Aanpak (kwarts)stof door dakdekkers TOOLBOX

TOOLBOX
Aanpak (kwarts)stof door dakdekkers
Risico’s van stof en maatregelen
uit de Arbocatalogus Platte daken
Aanpak (kwarts)stof
In het kader van het project:
Duurzaam inzetbaar dakwerk
Veilig en gezond op het dak
2
Schadelijk/
Irriterend
Opzet toolbox
 Voorlichting aan dakdekkers op basis van dagelijkse
praktijk
 Algemene informatie Arbouw
 Aandacht gevaar voor derden
 Aanpak handhaving Inspectie SZW
 Toekomstige ontwikkelingen
 Aanpak stof onderdeel RI&E
Risico Gevaarlijke stoffen
uit: Arbocatalogus Platte daken
(1)
Werken met gevaarlijke stoffen
Werknemers in de platte dakensector kunnen aan gevaarlijke
stoffen worden blootgesteld zoals kwartsstof (grind), houtstof of
asbest.
Veilig omgaan met gevaarlijke stoffen kan alleen als bekend is
met welke stoffen wordt gewerkt en wat de risico’s zijn. Bij de
keuze van materialen moet rekening worden gehouden met de
gevaren die bij de verwerking kunnen optreden. Daarnaast
geven bepaalde werkmethoden een grotere blootstelling aan
gevaarlijke stoffen dan andere.
Risico Gevaarlijke stoffen
Uit: Arbocatalogus Platte daken
(2)
Er zijn twee soorten stof te onderscheiden:
• Stof dat hinderlijk is en geen specifieke gevolgen heeft voor
de gezondheid, maar wel de ogen, de huid, en de
luchtwegen kan irriteren. Voorbeelden hiervan zijn gipsstof,
kalkstof en krijtstof.
• Stof dat schadelijk is en waar schadelijke of giftige
bestanddelen in zitten. Voorbeelden hiervan zijn houtstof,
kwartsstof, glas en steenwol. Hierdoor kunnen irritaties en
ontstekingen van de huid en ogen ontstaan en eczeem. Ook
kunnen luchtwegen en longen geïrriteerd raken en in
sommige gevallen blijvend beschadigd raken (stoflongen).
Risico Gevaarlijke stoffen
uit: Arbocatalogus Platte daken
(3)
Ook is het effect van stof op de gezondheid afhankelijk van de
schadelijkheid van het stof en de hoeveelheid (concentratie)
stof in de lucht. Daarnaast wordt de kans op
gezondheidsschade bepaald door hoelang men in het stof moet
werken, de gevoeligheid voor stof en de zwaarte van het werk.
Bij zwaar werk wordt dieper ingeademd waardoor per saldo
meer stof wordt ingeademd.
Risico Gevaarlijke stoffen
uit: Arbocatalogus Platte daken
(4)
Langdurig met gezondheidsschadelijke stoffen werken kan zelfs
tot heel ernstige aandoeningen leiden. Een van de belangrijkste
risico’s van gevaarlijke stoffen op het werk is dat blootstelling
niet altijd direct zichtbaar of merkbaar is. Gezondheidsklachten
bijvoorbeeld, kunnen pas na jaren verschijnen. Denk aan
longkanker als gevolg van blootstelling aan kwartsstof of
asbestose als gevolg van blootstelling aan asbest.
Het is daarom nodig om regelmatig een medisch onderzoek te
laten doen.
Wat gebeurt er als je stof inademt?
Grotere deeltjes:
Afgevangen in de neus/mond/luchtpijp
Afgevoerd door inslikken, hoesten of door het snuiten van de neus
Kleine deeltjes (respirabel stof):
Komen in de longen terecht
voor gezond en veilig werken
11
Is dat erg?
Als je teveel stof inademt, kun je klachten krijgen
Alle soorten stof:
Irritatie van de luchtwegen
Benauwdheid en kortademigheid
Hoesten
Kwartsstof:
Blijvende schade aan de longen
(stoflong/silicose)
Kankerverwekkend
voor gezond en veilig werken
12
Hoeveel stof komt er vrij bij werkzaamheden
in de bouw?
Bij veel activiteiten komt teveel kwartsstof vrij!
Activiteit
(per 8 uur)
Kwartsstof
in de lucht
Zagen
200 x teveel
Frezen
200 x teveel
Boren
33 x teveel
Schuren, slijpen
200 x teveel
Vegen
13 x teveel
voor gezond en veilig werken
13
Wat kun je eraan doen?
Beheersmaatregelen:
Bronaanpak
Collectieve aanpak (technische/organisatorische maatregelen)
Individuele aanpak
Persoonlijke beschermingsmiddelen
voor gezond en veilig werken
14
Bronaanpak
Ontwerpkeuzes:
Materiaal kiezen met een lager kwartsgehalte
Maatvoering afstemmen op toe te passen bouwmaterialen
Leidingen/doorvoeren instorten
Dekvloeren toepassen die direct vlak uit te voeren zijn
Verzamelen van leidingen in leidingschachten
Een andere werkmethode:
Prefab elementen
Materiaal op maat aanleveren
Blokken, tegels, dakpannen, etc. knippen
in plaats van zagen
voor gezond en veilig werken
15
Collectieve maatregelen
Afzuiging
Ruimte afzuiging (werkplaats)
Afzuiging bij machines
Afzuiging aan handgereedschap
Stofzuigen in plaats van vegen
Watertoevoer
Water toevoeren bij machines/gereedschappen
Besprenkelen oppervlakken (onderlaag wegen, stoffige ruimten)
voor gezond en veilig werken
16
Ademhalingsbescherming
Als er zichtbaar stof vrijkomt, dan PBM gebruiken:
Bij gebruik afzuiging of watertoevoer: P2
Zonder afzuiging of watertoevoer: P3 (volgelaats)
Bij voorkeur een aangeblazen masker/helm
voor gezond en veilig werken
17
Stofgevaar voor derden
Niet waarschuwen maar opruimen
Vanwege:
 Zorgplicht werkgever
 Aansprakelijkheid onrechtmatige daad (artikel
6.162 Burgerlijk Wetboek)
Inspectie SZW
Stilleggingen en boetes
Najaar 2013
 441 controles
 300 overtredingen
 68 stilleggingen
 23 boetes
Let op: er kan ook stapeling van boetes ontstaan,
bijvoorbeeld vanwege afwezigheid RI&E
Voorbeeld Inspectiebezoek 2014
Op 5 maart 2014 heb ik, R. van Arragon, een inspectie uitgevoerd op
bouwlocatie X. Op een aantal punten zijn de arbeidsomstandigheden
geïnspecteerd. Hieronder staan per onderwerp de bevindingen en
eventuele gevolgen.
Gevaarlijke stoffen en Biologische agentia
De volgende overtreding is geconstateerd:
Bij het boren in betonmaterialen wordt men blootgesteld aan de
kankerverwekkende stof ‘kwarts’. U dient arbeidsmiddelen aan te
schaffen waarbij het stof gelijk bij het arbeidsmiddel wordt afgezogen.
Dit is een overtreding van artikel 4.16, 3e lid van het Arbeidsomstandighedenbesluit.
> Dit is de waarschuwing die u voor deze overtreding krijgt.
Toekomstige ontwikkelingen
De politiek let vanwege asbeststoffen, toepassing
nanodeeltjes en problematiek OPS (Organo
Psycho Syndroom, de ‘schildersziekte’) erg
scherp op dit risico.
Dus: hou je zaken goed op orde!
Tenslotte: nu aan de slag
(1)
Oplossingen zoeken
 Kennis van de gevaren aanwezig
 Regelgeving bekend
 Beschikbare oplossingen naar stand der techniek
 Draagvlak creëren bij gebruikers door toepassen
maatwerk, te regelen door samenwerking en overleg
Tenslotte: nu aan de slag

Risico stof onderdeel bedrijfs-RI&E
 Maatregelen opnemen in Plan van Aanpak
 Eventueel aanschaf nieuwe apparatuur /
hulpmiddelen
 Instructie & voorlichting
(2)
Alles op een rij: aanpak stof
Uit: infowijzers (onderdeel Arbocatalogus
Gevaarlijke
stoffen
Stof
Collectieve maatregelen
 Ga na of er sprake is van stof
 Af te voeren materiaal vochtig maken
 Voer het werk (ballastlaag verwijderen) bij regenachtige
weersomstandigheden uit
 Grind machinaal afzuigen
 Bouwstofzuiger met fijnstoffilter gebruiken
Individuele maatregelen
 Gebruik veegmachine voorzien van stofafzuiging i.p.v. handmatig vegen
 Beperk de duur van de blootstelling
 Houd afstand tot de bron van het stof
 Ademhalingsbescherming: filter in combinatie met afzuiging afgestemd op
gezichtsvorm
 Voorkom lekkage langs de randen van de stofbescherming (littekens/poten
van bril)
 Trek stofdichte wegwerpkleding aan en vervang deze kleding regelmatig
 Voorkom dat gebruikte PBM (o.a. filters) worden hergebruikt
 Vervang de filters tijdig
 Houd PBM schoon
 Zet de stofbescherming niet te snel af
Concreet 1: aanpak bij vegen
Concreet 2: aanpak bij boren/slopen
Concreet 3:
aanpak bij slopen en transport materiaal
ZIJN ER NOG VRAGEN?
DANK VOOR UW AANDACHT
Meer toolboxen op www.sbd.nl
SBD toolbox Aanpak (kwarts)stof door dakdekkers
Toelichting
juli 2014
Sheet 1
In de SBD-toolbox (+ toelichting) Organisatie van een toolbox-meeting staan tips over het
organiseren van een toolbox aan dakdekkers. Ook kun je voor het geven van voorlichting inclusief
het verzorgen van de presentatie over kwartsstof een beroep doen op de arbovoorlichters van SBD.
In deze toolbox besteden we extra aandacht aan het onderwerp kwartsstof. Dit doen we omdat in
2014 zowel Inspectie SZW als de hoofdaannemers steeds meer controleren op de risico’s van
aanwezigheid stof bij werkzaamheden in de bouw. Door aandacht te besteden aan stof bij de
uitvoering van dakwerkzaamheden zijn de dakdekkers tijdig voorbereid en geïnstrueerd.
Sheet 2
De informatie over de aanpak van (kwarts)stof in deze toolbox is ontleend aan de wettelijke en
brancheafspraken (Arbowet en Arbocatalogus platte daken).
Sheet 3
Een aantal bedrijven in onze branche hebben zo hun eigen oplossingen voor veilig werken in
stoffige omstandigheden. Maar duidelijk moet zijn dat stof een serieus probleem is wat je gedegen
moet aanpakken.
Sheet 4
Naast algemene achtergrondinformatie, opgesteld door stichting Arbouw voor de hele bouwsector,
zullen we in deze toolbox vooral ook de zaken bespreken die specifiek herkenbaar zijn voor
dakdekkers.
Sheet 5
In de Arbocatalogus staat het risico van stof beschreven. Daar wordt ook aangegeven welke
maatregelen – vooral preventief ! – nodig zijn. De teksten uit de Arbocatalogus sluiten aan op de
artikelen 4.1 tot en met 4.10 uit het Arbobesluit.
Sheet 6
Duidelijk moet zijn dat blootstelling aan stof een sluipmoordenaar kan zijn, waarvan de effecten pas
na 20 tot 30 jaar merkbaar zijn in de vorm van gezondheidsklachten.
Sheet 7 en 8
Vooral ook uit preventief opzicht is het aan te raden om regelmatig (1x in de 3 tot 5 jaar) een
periodiek medisch onderzoek te laten verrichten. Meer informatie over zo n onderzoek vindt je op de
website van SBD onder de informatie rubriek duurzame inzetbaarheid project TOPVORM.
Sheet 9
Dat we bij de uitvoering van diverse dakwerkzaamheden te maken hebben met stof blijkt duidelijk uit
deze praktijkfoto’s. Het is weinig effectief als je denkt met halve maatregelen (bijvoorbeeld met een
soort boerka om de nek) het probleem kunt oplossen.
Sheet 10
Stof komt vooral vrij bij het boren en slijpen in beton. Dit stof is duidelijk zichtbaar en maatregelen ter
voorkoming van inademing zijn noodzakelijk! In de volgende sheets gaan we hier verder op in.
Voor dakdekkers geldt tevens dat er sprake kan zijn van stapeling van de stofproblematiek. Dit is het
geval bij:
- Werken in de binnenstad: fijn stof door autoverkeer, fabrieken en kantoren.
- Bouwplaats stof, veroorzaakt door andere beroepsgroepen op de bouwplaats.
- Stof wat door de wind vanuit andere plaatsen wordt aangevoerd (zoals bijvoorbeeld – in
uitzonderlijke situaties – Sahara (woestijn) zand of vulkaanstof (IJsland)).
- Stof wat vrij komt door uitvoering van werkzaamheden aan het dak zelf.
1
Sheet 11
Stof in de lucht bestaat uit deeltjes. De grote deeltjes adem je niet in. De deeltjes die je wel inademt,
noemen we inadembare of inhaleerbare deeltjes. Van die deeltjes worden de relatief grote
stofdeeltjes opgevangen in de neus, mond en luchtpijp. Die gaan het lichaam ook weer uit, doordat
je ze inslikt, uithoest of je neus snuit. De kleinste deeltjes dringen verder het lichaam in en kunnen
de longen bereiken. Deze deeltjes noemen we respirabele deeltjes; je kunt ze met het blote oog niet
zien en ze blijven ook heel lang in de lucht zweven.
Sheet 12
Naast de op de sheet getoonde klachten kunnen er nog extra gezondheidsklachten optreden. In het
stof kunnen namelijk kankerverwekkende materialen zitten die zijn vrijgekomen bij het schuren en
zagen. Zoals bijvoorbeeld lood uit oude verflagen en houtstof. Met name kwartsstof kan
gezondheidsklachten geven. Kwartsstof heeft scherpe randen en snijdt als het ware diep in het
weefsel, dan ontstaat er bindweefsel (vergelijkbaar met littekenweefsel).
Het oppervlak van je longen is heel erg groot, maar op plekken met bindweefselvorming kan de
zuurstof uit de lucht niet meer in het bloed worden opgenomen. Maar omdat het oppervlak van de
longen zeer groot is, kan het wel 10 tot 20 jaar duren voordat de gezondheidsklachten zich
aandienen.
Sheet 13
De hier genoemde voorbeelden gelden voor standaardwerkzaamheden, zonder dat er
beheersmaatregelen zijn getroffen zoals PBM, afzuiging nat werken enzovoorts.
Sheet 14
Werken zonder maatregelen is dus ongezond én in strijd met de zorgplicht van werkgevers. De
maatregelen die getroffen moeten worden moeten op een zo hoog mogelijk niveau worden ingezet.
Dit betekent: éérst bronaanpak door materiaalkeuzes en werkmethoden die geen stof met zich
meebrengen. Wanneer dat niet mogelijk is moet je collectieve maatregelen en uiteindelijk zo nodig
individuele maatregelen inzetten. We gaan hier in de volgende sheets verder op in.
Sheet 15
Bronaanpak moet al vroeg in het proces aan de orde komen. Dus in de fase van het aannemen van
werk en het uitbrengen van de offerte.
Sheet 16
Fabrikanten van machines en stofzuigers (ook voor dakwerkzaamheden) zullen de komende jaren
steeds meer geavanceerde producten en specifieke hulpmiddelen op de markt brengen.
Vraag hiernaar in contacten met je leveranciers en zoek onder andere op de website
www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl
Sheet 17
Als je werkzaamheden verricht en je ziet dat er stof vrij komt, dan kun je er van uitgaan dat de
grenswaarde wordt overschreden. Er komt dan een schadelijke hoeveelheid kwartsstof vrij.
Als andere maatregelen niet mogelijk zijn, moet je ademhalingsbescherming toepassen om veilig te
kunnen werken. In de volgende sheets de keuzes die van belang zijn bij dakwerkzaamheden.
Advies: ga in de eigen bedrijfs-RI&E na welke beheersactiviteiten worden benoemd bij de aanpak
van stof – en specifiek – welke filters in het PBM-pakket zijn opgenomen.
Sheet 18
Let er tijdens de dakwerkzaamheden speciaal op dat eventuele omwonenden en
personeel/werknemers van andere bedrijven of ZZP’ers NIET aan stof worden blootgesteld.
Bedrijven kunnen namelijk nog vele jaren later aansprakelijk worden gesteld door personen (of
nabestaanden) die gezondheidsschade hebben opgelopen. Zorg er in deze situaties voor dat je
afdoende maatregelen neemt. Enkel waarschuwen is meestal onvoldoende. Voorkom last van
(blootstelling aan) stof.
2
Sheet 19
Het gaat hier om een overzicht van alle bezochte locaties. In 2013 was het aantal bezochte
dakdekkers nog beperkt, maar vanaf 2014 zal dit toenemen.
Sheet 20
Dit is een voorbeeld van een waarschuwing aan een dakbedekkingsbedrijf. LET OP: meestal heeft
Inspectie SZW bij een bezoek niet alleen aandacht voor gevaarlijke stoffen maar ook – zoals in dit
geval – voor valgevaar. Een combinatie van boetes kan al snel oplopen tot meer dan € 10.000 (zie
ook het websiteartikel van SBD van 14 mei 2014).
Sheet 21
We hebben hier nu de effecten van bekende stoffen en werkzaamheden behandeld. Maar niet het
gebruik van nieuwe (nano)technieken en materialen. Blijft alert! Vraag bij aanschaf van voor u nieuw
materiaal de producenten/leveranciers steeds naar de mogelijke risico’s (productinformatiebladen).
Sheet 22
Ook bij de aanpak van het risico stof kan de dakdekker het niet alleen. Hij zal moeten samenwerken
in de keten van ontwerper – gebouweigenaar – opdrachtgever -producent/ leverancier – tot aan
uitvoerend vakman.
Sheet 23
Maar als werkgever van een dakbedekkingsbedrijf ben je allereerst zelf verantwoordelijk
voor je dakdekkers. Neem dus het initiatief en zorg dat je je arbozaken, zeker ook op het gebied van
stofaanpak, op orde hebt. Op deze sheet staan de te nemen acties.
Sheet 24
Vegen is ook een activiteit waarbij vaak stof vrij komt. Je kunt nu eenmaal geen regenbui op
bestelling regelen. Maar je kunt wel voor een stofzuiger zorgen (met een lange buis). Dit ook om
verkeerde werkhoudingen te voorkomen.
Bij sloopwerkzaamheden is het belangrijk dat je van de wind af werkt. Verder kan ook hier afzuiging,
afscherming en nathouden een oplossing zijn.
Sheet 25
Zoals eerder gezegd: let op het gevaar voor derden. Zorg voor een goed gebruik van stortkokers en
afgesloten containers. Let er daarbij op dat de kosten voor arbomaatregelen vaak ook te koppelen
zijn aan maatregelen in het kader van milieubeheer/recycling.
Sheet 26
Let er op dat bij het gebruik van machines geen nieuw risico ontstaat waardoor uiteindelijk ‘het
medicijn erger is dan de kwaal’. Het is van groot belang te zorgen voor directe afzuiging,
ergonomisch materieel en vooral: goed passende koppel- en hulpstukken. Anders ben je alsnog het
(meestal onzichtbare) stof kwijt. Daarom zou het nuttig zijn om in het bedrijf en op locaties eventueel
te kunnen voorzien in metingen.
Sheet 27
Filter en stofbril (PBM) zijn dus de laatste opties! En ook hier is van belang: ze moeten passend en
hygiënisch zijn voor persoonlijk gebruik. Geef goede instructie! De asbestbranche heeft ook veel
kennis en informatie over ademhalingsbescherming (zie www.abm-campagne.vezelveiligheid.nl)
Sheet 28
Dus: zorg ervoor dat stof niet blijft opwaaien. Voorkom of beheers het in je bedrijf en op het dak. Doe
dit door de maatregelen in de bedrijfs-RI&E.
De arbo voorlichters van SBD komen je graag ondersteunen. Maak er gebruik van!
Sheet 29
De op deze sheet genoemde maatregelen kun je in feite 1-op-1 opnemen in een project (deel) V&Gplan en met de hoofdaannemer/opdrachtgever bespreken. Maar – zoals eerder gemeld – probeer al
bij het aannemen van het werk blootstelling aan stof zo veel mogelijk te voorkomen!
3

Download Report