Lees meer.

WAARDEREND ONDERZOEK
SAMEN KENNIS ONTWIKKELEN EN TOEKOMST MAKEN VANUIT AANWEZIGE
STERKTES
Het gebeurt. Een beleidsgericht onderzoek bevat uitstekende analyses en beleidsaanbevelingen,
maar krijgt geen weerklank omdat de resultaten niet stroken met de overtuigingen van de
betrokkenen die de aanbevelingen handen en voeten moeten geven. Die ervaring leert dat het
daarom van cruciaal belang is om er als beleidsgericht onderzoeker voor te zorgen dat de
betrokkenen zich mede-eigenaar voelen van wat er in het onderzoek aan kennis is ontwikkeld, en zo
enthousiast zijn dat ze meteen aan de slag willen gaan met wat die kennis aan
toekomstmogelijkheden biedt.
Om dat waar te maken, heeft het IKKS al van bij de start het 'Waarderend Onderzoek' (of
Appreciative Inquiry) omarmd. Zo kregen de onderzoeken voor PSC, stad Gent, Welzijnszorg en De
Loodsen vorm op basis van werkvormen of elementen die centraal staan in het 'Waarderend
Onderzoek'.
De basiscomponenten van Waarderend Onderzoek
Cooperrider, één van de bedenkers van deze benadering, presenteert 'Waarderend Onderzoek' als
een specifieke veranderfilosofie voor organisaties die vertrekt vanuit volgend uitgangspunt: ‘Een
organisatiesysteem ontwikkelt zich positief van zodra mensen gezamenlijk gaan onderzoeken wat er
werkt, wat ze graag willen voor de toekomst en in het licht daarvan manieren verkennen om
successen uit te bouwen, sterktes te benutten en zo die gewenste toekomst te realiseren.’ In deze
definitie valt op dat, zoals de naam het zelf aangeeft, 'Waarderend Onderzoek' twee cruciale
componenten bevat. Het gaat ten eerste om onderzoek, om een groep mensen die gezamenlijk een
bepaald thema onderzoeken, en ten tweede om een specifieke wijze van onderzoeken die
waarderend wordt genoemd.
Samen kennis ontwikkelen door middel van participatief onderzoek
De eerste component, het 'onderzoek', verwijst naar de kernactiviteit van deze benadering. In het
Engels kiest men in dat opzicht niet toevallig voor de term 'inquiry', in plaats van 'research'. Met die
keuze wil men duidelijk maken dat men de onderzoeksactiviteit definieert als het stellen van een
toekomst-openende vraag, het zoeken en blijven zoeken, en het steeds opnieuw vinden van nieuwe
mogelijkheden. Door de vraag en het zoeken zo centraal te zetten, laat deze benadering ook toe om
kennis te laten groeien uit verwondering en nieuwsgierigheid over de werkelijkheid.
Sint-Jacobsmarkt 43 – 2000 Antwerpen – Tel : 0032 3 225 02 26
www.ik-ks.org
Onderzoek is in die zin per definitie spiritueel van aard, omdat ze haar oorsprong vindt in een
ervaring van de mysteries die de werkelijkheid en het menselijk samenleven voor ons in petto
hebben.
Typisch aan het 'Waarderend Onderzoek' is verder de overtuiging dat kennisontwikkeling geen
individueel gebeuren is, maar groeit uit de interactie tussen verschillende mensen. Om dat
gezamenlijke zoekproces naar kennis te kunnen vormgeven, is dan ook een empirisch en participatief
onderzoeksdesign vereist. Interviews en focusgroepen, workshops en groepsevenementen maken
het immers mogelijk zich samen met betrokkenen over de voorliggende vragen te buigen en samen
inzichten te verwerven die nieuwe perspectieven op de toekomst bieden. Acties die daaruit
voortvloeien zijn daardoor ook van meet af aan gedragen door de betrokkenen zelf. In het onderzoek
over de toekomst van De Loodsen1 bijvoorbeeld startten we met de vrijwilligers het gezamenlijke
onderzoeksproces met de vraag om een al dan niet fictieve persoon te benoemen die men erg graag
zou willen ontmoeten en spreken, maar niet (meer) kan ontmoeten. Over wat zou men met die
persoon willen spreken? Welke vraag zou op de lippen branden? De verhalen die de vrijwilligers als
antwoord op die vraag vertelden, leidden niet alleen tot een boeiend gesprek. Ze legden ook de
gemeenschappelijke onderliggende spiritualiteit van vele vrijwilligers in De Loodsen bloot en zorgden
ervoor dat die spiritualiteit op dat moment ook samen werd ontdekt en beleefd. Over gezamenlijke
kennisontwikkeling gesproken!
Vertrekken vanuit sterktes maakt enthousiast
De tweede component van deze benadering, die vaak het meest in het oog springt, wordt gevormd
door het adjectief 'waarderend'. Dit adjectief zegt hoe men in deze benadering aan onderzoek wil
doen of hoe men de centrale vragen wil stellen, namelijk vanuit de sterktes en de wensen van een
groep mensen of een organisatie. De kennis die zo vorm krijgt, wordt vervolgens gewaardeerd, door
ze in te zetten in het licht van de toekomst. Hoe kunnen we wat nu al aan kracht aanwezig is,
versterken opdat die krachten in de toekomst overal in de organisatie voelbaar worden?
Ook hier wijkt het 'Waarderend Onderzoek' dus af van het klassieke onderzoekswerk, dat veel belang
hecht aan het formuleren van een probleemstelling en op die analyse de onderzoeksvraag en het
onderzoeksproces baseert. Door 'waarderend' te zijn, beweert deze onderzoeksbenadering niet dat
er geen problemen zijn of dat deze problemen met de mantel der liefde moeten worden bedekt.
1
De Loodsen is een sociaal-katholieke organisatie uit Antwerpen. De organisatie maakt kandidaat-vrijwilligers
die interesse hebben om te werken in welzijnsorganisaties wegwijs, ontwikkelt vernieuwende pastorale
initiatieven in de stad, en speelt zelf via concrete projecten in op de noden in de samenleving, in het bijzonder
de noden van groepen die zich aan de marge van de samenleving bevinden of uit de boot vallen. Voor een
samenvatting van het onderzoek voor De Loodsen verwijzen we naar de volgende nieuwsbrief, zie ook
www.deloodsen.be
Sint-Jacobsmarkt 43 – 2000 Antwerpen – Tel : 0032 3 225 02 26
www.ik-ks.org
Het gaat er wel van uit dat elk probleem positief geherformuleerd moet worden vooraleer het de
aanwezige krachten en creativiteit bij de betrokkenen kan blootleggen, aanboren en versterken. In
dat licht koos het IKKS er ook voor om in het project rond katholieke traditie niet te focussen op
leemtes in katholieke sociale organisaties met betrekking tot de katholieke traditie.
Centraal staat wel de wijze waarop de katholieke traditie in deze organisaties vertaald wordt zodat ze
levengevend wordt voor de samenleving (zie deze nieuwsbrief voor meer uitleg over dit project). Hoe
kunnen we vervolgens vanuit de kennis die we zo ontwikkelen de katholieke traditie als
levengevende kracht in de samenleving verder vormgeven en versterken? Alleszins geloven we dat
die waarderende onderzoeksaanpak betrokkenen in organisaties warmer en enthousiaster zal maken
om met dit thema aan de slag te gaan.
De IKKS-factor
De cyclische methode van het ‘Waarderend Onderzoek’ met zijn vier fasen (verkennen, verbeelden,
plannen en uitvoeren) is in Vlaamse organisaties aan een opgang bezig. Het IKKS sluit bij die
beweging aan als het gaat om onderzoek op het snijpunt van religie en samenleving. Het voegt hier
bovendien een sterke onderzoekscomponent aan toe door zijn inhoudelijke en methodologische
expertise in te zetten. Goed ‘Waarderend Onderzoek’ in een organisatie vereist immers dat men het
thema positief en haarfijn kan herformuleren en een scherp zicht heeft op het gehanteerde discours
en de geleefde identiteit van een organisatie. Dat vraagt echter tijd – tijd die medewerkers van
organisaties vaak niet bezitten -– om, naast de workshops en groepsevenementen, relevante
documenten en literatuur te analyseren, om participerende observaties, interviews en focusgroepen
te doen, en om enquêtes af te nemen die aftoetsen of er in de gehele organisatie voldoende
draagvlak bestaat om de geplande acties uit te voeren. Bovendien kan het IKKS de kennis die in een
bepaalde organisatie ontwikkeld werd in dienst stellen van andere organisaties door ze in tekstvorm
en tools om te zetten, of ze in dienst van het wetenschappelijke en publieke debat over religie en
samenleving doordenken.
Kortom: ‘het Waarderend Onderzoek’ biedt het IKKS een kader en een methode om op een
vernieuwende en enthousiasmerende wijze kennis te ontwikkelen op het snijpunt van religie en
samenleving.
Voor meer informatie over het IKKS en het ‘Waarderend Onderzoek’, contacteer Goedroen
Juchtmans, [email protected]
Sint-Jacobsmarkt 43 – 2000 Antwerpen – Tel : 0032 3 225 02 26
www.ik-ks.org

Download Report