Recensie Telegraaf

dinsdag 21 januari 2014
DE TELEGRAAF
T15
Een beetje van jezelf
en een beetje van…
Respect
voor
auteursrecht
door MAAIKE STAFFHORST
Mooie citaten, leuke foto’s; op internet kun je bijna alles vinden wat je zoekt. Met één druk op de knop voeg je het materiaal
zo toe aan je eigen bestand. Voor eigen gebruik is dat toegestaan, geen haan die ernaar kraait. Maar zodra je met werk van
anderen naar buiten treedt, krijg je met auteursrecht te maken. Daar wordt niet altijd even zorgvuldig mee omgegaan.
Zo schrok fotograaf Koos
Breukel toen hij ontdekte dat
een tekening waarmee Iris van
Dongen vorige week de opdracht voor een staatsieportret
binnensleepte, zonder bronvermelding in het Rijksmuseum hing. „De tekening is een
exacte kopie van de foto die ik
in 2011 voor tijdschrift Elsevier
heb gemaakt, toen de Koning
nog prins was. Niemand heeft
mij toestemming gevraagd de
foto te gebruiken en nergens in
de tentoonstelling stond dat ik
de maker ben van het oorspronkelijke beeld. Het auteursrecht ligt bij mij. Zonder
naamsvermelding kun je hier
spreken van plagiaat.”
Het bijschrift in het Rijksmuseum vermeldde tot vandaag dat de schetsontwerpen
die Iris van Dongen maakte,
zijn gebaseerd
op beelden die
zij op internet
vond. „De ontwerpen zijn alleen bedoeld
om te laten
zien dat ik een
studie van een
hoofd kan maken. Mijn uiteindelijke portret zal uiteraard helemaal
gebaseerd zijn
op eigen foto’s
die ik binnenkort van de Koning ga maken”, laat de kunstenares weten.
Breukel begrijpt dat wel,
maar vindt dat het Mondriaan
Fonds, dat de opdracht voor de
staatsieportretten organiseert,
en het team van specialisten
dat de selectie maakte de fotograaf hadden moeten inlich-
Liefdevol oud worden
■ TONEEL
• De schets
van het
staatsieportret
van koning
WillemAlexander
gemaakt door
kunstenares
Iris van
Dongen.
Inzet: het
portret van de
hand van Koos
Breukel.
ten. „Het nalaten
van bronvermelding vind ik niet
respectvol”, zegt
hij.
De
andere
kunstenaars die
in de race waren
voor de opdracht
van een staatsieportret hebben
voor hun schetsen foto’s geplukt van de site
Koninklijkhuis.nl. Het auteursrecht op die beelden berust bij de RVD. De site vermeldt duidelijk dat „het is toegestaan de foto’s te downloaden
ten
behoeve
van
redactioneel gebruik door
nieuwsmedia, het tonen in
openbare ruimten, privége-
bruik en educatieve doeleinden(...).”
Het Mondriaan Fonds reageerde gisteren: „Omdat de
Koning niet heeft geposeerd
voor de voorstudies, hebben
de kunstenaars zich bij het maken van de schetsontwerpen
laten inspireren door verschillende in omloop zijnde portretten.”
Na enig overleg liet het
fonds vervolgens weten: „Indien een andere auteur ten
aanzien van een schetsontwerp aanspraak zou kunnen
maken op naamsvermelding,
zullen we dat respecteren. Het
Rijksmuseum zal het bijschrift aanpassen en vermelden dat de schets is gemaakt
naar aanleiding van een foto
van Koos Breukel.”
Voor veel mensen is Norman een onmogelijk iemand. Altijd
cynisch en een geboren brompot. Maar zijn liefhebbende vrouw
Ethel blijft hem trouw. „Jij bent de liefste man op de hele wereld
maar ik ben de enige die het weet”, is een van de mooie oneliners die we in On golden pond voorbij horen komen.
Bram van der Vlugt, die met
deze dragende rol zijn tachtigste verjaardag viert, vormt samen met Liz Snoijink het liefdespaar in dit stuk. Als Norman en Ethel brengen ze hun
48e zomer samen door in hun
huis aan het meer. Norman
wordt bijna 80 en hij is ervan
overtuigd dat het zijn laatste
verjaardag zal zijn. Hij heeft
hartklachten, zijn geheugen
laat hem steeds vaker in de
steek en zonder zijn vrouw
voelt hij zich niet veilig meer.
Blikvanger
• In het Rijksmuseum van
Oudheden in Leiden is een van
de allergrootste cameeën uit
de klassieke oudheid te zien,
de Gemma Constantiniana. De
grote camee, 30 x 26 cm, toont
een uit agaat gesneden voorstelling van een triomftocht
van keizer Constantijn in 312
na Chr. Het RMO kreeg de
camee na de sluiting van het
GeldMuseum.
FOTO: ANP
En dan krijgt hij ook nog bezoek van zijn dochter Chelsea,
met wie hij nogal botst, die met
vriend en stiefzoon komt logeren.
Henry Fonda en Katharine
Hepburn vormden in 1981 het
echtpaar in de verfilming van
On golden pond, die werd bekroond met drie Oscars. Het
toneelstuk werd in 1979 geschreven door de Amerikaan
Ernest Thompson en op die
versie heeft Paul van Vliet zijn
vertaling
gebaseerd.
Hij
schreef een uitermate soepele
tekst, met sterk vertaalde
grappen, waarmee de acteurs
goed uit de voeten kunnen.
en nodigde hem in 1965 uit tijdens de Salzburger Festspiele
te dirigeren. Drie jaar later
volgde zijn benoeming aan de
Scala, waar hij achttien jaar
zou blijven. De laatste jaren in
Milaan combineerde hij met
een chef-dirigentschap van
het London Symphony Orchestra. Van 1986 tot 1991 was
Abbado verbonden aan de
Wiener Staatsoper. Na de
dood van Karajan in 1989 nodigden de Berliner Philharmoniker hem uit hun nieuwe
chef te worden.
Bram van der Vlugt heeft
een glansrol te pakken: hij
voorziet Norman van veel charisma maar toont ook, zeer
subtiel, zijn kwetsbare kanten. Hij is irritant nors tegen
buitenstaanders en liefdevol
en geestig, vaak verpakt in
knorpotterigheid,
wanneer
het zijn vrouw betreft. Dat Liz
Snoijink pas anderhalve week
geleden in de rol van Ethel
stapte – zij vervangt Jenny
Arean die herstellende is van
een val – is geen moment te
merken. Al is zij misschien net
wat te jong voor de rol, haar
grijze haar overtuigt en haar
Eindelijk zijn ze volledig gerestaureerd en voor iedereen
goed te bewonderen, de beroemde bronzen beelden van
Riace. In het zojuist eveneens
gerestaureerde archeologisch
museum Magna Graecia in de
Zuid-Italiaanse stad Reggio
Calabria, in de punt van de
laars pal tegenover Sicilië,
staan de indrukwekkende
beelden op enige afstand van
elkaar in een aparte zaal.
Voordat je de beelden ziet,
geeft het museum informatie
over de vondst van de beelden
en de lange weg die ze hebben
afgelegd voordat ze eindelijk,
na vele restauraties, daar uiteindelijk zijn aangekomen. En
dan zie je ze, de twee indrukwekkende grote Griekse beelden, naakte gespierde krijgers,
met baard en krullend haar. Ze
staan op een voetstuk, gemaakt van wit marmer uit Carrara. Ze zijn op een dusdanige
manier vervaardigd dat de
beelden aardbevingsbestendig
zijn.
De twee bronzen beelden
werden op 16 augustus 1972 bij
toeval ontdekt door een duiker
in de Ionische Zee bij het
plaatsje Riace, in de provincie
van Reggio Calabria. Op ongeveer 300 meter afstand, acht
meter diep, zag hij tot zijn verbazing een hand en een stuk
arm van brons. Hij deed er
melding van, waarna een
groep duikers twee grote beelden uitgroef, die grotendeels
onder het zand in de bodem lagen. Eén beeld lag op zijn rug,
de ander met de zijkant naar
de ander gekeerd. Ze zijn 1,98
en 2,05 meter lang. De beelden
zijn een typisch voorbeeld van
kunst uit de Griekse oudheid
en zijn rond 450 voor Christus
gemaakt.
Wie de twee beelden precies
voorstellen, voor wie ze bestemd waren en waar ze precies vandaan komen, is niet
bekend. „Ik denk dat Il Giovane (De Jongere) uit de oudGriekse stad Argo komt en Il
Vecchio (De Oudere) uit Athene”, zegt Cosimo Giorgio
Schepis. Hij heeft samen met
„De term ’grote dirigent’
heeft voor mij geen betekenis.
Het is de componist die groot
is.” Die uitspraak tekende Abbado’s dirigentschap ten voeten uit. Hij zocht nooit het
spektakel, nooit naar opzichtig persoonlijke interpretaties, maar altijd naar een diepe muzikale waarheid. Vandaar dat ook zijn oudere plaatopnamen zelden gedateerd
klinken. Soms misten zijn interpretaties wel een eigen gezicht. In zijn muzikale interesses was Abbado bijzonder
veelzijdig. Hij dirigeerde een
breed repertoire en stond bekend als een warm pleitbezorger van hedendaagse muziek.
Abbado kwam ter wereld
• Claudio
Abbado
stelde zich
altijd dienend
op ten
opzichte van
de componist
en muziek.
Maagkanker
FOTO: EPA
als zoon van een violist en een
pianiste. Hij studeerde piano,
compositie en directie aan het
conservatorium van Milaan
en vervolgde zijn studie bij
Hans Swarowsky in Wenen.
Het rijke muziekleven in die
stad bood hem de gelegenheid
de kunst af te kijken van
meesters
als
Klemperer,
Krips, Böhm en Von Karajan.
Zijn carrière ging relatief rustig van start. Aan het winnen
van het Mitropoulos Concours (1963) hield hij een jaar
assistentschap over bij Leonard Bernstein en de New
York Philharmonic.
Herbert von Karajan zag
hem in Berlijn aan het werk
Bij het Concertgebouworkest maakte Abbado zijn debuut in 1966. Hij zou er slechts
sporadisch terugkeren, in
1967, 1969 en ten slotte tijdens
het Holland Festival van 1978,
toen hij de Derde symfonie
van Mahler dirigeerde.
In het Concertgebouw was
hij ook enkele keren met de
Berliner te beluisteren. Het
Mahler-feest van 1995 hielpen
zij aan een hoogtepunt met
een geladen uitvoering van de
Negende symfonie. Vijf jaar later, kort nadat hij in Berlijn
zijn aftreden had aangekondigd, openbaarde zich maagkanker. Abbado ging de laatste jaren zonder maag door het
leven, wat hem niet verhinderde te blijven dirigeren en
nieuwe initiatieven te ontplooien.
Hij behield zijn jeugdigheid
door zich altijd met jonge musici te omgeven. Zo was hij oprichter van het Europese
Jeugdorkest, het Gustav Mahler Jugendorchester en stond
hij aan de wieg van het Chamber Orchestra of Europe.
Na zijn aftreden in Berlijn
richtte hij in Bologna het Orchestra Mozart op, een kamerorkest met musici uit velerlei
windstreken. Ook met dit ensemble maakte hij opnamen
voor Deutsche Grammophon,
waarbij hij zich vooral op barok en de Weense klassieken
toelegde. Afgelopen september zou hij het gezelschap aan
Amsterdam komen voorstellen, maar toen was hij al te
zwak en werd hij vervangen
door Bernard Haitink.
Normans contact met dochter
Chelsea (Saskia Temmink) die
na lange tijd weer eens langskomt. Vader en dochter hebben een moeizame relatie,
moeder staat er tussenin. Dat
veroorzaakt spanning. Hoewel
haar rol bescheiden is, weet
Saskia Temmink het oud zeer
van Chelsea mooi zichtbaar te
maken in het ene gesprek dat
ze met haar vader voert. Die
ontdooit lichtelijk, al lijkt hij
meer te genieten van zijn stiefzoon en hun visavonturen.
FOTO: MAARTEN SPRANGH
De geslaagde cast en vooral
de meesterlijke timing van de
acteurs maken deze voorstelling afwisselend grappig en
ontroerend. Ondanks de wat
gedateerde (jaren zeventig)
setting, is On golden pond een
tijdloos verhaal over liefde,
ouder worden en familierelaties.
Maaike Staffhorst
Speellijst:
www.niehevanlambaart.nl
Bronzen mannen
terug
Griekse
door MAARTEN
VAN AALDEREN
Altijd in dienst van de muziek
De dirigent Claudio Abbado is op tachtigjarige leeftijd gestorven in Bologna. Onverwacht kwam het overlijdensbericht niet, zijn
gezondheid liet de laatste tijd meer en meer
te wensen over. Abbado gold als een van ’s
werelds grootste dirigenten. Jarenlang was
hij chef van de Berliner Philharmoniker.
Ook heeft hij de muzikale leiding gehad aan
de Scala in zijn geboortestad Milaan en aan
de Wiener Staatsoper.
sprankelende spel is mooi in
evenwicht met Van der Vlugt.
Zo hecht de liefde tussen de
ouders voelbaar is, zo ongemakkelijk en onbeholpen is
Charisma
Claudio Abbado (1933 - 2014)
door THIEMO WIND
’On golden
pond’
blijft tijdloos
• Bram van der Vlugt en Liz Snoijink
vullen elkaar als liefhebbend echtpaar
prima aan in ’On golden pond’.
beelden
in Riace
• Een
bezoekster
bewondert
de 2500 jaar
oude bronzen
beelden, de
zogenoemde
Riace
Strijders
in het
gerenoveerde
museum van
Reggio
Calabria.
FOTO: AFP
Paola Donati de laatste hand
gelegd aan de restauratie van
de beelden. Dat deden ze van
binnenuit. „Van de binnenkant was 65 procent corrosief.
Dat hebben we allemaal weggehaald. We hebben ook benzotriazool aangebracht om de
beelden tegen corrosie te beschermen.”
Corrosie
Het is niet bepaald de eerste
restauratie geweest. Allereerst
deden ze een poging in Reggio
Calabria nadat de beelden
daar in 1972 waren gevonden.
De beelden werden tentoongesteld, maar voor een goede restauratie moesten de beelden in
1975 naar Florence worden
overgebracht. Daar werden ze
nadat er vijf jaar aan werd gewerkt in 1980 tentoongesteld,
waarna ze naar Rome gingen.
Maar de beelden gingen achteruit, dus een nieuwe interventie was nodig. Hierna kwamen ze eindelijk weer in het
museum van Reggio Calabria
terecht, dat zelf echter gerestaureerd moest worden. De
beelden waren daarom jarenlang liggend achter een groot
glas in een gebouw van het bestuur van de regio te zien. Ondertussen werkten Cosimo
Schepis en Paola Donati aan de
verwijdering van de corrosie
binnen de beelden.
Nu moet Reggio Calabria er
wel voor vechten dat ze de
beelden in het museum kan
behouden. Want het gevaar
bestaat dat ze volgend jaar
naar Milaan worden gebracht,
als daar de wereldtentoonstelling Expo 2015 wordt gehouden. Er is al een actiecomité
die er voor vecht dat de beelden in het museum van Reggio Calabria blijven. „Ze zijn
fragiel, dus transport van de
beelden is riskant. Ze zijn bovendien verbonden aan Reggio Calabria, want in die provincie zijn ze gevonden. Ze
maken deel uit van de identiteit van de stad”, aldus het comité. Reggio Calabria ligt ver
weg en heeft verder niet zoveel te bieden. Dus nu maar
hopen voor de inwoners dat
deze prachtige beelden er kunnen blijven.

Download Report