidelijk waren
gebruik gemaakt van een (gestructureerde)
en met de lijst de juiste antwoorden verkregen
enquête. In de enquête wordt de onderzoeksvraag
werden, is er een korte proeffase ingebouwd
of het probleem van de opdrachtgever
waarin tien jongeren zijn geïnterviewd. In deze
geoperationaliseerd in vragen aan de doelgroep.
fase konden de interviewers vertrouwd raken met
De resultaten van kwantitatief onderzoek worden
de manier van interviewen en werd de topiclijst
doorgaans weergegeven in tabellen, grafieken en
gecontroleerd. Tevens werd de topiclijst door
percentages. (http://www.rightmarktonderzoek.
verschillende personen die ervaring hebben
nl/kwalitatief-onderzoek/diepte-interviews)
met onderzoeksmethodologie nagelezen. Na de
proeffase is de topiclijst aangepast.
22
4.2.4 Enquête
De enquête richt zich op de jongeren in de leeftijd
oktober 2013 – 1 januari 2014. Uiteindelijk zijn
van 15-25 jaar die in de afgelopen drie jaar
vijfendertig respondenten geïnterviewd. De
betrokken zijn geweest bij AIA. Deze jongeren
interviews duurden gemiddeld 1 uur en 45
moeten in die periode minimaal aan één project of
minuten. De interviews werden afgenomen op
event hebben deelgenomen. De vragen zijn vooral
verschillende locaties in Nederland. De meeste
kwantitatief van aard. Bij een aantal vragen wordt
interviews zijn afgenomen op een centrale locatie
naar de mening van de respondent gevraagd.
waar jongeren zich wel thuis voelen zodat zij
Interviews vonden plaats in de periode 12
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
zich makkelijker uit zouden spreken over de te
onderzoeksvraag volledig te beantwoorden. Het
bespreken onderwerpen. Enkele jongeren zijn op
eerste deel behandelt de deelvragen over de
het kantoor van AIA of thuis geïnterviewd.
jongere zelf en welke zaken hij belangrijk vindt. In
het tweede deel gaat het over de jongere en zijn
De interviews zijn door acht verschillende
interviewers afgenomen. Twee interviewers
betrokkenheid bij AIA. In het derde deel kan de
hebben acht interviews afgenomen, één
jongere een advies geven over de goede en minder
interviewer nam vijf interviews af, drie
goede punten van AIA. In deel vier kan de jongere
interviewers hebben vier jongeren geïnterviewd en
aangeven of en hoe hij in de toekomst betrokken
één interviewer heeft twee jongeren geïnterviewd.
wil blijven.
De gesprekken werden, na toestemming van de
respondent, digitaal vastgelegd via een voice-
In het eerste deel worden vragen gesteld over de
recorder en op een later tijdstip uitgeschreven
communicatie van AIA via de sociale media. In
door de interviewers. Voor aanvang van het
deel twee komt de jongere en zijn betrokkenheid
interview werd een introductie gegeven over de
bij AIA aan de orde. In deel drie kan de jongere
doelstelling van het interview.
zijn mening geven over de AIA events, projecten
De enquête is opgedeeld in vijf onderwerpen.
en trainingen. Deel vier bevat vragen over wat AIA
4.4 De topiclijsten
goed en minder goed doet en in het laatste deel
De gehanteerde topiclijst voor de interviews
wordt gevraagd naar de algemene gegevens van
is onderverdeeld in vier delen om de
de jongere.
In opdracht van Athletes in Action
23
5 Onderzoeksresultaten
Dit hoofdstuk geeft de resultaten van het
en een MBO-opleiding en zevenennegentig
onderzoek weer. Niet alle resultaten van de
een HBO-opleiding. Onder de respondenten
vragen die in de enquête aan de orde zijn
zijn tweeënveertig jongeren die een
gekomen worden in dit hoofdstuk beschreven.
Wetenschappelijke Opleiding volg(d)en.
De resultaten van het deel van het onderzoek
De respondenten brengen hun vrije tijd vooral
ten aanzien van het gebruik van sociale media
door met vrienden (110), op de sportclub (49) of
wordt door de afdeling Communicatie van AIA
achter de PC of spelcomputer (62).
geanalyseerd. Dit betreft vraag 2 tot en met 5
van de enquête. De resultaten worden in twee
delen beschreven. In paragraaf 5.1 worden
de resultaten van de enquête besproken en
in paragraaf 5.2 de resultaten van de diepte-
Vrouw
interviews. In paragraaf 5.3 worden de
151
resultaten van beide onderzoeksgroepen
met elkaar vergeleken.
5.1 Resultaten enquête
De enquête is in de periode oktober - december
Man
2013 per e-mail verstuurd naar 1856 jongeren
103
die tussen 2011 en 2013 bij AIA betrokken
zijn geweest. Van 256 jongeren is een reactie
ontvangen; een respons van 14 procent.
5.1.1 Profiel van de onderzoeksgroep
De enquête is door 256 respondenten ingevuld
die verspreid over Nederland wonen. De meeste
wordt honderdtwintig keer geantwoord dat de
respondenten komen uit de provincies Groningen
jongere betrokken is bij de Gereformeerde Kerk.
(57) en Overijssel (55), gevolgd door Gelderland
Zesenvijftig jongeren zijn betrokken bij een
(38), Zuid-Holland (25), Friesland (22), Drenthe
Evangelische gemeente en achtendertig jongeren
(19) en Utrecht (18). Uit de overige provincies
bij een Baptisten gemeente. Tien jongeren
komen minder dan zeven respondenten. Er zijn
bezoeken de Hervormde Kerk en vijfenveertig
vijf respondenten die in het buitenland wonen. De
jongeren zijn betrokken bij een niet nader
leeftijd van de respondenten ligt tussen de 15 en
gespecificeerd kerkgenootschap. Acht jongeren
25 jaar. De gemiddelde leeftijd is 19 jaar. Onder
geven aan niet naar een kerk te gaan.
Op de vraag naar welke kerk de jongere gaat,
de respondenten zijn honderddrie mannen en
24
honderdeenenvijftig vrouwen. Twee respondenten
5.1.2 Sport en vrije tijd
hebben niet aangegeven of zij man of vrouw zijn.
Uit de enquête blijkt dat 8% van de jongeren niet
Van de jongeren die hebben gereageerd geven
wekelijks sport. De overige jongeren sporten
vijfenzestig aan dat zij Voortgezet Onderwijs
tussen de 0 en 2 uur per week (28%), 2-4 uur per
volgen of dat VO de door hen hoogst genoten
week (29%) of 4-6 uur per week (18%). 17% geven
opleiding is. Drieënvijftig jongeren volg(d)
aan meer dan 6 uur per week te sporten.
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
Hoeveel
uur per week sport je?
vrienden. Daarnaast internet een aanzienlijk deel
van de jongeren in zijn vrije tijd.
0 uur per week
0-2 uur per week
Waar besteed jij de meeste tijd aan in je vrije tijd?
2-4 uur per week
4-6 uur per week
> 6 uur per week
0
16 32 48 64 80
Tijd met vrienden
43%
Internetten
21%
Sporten
18%
Zestien jongeren geven aan geen sport te
beoefenen.
5.1.3 Betrokkenheid bij Athletes in Action
Van de overige jongeren geeft een grote groep
Meer dan de helft (129) van de respondenten
(106 respondenten) aan een sport te beoefenen
geeft aan via vrienden betrokken te zijn geraakt
die in de enquête niet was gespecificeerd. Deze
bij AIA. Na vrienden worden kerk (64) en familie
respondenten vallen in de categorie ‘overige’.
(38) het meest genoemd als medium waardoor
De sporten die het meest worden beoefend zijn
de respondenten betrokken zijn geraakt.
voetbal (93) en volleybal (60). Daarnaast zijn
Via promotie en media zijn drieëntwintig
er jongeren die fitnessen (34), dansen (33) en
respondenten betrokken geraakt.
basketballen (14) . Hoe ben je voor het eerst bij AIA betrokken geraakt?
Welke sport beoefen je meestal?
Vrienden
Voetbal
Familie
Basketbal
Mijn kerk
Volleybal
Media
Fitness
AIA website
Dans
Promotie
Geen
0
Overig
0
21 42 63 84 105
126
26 52 78 104 130
Veel jongeren die bij AIA betrokken raken, blijven
voor langere tijd betrokken. Van de respondenten
De jongeren die bij AIA betrokken zijn sporten dus
geeft 10% aan dat ze eenmalig betrokken zijn
regelmatig, maar besteden ook tijd aan andere
geweest bij AIA. Vrienden worden door de
zaken. Drieënveertig procent van de jongeren
geënquêteerden het vaakst (136) genoemd als
brengt het meeste van zijn vrije tijd door met
reden om langer bij AIA betrokken te blijven.
In opdracht van Athletes in Action
25
Zesenzeventig jongeren geven geen duidelijke reden
Tweeënzestig procent van de respondenten
om langer betrokken te zijn, stafmedewerkers
(158) heeft 1-3 keer als deelnemer meegedaan
zijn voor drieënvijftig respondenten reden om
aan een AIA-project in Nederland. Bij de
langer betrokken te zijn bij AIA en familie speelt in
internationale AIA-projecten blijkt dat een grote
negentien gevallen een belangrijke rol. Promotie
groep (59) één keer heeft meegedaan, een
die AIA doet via verschillende media is voor
kleinere groep (23) twee keer en een kleine groep
achtentwintig jongeren bepalend geweest.
(16) meer dan twee keer.
Hoeveel nationale sportprojecten heb je gedaan?
Hoeveel internationale sportprojecten heb je gedaan?
1 (59)
3 (35)
2 (36)
4 (16)
2 (23)
5 (9)
3 (5)
4 (3)
5 (3)
> 5 (5)
> 5 (14)
0 (57)
1 (87)
0 (156)
De meeste jongeren die de enquête hebben
ingevuld blijken als teamlid 1-3 projecten te
van diverse activiteiten vindt die AIA aanbiedt.
hebben meegemaakt. Honderdvierenzeventig
Hierin is specifiek gevraagd naar Reach Out,
respondenten zijn nog nooit teamleider geweest.
binnenlandse projecten, buitenlandse projecten,
De belangrijkste redenen van jongeren om
@lead vormingstraject, voorbereiding van events,
deel te nemen aan een AIA-event zijn het groeien
sportkampen, trainingsdagen en follow-up. Over
in geloof, de mix tussen sport en geloof en het
het algemeen wordt aangegeven dat men deze
leren kennen van nieuwe mensen. Jongeren
goed tot zeer goed vindt. Over de follow-up en de
doen vooral mee met een project om te groeien
trainingsdagen is men minder tevreden. Er is in de enquête ook gevraagd naar wat men
in geloof, om het geloof met anderen te kunnen
delen en om zichzelf te ontwikkelen.
26
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
Hoe vaak ben je als teamlid mee geweest?
Hoe vaak ben je als teamleider mee geweest?
1 (40)
3 (38)
2 (52)
2 (16)
4 (10)
3 (11)
4 (2)
5 (1)
> 5 (7)
5 (8)
> 5 (11)
0 (34)
1 (100)
0 (174)
5.1.4 Wat doet AIA goed?
5.Negenentwintig jongeren vinden dat AIA de
In de enquête hebben jongeren aan kunnen
events en projecten goed organiseert. De
geven wat AIA in hun ogen goed doet. Een aantal
praktische organisatie en het inzetten van
aspecten wordt meerdere keren genoemd en
haar netwerk bij andere organisaties werden
zijn daarom van waarde om bij de resultaten
specifiek genoemd.
te noemen. Hieronder worden de vijf meest
genoemde aspecten beschreven.
Een aantal andere aspecten wat AIA volgens de
1. Sfeer wordt drieënzestig keer genoemd
geënquêteerde jongeren goed doet, zijn:
als aspect wat AIA goed doet. De volgende
n Het gebruik van sociale media (16)
woorden worden gebruikt om ‘sfeer’ te
n Het @lead vormingstraject (4)
typeren: enthousiast (18); open, toegankelijk
n Het werken met de kerk; sportministry (10)
(12); elke werknemer/staflid is enthousiast (4);
n De AIA Sportkampen (17) betrokken (4); beschikbaar; aansluitend bij de
doelgroepen.
2.Volgens respondenten doet AIA evangelisatie
goed. Passie (5) en de combinatie van geloof en
sport (32) werden het meest genoemd. Andere
typeringen zijn ‘het geloof delen’ en ‘het
evangelie brengen op een leuke manier’.
‘De nazorg voor de wijk.
Het sportproject was top, en nu?
En hoe verder?’
3. Jongerenontwikkeling wordt door dertig
jongeren benoemd als aspect waar AIA goed in
5.1.5 Waar kan AIA in verbeteren?
is. AIA draagt volgens hen bij aan geloofsgroei,
In de enquête hebben jongeren aan kunnen geven
het uitdragen van dit geloof (concrete actie) en
wat AIA in hun ogen kan verbeteren. Hieronder
de ontwikkeling en inzet van talenten.
worden de drie meest opvallende aspecten
4.De voorbereiding die wordt geboden
beschreven. Ter verduidelijking en illustratie
bij projecten is volgens tweeënvijftig
worden enkele genoemde punten toegelicht met
respondenten een sterk punt van AIA. Hierbij
een citaat. Zesenvijftig respondenten geven aan
wordt zowel de geestelijke als de praktische
geen verbeterpunten voor AIA te hebben of te
voorbereiding en de beschikbare materialen
kunnen noemen.
benoemd.
In opdracht van Athletes in Action
27
1. Communicatie: Vijfenveertig betrokkenen
door mee te doen met een project, tot het blijven
geven aan dat de communicatie van AIA naar
volgen van AIA door sociale media en e-mails
hen toe verbeterd kan worden. Specifiek wordt
die verstuurd worden. Meerdere keren spreken
hier het tijdig sturen van praktische informatie
jongeren de wens uit om in hun eigen wijk of stad
voor een event en internationale projecten
aan de slag te willen gaan. Dit kan betekenen een
genoemd. Daarnaast wordt meerdere malen
sportministry opzetten of het meedraaien in een
genoemd dat afspraken vanuit AIA niet worden
sportteam in de eigen wijk of stad. Een aantal
nagekomen.
jongeren heeft aangegeven mee te willen op een
2. Follow-up: Zevenentwintig jongeren geven
zomerproject in 2014.
feedback over de follow-up. De focus ligt
volgens hen op de sportweek en de begeleiding
is daar goed. Daarna valt de begeleiding
vanuit AIA weg. De kerk wordt niet voldoende
begeleid in het continueren van een follow-up
5.2 r esultaten van de diepte-interviews
aan de wijk en het sportteam ontvangt geen
concrete handvaten op praktisch en geestelijk
In de periode oktober - december 2013 heeft een
gebied. Veel betrokkenen geven aan niet te
team van negen AIA-medewerkers vijfendertig
weten hoe ze de follow-up moeten vormgeven.
jongeren geïnterviewd voor dit onderzoek. De
resultaten van dit deel van het onderzoek worden
in deze paragraaf beschreven.
‘Informatieverspreiding, weer een
voorbeeld: de Moldaviërs die hier
afgelopen zomer te gast waren,
wij hadden totaal geen informatie
over hen en zij niet over ons. We
waren beide verkeerd ingelicht
over wat ons te wachten stond’
3. Kosten: Tweeëntwintig respondenten vinden
de events en sportprojecten duur. Sommige
respondenten vragen zich af waarom dit zo is
en of daar verandering in gebracht kan worden.
Er wordt vooral gevraagd of de prijzen naar
beneden kunnen, niet waar het geld heen gaat.
28
5.2.1 Profiel van de onderzoeksgroep
Voor het interview zijn vijfendertig jongeren
woonachtig in Nederland benaderd. Zij wonen
verspreid over het hele land. De meeste
respondenten komen uit de provincies Groningen
(6), Utrecht (5), Overijssel (5) en Gelderland (4).
‘Als ik niet met AIA was meegegaan
dan ging ik op zondag naar de kerk,
of misschien wel niet meer... Ik heb nu
een levend geloof. Met AIA kwam ik
erachter dat je mag dansen voor God.’
5.1.6 Betrokkenheid in de toekomst
Uit zowel Friesland als Zuid-Holland komen drie
Honderdzesenvijftig respondenten geven aan
respondenten, uit Drenthe twee en uit Noord-
betrokken te willen blijven bij AIA. Elf jongeren
Brabant en Noord-Holland beide één. Twee
geven aan niet meer betrokken te willen blijven
respondenten wonen in België. De leeftijd van de
en zevenentachtig jongeren hebben de vraag over
geïnterviewde respondenten ligt tussen de 17 en
betrokkenheid in de toekomst niet beantwoord.
26 jaar. De gemiddelde leeftijd is 20 jaar. Onder de
De manier waarop jongeren betrokken willen
respondenten zijn negentien mannen en zestien
blijven varieert van praktische betrokkenheid,
vrouwen.
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
België
Noord-Holland
2
Noord-Brabant
1
Drenthe
1
6
en het praten met vrienden en familie over het
geloof. Veel jongeren vertellen te worstelen
2
met pieken en dalen in hun relatie met God.
Tegelijk zoeken ze naar (de verdieping van)
3
Zuid-Holland
ook de invloed van studentenverenigingen
Groningen
5
Utrecht
de relatie met God. Hoe jongeren hun relatie
met God onderhouden komt in de interviews
Friesland
3
niet vaak naar voren. 4
Gelderland
5
Overijssel
Vier geïnterviewden volgen voortgezet
onderwijs. Drie jongeren volgen een MBOopleiding en dertien een HBO-opleiding. Onder
de respondenten zijn zeven jongeren die een
Wetenschappelijke Opleiding volgen. Zes
respondenten werken, één is werkeloos en van
één respondent is zijn opleiding of werkstatus niet
bekend.
‘De e-mails na afloop van een
Event (of anders) zijn altijd alsof
iedereen het helemaal super heeft
gehad, soms kan het ook ‘wel oké’
of ‘niet super chill’ zijn geweest.
Een dergelijke e-mail kan mensen
dan tegenstaan, begrijpelijk wat
mij betreft’
Op de vraag naar welke kerk de jongere
gaat, wordt negentien keer geantwoord dat
de jongere betrokken is bij de Gereformeerde
omgeving vorm door in woord en daad hun
Kerk. Van deze negentien jongeren zijn er
geloof uit te dragen. Dit betekent voor hen klaar
veertien betrokken bij een Gereformeerde Kerk
staan voor anderen, niet te snel oordelen en zich
Vrijgemaakt (GKV). Vier jongeren zijn betrokken
bewust zijn van keuzes die zij maken en wat hun
bij een Evangelische gemeente en drie jongeren
uitstraling is. Praten over het geloof vinden de
bij een Baptistengemeente. Eén jongere
meeste geïnterviewden lastig; een enkeling voelt
bezoekt de Hervormde Kerk, twee jongeren een
zich wel ontspannen om dat te doen en zoekt ook
Pinkstergemeente, één jongere een International
naar mogelijkheden om het evangelie te delen in
Church en één een City Church. Van vier jongeren
gesprekken. Het uiten van hun christen-zijn roept
is het niet bekend bij welke kerk zij betrokken
ook wel weerstand en negatieve reacties op van
zijn. anderen in hun omgeving.
5.2.2 Jongeren en hun geloof
5.2.3 Jongeren en hun talent
Elf van de vijfendertig jongeren geven aan
Op de vraag waar jongeren goed in zijn en waar
dat zij groei in hun relatie met God ervaren.
hun talenten liggen, antwoordden zij dat ze goed
Achttien keer werd aangegeven dat de relatie
zijn in organiseren, het enthousiasmeren van
een beetje groeit en drie keer vertelde een
anderen en het omgaan met mensen. Zeven
jongere dat de relatie met God weinig groeide.
respondenten geven aan goed te zijn in sport.
Eén respondent gaf aan dat zijn relatie met
De jongeren willen graag in de komende drie
God niet groeide, van twee anderen is het
jaar leren hoe ze kunnen groeien in hun relatie
onbekend. Wanneer gevraagd werd naar de
met God en hoe ze deze relatie kunnen
reden van de groei in de relatie met God werd
vormgeven. Naast de groei in relatie met God
de invloed van AIA op jongeren genoemd, maar
willen respondenten zich ontwikkelen op het
In opdracht van Athletes in Action
De jongeren geven hun christen-zijn in hun
29
gebied van leiderschap, Bijbelonderwijs en het
5.2.5 Betrokkenheid bij Athletes in Action
spreken over het geloof met anderen. Groei in
Zestien respondenten geven aan via vrienden
hun relatie met God wordt door de jongeren in
of een klasgenoot betrokken te zijn geraakt bij
verband gebracht met persoonlijke ontwikkeling.
AIA. Vijf respondenten zijn via familie betrokken
Voorbeelden van persoonlijke ontwikkeling die door
geraakt en drie via de kerk of een andere
de jongeren worden genoemd, zijn: een levensdoel
organisatie. Drie respondenten geven aan via
ontdekken, verantwoordelijkheid nemen, discipline,
promotie en media betrokken te zijn geraakt.
puurheid, nederigheid en jezelf zijn.
Jongeren geven aan betrokken te zijn geraakt
bij AIA via een project, follow-up activiteiten en
het getuigenis van iemand. Voor een klein aantal
jongeren is de combinatie van geloof en sport dé
‘Helpen met de eventuele
follow-ups, hier in Gorinchem is
de opkomst van zowel AIA sporters
als buurtkinderen minimaal. Hier
zijn enkele concrete tips meer dan
welkom’
reden dat zij AIA events bezoeken of deelnemen
aan een project. De meeste respondenten hebben
AIA niet vergeleken met andere organisaties.
Een groot deel van de respondenten (28) heeft
contact met andere AIA’ers. Vier respondenten
hebben geen contact (meer) met andere AIA’ers
en drie keer is er tijdens het interview geen
duidelijk antwoord op deze vraag gegeven. De
frequentie van dit contact varieert van ‘vaak’
De geïnterviewden denken dat AIA een rol kan
(14) en ‘regelmatig’ (7) tot ‘weinig’ (5). Van twee
spelen in de ontwikkeling van hun persoonlijke
respondenten is de frequente van contact niet
leven en geloofsleven. Volgens hen kan dat
bekend. De jongeren houden contact met andere
door mee te helpen bij promoties, door zelf een
AIA’ers via WhatsApp (13) en andere sociale media
project te starten of door mee te gaan op project.
(13). Eenentwintig keer werd aangegeven dat
Een aantal jongeren geeft aan dat zij graag een
er face to face contact plaatsvindt met andere
coach vanuit AIA zouden willen hebben die hen
AIA’ers. Een aantal respondenten heeft zowel face
kan begeleiden en kan helpen ontwikkelen op
to face contact als contact via sociale media of
persoonlijk en geestelijk gebied.
WhatsApp.
5.2.4 Sport
Vierendertig respondenten doen in hun vrije
tijd aan sport. Eén respondent geeft aan niet
te sporten. Het soort sport waaraan wordt
deelgenomen varieert en enkele jongeren nemen
‘Als ik AIA niet had gehad, dan was
ik niet tot geloof gekomen.’
soms deel aan meerdere sporten. Voetbal (8),
30
volleybal (5) en hardlopen (5) worden het meest
genoemd in de interviews. Andere sporten die
(15) één of twee keer als deelnemer te zijn mee
jongeren noemen zijn dans (3), zeilen (2), surfen
geweest op een AIA-project in Nederland. Zes
(2) en fitnessen (2). Korfbal, badminton, turnen,
personen hebben aan drie (4), vier (1) of vijf
wielrennen, tafeltennis, zwemmen en tennis
(1) projecten in Nederland deelgenomen. Bij
worden allemaal eenmaal genoemd tijdens de
de internationale AIA-projecten blijkt dat tien
interviews. Van vier mensen is niet bekend welke
respondenten één keer heeft meegedaan, vier
sport zij beoefenen. Zeventien respondenten
jongeren twee keer en één respondent meer
sporten op recreatief niveau, zeven op gemiddeld
dan twee keer. In totaal hebben de respondenten
niveau en vijf op hoog niveau.
gezamenlijk aan tweeënvijftig nationale en
Van de vijfendertig respondenten blijkt 43%
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
achttien internationale projecten deelgenomen.
1. Contact tussen AIA en de achterban: Er kan meer
Van de AIA events is door de geïnterviewden het
praktische informatie worden gegeven in de voor-
zomerevent het meest (28) bezocht. Reach Out en
bereiding van de projecten en de events. Ook moet
de Ultimate Challenge zijn door respectievelijk
AIA beter worden in het nakomen van afspraken.
zeventien en vijftien respondenten bezocht. Het
2. Kosten: Drie jongeren noemen dat de communi-
Leidersevent dat tot 2011 werd georganiseerd is
catie over de kosten van een project of event ver-
door vijf respondenten bezocht.
beterd kan worden. AIA kan daar meer transparant
over zijn. Twee respondenten geven aan dat zij de
prijs van een project of event te hoog vinden.
‘Evangeliseren, dat had ik eigenlijk
nooit eerder gedaan. Hoe pak je
dit nou aan? AIA is de perfecte
manier om dit te leren. Ik zie dat
het werkt.’
3. Begeleiding van follow-up: Tien personen geven
aan de begeleiding te missen met betrekking
tot de follow-up (het traject na een sportweek).
De begeleiding van kerken zodat de follow-up
doorgaat kan beter, maar ook de begeleiding
van teams wordt genoemd. Praktische
handreikingen zoals een dramahandboek of
stilletijdboekje worden gemist. Daarnaast wordt
De respondenten geven aan dat de events en
er aangegeven dat AIA geen contact onderhoudt
projecten van AIA impact gehad hebben op hun
met het team van de kerk dat na een sportweek
leven. Deze impact is volgens hen terug te zien in
verantwoordelijk is voor de follow-up.
de ontwikkeling of groei in hun relatie met God,
maar ook doordat ze gegroeid zijn in het getuigen
van God. Ook noemen enkele jongeren dat er
persoonlijke ontwikkeling heeft plaatsgevonden
omdat hun eigenwaarde is gegroeid, zij een
beter beeld van zichzelf hebben gekregen en
nieuwe vrienden hebben ontmoet. Tot slot hebben
jongeren gezien dat God werkt.
5.2.6 Wat doet AIA goed?
In de interviews lag de focus vooral op events en
‘De projecten zijn naar mijn mening
echt te duur. Waar het programma
toegankelijk is, is de prijs weer erg
ontoegankelijk en dit is jammer. De
prijs heeft er voor gezorgd dat ik nog
geen buitenlands project heb gedaan’.
projecten. Aspecten die AIA volgens de jongeren
goed doet tijdens events en projecten zijn de
5.2.8 Betrokkenheid in de toekomst
preken en diensten, de stille tijd en het samenzijn
Van de vijfendertig geïnterviewden geven
met een team. Aspecten die buiten de events en
eenendertig aan betrokken te willen blijven bij
projecten werden genoemd zijn sportkampen, @
AIA. Twee zeggen dit nog niet zeker te weten.
lead, de sfeer, sociale media gebruik, de nieuwe
De respondenten willen graag betrokken zijn
focus op topsporters en uitdragen van de visie.
bij teamleiderschap, @lead, opzetten van een
project in hun eigen omgeving, helpen bij events,
5.2.7 Waar kan AIA in verbeteren?
een tussenjaar bij AIA, follow-up, promotie of
In het interview hebben jongeren aan kunnen
als teamlid. Een aantal heeft aangegeven in de
geven wat AIA in hun ogen kan verbeteren.
toekomst wel betrokken te willen zijn, maar
Hieronder worden de meest opvallende aspecten
nog niet weten of ze dat in 2014 prioriteit willen
beschreven. Zes respondenten geven aan geen
geven. Een aantal heeft aangegeven waarom zij
verbeterpunten voor AIA te hebben of te kunnen
betrokken willen blijven. De antwoorden lopen
noemen.
uiteen van persoonlijke groei tot hart voor de wijk.
In opdracht van Athletes in Action
31
6 conclusie
In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de
vrouwen en mannen heeft meer dan de helft,
centrale onderzoeksvraag. Deze luidt als volgt:
drieënvijftig procent, een HBO of WO opleiding
gevolgd. Wanneer de jongeren die nu nog op het
Hoe houden we jongeren betrokken bij Athletes in
voortgezet onderwijs zitten volgens dezelfde
Action (AIA) en helpen we hen zich te ontwikkelen
verdeling zouden worden meegewogen dan is dit
in hun persoonlijke leven en hun geloofsleven?
percentage hoger opgeleiden ruim vijfenzestig
procent. Het lijkt er op dat AIA vooral hoger
Eerst wordt antwoord gegeven op de deelvragen.
opgeleiden aanspreekt.
Aan de hand van die uitkomsten wordt een
antwoord op de hoofdvraag gegeven. De
is divers. De Reformatorische kerken,
antwoorden op de hoofd- en deelvragen vormen
Gereformeerd, Gereformeerd Vrijgemaakt, PKN
de conclusie van dit onderzoek. Aan de hand
en Hervormde Kerk, zijn met eenenvijftig procent
van die conclusie doen we in hoofdstuk 7 enkele
het sterkst vertegenwoordigd, gevolgd door
aanbevelingen.
Evangelischen en Baptisten met respectievelijk
De kerkelijke achtergrond van de achterban
eenentwintig en veertien procent.
6.1 Beantwoording deelvragen
De deelvragen van dit onderzoek zijn:
groot deel in Noordoost Nederland woont. De
1. Wie is de AIA achterban?
verschillende christelijke denominaties zijn vrijwel
2. Wat houdt deze jongeren bezig?
allemaal vertegenwoordigd in de AIA-achterban.
3. W
at draagt AIA bij aan de ontwikkeling van hun
persoonlijke en geloofsleven?
4. W
at is de reden dat jongeren zich vrijwillig
AIA heeft een jonge achterban waarvan een
De achterban bestaat uit iets meer vrouwen dan
mannen en de achterban is gemiddeld hoog
opgeleid.
willen blijven inzetten binnen een christelijke organisatie?
2. Wat houdt deze jongeren bezig?
Zes procent van de jongeren die bij AIA betrokken
32
1. Wie is de AIA achterban?
zijn, doet niet aan sport. Het overgrote deel van
De onderzochte achterban van AIA bestaat uit
de achterban sport echter wekelijks, variërende
jonge mensen in de leeftijd van 15 tot 26 jaar. De
van 1-6 uur per week. Ruim vijftien procent van
gemiddelde leeftijd van deze groep is 19 jaar. Deze
deze jongeren sport intensief, dat wil zeggen:
jongeren wonen verspreid over Nederland, maar
meer dan zes uur per week. Voetbal en volleybal
een aantal provincies zijn hofleverancier. Ruim
zijn de meest beoefende sporten. Opvallend is dat
twintig procent van hen woont in de provincie
fitness en dans na voetbal en volleybal het meest
Groningen. Een bijna even groot deel van de
genoemd worden. Daarnaast is er een grote
achterban woont in Overijssel, gevolgd door
categorie ‘overige sporten’ waaronder hardlopen,
Gelderland waar vijftien procent van de achterban
tennis en wielrennen. Meer dan de helft van de
woont. In de zuidelijke provincies, Limburg,
achterban sport op recreatief niveau en ongeveer
Noord-Brabant en Zeeland, is slechts twee
veertien procent sport op hoog niveau.
procent van de achterban woonachtig.
regelmatig, maar besteden ook tijd aan ander
De achterban van AIA bestaat voor
De jongeren die bij AIA betrokken zijn sporten
zevenenvijftig procent uit vrouwen en voor
zaken zoals internet en ze brengen veel tijd door
drieënveertig procent uit mannen. Van deze
met hun vrienden. Dit sluit aan bij de theorie van
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
Crone (2012) en Timmerman (2010) die stellen
groeien in hun geloof en dat zij door betrokken te
dat vrienden erg belangrijk zijn voor jongeren.
zijn bij AIA ook beter in staat zijn hun geloof met
In de contacten met leeftijdgenoten ontwikkelen
anderen te delen. Enkele jongeren stellen zelfs
jongeren hun identiteit waardoor ze later als
dat zij dankzij AIA tot geloof zijn gekomen. Naast
volwassene goed kunnen functioneren. Jongeren
de geestelijke ontwikkeling merken jongeren
die bij AIA betrokken zijn blijken hierin geen
ook dat zij zich persoonlijk (kunnen) ontwikkelen
uitzondering te zijn: door drieënveertig procent
bij AIA doordat zij hun talenten ontdekken en
van de jongeren wordt aangegeven dat zij het
leren deze verder te ontwikkelen en in te zetten.
grootste gedeelte van hun vrije tijd aan hun
Daarnaast draagt AIA bij aan de ontwikkeling van
vrienden besteden. Omdat zowel sport als internet
het zelfbeeld van jongeren.
voor jongeren vaak een sociale gebeurtenis is, zou
het aantal jongeren dat in zijn vrije tijd vooral tijd
geestelijke ontwikkeling door bijvoorbeeld
besteed aan vrienden nog wel veel groter kunnen
(Bijbel)studiemateriaal aan te bieden na een
zijn. Ook de ‘AIA-jongere’ lijkt hiermee vooral een
project of event of door coaching te geven. Een
sociaal wezen te zijn, die niet zonder de contacten
aantal jongeren zou een persoonlijke coach
met anderen kan leven.
willen hebben die hen helpt in hun geestelijke
en persoonlijke ontwikkeling. Jongeren willen
Uit de interviews blijkt dat God en geloven
AIA kan jongeren verder helpen in hun
een belangrijke rol speelt in de levens van de
zichzelf ook graag ontwikkelen binnen AIA. Door
jongeren. Klaver (2013) stelt dat jongeren kerk
jongeren de kans te geven deel te nemen aan een
en religie niet automatisch aan elkaar verbinden
project of zelf een project te laten starten kan AIA
en dat zij ook buiten de kerk om religieuze
bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van de
ervaringen opdoen en actief zijn. Bijna de helft
jongeren. Naast projecten willen jongeren graag
van de jongeren die bij AIA betrokken zijn, noemen
voor andere taken bij AIA ingezet worden, zoals
‘groeien in geloof’ als belangrijkste reden om
het doen van promoties of het meewerken als
mee te doen met een AIA event of project. AIA
vrijwilliger bij een event.
lijkt daarom een belangrijke rol te spelen in de
religiositeit van jongeren.
4. Wat is de reden dat jongeren zich vrijwillig willen
blijven inzetten binnen AIA?
3. Wat draagt AIA bij aan de ontwikkeling van het
Vrienden zijn de belangrijkste reden dat jongeren
geloofsleven van een betrokken jongere?
betrokken raken bij AIA. Naast vrienden spelen
Jongeren hebben verschillende motieven om
familie en de kerk een grote rol in het mobiliseren
vrijwilligerswerk te gaan doen. Twee belangrijke
van jongeren. Uit het onderzoek blijkt dat
motieven zijn leermotieven en kwaliteitsmotieven.
jongeren vaak niet eenmalig aan een activiteit van
Het leren van nieuwe dingen en vergroten van
AIA deelnemen, maar dat ze zich voor langere tijd
kennis en vaardigheden kunnen samen met
binden aan de organisatie. Slechts tien procent
kansen voor persoonlijke groei doorslaggevende
van de jongeren geeft aan eenmalig betrokken
redenen zijn voor jongeren om te kiezen voor een
te zijn geweest bij een AIA-event of -project. Van
vrijwilligersorganisatie of – functie.
de geënquêteerde jongeren geeft zestig procent
aan langer betrokken te willen blijven bij AIA. Bij
AIA wil jongeren helpen zich op persoonlijk en
geestelijk gebied te ontwikkelen. Uit het onderzoek
de geïnterviewde jongeren ligt dit percentage op
blijkt dat AIA hierin slaagt. De events en projecten
meer dan vijfentachtig procent. De mogelijkheid
van AIA zijn bij uitstek sociale gebeurtenissen die
om samen met leeftijdgenoten iets te beleven
van waarde zijn voor de ontwikkeling van jongeren.
lijkt voor jongeren de belangrijkste reden om bij
Het biedt hen de kans om in interactie met andere
AIA betrokken te blijven. Meer dan de helft van
jongeren een eigen identiteit te ontwikkelen
de jongeren noemt vrienden als de belangrijkste
en gevormd te worden. Jongeren stellen dat zij
reden. Daarnaast zijn stafmedewerkers van
In opdracht van Athletes in Action
33
AIA voor twintig procent van de jongeren de
maken van de bestaande achterban en deze
belangrijkste reden om langer betrokken te
jongeren inzetten bij bijvoorbeeld promoties en
zijn. Ook de mogelijkheden voor persoonlijke
hen helpen in hun eigen omgeving AIA bekend te
ontwikkeling die AIA jongeren biedt zijn redenen
maken.
om betrokken te blijven. Jongeren willen zich
graag, zoals ook al bleek bij deelvraag 3, op
effectief te zijn in het binden van jongeren: veel
verschillende gebieden inzetten om als persoon te
jongeren binden zich voor langere tijd aan de
groeien.
organisatie. In het contact met en de begeleiding
Jongeren binden zich ook omdat AIA
van jongeren is nog winst te behalen. Jongeren
een omgeving biedt waar geloof samen met
geven aan dat de events en projecten erg goed
leeftijdsgenoten beleefd kan worden. Religie
in elkaar zitten, maar dat na de projecten de
is volgens Klaver (2013) bij uitstek een sociale
begeleiding ontbreekt. Ook is de communicatie
gebeurtenis en een event of project voorziet
vanuit AIA naar jongeren vaak niet goed en
daarom in behoeften van jongeren. Uit de
worden afspraken niet nagekomen. Om jongeren
enquêtes en interviews blijkt ook dat er in deze
vast te houden is het cruciaal om eerlijk te zijn
sociale omgeving en interactie met andere
over bedoelingen en beloften na te komen.
jongeren verandering optreedt bij jongeren. AIA
Wanneer AIA jongeren wil blijven binden is het
heeft op het geloofsleven van vele jongeren grote
daarom belangrijk om meer aandacht te besteden
invloed (gehad). Jongeren geven aan dat AIA voor
aan de manier waarop met de achterban wordt
hun geloofsleven nog meer kan betekenen in de
omgegaan.
vorm van Bijbelstudiemateriaal of coaching.
AIA blijkt met de manier waarop zij werkt al
Voor veel jongeren is AIA een plek waar zij
zowel geestelijk als persoonlijk zijn gegroeid.
6.2 Beantwoording centrale
onderzoeksvraag
Uit de verhalen en getuigenissen van jongeren
blijkt dat AIA van waarde is in levens van veel
jonge mensen. Jongeren willen zich graag blijven
Hoe houden we jongeren betrokken bij Athletes in
ontwikkelen bij AIA en geven voorbeelden van
Action (AIA) en helpen we hen zich te ontwikkelen
verschillende gebieden waarin zij willen groeien.
in hun persoonlijke leven en hun geloofsleven?
Op geestelijk gebied willen jongeren graag na de
projecten of events vanuit AIA geholpen worden
34
Athletes in Action heeft een achterban die
door Bijbelstudiemateriaal. Daarnaast zijn er
bestaat uit actieve en sportieve jongeren.
jongeren die graag een coach zouden willen
Deze jongeren willen zich graag persoonlijk
hebben. Om als persoon te ontwikkelen willen
en geestelijk ontwikkelen en merken dat
jongeren zich graag als vrijwilliger inzetten bij
daarvoor bij AIA mogelijkheden zijn. Jongeren
AIA voor diverse taken. De investering in de
zijn vooral bij AIA betrokken geraakt doordat
ontwikkeling van het geestelijke en persoonlijke
leeftijdgenoten hen motiveerden om mee te gaan.
leven van jongeren kan AIA daarom helpen
Deze leeftijdgenoten zijn ook vaak de reden dat
om jongere beter en langer te binden aan
jongeren langer bij AIA betrokken willen blijven.
de organisatie. Wanneer bij deze investering
Omdat jongeren elkaar beïnvloeden lijken zij voor
authenticiteit en eerlijkheid centraal staan zal
AIA de beste ambassadeurs te zijn naar andere
dat resulteren in steeds meer jongeren die bij AIA
jongeren. Om nieuwe jongeren te bereiken en
een essentieel hoofdstuk van hun leven kunnen
te binden aan de organisatie moet AIA gebruik
schrijven.
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
In opdracht van Athletes in Action
35
7 aanbevelingen
Aanbevelingen voor AIA algemeen
Aanbevelingen voor Sportcommunity’s
1.Wij bevelen een training aan voor alle AIA
7.Zorg voor meer aandacht op de website over
stafmedewerkers. In deze training moet
bestaande sportcommunity’s. Vertel verhalen,
een bewustwording gecreëerd worden over
laat plaatjes en video’s zien van dingen die
het omgaan met vrijwilligers. Principes en
gebeuren met de kerk in de wijk. Jongeren
resultaten uit het onderzoek kunnen hiervoor
willen, zowel nationaal als internationaal,
als leidraad genomen worden.
weten wat er door het jaar heen gebeurt op
2.Om betrouwbaar en geloofwaardig te zijn is het
plekken waar projecten zijn geweest.
belangrijk dat afspraken binnen en buiten de
8.Reik praktische tools en begeleiding aan
organisatie nagekomen worden.
startende sportcommunityleiders.
3.Door het gebruik van een goed werkende
database of opvolgsysteem breng je in kaart
Korte aanbevelingen
met welke jongeren uit de achterban er
9.Maak inzichtelijk waar de kosten voor
contact is gelegd. Dit zorgt voor een duidelijk
projecten aan worden besteed.
contact vanuit de organisatie met de achterban
en voorkomt een overkill aan informatie en
Aanbevelingen voor vervolgonderzoek
mensen die contact hebben met een bepaalde
10.Sportkamptieners niet meenemen en
betrokkenen, of een onderkill, waarin een
betrokkene geen contact heeft.
opmerkingen daarover uitsluiten.
11.Vergelijk het profiel van de respondenten
met het profiel die gemaakt zou kunnen
Aanbevelingen voor Jongerenontwikkeling
worden op basis van een analyse van de totale
4.Ontwikkel een groeitraject voor vrijwilligers.
deelnemerspopulatie van AIA activiteiten
Hierin moet je duidelijk maken hoe jongeren
zich kunnen ontwikkelen binnen Athletes in
Action. Een duidelijke afbakening van tijd,
omschrijving van de vrijwilligerstaak en wijze
van evaluatie zorgt voor een goede begeleiding
en ontwikkeling van de vrijwilliger.
5.Het uitbreiden van team JONG met jongeren
uit onze eigen achterban zorgt voor het beter
aansluiten bij onze doelgroep, je kunt hierbij
denken aan de volgende dingen:
a.Zet jongeren in bij de promotie en werving
voor events en projecten
b.Breid team JONG uit met een aantal
jongeren die je vraagt om hun mening over
bestaande of nieuwe initiatieven
6.Blijf jongeren toerusten in hun geloof na een
event of project door bijvoorbeeld, samen
met hen (!),het ontwikkelen van een app,
getuigenissenboek of het aanreiken van
Bijbelstudies.
36
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
bijlage 1
Literatuurlijst
n Alii, E. T. (2009). In Van der Zee T. (Ed.),
Godsdienstpedagogiek; dimensies en
spanningsvelden. Zoetermeer: Uitgeverij
Meinema.
n Meijerink, J. (2009). Wereldverbeteraars en
evangelisten. Zending nu, 40 (mei/juni), 12-13.
n Steekelenburg I.C.M. van (2009). Een belevenis
creëren. Maak van uw vrijwilligersactiviteit een
n Bosch, A. van den en E. Boss (2009). Motiveren
beleving voor jongeren. Utrecht: Movisie.
is maatwerk. Beloning en motivatie voor jonge
n Reulink,N., Lindeman, L., (2005). Kwalitatief
vrijwilligers. Utrecht: Movisie.
n Boeije, H. ( 2005). Analyseren in kwalitatief
onderzoek. Meppel: Boom.
n Brink, T. van den (2009). Eerste voorlopige
resultaten onderzoek naar effect short term
zending. Zending nu, 40 (mei/juni), 6-9.
n Crone, E. (2012). Het sociale brein van de puber.
Amsterdam: Bert Bakker.
n Dijk-Groeneboer, M. van (2010). Jongeren
en religie in Nederland. In M. Van Dijk-
onderzoek. Geraadpleegd op 10 december 2013
via: http://www.cs.ru.nl/~tomh/onderwijs/
om2%20%282005%29/om2_files/syllabus/
kwalitatief.pdf
n Roeland, J. (2010). Sex, fun, rock’n roll;
evangelicalisme en moraliteit. In M. Van DijkGroeneboer (Ed.), Handboek jongeren en religie;
katholieke, protestantse en islamitische jongeren
in Nederland (pp. 141-156). Almere: Uitgeverij
Parthenon.
Groeneboer (Ed.), Handboek jongeren en religie;
n Steekelenburg I.C.M. van, en N. van Spiegel
katholieke, protestantse en islamitische jongeren
(2010). Verovering van de jongerenmarkt.
in Nederland (pp. 12-23). Almere: Uitgeverij
Utrecht: Movisie.
Parthenon.
n Furlong, A. en F. Cartmel (2011). Young
n Stoffels, H. (2010). Zonder te weten waarom;
zeventig jaar onderzoek naar jongeren en
people and social change. New perspectives.
religie in Nederland. In M. v. Dijk-Groeneboer
Manchester: Open University Press.
(Ed.), Handboek jongeren en religie; katholieke,
n Hermanns, J. M. A. (2007). Opvoeden en
protestantse en islamitische jongeren in
opgroeien: een visie achter het beleid. In P. A.
Nederland (pp. 90-102). Almere: Uitgeverij
H. Van Lieshout, M. S. S. Van der Meij & J. C.
Parthenon.
I. De Pree (Eds.), Bouwstenen voor betrokken
jeugdbeleid (pp. 21-50). Den Haag/Amsterdam:
WRR/Amsterdam University Press.
n Hybels, B. (2004). Vrijwilligers mobiliseren.
Hoornaar: Gideon.
n Klaver, M. (2013). De nieuwe rituelen van
n Thomson, R. (2011). Unfolding lives: Youth,
gender and change. Bristol: Policy.
n Timmerman, G. (2010). Jeugd in perspectief.
Individueel en samen jong. Groningen: Facilitair
Bedrijf RuG.
n http://www.rightmarktonderzoek.nl/
de smartphone generatie. CHE Symposium;
kwalitatief-onderzoek/diepte-interviews
Revival Van Religie? Ede.
(geraadpleegd op 4 februari 2014)
In opdracht van Athletes in Action
37
8 Samenvatting
Eind 2013 heeft een projectteam binnen
worden en zijn enthousiast gemaakt door andere
Athletes in Action onderzoek gedaan onder haar
jongeren. Als we jongeren willen bereiken,
achterban. De hoofdvraag luidde:
moeten we dus jongeren zelf inschakelen.
Hoe houden we jongeren betrokken bij Athletes in
(2) Zorgvuldige omgang met vrijwilligers is
Action (AIA) en helpen we hen zich te ontwikkelen
cruciaal. De jongeren die vrijwilligerswerk doen
in hun persoonlijke leven en hun geloofsleven? met AIA worden intensief begeleid door middel
van coaching, training en voorbereiding. Jongeren
geven aan dat AIA hierin goed is. Maar op het
Er is een grootschalige online enquête
uitgegaan naar 1856 jongeren, waarop 256 jongeren
punt van zorg, aandacht en communicatie naar
(14%) heeft gereageerd. Daarnaast hebben we
de vrijwilliger moeten we ons ontwikkelen en
35 diepte-interviews afgenomen bij betrokken
verbeteren.
jongeren uit heel Nederland. Criteria voor beide
doelgroepen was dat je minimaal één outreach of
(3) Jongeren ontwikkelen hun persoonlijke- en
event van Athletes in Action hebt meegedaan.
geloofsleven bij AIA. Veel jongeren geven aan
in hun persoonlijke leven en geloofsleven te
De vragen waren deels kwantitatief (zoals
leeftijd, woonplaats en AIA-ervaring) en deels
ontwikkelen bij AIA, onder andere door de
kwalitatief (zoals de mening over de outreaches,
events en de outreaches die AIA organiseert. Op
persoonlijke ontwikkeling binnen AIA en
geestelijk gebied willen jongeren graag na de
praktische voorbereiding voor de outreaches).
outreaches of events vanuit AIA geholpen worden
Daarnaast is er gevraagd naar de goede- en de
door Bijbelstudiemateriaal of coaching. Om als
verbeterpunten voor de organisatie.
persoon te ontwikkelen willen jongeren zich graag
als vrijwilliger inzetten bij AIA voor diverse taken.
De conclusies van dit onderzoek hebben we
samengevat in drie algemene conclusies.
Vanuit de conclusies van dit onderzoek worden
(nieuwe) strategieën ontwikkeld die de afdeling
38
(1) Jongeren beïnvloeden jongeren. Veel jongeren
‘Jongerenontwikkeling’ effectief maakt in haar
die betrokken zijn bij AIA of betrokken blijven,
bediening om jongeren te dienen.
Onderzoek onder de achterban van Athletes in Action
In opdracht van Athletes in Action
39

Nomorsurat: PPME/BREDA/2008/001 - PPME Al

Inclusie Instructie CQ-index Fysiotherapie Hoeveel (e

L.A. van de Weerd - Hoornbeeck College

CASHBACK ACTIE ACTION CASHBACK

SAUT HERMÈS au Paris Grand Palais

CARMIGNAC Investissement A EUR acc

Masterlist YH week 1

Commerciële Economie Compact 2014-2015

Huis van het Kind [ PDF, 1,38 MB]

Folder Jeugdweek Noord

Presentatie