EVALUATIE VAN
EEN SEIZOEN PULSVISSERIJ
OP GARNAAL MET HA 31
ILVO MEDEDELING nr 157
maart 2014
Bart Verschueren
Heleen Lenoir
Lore Vandamme
Bart Vanelslander
Evaluatie van
een seizoen pulsvisserij
op garnaal met HA 31
ILVO MEDEDELING nr 157
maart 2014
ISSN 1784-3197
Wettelijk Depot: D/2014/10.970/157
Dit rapport ‘Evaluatie van een seizoen pusvisserij op garnaal met HA 31’ heeft als bedoeling een
uitgebreid, zo compleet mogelijk en voor de sector nuttig document, rond de doeltreffendheid en de
implementatie van het vissen met de garnaalpuls aan boord van een garnaalkotter voor te leggen en
aan alle belanghebbenden te communiceren.
Dit project werd uitgevoerd in opdracht van de Stichting Verduurzaming Garnalenvisserij. Oprechte
dank aan alle instanties, partners, rederijen en personen die dit project mogelijk maakten en steunden.
1
2
INHOUD
Inhoud ...................................................................................................................................................... 3
Samenvatting ........................................................................................................................................... 5
1
Inleiding ............................................................................................................................................ 9
1.1
Algemene beschrijving garnaalvisserij ...................................................................................... 9
1.2
Socio-economische achtergrond ............................................................................................ 10
1.2.1
Aanvoer ............................................................................................................................ 10
1.2.2
MSC certificering.............................................................................................................. 11
1.2.3
Garnaalvisserij in mariene beschermde gebieden .......................................................... 11
1.3
Bijvangstproblematiek ............................................................................................................. 12
1.3.1
Bijvangst van ondermaatse garnalen .............................................................................. 12
1.3.2
Bijvangst van vissen ........................................................................................................ 12
1.4
Benthische impact ................................................................................................................... 13
1.4.1
1.5
2
3
De impact op benthische gemeenschappen in de Waddenzee ...................................... 14
1.4.1.1
Lanice riffen .............................................................................................................. 14
1.4.1.2
Sabellaria riffen ......................................................................................................... 15
1.4.1.3
Zeemosvelden .......................................................................................................... 15
1.4.1.4
Mossel- en oesterbanken ......................................................................................... 16
1.4.1.5
Zeegrasvelden .......................................................................................................... 16
Visserijtechnische maatregelen met het oog op verduurzaming ............................................ 17
1.5.1
Grotere maaswijdte .......................................................................................................... 17
1.5.2
Sorteerrooster .................................................................................................................. 17
1.5.3
Zeeflap ............................................................................................................................. 17
1.5.4
Brievenbus ....................................................................................................................... 18
1.5.5
Pulsvisserij ....................................................................................................................... 19
Doelstellingen ................................................................................................................................ 23
2.1
Achtergrond ............................................................................................................................. 23
2.2
Doelstellingen .......................................................................................................................... 24
Materiaal en methoden .................................................................................................................. 25
3.1
Algemene experimentele opzet .............................................................................................. 25
3.1.1
Vergelijking puls versus traditioneel ................................................................................ 25
3.1.2
Effect van de pulsintensiteit ............................................................................................. 25
3.2
Vaartuig ................................................................................................................................... 26
3
4
3.3
Apparatuur .............................................................................................................................. 27
3.4
Vistuigen ................................................................................................................................. 29
3.5
Toegepaste puls ...................................................................................................................... 32
3.6
Data ......................................................................................................................................... 34
3.6.1
Staalname ........................................................................................................................ 34
3.6.2
Bepalen van de omgevingsvariabelen ............................................................................. 35
3.6.3
Trekkrachtmeting ............................................................................................................. 36
3.6.4
Statistische analyse ......................................................................................................... 36
Resultaten ...................................................................................................................................... 39
4.1
4.1.1
Algemene zeereisgegevens en omgevingsvariabelen .................................................... 39
4.1.2
Vangstvolumes ................................................................................................................ 43
4.1.3
Bijvangst van commerciële vissoorten............................................................................. 47
4.1.4
Bijvangst van niet-commerciële soorten .......................................................................... 55
4.1.5
Invloed van de omgevingsvariabelen .............................................................................. 58
4.1.6
Trekkrachtmeting ............................................................................................................. 58
4.2
5
6
Vergelijking puls versus traditioneel ........................................................................................ 39
Effect van de pulsintensiteit .................................................................................................... 59
4.2.1
Algemene zeereisgegevens en omgevingsvariabelen .................................................... 59
4.2.2
Vangstvolumes ................................................................................................................ 64
4.2.3
Bijvangst van commerciële vissoorten............................................................................. 72
4.2.4
Bijvangst van niet-commerciële soorten .......................................................................... 79
Discussie ........................................................................................................................................ 83
5.1
Vergelijking puls versus traditioneel ........................................................................................ 83
5.2
Invloed omgevingsvariabelen ................................................................................................. 84
5.3
Effect pulsintensiteit ................................................................................................................ 85
5.4
Gebruikte methodologie .......................................................................................................... 86
5.5
Belang van het vistuigontwerp ................................................................................................ 86
5.6
Bodemberoering ...................................................................................................................... 87
Conclusies...................................................................................................................................... 89
Referenties ............................................................................................................................................ 91
Lijst met figuren ..................................................................................................................................... 95
Lijst met tabellen .................................................................................................................................... 99
4
SAMENVATTING
De garnaalvisserij in de Noordzee is een belangrijke economische activiteit. Het epicentrum van deze
visserij situeert zich in de Waddenzee. Jaarlijks worden gemakkelijk 35.000 ton garnalen, met een
marktwaarde van 70 tot 120 miljoen euro aangevoerd door een 600-tal Nederlandse, Duitse, Deense,
Belgische en Engelse garnaalkotters.
Toch kampt de garnaalvisserij met enkele belangrijke problemen. Zo is er de ongewenste bijvangst
van grote hoeveelheden vissen, te kleine garnalen en andere mariene organismen. Dit is een gevolg
van de povere selectieve eigenschappen van de fijnmazige boomkornetten. Het feit dat de visserij
doorgaat in kwetsbare kustgebieden en estuaria, zoals de Waddenzee, broedkamers voor vele
diersoorten, vergroot dit probleem. Ook het contact tussen het gesleepte vistuig en de zeebodem
roept vragen op. Deze milieu-impact stelt de garnaalvisserij steeds vaker in een slecht daglicht. Het
verbeteren van de selectiviteit en het reduceren van het bodemcontact in de garnaalvisserij heeft dan
ook duidelijke voordelen en is zowel vanuit ecologisch als economisch perspectief van belang.
De bestaande technische vistuigaanpassingen die het verhogen van de selectiviteit als doel hebben
focussen louter op aanpassing van het net. Deze maatregelen beogen een verbeterde filtering of
scheiding van de vangst in het vistuig. Het nadeel hierbij is dat alle gevangen dieren effectief in
contact komen met het vistuig vooraleer ze kunnen ontsnappen. Een mogelijk betere benadering is
vermijden dat de ongewenste bijvangst in het net terechtkomt. Een alternatieve vangststimulus ter
hoogte van de netmond kan hiervoor zorgen. In een traditionele garnaalboomkor wordt een
mechanische vangststimulus veroorzaakt door de klossenpees. Het contact met de klossen, de
turbulentie van het water en/of de trillingen in het sediment stimuleren de meeste dieren in de
omgeving van het vistuig, waardoor er veel ongewenste dieren bijgevangen worden.
Een zinvol alternatief voor de mechanische vangststimulus is het gebruik van een elektrisch pulsveld
in de netopening. Een kortstondige hoge piekspanning (‘prik’), met steile opgaande en dalende flank is
ideaal om de gewenste garnalenrespons, een simultane en opwaartse springbeweging uit te lokken.
Met een herhalingsfrequentie van 5 Hz bereiken de garnalen hierbij een verticale hoogte tot 50 cm
boven de zeebodem.
Eerder wetenschappelijk onderzoek heeft duidelijk het lengte- en soort selectief potentieel van de
pulsvisserij aangetoond, zowel in lab experimenten als in het veld. De Hovercran is een aangepaste
garnaalboomkor waarin de klossenpees volledig verwijderd en vervangen wordt door 12 lichte
elektroden. Bovendien bevindt het net zich hoger in de waterkolom, waardoor het als het ware zweeft
en er dus amper bodemcontact is. Niet-doelsoorten kunnen ontsnappen onder het net. In 2009 werd
dit vistuig bekroond tijdens de WWF Smart Gear Competition. Uit een reeks verkennende
experimenten op zee, zowel met de Hovercran (O 191) als met andere pulsvistuigen met lichte
klossenpezen (TX 25, SD 33) bleek dat een selectieve, verhoogde onderpees een vluchtweg creëerde
voor de meeste bijvangstsoorten. Afhankelijk van het type optuiging werd de bijvangst met 15 % tot 65
% gereduceerd.
Voorafgaand aan deze studie werd echter nooit een uitgebreide vangstvergelijking uitgevoerd met een
ongewijzigd type puls- en traditioneel vistuig over een volledig garnaalseizoen in commerciële
omstandigheden. Ook de vergelijking tussen een puls- en een traditioneel vistuig, allebei uitgerust met
een zeefnet, was nog niet beproefd. Om deze kennisleemtes op te vullen gaf de Stichting
5
Verduurzaming Garnalenvisserij opdracht tot het uitvoeren van een uitgebreide analyse aan boord van
HA 31 gedurende het visseizoen 2013.
In dit onderzoek werd een gedetailleerde vangstvergelijking uitgevoerd tussen een pulsvistuig en een
traditionele garnaalboomkor tijdens vier commerciële zeereizen aan boord van de garnaalkotter HA
31. Zo werden gepaarde waarnemingen verzameld die een statistisch betrouwbare vergelijking
mogelijk maken tussen de twee vistuigen.
De vangstvergelijkingen onder strikt commerciële condities toonden aan dat er enkel in de
zomermaanden een hogere vangst van commerciële garnalen optrad met het pulsvistuig (+ 16 % in
juni en + 9,4 % in september). In oktober en december was er geen significant verschil te zien in de
vangst van marktwaardige garnalen. De bijvangst van teruggooigarnalen was significant lager met het
pulsvistuig (- 19 tot - 33 % minder) gedurende drie van de vier zeereizen. De bijvangst van vissen en
bodemdieren was voor alle zeereizen significant lager (- 50 tot - 76 %) met het pulsvistuig. De reductie
in de bijvangst van commerciële vissoorten was vooral zeer opvallend voor schol en tijdens bepaalde
zeereizen ook voor schar, bot, kabeljauw en wijting. De bijvangst van weinig mobiele bodemdieren
zoals mesheften, nonnetjes, zeeanemonen en zeesterren werd tevens sterk gereduceerd met het
alternatieve pulsvistuig. Ook voor veel mobiele bijvangstsoorten zoals donderpadden, grondels,
gewone strandkrab, gewone zeester, harnasmannetje, zeenaalden en haringachtigen was er
significant minder bijvangst met de puls.
De combinatie van een aangepaste garnaalboomkor met een ‘vierkant’ net met zeeflap en een
gereduceerde klossenpees met 11 klossen, met daarin een elektrisch pulsveld vertoont dus een sterk
verbeterde selectiviteit ten opzichte van een traditionele garnaalboomkor met zeeflap. Het
onderzochte pulsvistuig op HA 31 blijkt zeer efficiënt te zijn in het reduceren van de bijvangst van 0jarige schol. Net hierin schiet de zeeflap tekort. De verbeterde selectiviteit in het HA 31 pulsvistuig
wordt vermoedelijk veroorzaakt door de toepassing van een rechte, gereduceerde klossenpees. Met
slechts 11 ellipsvormige klossen over de volledige vistuigbreedte (i.p.v. 36 klossen in het traditionele
vistuig) ontstaat er vrije tussenruimte tussen de onderpees en de zeebodem. Dit blijkt de ideale
ontsnappingsopening voor niet-doelsoorten. Aangezien de garnalen door het pulsveld gestimuleerd
worden om verticaal op te springen van de zeebodem worden zij toch gevangen in het net. De soort
specifieke laagfrequente puls in combinatie met de gereduceerde klossenpees verklaart de sterke
bijvangstreductie.
Ook het effect van de wijzigende omgevingsvariabelen op het functioneren van beide vistuigen werd
onderzocht. Statistische modellen (linear mixed-effects models) toonden aan dat de watertemperatuur
van belang is voor de vangst van commerciële garnalen. Bij hogere watertemperaturen werden er
meer commerciële garnalen gevangen met de puls. De ervaring van de HA 31 schipper die sinds 2011
onafgebroken met de puls vist, leert dat het pulsvistuig vooral een vangstvoordeel oplevert in helder
en half troebel water gedurende de dag. Overdag en bij helder water graven de garnalen zich in het
zand als bescherming tegen predatoren. Het pulsvistuig is dan vermoedelijk beter in staat om de
garnalen gedwongen uit de zeebodem op te laten springen, waardoor de pulsvisserij ook overdag en
in helder water goede vangsten oplevert.
Tijdens één van de zeereizen werden trekkrachten gemeten in de beide vislijnen aan boord van HA
31. De gemiddelde trekkracht in de vislijn van het pulsvistuig bedroeg hierbij 0,616 ton. In de vislijn
van het traditionele vistuig was de gemiddelde trekkracht 22,8 % hoger met 0,798 ton.
6
e
Om het effect van de pulsamplitude op de vangstefficiëntie na te gaan werd in een 2 experiment
gedurende twee zeereizen vergelijkend gevist met twee identieke pulsvistuigen. Hierbij werden
verschillende pulsintensiteiten gebruikt aan bakboord en stuurboord. Het uitschakelen van het
elektrisch veld in het pulsvistuig resulteerde in een significante vangstreductie van commerciële
garnalen en pufgarnalen. Het opdrijven van de pulsintensiteit resulteerde in hogere commerciële
vangsten tot een bepaald optimum wordt bereikt. M.a.w. het opdrijven van de puls tot een hogere
pulsintensiteit voorbij het optimum leidt niet tot betere vangsten. Deze proeven tonen ook duidelijk aan
dat de garnalen gestimuleerd worden door het pulsveld en niet zozeer door de gereduceerde
klossenpees. Er werden geen statistische verschillen gevonden tussen de volumes van de bijvangst
bij de verschillende pulsintensiteiten. De pulsintensiteit heeft dus weinig effect op de bijvangst van
vissen en bodemdieren.
De uitgesproken bijvangstreductie van vissen, bodemdieren en pufgarnalen, terwijl de vangst van
commerciële garnalen gelijk blijft of zelf iets hoger is, is zeer sterk gelinkt met het ontwerp van het
pulsvistuig aanwezig op de HA 31. De resultaten van deze veldproeven zijn dus niet zomaar te
veralgemenen voor de andere pulsvistuigen aanwezig op andere vaartuigen. Dit benadrukt het belang
van het vistuigontwerp in het behalen van de vooropgestelde doelstellingen.
7
8
1
1.1
INLEIDING
Algemene beschrijving garnaalvisserij
De grijze garnaal, Crangon crangon, komt algemeen voor langs de Atlantische kust van Europa, van
het noorden van Noorwegen tot aan de Atlantische kust van Marokko in het zuiden, met inbegrip van
de Middellandse Zee en de Zwarte zee. Ondiepe kustwateren en estuaria met een diepte van 0 tot 20
m en met zanderige of slijkerige bodems zijn de belangrijkste vindplaatsen. Overdag en in helder
water, bij goede zichtbaarheid, graven garnalen zich in de zeebodem in (Hagerman 1970). Indien de
zichtbaarheid vermindert bij verhoogde turbiditeit of gedurende de nacht verlaten ze hun schuilplaats
en worden ze actief. Met dit typische gedrag beschermen ze zichzelf tegen predatoren. Dit verklaart
waarom garnalenvissers vooral goede vangsten behalen tijdens de nacht of in troebel water. De grijze
garnaal wordt commercieel bevist in de Noordzee door boomkorkotters, uitgerust met twee
garnaalboomkorren met fijnmazige netten (maaswijdte ca. 20 mm, minimaal 16 mm). De vangsten
worden aan boord mechanisch gesorteerd, waarna de ongewenste bijvangst wordt teruggegooid. Het
sorteren gebeurt tegenwoordig meestal met een roterende spoel- en sorteermachine. In de
Nederlandse garnaalvisserij is dit een eis om te kunnen beschikken over een garnalenvergunning. De
commerciële garnaalfractie (doorgaans garnalen > 45 mm) wordt aan boord gekookt. Om de aanvoer
van ondermaatse garnalen te beperken mag elke aanlanding maximaal 15 % ziftsel bevatten. Dit
wordt gecontroleerd met een zeef met een zeefwijdte van tenminste 6,8 mm.
De visserij is niet onderworpen aan enige TAC regelgeving. Er wordt immers aangenomen dat de
grijze garnaal stocks moeilijk overbevist kunnen worden (Welleman et al. 2001). De soort is immers
kortlevend en kent bovendien een snelle reproductiecyclus.
De internationale garnalenvloot omvat ongeveer 600 vaartuigen, allen met een motorvermogen kleiner
dan 221 kW. Ongeveer 450 van deze vaartuigen hebben hun thuisbasis in Nederlandse en Duitse
havens. De resterende schepen opereren vanuit Deense, Engelse en Belgische vissershavens.
Traditioneel zijn de kotters vrij kleine schepen, afgestemd op de kustvisserij. In Nederland echter zijn
de grotere garnalenkotters talrijker. Deze Eurokotters kunnen verder uit de kust opereren en zijn
bovendien beter bestand tegen ruwe weersomstandigheden.
Garnalenkotters zijn doorgaans uitgerust met twee lichte boomkorren. De lengte van de boom varieert
tussen 5 en 9,5 m. Het vistuig is over het algemeen een factor 5 tot 6 lichter dan de platvisboomkor.
Het gemiddelde gewicht van de slof, de boom en de klossenpees is respectievelijk 200 kg, 260 kg en
300 kg. De Nederlandse vistuigen zijn doorgaans 200 kg zwaarder dan de Belgische en de Duitse.
Om de garnaal te laten opschrikken van de zeebodem wordt een klossenpees gebruikt. Deze is
opgebouwd uit 24 tot 40 ellips- of cilindervormige rubberen klossen met een gemiddelde doorsnede
van 20 cm en een gemiddelde breedte van 13 cm. Doorheen elke klos loopt een stalen as en deze
assen worden onderling verbonden met kettingschalmen. Het geheel wordt tussen de sloffen van de
boomkor opgehangen.
Het overgrote deel van de garnaalvisserij gaat door in de kustgebieden van de ICES zones IVb en
IVc. Vanaf de Belgische kust langs de Nederlandse en de Duitse kust tot aan Denemarken. In de
Engelse wateren vindt de visserij plaats in het estuarium van de Wash en uitzonderlijk in het estuarium
van de Thames. Op kleine schaal wordt de visserij ook her en der uitgeoefend aan de Franse kust, in
9
het estuarium van de Taag en aan de Adriatische zee (Campos et al. 2008). De Waddenzee is een
extra productieve visserijzone.
1.2
Socio-economische achtergrond
1.2.1
Aanvoer
Sinds 2003 verkeert de garnaalvisserij in een historische recordperiode wat de aanvoer betreft met
een gemiddelde totale aanlanding van ongeveer 34 miljoen kg per jaar (ICES 2013). Bovendien
houden de officiële cijfers geen rekening met een aanzienlijke hoeveelheid niet gerapporteerde
vangsten (ICES 2008). Met ongeveer 32,3 miljoen kg aangeland in 2012 was de aanvoer voor het
eerst terug iets lager dan de 9 voorafgaande jaren (ICES 2013). De aanvoer van garnalen vertoont
doorgaans een typisch seizoenaal patroon. De aanvoer is laag in de winter, wordt gevolgd door een
vangsttoename in de lente en eindigt met een heel productieve nazomer- en herfstvisserij. De
Nederlandse vloot (ca. 15.000 ton in 2012) en de Duitse vloot (ca. 12.500 ton in 2012) zijn samen
goed voor 83 % van de totale aanvoer. De kleinere Deense, Belgische, Engelse en Noord-Franse
vloten voerden respectievelijk 10 %, 3 %, 3 % en 1 % van de 32.277 ton garnalen aan in 2012 (ICES
2013). De totale aanvoer heeft een marktwaarde van ongeveer 70 tot 90 miljoen euro (Catchpole et al.
2008). Meer dan 1.000 vissers zijn tewerkgesteld in de garnaalvisserijvloot (Neudecker et al. 2011).
België is de belangrijkste afzetmarkt met meer dan de helft van de totale EU consumptie, gevolgd
door Nederland en Duitsland. Meer dan 90 % van de Noordzeegarnalen worden gepeld verkocht. Het
pellen gebeurt hoofdzakelijk handmatig in reusachtige pelateliers door enkele duizenden
Marokkaanse pelsters. Deze garnalen zijn gemiddeld 14 dagen onderweg en worden behandeld met
bewaarmiddelen zoals benzoëzuur en sorbinezuur om bederf tegen te gaan. Tegenwoordig wordt ook
steeds meer machinaal gepeld in Nederlandse pelbedrijven.
De Europese handel in Noordzeegarnalen wordt hoofdzakelijk gedomineerd door twee Nederlandse
bedrijven, Heiploeg (in 2014 overgenomen door Parlevliet en Van der Plas) en Klaas Puul, die samen
80 tot 85 % van de totale jaarlijkse vangst opkopen en verhandelen. De garnaalvisserij heeft een vrij
directe prijs-aanbod relatie, waarbij de marktprijs min of meer afneemt met dezelfde proportie
waarmee de vangst stijgt. De opslag van diepvriesvoorraden bij de groothandel, de beperkte
pelcapaciteit en de variabele vangstcapaciteit complexeren de prijsvorming van grijze garnalen. Het
wisselende aanbod verklaart waarom de garnaalprijs seizoenaal zeer sterk kan fluctueren. Zo
beleefden de vloten in Duitsland, Denemarken en Nederland in het voorjaar van 2011 economisch
harde tijden omdat de kiloprijs meermaals onder de 2 euro zakte. Gedurende de zomer van 2012
daarentegen was de aanvoer eerder beperkt, met erg hoge marktprijzen tot gevolg. Het is duidelijk dat
de capaciteit van de garnalenvloot de marktvraag zeer gemakkelijk kan overstijgen in perioden met
een groot aanbod van garnalen. Dit zorgt voor veel onverdeeldheid in de sector. Pogingen van de
PO’s (de producentenorganisaties) en de groothandel om de visserij te reguleren hebben in het
verleden geleid tot aanzienlijke geldboetes van de NMa (Nederlandse Mededingingsautoriteit,
tegenwoordig de Autoriteit Consument & Markt (ACM)) wegens overtreding van het Europese en het
Nederlandse kartelverbod (Goldsborough et al. 2014). Bijgevolg kunnen de PO’s of andere
belangenorganisaties geen afspraken maken over de aanlandingen en de prijzen.
De
technologische
(r)evolutie
inzake
scheepsbouwkunde,
navigatie,
visserijtechnieken
en
vangstverwerking heeft de capaciteit van de vissersvloten wereldwijd stelselmatig doen toenemen. Dit
10
fenomeen staat bekend onder de naam ‘technological creep’ (Rijnsdorp et al. 2005; Eigaard 2009).
Het betekent dat een vissersvloot met een schijnbaar constante capaciteit (inzake vermogen, tonnage
en aantal vaartuigen) door de jaren heen toch zijn effectieve capaciteit kan verhogen en in staat wordt
gesteld om meer te vangen met dezelfde visserij-inspanning. Ondanks de term ‘creep’ is de
technologische ontwikkeling meestal geen continu proces, maar gaat ze in sprongen vooruit, meestal
door de introductie van nieuwe technologie. Ook in de garnaalvisserij is dit fenomeen bekend. Zo
heeft bijvoorbeeld de invoering van de automatische vangstsorteermachine een zeer grote invloed
gehad op de efficiëntie aan boord. Technologische vooruitgang is niet te stoppen en hoe men hiermee
omgaat bepaalt grotendeels het succes van een economie.
1.2.2
MSC certificering
In 2007 startte de Coöperatieve Visserij Organisatie (CVO) voor de garnaalvisserij met een
certificeringstraject voor een duurzame visserij volgens de principes en de criteria van de Marine
Stewardship Council (MSC). MSC hanteert hiervoor 3 overkoepelende principes waaraan iedere
gecertificeerde visserij moet voldoen. Deze zijn: duurzame visbestanden (principe 1), minimale
milieubelasting (principe 2) en effectief beheer (principe 3).
Binnen dit certificeringstraject werd een managementplan opgesteld door de verenigingen PO Garnaal
en PO Nederlandse Vissersbond (GPO Garnaal & PO Nederlandse Vissersbond 2011). Het verbod
om tijdens het weekend te vissen, het verplicht gebruik van de zeeflap of een alternatief en het
gebruik van goedgekeurde spoel- en sorteerapparatuur zijn enkele van de opgestelde richtlijnen in dit
plan. Om de garnaalstock te beheren werd een zogenaamde Harvest Control Rule (HCR) opgesteld
om te kunnen voldoen aan MSC principe 1. Deze HCR bepaalt hoe de visserij-inspanning afgestemd
moet worden op de grootte van de garnaalstock. Volgens de HCR wordt de visserij-effort beperkt bij
lage dichtheden van garnalen. Hierbij wordt aangenomen dat de dichtheden van de garnalen worden
weerspiegeld in de gemiddelde aanlandingen van garnalen per uur vissen (= LPUE, Landing per Unit
of Effort). Aangezien er voorlopig geen wetenschappelijke onderbouwing is voor het belang van het
beheren van de garnalenpopulatie en de ACM de regulering van de aanvoer niet toestaat, werd de
HCR opgeschort. De ICES werkgroep WGCRAN stelde voor om een meer diepgaande studie van de
kritische LPUE’s uit te voeren. Deze studie wordt momenteel gedaan door de Universiteit van
Hamburg (Goldsborough et al. 2014).
1.2.3
Garnaalvisserij in mariene beschermde gebieden
Het overgrote deel van de garnaalvisserij in Nederland vindt plaats in recent aangewezen Natura 2000
gebieden. Voor de Noordzeekustzone geldt een verbeterdoelstelling voor de kwaliteit van habitattype
1110_B en voor de Waddenzee een verbeterdoelstelling voor habitattype 1110_A (Goldsborough et
al. 2014). De Waddenzee heeft daarbij nog een additionele beschermingsstatus op basis van de
Ramsar Conventie. Bovendien is de Waddenzee tevens Unesco werelderfgoed. Nederlandse vissers
die de garnaalvisserij uitoefenen moeten beschikken over een vergunning in het kader van de
Natuurbeschermingswet die gemiddeld elke 5 jaar opnieuw herzien wordt. Voor het vernieuwen van
de vergunningen moet een passende beoordeling worden uitgevoerd (Goldsborough et al. 2014).
Belangrijke aspecten voor het beoordelen van de ecologische duurzaamheid van de garnaalvisserij
zijn de effecten op de zeebodem en de bijvangsten. Daarnaast hebben vissers een vergunning nodig
in het kader van de Visserijwet. Voor de Waddenzee is dat een Garnalenvergunning Kustwateren
(GK) en voor de Noordzee- en de Zeeuwse kustwateren een Garnalenvergunning Visserijzone (GV).
11
In Nederland zijn er ongeveer 230 vergunningen vrijgegeven voor garnaalvisserij, waarvan 90
specifieke GK-vergunningen voor de visserij in de Waddenzee.
1.3
Bijvangstproblematiek
De garnaalvisserij vindt voornamelijk plaats in gebieden die van ecologisch groot belang zijn als
kraamkamers van vele vissoorten. Als gevolg van het gebruik van de fijnmazige netten en de locatie
van de visgronden in estuaria en kustgebieden, kampt de garnaalvisserij met een significante
ongewenste bijvangst van ondermaatse garnalen, (jonge) vissen en benthische ongewervelden. De
bijvangst wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van aanzienlijke aantallen juveniele rond- en
platvissen (hoofdzakelijk commerciële soorten zoals Wijting, Schol, Schar en Tong) en nietcommerciële bijvangstsoorten (hoofdzakelijk schaaldieren, stekelhuidigen en weekdieren).
1.3.1
Bijvangst van ondermaatse garnalen
Er is geen wettelijke minimum aanvoerlengte voor grijze garnaal in de EU, maar in de praktijk is er
weinig commerciële vraag naar garnalen kleiner dan 4,5 cm totale lengte. Nochtans worden garnalen
met een lengte niet groter dan 2 cm regelmatig gevangen (van Marlen et al. 1997). De vangsten
worden in regel volledig aan boord gesorteerd, waarbij de commerciële garnalen groter dan 4,5 cm
worden aangevoerd, terwijl de kleine garnalen hoofdzakelijk worden teruggegooid. De jaarlijkse
teruggooi van ondermaatse garnalen wordt geschat op 27.000 ton of 75 miljard individuen (Revill &
Holst 2004a). Dit komt overeen met ongeveer de helft (Lancaster & Frid 2002) tot meer dan twee
derde van de garnalenvangst in aantallen (van Marlen et al. 1997). In Nedersaksen in Duitsland kan
de fractie van commerciële garnalen terugvallen tot slechts 11 % (in gewicht) van de vangst (Walter
1997).
De overlevingskans van de ondermaatse, teruggegooide garnalen is vrij hoog en wordt geschat op
bijvoorbeeld 75 à 80 % voor de Solway Firth visserij (Lancaster & Frid 2002). Gelijkaardige cijfers
worden gerapporteerd door Revill (1999) die vaststelde dat 77 à 85 % van de ondermaatse garnalen
het vangst- en sorteerproces overleefde, zonder hierbij schade te hebben opgelopen.
1.3.2
Bijvangst van vissen
De bijvangst van commerciële vissoorten betreft voornamelijk Schol, Schar, Bot, Tong, Kabeljauw,
Wijting en Steenbolk. In mindere mate worden ook Tarbot, Griet, Dwergtong en Tongschar
bijgevangen. Reeds in de jaren vijftig (Tiews 1990) werden in Duitsland bemonsteringen
georganiseerd om de bijvangst te kwantificeren, om zo een idee te krijgen van de impact van de
garnaalvisserij op de stocks van de bijgevangen vissoorten. Deze bemonsteringen liepen door tot
1990 en de tijdreeks geeft een goed beeld weer van de seizoenaliteit van de bijvangst. Een tweede
belangrijke informatiebron over de bijvangst in de garnaalvisserij is het EU project RESCUE (van
Marlen et al. 1997) waarbij alle Europese garnalenvloten onderzocht werden. Helaas werd de
Nederlandse Waddenzee hierbij niet bemonsterd. Van Marlen et al. (1997) en Revill et al. (1999)
rekenden uit dat de bijvangst in de garnaalvisserij jaarlijks leidt tot een verlies van 928 miljoen
individuen Schol (Pleuronectes platessa), 55 miljoen Wijtingen (Merlangius merlangus), 42 miljoen
Kabeljauwen (Gadus morhua) en 16 miljoen individuen Tong (Solea solea). De
bemonsteringscampagnes focussen vooral op de commerciële soorten, veel minder is dus gekend
over de bijvangst van niet-commerciële vissoorten en invertebraten.
12
Aan de hand van deze campagnes werd het duidelijk dat de hoeveelheid en de samenstelling van de
bijvangst zeer variabel is doorheen de tijd en de ruimte. Deze variatie in vangstsamenstelling is
afhankelijk van de verschillende verspreidingspatronen en de habitatpreferenties van de soorten, de
leeftijdsklassen, de seizoenen, de visgronden en de migratiepatronen (Doeksen 2006).
De bijvangst in de garnaalvisserij wordt momenteel opgevolgd onder het EU DCF (Data Collection
Framework) dat van start ging in 2006, na de EU verordeningen EC 1639/2001 en EC 1581/2004. Het
aantal DCF staalnames is echter nog extreem laag en bemonstert slechts 0,01 % van de jaarlijkse ca.
500.000 slepen (Neudecker et al. 2011). De spreiding van de DCF staalnames houdt bovendien geen
rekening met het relatief belang van de verschillende visgronden (Neudecker et al. 2011).
De bijvangst in de garnaalvisserij heeft een nadelige impact op de rekrutering van rond- en platvis die,
in het belang van deze stocks, best tot het absolute minimum gereduceerd wordt. Het belang van
deze teruggooi werd in een bio-economische studie aangetoond (van Marlen et al. 1997). Het verlies
aan marktwaardige Tong, Schol, Wijting en Kabeljauw ten gevolge van de teruggooi in de Noordzee
garnaalvisserij bedraagt ongeveer twee derde van de totale omzet van de Noordzee garnalenvloot. De
potentiële aanlandingen aan Schol die aldus verloren gaan werden geschat tussen 7.000 en 19.000
ton (Revill et al. 1999), wat overeenkomt met ongeveer € 20 miljoen (van Marlen et al. 1997) en 10 25 % van de TAC in 1998 in de Noordzee.
De mate waarin de teruggooi de rekrutering van een vissoort beïnvloedt is afhankelijk van de
overleving van de teruggooi (van Marlen 1997). De sterfte van de bijvangst wordt sterk bepaald door
de verschillende kenmerken van het vangstproces zoals de sleepduur, de efficiëntie van het
sorteerproces, de duur van het verwerkingsproces, de condities aan boord, vogelpredatie, enz. Verder
is ook de gevoeligheid voor verwondingen, opgelopen tijdens het vangst-, sorteer- en het
teruggooiproces van belang (Doeksen 2006). Deze factoren verschillen sterk per soort en
grootteklasse. De mortaliteit bij rondvissen benadert 100 %, terwijl platvissoorten minder gevoelig zijn
(Lancaster 1999). De inschattingen van de mortaliteit van platvissen zijn echter vrij variabel. Tussen
de 15 % en 70 % voor Schol (Dahm et al. 2002; Revill et al. 1999; Berghahn et al. 1992) en tussen de
30 % en 50 % voor Tong (Dahm et al. 2002; Revill et al. 1999).
1.4
Benthische impact
Naast de bijvangstproblematiek heerst er hier en daar ook ongerustheid over de effecten van de
garnaalvisserij op de zeebodem en de daarmee geassocieerde organismen. In een poging om de
langetermijneffecten
van
visserij
geïnduceerde
veranderingen
op
de
epibenthische
soortensamenstelling van de Zuidelijke Noordzee in kaart te brengen, vergeleken Rumohr en Kujawski
(2000) kwalitatieve historische data uit de periode 1902 tot 1912 met meer recente gegevens uit 1986.
Ze toonden aan dat de soortenrijkdom aan bivalvia (tweekleppige weekdieren) gedaald was, terwijl
aaseter- en predatorsoorten (crustacea, gastropoda en echinodermata) vaker werden waargenomen
in 1986. De auteurs suggereren dat deze verschuivingen kunnen toegeschreven worden aan de
fysische impact van de visserij, maar tevens aan de voedselinput voor de aaseter- en predatorsoorten
door de teruggooi.
De meningen over de aard en de gevolgen van de effecten van de garnaalvisserij zijn vaak erg
uiteenlopend en tegenstrijdig. Sommige studies vermelden duidelijke effecten, terwijl andere studies
de garnaalboomkor eerder als een relatief licht vistuig beschouwen met een beperkte impact (Rumohr
13
et al. 1994; Vorberg 1997). Volgens Doeksen (2006) lijkt de sleepnetvisserij op zandige substraten in
kustwateren en estuaria (waar de garnaalvisserij voornamelijk plaatsvindt) geen noemenswaardig
probleem te zijn aangezien: (1) de mechanische verstoring van het substraat door het vistuig beperkt
is, (2) de verstoring miniem is in vergelijking met de verstoring door natuurlijke krachten, (3) de
mechanische verstoring van korte duur is door het hoge niveau van natuurlijke verstoring, (4) de
aanwezige soorten in dergelijke gebieden goed aangepast zijn aan de verstoring van de
habitatcondities. Dit suggereert dat kortstondige visserij-geïnduceerde verstoring een verwaarloosbaar
effect heeft. Dit is mogelijk niet het geval voor de langdurige en grootschalige verstoring van
substraten die meer stabiele en permanente structuren vormen, de zogenaamde biobouwers (Campos
2009). Een biobouwer is een soort die niet alleen reageert op het milieu, maar ook dat milieu sterk
weet te veranderen. Dergelijke substraten vervullen een uitgesproken habitatfunctie en ondersteunen
unieke soortenassemblages. De verstoring van deze relatief stabiele habitats zal een aanzienlijke
invloed hebben op de soortendiversiteit en -abundantie. Verschillende bewijzen tonen aan dat de
garnaalvisserij geen directe waarneembare effecten heeft op dergelijke habitats (zie verder). De
discussie over de impact van de visserij lijkt steeds vaker neer te komen op de veronderstelling dat de
rekolonisatie en rehabilitatie van fragiele, structuurvormende populaties verhindert wordt door de
visserij. Dit zou vooral een gevolg zijn van de repetitieve verstoring van het substraat waarop
dergelijke structuren zijn gevestigd. Deze hypothese is (nog) niet geverifieerd door wetenschappelijk
onderzoek, maar lijkt toch goed geaccepteerd. Er zijn momenteel diverse onderzoeken lopende om de
kennisleemtes inzake de bodemberoering in de garnaalvisserij op te vullen (o.a. het Europese Benthis
project ).
1.4.1
De impact op benthische gemeenschappen in de Waddenzee
Verstoring van de zeebodem is van belang wanneer dit van invloed is op de leefomgeving van de
benthische populatie die ze ondersteunt. Veranderingen aan epibenthische gemeenschappen zijn
meestal het duidelijkst wanneer sessiele epibenthische soorten achteruitgaan of verdwijnen (Riesen
en Reise 1982). Ook voor de Waddenzee, het garnaalvisserijgebied bij uitstek, wordt dit geïllustreerd
door de relatief plotse achteruitgang van een aantal opvallende sleutelsoorten en de habitats die zij
vormen. De belangrijkste zijn de Lanice en Sabellaria riffen, de oester- en mosselvelden (Ostrea
edulis en Mytilus edulis), de zeegrasvelden (Zostera marina) en de zeemosvelden (Sertularia
cupressina). Het aandeel van de garnaalvisserij in de achteruitgang van deze organismen in de
Waddenzee staat ter discussie. Wanneer men bedenkt dat de sublitorale zone van de Waddenzee
zeer intensief wordt bevist door de garnalenkotters, is het zeker waardevol om de invloed van de
visserij op deze gebieden te onderzoeken.
1.4.1.1
Lanice riffen
Schelpkokerwormen (Lanice conchilega) vormen een kokertje van zand en schelpengruis dat boven
het sediment uitsteekt. Deze kokerwormen kunnen dichtheden van meer dan 1.000 individuen per m²
bereiken en geven zo de aanblik van een rif. Schelpkokerwormen verhogen de zuurstof- en
nutriëntenuitwisseling en zorgen zo voor een geschikte omgeving voor rijke macrobenthische
gemeenschappen.
Lanice riffen komen bijvoorbeeld voor in de sublitorale zone in het Sleeswijk-Holstein nationaal park in
de Waddenzee. Wanneer deze riffen eenmalig bevist werden met een garnaalboomkor, dan waren de
sporen van de boomkorsloffen duidelijk zichtbaar. De boven het sediment uitstekende kokeruiteinden
14
(ca. 5 cm) werden hierbij afgeplat. De wormen zelf werden niet beschadigd omdat ze zich
terugtrokken in hun kokers. Tevens werden de kokers relatief snel heropgebouwd (Berghahn &
Vorberg 1998). Een sterker effect is zichtbaar bij de fauna die geassocieerd leeft met de Lanice riffen
(Rabaut et al. 2008). Momenteel blijft het onduidelijk wat de langetermijneffecten zijn op deze riffen na
regelmatige blootstelling aan garnaalvisserij.
1.4.1.2
Sabellaria riffen
Sabellaria spinulosa is een borstelworm die harde kokers bouwt met zand en mucus. Een
aaneensluitend netwerk van deze kokers stabiliseert het sediment en vormt op die manier een
substraat voor een diverse epibenthische gemeenschap. Deze riffen worden meerdere cm’s dik en
kunnen jarenlang aanwezig blijven. Sabellaria riffen komen subtidaal voor en vormen een habitat met
een hoge diversiteit van geassocieerde dieren en een hoge productiviteit. Vroeger kwamen Sabellaria
riffen algemeen voor in de (Duitse) Waddenzee (Richter 1927). Momenteel zijn ze zeer zeldzaam in
de Waddenzee (Lavaleije & Dankers 1993; Vorberg 2000).
Over de effecten van de garnaalvisserij op Sabellaria riffen in de Noordzee zijn de meningen verdeeld.
Verschillende studies aangaande het benthos van de Waddenzee schrijven de achteruitgang van de
Sabellaria riffen, door OSPAR geïdentificeerd als kwetsbare en zeldzame habitats (OSPAR 2006), toe
aan de garnaalvisserij (Riesen & Reise 1982; Buhs & Reise 1997). Een vergelijking van de
inventarisatie van benthossoorten uit de Norderaue regio van de Waddenzee tussen de periode 1923
- 1926 en 1980 (Riesen & Reise 1982) toonde aan dat Sabellaria spinulosa grotendeels verdween in
deze tijdsspanne. Lokale vissers beweerden de riffen met opzet te hebben verwijderd om
beschadigingen aan hun vistuigen te voorkomen. Buhs & Reise (1997) stellen dat het repetitieve
karakter van de garnaalvisserij heeft geleid tot de destructie van de Sabellaria riffen. Deze studies
worden echter bekritiseerd door Vorberg (2000), die via een experimentele studie aantoonde dat een
garnaalboomkor geen zichtbare schade aan de Sabellaria riffen veroorzaakte. Vorberg wijst er echter
op dat intensieve garnaalvisserij op middellange tot lange termijn gevolgen kan hebben op de
stabiliteit van Sabellaria riffen en op de aanmaak van nieuwe Sabellaria riffen. Andere menselijke
activiteiten zoals het aanleggen van dijken, kustbescherming, zandwinning, baggeren en inpoldering
zouden ook via wijzigingen in hydrografie een impact kunnen hebben op Sabellaria riffen. Het relatief
belang van de garnaalvisserij en de gewijzigde hydrografie in de teloorgang van de Sabellaria riffen is
echter nog niet opgeklaard.
1.4.1.3
Zeemosvelden
De zeecypres of zeemos (Sertularia cupressina) is een epibenthische, kolonievormende hydroidpoliep
die kan uitgroeien tot vertakte structuren met een hoogte van 30 cm. Tot de late jaren ‘60 waren de
belangrijkste vindplaatsen gesitueerd in de Waddenzee en het estuarium van de Thames. Op
plaatsen met harde substraten en matige zeestromingen kon de zeebodem volledig bedekt zijn met
deze ‘witte wieren’ (Wagler & Berghahn 1992). De uitgebreide zeemosvelden in de subtidale zone van
de Waddenzee gingen sterk achteruit in de vroege jaren ‘70 en zijn vandaag nagenoeg compleet
verdwenen (Berghahn & Offermann 1999). Over de oorzaak van de achteruitgang van deze
zeemosvelden zijn de meningen verdeeld. Gedurende vele tientallen jaren werd zeemos weggeharkt
van de zeebodem met lichte boomkorren voorzien van prikkeldraad. Er bestond immers een bloeiende
handel in gedroogd zeemos, dat gebruikt werd voor decoratieve doeleinden. Berghahn & Offermann
(1999) beargumenteren dat deze oogst zelf niet kan verantwoordelijk geacht worden voor het
grotendeels verdwijnen van de zeemosvelden. Het oogsten van het zeemos viel immers volledig stil in
15
1971, omdat de afzetmarkt ophield te bestaan. Op dat moment waren de velden nog wijdverspreid.
Ook de impact van de garnaalvisserij op Sertularia zou beperkt zijn volgens Berghahn & Offermann
(1999). Sertularia cupressina vormt flexibele structuren die bestand zijn tegen hoge drukkrachten en
de soort beschikt bovendien over een goed regeneratievermogen (Schmidt & Warner 1991). De
achteruitgang van Sertularia zou eerder het gevolg zijn van de simultane verdwijning van de
oesterbanken en de Sabellaria riffen die belangrijke substraten zijn voor de vasthechting van de
Sertularia kolonies. De schaarste aan harde substraten in een dynamische omgeving als de
Waddenzee zou deze hypothese kunnen bevestigen. Sertularia op zich is dan weer van belang voor
de spatval van mossels, aangezien mossellarven draadvormige structuren (zoals poliepenkolonies)
nodig hebben voor de eerste vasthechting aan de zeebodem (Lavaleije & Dankers 1993).
1.4.1.4
Mossel- en oesterbanken
De gewone (platte) oester (Ostrea edulis) is een inheemse oestersoort in de Noordzee die voorkomt
op harde substraten. Wanneer deze oesters in grote aantallen voorkomen kunnen zij aanzienlijke
oesterbanken vormen. Volgens Lavaleije & Dankers (1993) zijn de oester- en mosselvisserij
e
verantwoordelijk voor de verdwijning en achteruitgang van deze oesterbanken sinds de 17 eeuw.
Rechtstreeks zou de garnaalvisserij hierin geen rol gespeeld hebben. Volgens Lavaleije and Dankers
(1993) kan de garnaalvisserij wel één van de factoren zijn die een herstel van de oesterbanken in de
weg staat. Mosselbanken (Mytilus edulis) zijn voornamelijk terug te vinden in de getijdenzone op vaste
substraten waar zij eveneens een uniek habitat vormen met typische geassocieerde fauna en flora.
Natuurlijke factoren zoals ruwe weersomstandigheden en predatie, maar ook de mosselvisserij
kunnen een grote bedreiging vormen voor de mosselbanken op de tidale vlakten. De garnaalvisserij
zou een effect kunnen hebben op deze mosselbanken. Dit lijkt echter minimaal wanneer het effect van
de natuurlijke predatie en de weersomstandigheden in rekening gebracht wordt. Bovendien is
geweten van garnaalvissers dat zij zoveel mogelijk oester- en mosselbanken trachten te vermijden om
schade aan hun netten te voorkomen.
1.4.1.5
Zeegrasvelden
Zeegrassen zijn planten aangepast aan het onderwaterleven in brakke en zoute wateren. In de
Nederlandse zoute wateren komen 2 soorten voor: groot zeegras (Zostera marina L.) en klein zeegras
(Zostera noltii H.). Zeegrassen zijn een mooi voorbeeld van zogenaamde biobouwers. Zij zorgen
ervoor dat het water lokaal minder snel gaat stromen waardoor fijn slib wordt afgezet op de bodem.
Zeegras is tegenwoordig in Nederland een bedreigde soort en komt nog slechts op enkele plekken in
kleine velden voor, alles bij elkaar nog zo'n 150 hectare (Lavaleije and Dankers 1993). Vroeger was
ste
dit wel anders. Tot in de eerste helft van de 20 eeuw was zeegras van groot economisch belang.
Veel eilandbewoners van Wieringen, Texel, Terschelling, Urk, Schokland en Elburg verdienden deels
ste
hun brood met het oogsten en verwerken van groot zeegras. Begin 20 eeuw was er in het
overgangsgebied van de Waddenzee naar de Zuiderzee sprake van duizenden hectares
zeegrasvelden. De drastische achteruitgang van zeegrasvelden in West-Europa sinds 1932 is volgens
Dankers & Lavaleije (1993) niet gerelateerd aan de visserij, maar wordt toegeschreven aan een
combinatie van een aantal antropogene en omgevingsfactoren, waaronder de aanleg van de
afsluitdijk. Mechanische verstoring, bijvoorbeeld veroorzaakt door de garnaalvisserij zal echter de
rekolonisatie van zeegrassen meer dan waarschijnlijk vertragen.
16
1.5
Visserijtechnische maatregelen met het oog op verduurzaming
De laatste jaren is de visserijsector voortdurend in beweging. Hoge brandstofprijzen, toenemende
maatschappijkritiek, fluctuerende aanvoer, scherpe concurrentie en strikte reglementering dwingen de
visserman tot innovatie en samenwerking. Ook in de garnaalvisserij heeft dit alles geleid tot heel wat
recente initiatieven. De ongewenste bijvangst is een belangrijk probleem in de garnaalvisserij.
Samenwerking tussen de wetenschap en de sector heeft geleid tot een aantal zinvolle technische
aanpassingen om dit probleem aan te pakken.
1.5.1
Grotere maaswijdte
In principe is in de EU garnaalvisserij het gebruik van elke maaswijdte groter dan 16 mm (gestrekte
maas, gemeten tussen de knopen) toegelaten. In de praktijk wordt meestal een maaswijdte van 20
mm gehanteerd. Volgens de laatste afspraken in het MSC garnalen certificering traject dient de
minimummaaswijdte van een garnaalnet 20 mm te zijn. Revill en Holst (2004b) experimenteerden met
verschillende maaswijdten in de kuil van garnalennetten. Zij kwamen tot de conclusie dat het
aanbrengen van een 26 mm kuil leidde tot een bijvangstreductie van ondermaatse garnalen van 13 %
in vergelijking met een traditionele kuil van 20 mm. Tegelijkertijd werd vastgesteld dat door de
optuiging van een zeeflap in garnalennetten tussen 16 en 26 % (in gewicht) aan ondermaatse
garnalen kon ontsnappen.
1.5.2
Sorteerrooster
In het EU project DISCRAN werd aangetoond dat sorteerroosters met een opening van 20 mm
geschikt zijn om ongewenste bijvangst te scheiden uit garnalenvangsten (van Marlen et al. 2001). Met
een typisch Nordmøre grid kon de bijvangst significant verminderd worden, en dit zonder een al te
groot verlies van commerciële garnalen (Graham 2003). Het nadeel verbonden aan vaste
sorteerroosters is echter de rigiditeit en het risico op verstopping van dergelijke structuren. Dit maakt
de roosters weinig populair bij de vissers, die de voorkeur geven aan het gebruik van de zeeflap. In
het algemeen is de zeeflap minder vatbaar voor beschadigingen en verstoppingen dan het
sorteerrooster (Polet et al. 2004). Onder de huidige EU wetgeving kunnen sorteerroosters met een
opening van 20 mm als alternatief gebruikt worden voor de zeeflap (Revill and Holst 2004b).
1.5.3
Zeeflap
De zeeflap of zeefkeel is een trechtervormig stuk netwerk met een maaswijdte van doorgaans 60 mm
(maximaal 70 mm), dat ingewerkt wordt in het net om bijvangst te reduceren. Garnalen stromen
passief doorheen de mazen van de zeeflap en komen achteraan in de kuil terecht. Alles wat te groot is
om doorheen de zeeflap te passeren wordt afgeleid naar een ontsnappingsopening en geloosd. De
efficiëntie van de zeeflap werd bestudeerd in het EU project DISCRAN (van Marlen et al. 2001). Dit
onderzoek toonde aan dat de zeeflap significant de bijvangst van eenjarige en oudere vissen
reduceert. De zeeflap vermindert de bijvangst van Schol, Bot, Spiering, Kabeljauw en in iets mindere
mate van Schar, Steenbolk en Wijting. De zeeflap is echter niet efficiënt om nuljarigen en vissen < 10
cm tegen te houden (Polet et al. 2004). Dit is vooral een nadeel voor de visserij in gebieden die
fungeren als belangrijke kraamkamers voor platvissen, zoals de Waddenzee. De excellente
bijvangstreductie van eenjarige en oudere vissen is wel belangrijk voor de zuidelijke Noordzee.
17
Het gebruik van de zeeflap kan resulteren in een vangstverlies van commerciële garnalen. In het geval
van verstopping (door wieren, afval, gekieuwde vissen, …), kan dit vangstverlies oplopen tot 30 % en
meer (Polet et al. 2004). Dit leidt tot financiële verliezen voor de garnalenvissers. Technische
wijzigingen in het netontwerp van de zeeflap kunnen dit verstoppingsprobleem mogelijk verminderen.
Van Marlen et al. (2001) vermelden een vangstverlies van 5 tot 20 % bij de Duitse, Nederlandse en
Britse studies. Het vangstverlies liep echter op tot 37 % bij commerciële proeven in Belgische wateren.
Een bijkomend voordeel van de zeefkeel is dat ook de bijvangst van ondermaatse garnalen afneemt
(Revill & Holst 2004b). Bovendien vermindert de zeeflap de bijvangst van bodem bewonende
(benthische) soorten aanzienlijk en dus ook de impact op de gemeenschappen die zij vormen (Revill &
Holst 2004b; Polet et al. 2004).
Het gebruik van de zeeflap met een maximale maaswijdte van 70 mm is verplicht voor de
garnaalvisserij in alle EU wateren (EG Nr. 850/98). Deze technische maatregel werd geïmplementeerd
door alle lidstaten in januari 2003 (Revill & Holst 2004b). Verschillende landen voorzien een
ontheffingsregeling voor het gebruik van de zeeflap op momenten wanneer algen en kwallen in grote
hoeveelheden voorkomen en de zeeflap doen verstoppen. Volgens de laatste afspraken in het MSC
garnalen certificering traject wordt de zeeflap nu jaarrond gebruikt door de hele Nederlandse sector en
is het gebruik van de zeeflap voor alle garnalenvissers verplicht vanaf 1 januari 2013.
1.5.4
Brievenbus
Ook de brievenbus is een netaanpassing die gericht is op het verminderen van de ongewenste
bijvangst in de garnaalvisserij. De brievenbus bestaat uit een dwarssnede in de onderzijde van het
net. Deze opening moet ervoor zorgen dat platvissen kunnen ontsnappen, terwijl de garnalen het
achtereind van het net in stromen. Met behulp van een schotje worden de platvissen naar de
brievenbus geleid, terwijl de garnalen door en over het schotje heen alsnog in het achtereind van het
net terechtkomen.
De brievenbus is nog in ontwikkeling, maar de eerste resultaten wijzen erop dat de aanpassing
minstens even effectief is als de zeeflap in het verminderen van de teruggooi van jonge platvissoorten
zoals Schol en Tong (Steenbergen et al. 2011). In een rechtstreekse vergelijking met de zeeflap werd
aangetoond dat er in het voorjaar gemiddeld 40 % minder schol werd aangetroffen in een net met de
brievenbus ten opzichte van een net met de zeeflap. In het najaar werd er geen significant verschil
vastgesteld. Ook voor Tong werden er in het voorjaar gemiddeld minder exemplaren aangetroffen in
het net met de brievenbus. Voor de andere platvissoorten zoals Schar en Bot kon er geen verschil
aangetoond worden tussen de beide netaanpassingen. Voor het lozen van grotere (plat)vissen bleek
de brievenbus vaak minder geschikt dan de zeeflap. De brievenbus is bijgevolg niet bedoeld als
vervanging van de zeeflap. Volgens Steenbergen et al. (2011) kan de brievenbus mogelijk wel een
alternatief zijn voor de zeeflap in periodes waarin deze dichtslibt door algen en wieren.
Ook het gebruik van de brievenbus resulteert in het vangstverlies van commerciële garnalen. Het
gebruik van het schotje lijkt dit enigszins te compenseren. Het vangstverlies is grosso modo
vergelijkbaar met dat van de zeeflap.
18
1.5.5
Pulsvisserij
De meeste technische maatregelen die het verhogen van de selectiviteit als doel hebben focussen
louter op netaanpassing. Deze maatregelen beogen een verbeterde filtering of scheiding van de
vangst in het vistuig. Het nadeel van deze methodiek is dat alle gevangen dieren effectief in contact
komen met het vistuig vooraleer ze kunnen ontsnappen. Beschadiging of stress tijdens het vangsten/of ontsnappingsproces kan leiden tot extra mortaliteit. Een mogelijk betere benadering om de
selectiviteit van een vistuig te verhogen is vermijden dat de ongewenste bijvangst in het net
terechtkomt. M.a.w. de vangstscheiding laten plaatsvinden voorafgaand aan het vangstproces. Een
alternatieve vangststimulus ter hoogte van de netmond kan hiervoor zorgen, waarbij enkel een
gewenste respons bij de doelsoort(en) uitgelokt wordt en niet bij de ongewenste soorten. In een
traditionele garnaalboomkor wordt een mechanische vangststimulus veroorzaakt door de
klossenpees. Het contact met deze klossen, de turbulentie van het water en/of de trillingen in het
sediment stimuleren de meeste dieren in de omgeving van het vistuig, waardoor er veel ongewenste
dieren bijgevangen worden.
Een mogelijk alternatief voor de mechanische vangststimulus is het gebruik van een elektrisch veld in
de netopening van een garnaalnet. In het verleden werden wereldwijd experimenten met elektriciteit
uitgevoerd in de visserij. Onderzoek naar de toepassing van elektrische velden in de sleepnetvisserij
op garnalen begon in de jaren 1960 en ‘70 (De Groot & Boonstra 1974; Vanden Broucke & Vanhee
1977). In die periode werden sleepnetten met elektrische pulsen voor Noordzee garnalen getest in
België, Duitsland, Nederland en UK. Het belangrijkste doel van het experimentele werk was meestal
het verhogen van de commerciële vangsten, zonder dat hierbij aandacht werd besteed aan
selectiviteit. Onderzoek ging verder tot de jaren 1980, maar werd abrupt en vrijwel gelijktijdig
stopgezet in alle Noordzeelanden. Dit werd voornamelijk veroorzaakt door een Nederlands verbod op
elektrisch vissen, gedreven door de angst voor overbevissing. In 1988 werd het vissen met elektriciteit
algemeen verboden in de EU (EG Nr. 850/98). In andere werelddelen werden de ontwikkelingen
verdergezet en ook in de Noordzeelanden bleef de belangstelling ondertussen bestaan. Dit werd de
laatste decennia enkel aangescherpt door de stijgende brandstofprijzen.
In België en vooral Nederland werd de experimentele ontwikkeling van de pulsvisserij als alternatief
voor de boomkorvisserij verdergezet. De wetenschappelijke wereld bericht inmiddels over de positieve
aspecten van de experimenten met de pulsvistuigen inzake brandstof- en discardreductie (van Marlen
et al. 2005; van Marlen et al. 2006; Soetaert et al. 2013, van Marlen et al. 2014). In 2006 werd door
ICES officieel geadviseerd dat de pulsvisserij vele positieve facetten kent, maar dat er bezorgdheid
heerst over eventuele, onbekende neveneffecten (ICES 2006). Het standpunt was tevens dat dit eerst
onderzocht moet worden alvorens er kan overgegaan worden tot wetswijziging. Dit advies werd
opgepikt door de Europese commissie en een derogatie op de wetgeving werd ingevoerd in 2007.
Deze derogatie stelt elke lidstaat in staat om 5 % van de aanwezige boomkorvloot uit te rusten met de
pulsvisserijtechniek. Sedert 2007 werd deze derogatie jaarlijks hernieuwd. Begin dit jaar (2014) raakte
bekend dat Nederland in 2014 kan werken aan een grootschalig pilotprogramma om de werking van
de pulskorvisserij verder in beeld te brengen. Hiervoor zullen 42 extra vergunningen (bovenop de
reeds beschikbare 42 vergunningen) worden verleend aan Nederlandse vissers. Het onderzoek wordt
uitgevoerd met behulp van IMARES, onderdeel van de Wageningen Universiteit. Het programma
onderzoekt verder de selectiviteit van de pulskor en de milieuwinst door het minder beroeren van de
zeebodem en de halvering van het brandstofgebruik. Bij het programma worden de visserij- en
milieuorganisaties betrokken. De basis voor dit project werd gevonden in artikel 14 van de
19
Basisverordening (Verordening EU nr. 1380/2013) waarin lidstaten de mogelijkheden wordt geboden
om in het kader van de aanlandplicht “alle haalbare methoden ter voorkoming, beperking en
uitbanning van ongewenste vangsten in een visserij volledig te onderzoeken”.
Parallel aan de praktijkexperimenten in de Noordzee wordt door verschillende onderzoeksinstituten in
België en Nederland (IMARES, ILVO en UGent) onderzoek uitgevoerd naar de eventuele effecten van
de (garnaal)puls op mariene organismen. De eerste resultaten wijzen op de afwezigheid van enig
effect wat betreft de garnaalpuls (Vercauteren et al. 2010). Momenteel worden 2 Vlaamse
onderzoekers aan de onafhankelijke Gentse universiteit (faculteit diergeneeskunde) belast met een
zeer gedetailleerd onderzoek naar de eventuele neveneffecten van elektrisch vissen. In dit onderzoek
worden alle mogelijke levensstadia (ei, larve, juveniel en adult) van een range aan mariene soorten
zoals commerciële rond- en platvissoorten, niet-commerciële benthische vissoorten en invertebraten
ingesloten (ICES 2012). Beide doctoraatsonderzoeken lopen tot eind 2015.
Het innovatieve idee om een elektrisch pulsveld te gebruiken als een soort selectieve stimulus in een
nieuw type vistuig voor de Crangon visserij werd voor het eerst geopperd door het ILVO in de late
jaren 1990. Tot dan werd de pulsvisserijtechniek vrijwel louter gezien als een middel om de
vangstefficiëntie van een vistuig te verhogen. Het basisidee bij soort selectief, elektrisch vissen op
garnalen is om met behulp van elektrische pulsen een maximale springrespons op te wekken bij
garnalen, zonder hierbij eventuele bijvangstsoorten te stimuleren (Polet et al. 2005a).
Wetenschappelijk onderzoek heeft duidelijk het lengte- en soort selectief potentieel van de elektrische
visserijtechniek aangetoond, zowel in lab experimenten als in het veld (Polet et al. 2005a & b). Uit de
verkennende pilootexperimenten op zee bleek dat een selectieve, verhoogde onderpees een
vluchtweg creëerde voor een deel van de vissoorten en de ongewervelde bodemdieren. De verliezen
van commerciële garnalen waren hierbij beperkt.
Een volgende stap in de ontwikkeling van de Crangon pulsvisserij betrof de Hovercran (Verschueren &
Polet 2009). Dit vistuig kwam tot stand na een samenwerking tussen UGent, Marelec NV en ILVO. De
Hovercran is een aangepaste garnaalboomkor waarin de klossenpees volledig verwijderd en
vervangen wordt door 12 lichte elektroden (Figuur 1-1). Bovendien bevindt het net zich hoger in de
waterkolom, waardoor het als het ware zweeft en er dus amper bodemcontact veroorzaakt wordt. Nietdoelsoorten kunnen ontsnappen onder het net. In 2009 werd dit vistuig bekroond tijdens de WWF
Smart Gear Competition.
In 2007 werd de Stichting Verduurzaming Garnalenvisserij opgericht door de PO’s met als doel een
project ‘Verduurzaming Garnalenvisserij’ uit te voeren met de steun van het Waddenfonds
(Goldsborough et al. 2014). Eén van de drie onderzoeksluiken van dit project betrof de
doorontwikkeling van de pulsvisserij op garnalen. Dit onderzoeksgedeelte werd uitgevoerd door ILVO
(Verschueren et al. 2012). Centraal in deze studie stonden praktijkproeven met de Hovercran en
alternatieve pulsvistuigen gericht op een verbeterde selectiviteit en een verminderde bodemberoering.
De proeven werden uitgevoerd met de vaartuigen O 191 en TX 25. Dit onderzoek was vooral gericht
op de technische doorontwikkeling van de pulsvisserij. De Hovercran zonder klossen kan goed
worden gebruikt op bestekken met een vlakke zeebodem. Op ruwere en meer oneffen visgronden
vergroot het risico op averij, aangezien er geen klossen zijn die het net over obstakels heen helpen.
Voor dergelijke visgronden (zoals de Waddenzee met de vele tidale geulen) diende een
tussenoplossing gevonden te worden in de vorm van een aangepaste klossenpees. Het onderzoek
aan boord van TX 25 was vooral een technische zoektocht naar een geschikt vistuig waarmee een
20
FIGUUR 1-1: SCHEMATISCH VOORAANZICHT VAN EEN CONVENTIONEEL VISTUIG (BOVENAAN) EN DE HOVERCRAN (ONDERAAN), EEN
EXPERIMENTEEL PULSVISTUIG MET VERHOOGDE ONDERPEES EN 12 ELEKTRODEN I.P.V. EEN KLOSSENPEES. ONDERAAN HET NET
WORDT EEN ONTSNAPPINGSOPENING GECREËERD WAARDOOR NIET-DOELSOORTEN KUNNEN ONTSNAPPEN.
FIGUUR 1-2: DIVERSE IN DE PRAKTIJK UITGETESTE UITVOERINGEN VAN PULSVISTUIGEN EN AANGEPASTE KLOSSENPEZEN VOOR DE
PULSVISSERIJ OP GARNALEN.
21
bedrijfszekere visserij uitgeoefend kon worden, zonder dat de doelstellingen omtrent selectiviteit en
bodemberoering hierbij uit het oog verloren werden. Uit een reeks verkennende experimenten op zee,
zowel met de Hovercran (O 191) als met andere pulsvistuigen met lichte klossenpezen (TX 25, SD 33)
bleek dat een selectieve, verhoogde onderpees een vluchtweg creëerde voor vele bijvangstsoorten.
Afhankelijk van het ontwerp van de optuiging werd de bijvangst met 15 % tot 65 % gereduceerd. Deze
kortstondige experimenten waren niet gericht op een gedetailleerde evaluatie van de vistuigontwerpen
(Verschueren et al. 2012).
De technische karakteristieken en de prestaties van de verschillende pulsvistuigen aan boord van de
verschillende vaartuigen (TX 25, HA 31, WR 40, SD 33 en TH 10) die inmiddels met de puls vissen op
garnaal lopen sterk uiteen (Figuur 1-2). Momenteel is er geen richtlijn of wetgevend kader die de
praktische uitvoering van het pulsvistuig in een bepaalde richting duwt. Technisch gezien spreken we
bij een pulsvistuig met een (aangepaste) klossenpees niet langer van een Hovercran vistuig.
22
2
DOELSTELLINGEN
2.1
Achtergrond
De Nederlandse visserijsector die vooral de boomkorvisserij uitoefent, staat voor enkele belangrijke
uitdagingen. Enerzijds zijn er de vangstbeperkingen, de lage visprijzen en de hoge uitbatingkosten
met vooral zeer hoge materiaal- en brandstofprijzen. Anderzijds is er de toenemende
maatschappelijke kritiek omwille van de ecologische impact van sleepnetvisserijen. Zowel nationaal,
binnen de Europese Unie als internationaal heerst er een groeiende bekommernis over de
bescherming van (juveniele) vis-, schaaldier- en weekdierbestanden, over de omvang van de
ongewenste bijvangsten en over de impact van de visserij op het mariene milieu. Er wordt
aangedrongen op een proactief beleid en de volgende aanbevelingen worden stilaan gemeengoed:

De implementatie van maatregelen die erop gericht zijn te voorkomen dat visserijactiviteiten
het herstel of het behoud van de stocks in het gedrang brengen.

Het zoeken naar beheersmaatregelen, inclusief aanlandingsverplichting, om de teruggooi in
de visserij te reduceren.

De ontwikkeling en invoering van selectief vistuig, teneinde de bijvangsten van, en de schade
toegebracht aan juveniele vis, schaal- en weekdieren te minimaliseren.

Een beperking van, en zelfs een verbod op, de visserijactiviteiten in gebieden die als
ecologisch kwetsbaar worden beschouwd, en een beperking van het gebruik van vistuig
waarvan gemeend wordt dat het een disproportionele impact heeft op het milieu.

De uitwerking van procedures om de milieu-impact van nieuwe visserijtechnieken te
evalueren, teneinde hun eventuele nadelige invloed op het mariene ecosysteem tot het
absolute minimum te beperken.
Onderzoek naar de pulsvisserij op garnaal kadert volledig in de bovengenoemde aanbevelingen.
Eerder wetenschappelijk onderzoek heeft duidelijk het lengte- en soortselectief potentieel van de
techniek aangetoond, zowel in lab experimenten als in het veld. De Hovercran is een aangepaste
garnaalboomkor waarin de klossenpees volledig verwijderd en vervangen wordt door 12 lichte
elektroden. Bovendien bevindt het net zich hoger in de waterkolom, waardoor het als het ware zweeft
en er dus amper bodemcontact is. Niet-doelsoorten kunnen ontsnappen onder het net. In 2009 werd
dit vistuig bekroond tijdens de WWF Smart Gear Competition. Uit een reeks verkennende
experimenten op zee, zowel met de Hovercran (O 191) als met andere pulsvistuigen met lichte
klossenpezen (TX 25, SD 33) bleek dat een selectieve, verhoogde onderpees een vluchtweg creëerde
voor de meeste bijvangstsoorten. Afhankelijk van het type optuiging werd de bijvangst met 15 % tot 65
% gereduceerd. De implementatie van dergelijk vistuig kan mogelijk bijdragen tot de realisatie van de
doelstellingen van de CFP (Common Fisheries Policy). Ook in ecologisch kwetsbare mariene
gebieden kan een selectief pulsvistuig met beperkte bodemberoering mogelijk bijdragen tot een betere
bescherming van de fauna in deze gebieden.
Voorafgaand aan deze studie werd echter nooit een uitgebreide vangstvergelijking uitgevoerd met een
ongewijzigd type puls- en traditioneel vistuig over een volledig garnaalseizoen in commerciële
omstandigheden. Ook de vergelijking tussen een puls- en een traditioneel vistuig, allebei uitgerust met
een zeefnet, was nog niet beproefd. Om deze kennisleemtes op te vullen gaf de Stichting
23
Verduurzaming Garnalenvisserij opdracht tot het uitvoeren van een uitgebreide analyse aan boord van
HA 31 gedurende het visseizoen 2013.
2.2
Doelstellingen
De doelstellingen in dit onderzoek waren de volgende:
D1. Uitvoeren van een uitgebreide en gedetailleerde vangstvergelijking aan boord van HA 31 tussen
enerzijds een klassieke garnaalboomkor met zeeflap en anderzijds een pulsvistuig met zeeflap.
D2. Analyse van het effect van de puls zelf op de vangstefficiëntie van het HA 31 pulsvistuig.
D3. Analyse van het effect van de pulsintensiteit op de vangstefficiëntie van het pulsvistuig.
D4. Bepalen van het verschil in sleepweerstand tijdens het vissen tussen de traditionele boomkor en
het HA 31 pulsvistuig.
De
proefperiode
diende
hierbij
een
volledig
visseizoen
van
HA
31
te
omvatten.
De
gegevensverwerking diende de eventuele invloed van de geregistreerde omgevingsvariabelen na te
gaan.
24
3
MATERIAAL EN METHODEN
3.1
3.1.1
Algemene experimentele opzet
Vergelijking puls versus traditioneel
Voor de evaluatie van de pulsvisserij op garnaal met HA 31 werd simultaan gevist met een pulsvistuig
aan bakboord (BB) en een conventioneel vistuig (= klassieke garnaalboomkor) aan stuurboord (SB)
(zie Figuur 3-1). Aangezien de pulsvisserij op dezelfde manier uitgeoefend wordt als de traditionele
visserij op garnaal (d.w.z. op dezelfde visbestekken met dezelfde sleepsnelheid en sleepduur) is een
rechtstreekse vangstvergelijking tussen beide vistuigen mogelijk. Gedurende de volledige periode
waarin de vistuigen onderling vergeleken werden, bleven de beide vistuigconfiguraties onveranderd.
FIGUUR 3-1: SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN DE RECHTSTREEKSE VERGELIJKING VAN EEN PULSVISTUIG MET EEN KLASSIEKE
GARNAALBOOMKOR.
3.1.2
Effect van de pulsintensiteit
Bij de pulsvisserij op garnaal met het Marelec systeem is de instellingsmogelijkheid van de
pulsgenerator beperkt tot één wijzigbare pulsparameter, namelijk de pulsamplitude. Deze parameter,
het resultaat van het spanningsverschil over de naburige + en – elektrode, is continu instelbaar via
een draaischakelaar. Dit laat toe om wijzigingen in de conductiviteit van het zeewater, als gevolg van
verschillen in temperatuur en/of saliniteit op te vangen. Dit betekent dat de kenmerken van het
elektrisch veld op de zeebodem vastliggen, op de pulsamplitude na. Om het effect van de
e
pulsamplitude op de vangstefficiëntie na te gaan werd in een 2 experiment vergelijkend gevist met 2
identieke pulsvistuigen (zie Figuur 3-2). Bij elke visserijsleep werden hierbij verschillende
pulsamplitudes gebruikt aan bakboord en stuurboord. De pulsamplitude of pulshoogte is een maat
25
voor de intensiteit van het elektrisch veld en wordt hier uitgedrukt als percentage van de maximale
pulsgenerator output.
FIGUUR 3-2: SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN DE RECHTSTREEKSE VERGELIJKING VAN 2 IDENTIEKE PULSVISTUIGEN MET VARIABELE
PULSINTENSITEIT. IN DE TABEL WORDEN DE ONDERLING TE VERGELIJKEN PULSAMPLITUDES WEERGEGEVEN (ALS % VAN DE MAXIMALE
OUTPUT VAN DE PULSGENERATOR).
3.2
Vaartuig
De Nederlandse commerciële garnalenkotter Harlingen 31 “Innovatie” (HA 31) werd in oktober 2011
uitgerust met een Marelec pulsvisserijsysteem voor garnaal met als doel het uitvoeren van uitgebreide
praktijktesten in commerciële omstandigheden in de Waddenzee. De algemene beschrijving van het
testvaartuig HA 31 wordt weergegeven in Tabel 3-1. De criteria voor de selectie van de HA 31 als
testvaartuig waren:

De interesse van de schipper in alternatieve en milieuvriendelijke visserijtechnieken;

de beschikking over een geldige visserijlicentie (binnen de derogatie op de Europese
wetgeving) om te mogen vissen met de pulstechniek;

de bereidwilligheid van de schipper om het vaartuig tijdens de proefperiode ter beschikking te
stellen van het project, en dit naar de behoeften van het project;

de fysische geschiktheid van het vaartuig voor de installatie van de nodige boordapparatuur
en voor het bemonsteren en analyseren van de vangsten.
26
TABEL 3-1: BESCHRIJVING VAN HET TESTVAARTUIG HA 31
Naam
Innovatie
Eigenaar
C. Nagel
Thuishaven
Visserijtechniek
Visbestekken
Lengte x breedte x holte
Harlingen
Boomkorvisserij op garnaal
Waddenzee (NL deel binnen de eilanden)
23,40 x 5,05 x 2,50 m
Tonnage
Motor
Vermogen
Bouwjaar casco
Installatie pulssysteem
3.3
57 GT
Volvo Penta (1986)
300 HP
1929 (vrachtschip)
Oktober 2011
Apparatuur
De pulsvisserij vereist aangepaste apparatuur. In dit onderzoek werden de experimenten uitgevoerd
met pulsgeneratoren van de Belgische firma Marelec NV in Nieuwpoort. Deze werden ontwikkeld op
basis van de door ILVO aangeleverde basisinformatie. De verschillende systeemonderdelen kunnen
geplaatst worden op een bestaand schip zonder dat hierbij radicale veranderingen dienen te gebeuren
aan de infrastructuur. De apparatuur werkt tevens volledig autonoom.
Een belangrijk gedeelte van de elektronica bevindt zich aan boord van het vaartuig en vormt de
wisselstroom van het boordnet om tot onderbroken gelijkstroom. Deze gelijkstroom voedt de
pulsgeneratoren op de vistuigen via pulskabels afkomstig van het schip (bakboord- en stuurboordzijde
voor een dubbel systeem). Elke pulsgenerator genereert de noodzakelijke laagfrequente
gelijkstroompulsen en geeft deze door aan de 12 elektroden in het net waar het elektrisch pulsveld
aangelegd wordt.
Aangezien reeds vroeger werd onderzocht wat de optimale pulsparameters zijn om Crangon crangon
maximaal te stimuleren, werd gekozen om de instelbaarheid van de pulsgeneratoren te beperken.
Enkel de pulsamplitude (het resultaat van het spanningsverschil over de naburige + en – elektrode) is
continu instelbaar via een draaischakelaar op de voedingskast in de machinekamer. Dit laat toe om
wijzigingen in de conductiviteit van het zeewater, als gevolg van verschillen in temperatuur en/of
saliniteit op te vangen. Via real-time uitlezing in de scheepsbrug is de controle van het pulssysteem
mogelijk. De specifieke software laat toe om de prestaties van de 11 afzonderlijke elektrodeparen te
monitoren en te loggen, zoals voorgeschreven wordt door de Europese wetgeving.
27
Het outputvermogen van elke pulsgenerator is aanzienlijk lager dan het inputvermogen en is een
gevolg van elektrische verliezen in de pulskabel en de generator zelf. De karakteristieken van de
pulsgenerator wordt weergegeven in onderstaande Tabel 3-2.
TABEL 3-2: KARAKTERISTIEKEN PULSGENERATOR HA 31
Marelec type 2 (TX 25 - HA 31 - SD 33 - WR 40)
Merk
Ingebruikname
Aantal pulsstrengen
Marelec
10/10/2011
12 (met elk 1 conductor)
Lengte pulsstrengen (m)
2,75
Lengte conductoren (m)
1,5
Diameter conductoren (mm)
12
Materiaal conductoren
Tussenafstand elektroden (m)
Pulsvorm
Maximale spanning (Vpeak)
RVS kabel (AISI 316; 6*19) met Cu kern (10 mm2)
0,65
DC, tussen halve sinus en blokvorm
65
Maximale spanningRMS (VRMS)
3,25
Pulsduur (ms)
0,5
Herhalingsfrequentie (Hz)
Gem. ingangsvermogen (kW)
5
Ca. 1
Gem. uitgangsvermogen (kW)
Ca. 0,5
Ipeak (A)
Ca. 250
IRMS (A)
12,5
Polariteit elektroden 2 t.e.m. 11
Polariteit elektroden 1 & 12
Maximale veldsterkte op de bodem tussen 2 elektroden (V/m)
Afwisselend (- en +)
Vast (- of +)
Ca. 50
De eigenlijke conductoren of elektroden worden verbonden met de pulsgenerator via geïsoleerde
tussenkabels, voorzien van schroef- of drukconnectoren. De pulsgeneratoren zijn aangewezen op de
stroomvoorziening afkomstig van het schip (ca. 1 kW per kant). Bijgevolg is een voedingskabel tussen
het schip en het vistuig noodzakelijk. Een voordeel van dergelijke voedingskabel is dat deze toelaat
om elektrische informatie uit te wisselen tussen het vistuig en de scheepsbrug. Op deze manier heeft
de visser steeds zicht op het al dan niet functioneren van het pulsveld op de zeebodem. Het halen en
vieren van de 120 m lange pulskabels samen met de vislijn gebeurt automatisch met behulp van twee
elektrische kabellieren (voor een dubbel systeem). Elke kabellier oefent een instelbare, constante
trekkracht uit op de pulskabel waardoor deze steeds strak staat en niet kan haperen of verstrengelen,
ongeacht de onregelmatige bewegingen van het vaar- en/of het vistuig.
28
3.4
Vistuigen
Voor de evaluatie van het pulsvistuig (aan bakboordzijde, BB) werd steeds een rechtstreekse
vangstvergelijking uitgevoerd met een conventionele garnaalboomkor aan stuurboord (SB). Beide
vistuigen worden afgebeeld in Figuur 3-3. De karakteristieken van beide vistuigen worden beschreven
in Tabel 3-3. De beide netplannen tenslotte worden weergegeven in Figuren 3-4 en 3-5. Merk op dat
de beide netten uitgerust werden met een zeeflap met een maaswijdte van 70 mm.
FIGUUR 3-3: AFBEELDINGEN VAN HET TRADITIONEEL VISTUIG (LINKS) EN HET PULSVISTUIG (RECHTS) MET ONDERAAN EEN DETAIL VAN
DE GEBRUIKTE KLOSSENPEZEN. LINKS DE TRADITIONELE KLOSSENPEES MET 36 KLOSSEN (400 KG), RECHTS DE GEREDUCEERDE
RECHTE KLOSSENPEES VAN HET PULSVISTUIG MET 11 KLOSSEN (155 KG, INCLUSIEF ELEKTRODEN EN TREKONTLASTERS).
TABEL 3-3: BESCHRIJVING VISTUIGKARAKTERISTIEKEN HA 31
Type vistuig
Totaal gewicht in lucht (kg)
Type klossenpees
Aantal klossen
Type klossen
Klassieke garnaalboomkor
Aangepaste garnaalboomkor met puls
1200
1055
Standaard U-vormig
Aangepast recht
36
11
Ellipsvormig
Ellipsvormig
Gewicht klossenpees in lucht (kg)
400
155 (inclusief elektroden en trekontlasters)
Totale lengte korrestok (m)
8,70
8,70
Maaswijdte zeeflap (mm)
70
70
Gewicht korrestok + sloffen in lucht (kg)
800
900 (inclusief generator en toebehoren)
Maaswijdte kuil (mm)
24
24
Steuntouwen
Ja
Ja
Beschermkuil
Ja
Ja
Beschermlappen
Ja
Ja
29
FIGUUR 3-4: NETPLAN GARNAALNET PULSVISTUIG HA 31
FIGUUR 3-5: NETPLAN CONVENTIONEEL (TRADITIONEEL) GARNAALNET HA 31
Om een effectief en gelijkmatig verdeeld elektrisch veld op te wekken in de netopening van een
garnalennet met een standaardbreedte van 8 tot 9 m is de optuiging van 12 lange elektroden
noodzakelijk. Bij voorkeur worden deze elektroden in de lengterichting van het net aangebracht, vrij
dicht bij de zeebodem, op een onderlinge afstand van 60 à 70 cm. Het optimaal optuigen van deze
elektrodeconfiguratie vereist een voldoende grote en bij voorkeur rechthoekige netopening. Op die
manier blijft de onderlinge afstand tussen de elektroden overal gelijk en is de lengte van elke elektrode
identiek.
Om tot een vistuig te komen met een lage vangstefficiëntie in afwezigheid van het elektrisch veld,
m.a.w. een net dat ‘niets’ vangt als het pulsveld uitgeschakeld wordt, werd gekozen om de klossen
(grotendeels) te verwijderen. Deze keuze is te verantwoorden vanuit de veronderstelling dat op die
30
manier een ontsnappingsroute gecreëerd wordt tussen het net en de zeebodem. Niet-doelsoorten
krijgen zo de kans om weg te vluchten onderaan het net (zie Figuur 1-1). De klossenpees heeft echter
een bijkomende functie als bescherming van het vistuig. Het gebruik van een klossenpees laat immers
toe om ook op ruwere en oneffen visgronden (stenen, ravels, geulen, …) te opereren, waarbij de
klossen helpen om het net zonder averij over obstakels heen te trekken. Dit kan een reden zijn
waarom een aangepaste klossenpees (of een geschikt alternatief) noodzakelijk blijft in bepaalde
omstandigheden.
Tijdens de commerciële testfase met HA 31 op de Waddenzee werd ervoor gekozen om geen
Hovercran (= optuiging zonder klossenpees) op te dringen. Het was eerder de bedoeling om de
schipper maximaal te betrekken bij de ontwikkeling van een vistuig dat afgestemd is op de
commerciële omstandigheden aan boord van HA 31. Er werd geopteerd voor een geleidelijke aanpak,
waarbij uiteindelijk gestreefd werd naar een configuratie met een volledig of ten minste sterk
gereduceerde klossenpees.
Na de installatie van het systeem op HA 31 10/10/011, werd geruime tijd voorzien voor de schipper
om te wennen aan het systeem en om op zoek te gaan naar een geschikte optuiging in functie van de
normale visbestekken. Al snel werd duidelijk dat het gebruik van een pulsvistuig zonder klossenpees
moeilijk zou worden. In vergelijking met de zanderige, vlakke visbestekken van O 191 (Vlaamse
banken) zijn de visgronden van HA 31 zeer oneffen (geulen op het Wad). Op dergelijke visgronden
heeft de klossenpees met zijn rollende onderdelen een belangrijke secundaire functie als bescherming
van het vistuig. Het vissen zonder klossenpees op deze bestekken zou meer dan waarschijnlijk leiden
tot averij of vastlopen en is dus praktisch onmogelijk. Uiteindelijk leidde dit tot een stabiele configuratie
met een rechthoekig net met rechte onderpees en een rechte, lichtgewicht klossenpees met 11
klossen. De opbouw van deze klossenpees wordt weergegeven in Figuur 3-6.
FIGUUR 3-6: AANGEPASTE KLOSSENPEES HA 31; 11 KLOSSEN ALTERNEREN MET DE ELEKTRODEN, DE AFSTAND TUSSEN 2 NABURIGE
KLOSSEN BEDRAAGT 65 CM. HET TOTAAL GEWICHT VAN DE KLOSSENPEES BEDRAAGT CA. 155 KG (INCLUSIEF DE ELEKTRODEN EN DE
TREKONTLASTERS).
31
3.5
Toegepaste puls
Een blokvormige gelijkstroompuls met een herhalingsfrequentie van 5 Hz en een pulsduur tussen 0,25
en 0,5 ms, die een veldsterkte van ongeveer 30 V/m induceert op de zeebodem tussen de elektroden,
geeft het beste resultaat geeft om grijze garnalen te doen opspringen uit hun schuilplaats. Een
kortstondige hoge piekspanning (‘prik’), met steile opgaande en dalende flank is doorslaggevend om
de gewenste garnalenrespons uit te lokken (= simultane en opwaartse springbeweging) (zie Figuur
3-7). Gedurende een blootstelling van 0,4 s aan deze puls met herhalingsfrequentie 5 Hz wordt een
garnaal ongeveer 2 pulsen gewaar. Dit blijkt reeds voldoende om een garnaal op te schrikken van de
zeebodem, waarbij ze opwaarts zwemt en gemakkelijk een verticale hoogte kan bereiken tot 50 cm
boven de zeebodem. In de praktijk worden momenteel draadvormige elektroden met een
conductorlengte van ongeveer 1,5 m gebruikt aan een vaarsnelheid van ca. 3 knopen. Hierbij staat
een garnaal ongeveer 1 s bloot aan het elektrisch pulsveld en krijgt ze bijgevolg max. 5 pulsen van
0,0005 s over zich heen. De korte pulsduur en de zeer lage herhalingsfrequentie maken een geringe
energie-input mogelijk (ca. 1kWh per vistuig) ondanks de hoge conductiviteit van zeewater.
FIGUUR 3-7: BOVENAAN RECHTS: TYPISCHE ‘TAIL FLIP’ VLUCHTBEWEGING VAN GRIJZE GARNAAL (CRANGON CRANGON); ONDERAAN:
AAN EEN ELEKTRISCH PULSVELD BLOOTGESTELDE GARNALEN. HET ELEKTRISCH VELD WORDT AANGELEGD WAARBIJ DE GARNALEN
UITERST SNEL GEPRIKKELD EN GEDWONGEN WORDEN OM OP TE SPRINGEN VANUIT DE ZEEBODEM. NA AMPER 0,4 SECONDEN (2 À 3
PULSEN) ZIJN DE GARNALEN WILLEKEURIG VERSPREID IN HET AQUARIUM.
Met draadvormige elektroden kan geen homogeen verdeeld elektrisch veld opgebouwd worden op de
zeebodem. Dit impliceert dat de intensiteit van het elektrisch veld varieert in functie van de afstand tot
de elektroden (zie Figuur 3-8). Bijgevolg is de respons van een individuele garnaal sterk afhankelijk
van zijn horizontale en verticale positie in het elektrisch pulsveld. In het midden tussen 2 parallelle
draadvormige elektroden (+ en -) is de elektrische veldsterkte het laagst. Hierbij komt nog dat de
oriëntatie van de garnaal ten opzichte van de elektroden bepaalt wat het kop-staart potentiaalverschil
en dus de springreactie zal zijn. Deze reactie is minimaal wanneer de garnaal evenwijdig ligt ten
opzichte van de elektroden en maximaal bij loodrechte oriëntatie. Bij de blootstelling aan DC
blokpulsen van 5 Hz en 0,5 ms blijkt dat een elektrische veldsterkte van 4 V/m reeds voldoende is om
32
een geschikte springrespons uit te lokken bij grote garnalen (ca. 6 cm lengte) die loodrecht
georiënteerd liggen ten opzichte van de elektroden. Bij een veldsterkte van 8 V/m worden alle grote
garnalen geprikkeld. Voor kleine garnalen (ca. 3 cm lengte) is een ietwat hogere veldsterkte
noodzakelijk, i.e. 6 V/m. Bij 12 V/m reageren alle garnalen. Voor grote en kleine garnalen die parallel
georiënteerd zijn ten opzichte van de elektroden is respectievelijk 18 en 24 V/m noodzakelijk om 100
% reactie op te wekken.
FIGUUR 3-8: EEN SIMULATIE VAN DE VERDELING VAN DE ELEKTRISCHE VELDSTERKTE ROND EEN PAAR DRAADVORMIGE ELEKTRODEN (Ø
12 MM; L ∞; + EN -) OP EEN ONDERLINGE AFSTAND VAN 60 CM EN MET EEN SPANNINGSVERSCHIL VAN 60 V. DE ELEKTRISCHE
VELDSTERKTE (V/M) NEEMT AF MET DE AFSTAND TOT DE ELEKTRODEN.
Figuur 3-9 geeft het werkingsprincipe weer van de pulsgenerator. De 12 elektroden vormen samen 11
elektrodeparen die beurtelings aangestuurd worden door de pulsgenerator. Het apart aansturen is
energetisch gezien zeer gunstig. Een volledige cyclus wordt doorlopen in ca. 200 ms.
FIGUUR 3-9: SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN HET ‘LOOPLICHT’ PRINCIPE: DE 12 ELEKTRODEN VORMEN 11 ELEKTRODEPAREN DIE
BEURTELINGS WORDEN AANGESTUURD DOOR DE PULSGENERATOR (HET ELEKTRISCH VELD WORDT WEERGEGEVEN IN DE GROENE
KLEUR); EEN VOLLEDIGE CYCLUS WORDT DOORLOPEN IN ONGEVEER 200 MS. ELKE PULS (GROENE ZONE) DUURT 0,0005 S EN HET
INTERVAL TUSSEN 2 NABURIGE PULSEN IS CA. 20 MS.
33
3.6
Data
3.6.1
Staalname
Om de specifieke onderzoeksvragen in deze studie te beantwoorden werden verschillende vistuigen
simultaan vergeleken in een rechtstreekse vangstvergelijking tussen bakboord (BB) en stuurboord
(SB). Met behulp van een tussenschot in de opvangbak werden beide vangsten (SB en BB) steeds
apart verwerkt en bemonsterd. Na iedere sleep werd de vangst gesorteerd in een roterende spoel- en
sorteermachine (zie Figuur 3-10). De volgende drie vangstfracties werden hierbij telkens gescheiden
en volledig opgevangen:
1. De commerciële garnalenfractie met hoofdzakelijk commerciële garnalen (= maatse,
marktwaardige garnalen) en een marginaal deel juveniele plat- en rondvissen.
2. De niet-commerciële garnalenfractie met hoofdzakelijk ondermaatse garnalen (= pufgarnaal)
en de allerkleinste visjes.
3. De grove bijvangstfractie (= restfractie of ‘trash’) met de grotere vissen, het grotere benthos
(krabben, zeesterren, schelpdieren, …) en het afval.
De metingen die gedurende de experimentele zeereizen werden uitgevoerd en de bemonsterings- en
meetprotocols die daarbij gehanteerd werden, zijn de standaardprotocols voor selectiviteitsonderzoek.
Deze worden uiteengezet in de “ICES Selectivity Manual”. Volgens een vooropgesteld schema
werden de volgende metingen uitgevoerd:
1. Bepalen van de totale volumes van de 3 verschillende ruwe vangstfracties per kant in liter (L)
na sortering met de spoel- en sorteermachine.
2. Nemen van een staal uit elke garnalenfractie voor gedetailleerde analyse (doorgaans 6 L staal
voor de commerciële garnalenfractie en 6 L staal voor de puf garnalenfractie). Deze stalen
worden vervolgens getrieerd waarbij de garnalen (Crangon crangon), de andere diersoorten
en het eventuele afval worden gescheiden. Vervolgens wordt het volume bepaald van de
garnalen in elk 6 L staal. De andere soorten worden gemeten (commerciële vissoorten zoals
schol, schar, tong, bot, wijting, kabeljauw en steenbolk) of geteld (de niet-commerciële
vissoorten en invertebraten).
3. Volumebepaling van de hoeveelheid commerciële en teruggooigarnalen in de totale vangst
(BB en SB) na opwerken van de gedetailleerde analyse van de 6 L stalen (stap 2) volgens de
volume ratio.
4. Nemen van een staal van de grove bijvangstfractie. De grootte van dit staal wordt bepaald
door de grootte van de vangst en kan variëren tussen 5 % tot 100 % van de totale
bijvangstfractie. Dit staal wordt volledig getrieerd waarbij commerciële vissoorten worden
gemeten (schol, schar, tong, bot, wijting, kabeljauw en steenbolk) en niet-commerciële
vissoorten en invertebraten worden geteld.
5. Op basis van de stappen 1, 2 en 4 en worden de data opgewerkt en het totale aantal van een
bepaalde soort in de totale BB en SB vangst bepaald, al dan niet met een lengte-frequentie
verdeling (voor de commerciële vissoorten).
34
FIGUUR 3-10: SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN HET GEHANTEERDE PROTOCOL VOOR VANGSTANALYSE.
3.6.2
Bepalen van de omgevingsvariabelen
Van de schipper werd verwacht dat hij voor alle bemonsterde slepen de volgende gegevens noteerde:
1. Weersomstandigheden (windrichting en windkracht, stroomrichting, golfhoogte, ...)
2. Helderheid van het water (troebel – helder)
3. Begin- en eindpositie van de sleep, de sleeprichting en de sleepsnelheid
4. Tijdstip van begin en einde van de sleep
De continue variabelen watertemperatuur (C°), druk (dbar) en conductiviteit (mS/cm) werden d.m.v.
een CTD-sensor (Sea & Sun Technology®) geregistreerd tijdens het vissen (Figuur 3-11). De
variabelen sleepdiepte en de saliniteit werden hieruit berekend.
FIGUUR 3-11: CTD-SENSOR WAARMEE DE OMGEVINGSVARIABELEN WATERTEMPERATUUR, DRUK EN CONDUCTIVITEIT WERDEN
OPGEMETEN.
35
3.6.3
Trekkrachtmeting
Tijdens het vergelijkend vissen met het puls- en het traditioneel vistuig werden de trekkrachten in de
vislijnen
van
beide
vistuigen
geregistreerd
d.m.v.
twee
gecalibreerde
load
cells
(=
trekkrachtopnemers) type Marelec MT50. De bakboord en stuurboord load cell werden op exact
dezelfde manier opgesteld om meetfouten te voorkomen (zie Figuur 3-12). De beide vislijnen werden
dubbel ingeschoren d.m.v. katrollen, waardoor slechts de helft van de totale trekkracht op de load cell
uitgeoefend werd.
FIGUUR 3-12: STUURBOORD OPSTELLING MET LOAD CELL AAN BOORD VAN HA 31. DE VISLIJN WERD VIA KATROLLEN DUBBEL
INGESCHOREN, WAARDOOR SLECHTS DE HELFT VAN DE TOTALE TREKKRACHT IN DE VISLIJN GEREGISTREERD WORDT DOOR DE LOAD
CELL.
3.6.4
Statistische analyse
Tijdens een sleep werd simultaan gevist met 2 vistuigen. Op die manier worden gepaarde
waarnemingen verzameld die een statisch betrouwbare vergelijking mogelijk maken tussen de twee
vistuigen.
De volumes van de vangsten werden gestandaardiseerd naar liter per uur (L/h) omdat de sleepduur
varieerde tussen 35 en 125 minuten. De vangstgegevens werden verwerkt als procentuele
vangstverschillen, waarbij het volume gevangen met het pulsvistuig werd vergeleken met het
simultaan gevangen volume in het traditionele vistuig. Bij het vergelijken van de verschillende
pulsintensiteiten werd de vangst bij een lagere pulsintensiteit telkens vergeleken met de vangst bij een
maximale pulsintensiteit van 100 %.
Het procentuele vangstverschil werd berekend zoals volgende voorbeelden aantonen:
Het procentuele vangstverschil van commerciële garnalen = (volume commerciële garnalen in het
experimenteel vistuig – volume commerciële garnalen in het referentie vistuig) / (volume commerciële
garnalen in het referentie vistuig).
Voorbeeld 1: Veronderstel dat er in een sleep 150 L commerciële garnalen gevangen wordt met het
puls- en 100 L met het traditionele vistuig. Dan wordt het procentuele vangstverschil: (150 – 100) / 100
= 50 %. In dit geval vangt het pulsvistuig de helft meer garnalen dan het traditionele vistuig.
Voorbeeld 2: Veronderstel dat er in een sleep 200 L commerciële garnalen gevangen wordt met het
puls- en 100 L met het traditionele vistuig. Dan wordt het procentuele vangstverschil: (200 – 100) / 100
= 100 %. In dit geval vangt het pulsvistuig het dubbele van het traditionele vistuig.
36
Om significante verschillen na te gaan in de performantie en de selectiviteit van de vistuigen werden
voor de 3 verschillende vangstfracties de volumes (L/h) paarsgewijs vergeleken. Voor de verschillende
soorten in de bijvangst werden telkens de gevangen aantallen per soort vergeleken. De verschillen
werden getest op statistische significantie, ofwel d.m.v. van de gepaarde t-test of de nietparametrische Wilcoxon signed-rank test, afhankelijk van de normaliteit van de data en de
homogeniteit van de varianties (getest met de Shapiro-Wilk test en de Levene’s test).
De invloed van de omgevingsvariabelen op de vangstverschillen werd onderzocht met behulp van
linear mixed-effects modellen (LME) met ‘zeereis’ als random factor en de omgevingsvariabele(n) als
fixed factor. De residuelen werden onderzocht aan de hand van een Q-Q plot.
Alle analyses werden uitgevoerd in het softwarepakket R.
37
38
4
RESULTATEN
4.1
4.1.1
Vergelijking puls versus traditioneel
Algemene zeereisgegevens en omgevingsvariabelen
Het pulsvistuig werd vergeleken met een traditionele garnaalboomkor gedurende vier zeereizen in
commerciële omstandigheden. Deze zeereizen werden uitgevoerd in de maanden juni, september,
oktober en december van 2013. Tijdens deze reizen werden respectievelijk 24, 25, 14 en 10 slepen
bemonsterd, een totaal van 73 slepen (zie Figuur 4-1). In oktober en december werden er minder
slepen verwerkt wegens respectievelijk het ruwe weer en de lage economische opbrengst voor de
commerciële visser, waardoor de laatste zeereis werd ingekort. Tabel 4-1 geeft een overzicht weer
van de 4 zeereizen met een aantal basisgegevens en de gemeten omgevingsvariabelen.
FIGUUR 4-1: OVERZICHT VAN DE GEANALYSEERDE VISSERIJSLEPEN OP DE WADDENZEE MET HA 31 GEDURENDE 4 ZEEREIZEN IN
COMMERCIËLE OMSTANDIGHEDEN. ELKE PUSH PIN GEEFT DE STARTPOSITIE VAN EEN SLEEP WEER.
39
TABEL 4-1: OVERZICHT VAN DE 4 ZEEREIZEN WAARBIJ DE PULS- EN DE TRADITIONELE CONFIGURATIE WERDEN VERGELEKEN MET
ELKAAR.
Zeereis
Datum
Juni
17/06/2013
–
20/06/2013
September
02/09/2013
–
04/09/2013
Oktober
29/10/2013
–
31/10/2013
December
09/12/2013
–
11/12/2013
Gemeten
variabelen
windrichting
windkracht
sleepsnelheid
sleepdiepte
watertemperatuur
saliniteit
conductiviteit
zonnehoogte
helderheid
windrichting
windkracht
sleepsnelheid
sleepdiepte
watertemperatuur
saliniteit
conductiviteit
zonnehoogte
helderheid
windrichting
windkracht
sleepsnelheid
sleepdiepte
watertemperatuur
saliniteit
conductiviteit
zonnehoogte
helderheid
windrichting
windkracht
sleepsnelheid
sleepdiepte
watertemperatuur
saliniteit
conductiviteit
zonnehoogte
helderheid
Aantal slepen
uitgevoerd geanalyseerd
Aantal slepen
helder
troebel
Sleepduur
(gem ± sd)
Sleepsnelheid
(gem ± sd)
28
24
6
18
76 min ± 22
2,7 knts ± 0,2
27
25
19
6
60 min ± 13
2,9 knts ± 0,2
22
14
0
14
62 min ± 20
2,6 knts ± 0,2
13
10
0
10
69 min ± 20
2,6 knts ± 0,2
Figuur 4-2 toont de voornaamste omgevingsvariabelen die in rekening werden gebracht. De
sleepdiepte in september blijkt nogal af te wijken van die gedurende de drie andere reizen. Er is een
duidelijk verschil waar te nemen tussen de vier bemonsterde maanden wat betreft watertemperatuur.
De watertemperatuur tijdens de maand september was het hoogst (gemiddeld 18,2 °C ± 0,49 SD) en
het laagst in december (gemiddeld 7,0 °C ± 0,18 SD). Eveneens is er enige variatie op te merken in
saliniteit, met een iets lagere saliniteit in juni dan erna. De conductiviteit lijkt het patroon van de
watertemperatuur te volgen en is hoog in september (gemiddeld 36,6 mS/cm ± 0,62 SD) bij een
hogere watertemperatuur en laag zoals in december (gemiddeld 28,0 mS/cm ± 0,41 SD) bij lagere
watertemperaturen. De windkracht vertoont veel variatie binnen de zeereizen, met duidelijk hogere
windsnelheden tijdens de staalname in oktober. De zonnehoogte (een maat voor de lichtintensiteit)
vertoont een dalende trend naar het einde van het jaar toe. Slepen in helder water werden enkel
uitgevoerd tijdens de eerste twee zeereizen, daarna werd enkel gevist in troebel water (Tabel 4-1).
Vooraleer er werd onderzocht welke omgevingsvariabelen een invloed hebben op de prestaties van
het pulsvistuig, werd nagegaan welke omgevingsvariabelen onderling samenhangen. Figuur 4-3 geeft
de paarsgewijze relaties tussen de gemeten omgevingsvariabelen gedurende de verschillende
zeereizen weer. Deze figuur toont aan dat de conductiviteit sterk gecorreleerd is met de temperatuur (r
= 0,72) en ook met de saliniteit (r = 0,64). De temperatuur is eveneens gecorreleerd met de
zonnehoogte. Tabel 4-1 en Figuur 4-2 tonen aan dat gedurende de zeereizen in juni en augustus er
slepen in dieper en helderder water werden uitgevoerd, terwijl de twee zeereizen in oktober en
40
december enkel in ondiep en troebel water uitgevoerd werden. De keuze van de commerciële visser
zorgt er dus mee voor dat enkele omgevingsvariabelen correlaties vertonen, zoals de temperatuur met
de diepte en met de troebelheid van het water, en de diepte met de conductiviteit. De sleepsnelheid is
gecorreleerd met de diepte, vermoedelijk door het gedrag van de visser.
FIGUUR 4-2: OMGEVINGSVARIABELEN OVER DE 4 ZEEREIZEN MET VERGELIJKING VAN DE PULS- EN DE CONVENTIONELE CONFIGURATIE.
DE MEDIAAN EN DE QUARTIELEN ZIJN WEERGEGEVEN MET BEHULP VAN BOXPLOTS.
41
FIGUUR 4-3: PAARSGEWIJZE RELATIES TUSSEN DE GEMETEN OMGEVINGSVARIABELEN ONDERLING EN TUSSEN DE OMGEVINGSVARIABELEN EN DE VERSCHILLENDE VANGSTFRACTIES OVER DE 4 VERGELIJKENDE
ZEEREIZEN HEEN. HET LUIK LINKSONDER TOONT DE PAARSGEWIJZE RELATIES TUSSEN DE VARIABELEN IN SCATTERPLOTS EN HET LUIK RECHTSBOVEN TOONT DE BIJHORENDE CORRELATIECOËFFICIËNTEN (PEARSON’S
PRODUCT-MOMENT) EN DE SIGNIFICANTIENIVEAUS (*: P ≤ 0,05 ; **: P ≤ 0,01 ; ***: P ≤ 0,001). DE BOVENSTE RIJ BOXPLOTS IN DE GRAFIEK TOONT DE SPREIDING VAN DE VERSCHILLENDE VARIABELEN BIJ HELDER EN
TROEBEL WATER. DE LINKER KOLOM TOONT HOE VAAK EEN WAARDE VAN EEN VARIABELE VOORKOMT BIJ HELDER EN TROEBEL WATER (HISTOGRAMMEN).
42
4.1.2
Vangstvolumes
De vangst per vistuig (BB en SB) werd aan boord automatisch gescheiden in drie fracties: de
commerciële garnalen, de pufgarnalen (= de teruggooigarnalen of ondermaatse garnalen) en ‘trash’ of
restfractie (= de teruggooi van niet-garnalen; m.a.w. de ongewenste bijvangst bestaande uit
commerciële en niet-commerciële vissoorten en ongewervelden). Voor elke sleep werden de volumes
van elke fractie gestandaardiseerd per uur.
Figuur 4-4 toont d.m.v. boxplots de volumes van de drie fracties per zeereis voor alle slepen van
zowel het pulsvistuig als de traditionele boomkor. Tabel 4-2 geeft cijfermatig het gemiddelde
vangstvolume per sleep van de verschillende fracties en het gemiddeld procentueel vangstverschil
tussen de beide vistuigen per zeereis. Figuur 4-5 tenslotte toont de procentuele verschillen op een
visuele manier a.d.h.v. boxplots. Alles wat onder de nullijn ligt, wordt minder gevangen met het
pulsvistuig in vergelijking met het traditionele vistuig.
TABEL 4-2: HET GEMIDDELDE VANGSTVOLUME MET DE STANDAARDDEVIATIE (SD) PER SLEEP, PER VANGSTFRACTIE EN PER ZEEREIS
VOOR DE 4 ZEEREIZEN. DE STATISTISCHE TEST MET DE P-WAARDEN EN HET GEMIDDELD PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL TUSSEN HET
PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG PER FRACTIE EN PER ZEEREIS WORDT EVENEENS WEERGEGEVEN.
Juni
Volume (L/h)
Vangstverschil (%)
September
gem
sd
Test
p-waarde
gem
(%)
sd
(%)
Commerciële
garnaal puls
35,1
15,5
Gepaarde
t-test
p=0,003
16,3
23,8
Commerciële
garnaal
traditioneel
30,6
13,8
Pufgarnaal puls
35,2
14,9
Pufgarnaal
traditioneel
32,2
13,3
Restfractie puls
15,6
9,9
Restfractie
traditioneel
47,6
63,6
Oktober
Volume (L/h)
Wilcoxon
p=0,136
Wilcoxon
p<0,001
17,1
-54,0
43,3
23,8
Vangstverschil (%)
gem
sd
Test
p-waarde
gem
(%)
sd
(%)
Commerciële
garnaal puls
140,0
80,1
Wilcoxon
p=0,542
-1,3
37,3
Commerciële
garnaal
traditioneel
146,0
91,5
Pufgarnaal puls
118,2
84,5
Pufgarnaal
traditioneel
192,9
129,8
Restfractie puls
8,3
2,7
Restfractie
traditioneel
50,6
44,8
Wilcoxon
p<0,001
Wilcoxon
p=0,001
-33,5
-76,0
18,8
13,8
Volume (L/h)
Vangstverschil (%)
gem
sd
Test
p-waarde
gem
(%)
sd
(%)
Commerciële
garnaal puls
126,7
51,3
Gepaarde
t-test
p=0,109
9,4
23,7
Commerciële
garnaal
traditioneel
117,7
45,7
Pufgarnaal puls
140,1
84,9
Gepaarde
t-test
p=0,002
-19,1
23,6
Pufgarnaal
traditioneel
166,2
86,9
Restfractie puls
28,5
12,8
Wilcoxon
p<0,001
-49,6
15,3
Restfractie
traditioneel
62,2
32,8
December
Volume (L/h)
Vangstverschil (%)
gem
sd
Test
p-waarde
gem
(%)
sd
(%)
Commerciële
garnaal puls
36,0
22,1
Wilcoxon
p=0,106
-7,9
28,3
Commerciële
garnaal
traditioneel
44,3
34,5
Pufgarnaal puls
42,0
16,0
Wilcoxon
p=0,0137
-28,9
23,8
Pufgarnaal
traditioneel
61,3
22,6
Restfractie puls
3,7
4,3
Wilcoxon
p=0,044
-51,8
49,2
Restfractie
traditioneel
17,9
24,2
43
Commerciële garnalen
Gedurende de zeereizen in september en oktober werden er opmerkelijk meer commerciële garnalen
en pufgarnalen gevangen met beide vistuigen dan in juni en december. Er werden enigszins meer
commerciële garnalen gevangen met het pulsvistuig in vergelijking met het traditionele vistuig tijdens
de eerste twee zeereizen. Gedurende de zeereis in juni werden gemiddeld 16,3 % ± 23,8 SD meer
commerciële garnalen gevangen met het pulsvistuig. Dit verschil is ook statistisch significant
(gepaarde t-test, p = 0,003). In september werden 9,4 % ± 23,7 SD meer commerciële garnalen
gevangen met de puls, maar dit verschil is niet significant (gepaarde t-test, p = 0,109). In oktober en
december leek het traditionele vistuig iets meer commerciële garnalen op te leveren met
respectievelijk 1,3 % en 7,9 %. Maar deze beide verschillen zijn evenmin statistisch significant.
Pufgarnalen
Tijdens de zeereizen in september, oktober en december was de bijvangst van ondermaatse garnalen
significant kleiner met het pulsvistuig (respectievelijk - 19,1 % ± 23,6 SD, - 33,5 % ± 18,8 SD en - 28,9
% ± 23,8 SD) ten opzichte van het traditionele vistuig (gepaarde t-test, p = 0,002; Wilcoxon gepaarde
test, p < 0,001 en p = 0,014 voor de reizen in september, oktober en december respectievelijk). Voor
de zeereis in juni lijkt de situatie omgekeerd met 17,1 % meer pufgarnalen, maar hier werd geen
significant verschil gevonden.
Restfractie
De ‘trash’ of restfractie (grovere bijvangst, niet-garnalen) was in alle vier de zeereizen significant
kleiner in het pulsvistuig (respectievelijk - 54,0 % ± 23,8 SD, - 49,6 % ± 15,3 SD, - 76,0 % ± 13,8 SD
en - 51,8 % ± 49,2 SD met Wilcoxon gepaarde test, p-waarden < 0,001; < 0,001; 0,001 en 0,044
respectievelijk).
44
FIGUUR 4-4: VANGSTVERGELIJKING TUSSEN HET EXPERIMENTEEL PULSVISTUIG (ALLES IN GEEL) EN DE TRADITIONELE
GARNAALBOOMKOR (ALLES IN GROEN) OP BASIS VAN DE GESTANDAARDISEERDE VOLUMES (SLEEPVOLUME PER UUR) VOOR
COMMERCIËLE GARNALEN (BOVENAAN), PUFGARNALEN (MIDDEN) EN ‘TRASH’ OF RESTFRACTIE (ONDERAAN) VOOR DE 4 ZEEREIZEN. DE
MEDIAAN EN DE QUARTIELEN WORDEN WEERGEGEVEN D.M.V. VAN BOXPLOTS EN HET GEMIDDELDE WORDT AANGEDUID MET EEN
ASTERISK (*).
45
FIGUUR 4-5: PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL TUSSEN DE HET PULSVISTUIG EN DE TRADITIONELE GARNAALBOOMKOR ((PULS – TRAD) /
TRAD) OP BASIS VAN DE GESTANDAARDISEERDE VOLUMES (VOLUME PER UUR) VOOR COMMERCIËLE GARNALEN (BOVENAAN),
PUFGARNALEN (MIDDEN), EN ‘TRASH’ OF RESTFRACTIE (ONDERAAN) VOOR DE 4 ZEEREIZEN. DE MEDIAAN EN DE QUARTIELEN WORDEN
WEERGEGEVEN D.M.V. VAN BOXPLOTS EN HET GEMIDDELDE AANGEDUID MET EEN ASTERISK (*).
46
4.1.3
Bijvangst van commerciële vissoorten
Figuur 4-6 toont de procentuele vangstverschillen (mediaan en kwartielen) in bijgevangen
commerciële vissoorten tussen het pulsvistuig en het traditionele vistuig. Alles wat op de figuur links
van de nullijnen ligt, wordt minder gevangen met het pulsvistuig dan met het traditionele vistuig.
Soorten die (erg) weinig gevangen werden tijdens een bepaalde zeereis worden niet afgebeeld voor
die zeereis. Uit de figuur is af te leiden dat het merendeel van de soorten minder wordt bijgevangen
met het pulsvistuig. De totaal gevangen aantallen per zeereis en de gemiddelde procentuele
vangstverschillen van de commerciële vissoorten worden opgesomd in Tabel 4-3. Figuren 4-6 t.e.m.
4-10 geven de lengteverdelingen van de bijgevangen commerciële vissoorten weer. Deze werden
bekomen door het totale aantal individuen dat werd gevangen doorheen een zeereis per cm-klasse te
plotten voor beide vistuigconfiguraties.
FIGUUR 4-6: PROCENTUELE VERSCHILLEN VAN BIJGEVANGEN COMMERCIËLE VISSOORTEN GEVANGEN MET HET PULSVISTUIG T.O.V. HET
TRADITIONELE VISTUIG VOOR DE 4 ZEEREIZEN. ENKEL DE SOORTEN DIE IN MINIMUM 1 ZEEREIS IN MEER DAN 10 % VAN DE SLEPEN
WAREN VERTEGENWOORDIGD WORDEN GETOOND IN DE FIGUUR. DE MEDIAAN EN DE QUARTIELEN WORDEN WEERGEGEVEN MET BEHULP
VAN BOXPLOTS.
47
TABEL 4-3: HET TOTAAL AANTAL BIJGEVANGEN VISSEN PER COMMERCIËLE SOORT, PER ZEEREIS VOOR BEIDE VISTUIGCONFIGURATIES.
DE P-WAARDEN (W ILCOXON GEPAARDE TEST, TENZIJ ANDERS VERMELD), EN HET GEMIDDELD PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL MET
STANDAARDDEVIATIE.
Juni
Vangstverschil (%)
Totaal aantal
September
Vangstverschil (%)
Totaal aantal
puls
trad
p
gem (%)
sd (%)
puls
trad
p
gem (%)
sd (%)
Bot
42
130
p=0,126
-72,51
41,24
2
5
p=0,371
-76,09
33,82
Griet
12
0
p=1
100,00
0,00
0
0
0,00
0,00
Horsmakreel
15
27
p=1
15,79
119,09
0
0
Kabeljauw
357
328
p=0,913
21,56
114,74
116
399
Ponen
129
105
p=0,962
-8,95
82,80
0
0
Schar
166
292
p=0,044
-27,21
79,19
213
145
Schol
83844
158868
p<0,001
-34,56
73,42
2521
118
227
p=0,4027
-13,92
101,53
3
0
0
0,00
0,00
0
0
220
314
p=0,523
50,70
181,06
1316
1184
0
6
p=1
-100,00
0,00
40
Steenbolk
Tarbot
Tong
Tongschar
Wijting
1227
3221
Zeebaars
0
0
Aantal slepen
24
p=0,019
1,40
184,38
0,00
0,00
0,00
0,00
-32,06
75,59
0,00
0,00
p=0,965
14,73
99,18
5895
p<0,001
-62,91
22,30
62
p=0,100
-73,19
39,33
0,00
0,00
p=1
38,65
192,38
36
p=0,584
50,93
98,13
5863
6474
Gepaarde
t-test
p=0,150
7,69
49,32
0
0
0,00
0,00
p=0,009
25
Oktober
Vangstverschil (%)
Totaal aantal
December
Vangstverschil (%)
Totaal aantal
puls
trad
p
gem (%)
sd (%)
puls
trad
p
gem (%)
sd (%)
Bot
19
81
p=0,044
-46,57
85,00
0
10
p=0,181
-100,00
0,00
Griet
0
0
0,00
0,00
0
0
Horsmakreel
0
0
0,00
0,00
1
12
Kabeljauw
4
6
33,33
103,28
0
Ponen
0
0
0,00
0,00
p=1
0,00
0,00
0,00
141,42
0
0,00
0,00
0
0
0,00
0,00
p=1
Schar
278
798
p=0,031
-49,45
75,18
8
135
p=0,059
-93,98
13,47
Schol
1629
6283
p<0,001
-69,02
24,51
192
327
p=0,529
101,92
372,24
Steenbolk
0
0
0,00
0,00
0
0
0,00
0,00
Tarbot
0
0
0,00
0,00
0
10
-100,00
0,00
Tong
10
27
p=1
43,86
89,24
0
0
0,00
0,00
Tongschar
1
0
p=1
100,00
0,00
0
0
0,00
0,00
Wijting
27
26
p=0,476
49,52
75,23
17
103
-42,51
95,27
Zeebaars
0
9
p=1
-100,00
0,00
0
0
0,00
0,00
Aantal slepen
14
p=1
p=0,201
10
Schol
Op Figuur 4-6 is te zien dat schol minder werd bijgevangen met het pulsvistuig ten opzichte van de
traditionele configuratie. Deze vangstverschillen waren significant voor de maanden juni, september
en oktober (Wilcoxon gepaarde test, p-waarden < 0,001 voor alle drie de zeereizen, zie Tabel 4-3).
Met het pulsvistuig werd in juni gemiddeld per sleep 34,6 % ± 73,4 SD minder schol gevangen dan
met de traditionele configuratie. Figuur 4-7 toont aan dat de gevangen schol toen hoofdzakelijk een
48
lengte van 4 à 5 cm had. Er is geen verschil waar te nemen in de voorkomende lengtes van de
gevangen schol tussen beide vistuigen, maar er valt wel een zeer groot verschil op te merken wat
betreft het verschil in aantal. Met het traditionele vistuig werden 158868 individuen gevangen terwijl
met het pulsvistuig slechts 83844 individuen werden opgevist. Gedurende de daaropvolgende
zeereizen zijn deze aantallen veel lager met als meest voorkomende lengteklassen 7 en 8 cm. In
september en oktober werd er respectievelijk 63 % ± 22,3 SD en 69 % ± 24,5 SD minder schol
gevangen met het pulsvistuig. In december tenslotte waren de aantallen schol in de vangsten
aanzienlijk kleiner. Opnieuw lijkt een verschil, weliswaar niet significant, merkbaar tussen de beide
vistuigen.
Tong
Voor tong werd er voor geen van de 4 zeereizen een significant verschil in bijvangst gevonden tussen
beide vistuigen. Tong werd over het algemeen weinig bijgevangen en kwam het meest voor in de
vangsten van de zeereis in september, met een totaal aantal van 1316 individuen in het puls- en 1184
in het traditionele vistuig. Hier is het vangstverschil voornamelijk te vinden in de tong met een lengte
van 6 cm, waarvan er met het pulsvistuig meer werden gevangen. De meest abundante lengteklasse
is echter 9 cm.
Schar
Schar werd significant minder gevangen gedurende de zeereizen in juni en oktober (Wilcoxon
gepaarde test, p-waarden 0,044 en 0,031 respectievelijk) met respectievelijk - 27,21 % ± 79,19 SD en
- 49,45 % ± 75,18 SD. In juni komt het vangstverschil voornamelijk terug in de lengteklasse van 7 cm
(Figuur 4-8). In oktober zien we vooral verschillen bij 3 en 5 cm. Het grillige patroon in de
lengteverdelingen wijst er vooral op dat er relatief weinig schar bijgevangen werd tijdens de 4
bemonsterde zeereizen.
Bot
Bot werd significant minder gevangen met het puls- dan met het traditionele vistuig in de maand
oktober (Figuur 4-8 en Tabel 4-3). Over het algemeen werd er erg weinig bot bijgevangen, waardoor
een vangstvergelijking voor deze soort niet echt opgaat en ook de lengteverdelingen grillige patronen
vertonen.
Wijting
Wijting werd vooral gevangen in de zeereizen in juni en september. Later kwam de soort bijna niet
meer in de bijvangst voor (Tabel 4-3). Enkel de bemonsterde zeereis in juni vertoont een significant
(Wilcoxon gepaarde test, p = 0,019) lagere bijvangst van wijting in het pulsvistuig. Uit Figuur 4-9 valt af
te leiden dat het grootste vangstverschil te vinden is in de lengteklasse van 4 tot 6 cm.
Kabeljauw
Kabeljauw kwam in lage aantallen voor in de bijvangst in juni en september (Tabel 4-3). Enkel in de
september zeereis was er een significante afname van kabeljauw in de vangst van het pulsvistuig.
Later op het jaar kwam de soort bijna niet meer voor. De lengteverdeling (Figuur 4-9) geeft weer dat er
in juni vooral kabeljauw met lengtes van 4 tot 7 cm werden gevangen, terwijl er in september vooral
49
dieren met een lengte van 12 tot 15 cm bijgevangen werden, hetzij beduidend minder met het
pulsvistuig.
Steenbolk
Steenbolk kwam in erg lage aantallen voor in de bijvangst gedurende de 4 bemonsterde zeereizen en
er is nergens een significant vangstverschil waar te nemen.
Ponen
Ponen waren enkel vertegenwoordigd in de vangsten van de zeereis in juni en vertonen een sterke
variatie in de lengtefrequentie (Figuur 4-10). Ponen kwamen evenzeer in zeer lage aantallen voor,
waardoor er geen zinvolle evaluatie gemaakt kan worden van de vangstverschillen.
Andere commerciële vissoorten
Voor de andere commerciële vissoorten zoals griet, horsmakreel, tarbot, tongschar en zeebaars
werden er geen significante verschillen vastgesteld na vangstvergelijking tussen beide vistuigen. Deze
soorten waren ook te gering vertegenwoordigd in de vangsten om betekenisvolle lengteverdelingen te
verkrijgen en werden om dezelfde reden ook niet weergegeven in Figuur 4-5.
50
FIGUUR 4-7: LENGTEVERDELINGEN VAN SCHOL EN TONG, GEVANGEN MET HET PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG GEDURENDE DE 4
ZEEREIZEN. DE ONDERBROKEN EN VOLLE LIJN GEVEN HET TOTALE AANTAL PER ZEEREIS PER LENGTEKLASSE WEER DAT WERD
GEVANGEN MET RESPECTIEVELIJK HET PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG.
Voetnoot: De procentuele vangstverschillen werden berekend per visserijsleep. De gemiddelde vangstverschillen
worden voor elke zeereis opgesomd in Tabel 4-3. De lengteverdelingen daarentegen zijn gebaseerd op de som van
alle individuen per soort, per zeereis, per configuratie. Door deze verschillende bewerkingen is het mogelijk dat er
gedurende een zeereis bijvoorbeeld gemiddeld per visserijsleep minder gevangen werd van een bepaalde soort,
maar dat dit niet weerspiegeld wordt in de lengteverdelingen met de absolute totale aantallen van die bijgevangen
soort.
51
FIGUUR 4-8: LENGTEVERDELINGEN VAN SCHAR EN BOT, GEVANGEN MET HET PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG GEDURENDE DE 4
ZEEREIZEN. DE ONDERBROKEN EN VOLLE LIJN GEVEN HET TOTALE AANTAL PER ZEEREIS PER LENGTEKLASSE WEER DAT WERD
GEVANGEN MET RESPECTIEVELIJK HET PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG.
52
FIGUUR 4-9: LENGTEVERDELINGEN VAN WIJTING EN KABELJAUW, GEVANGEN MET HET PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG
GEDURENDE DE 4 ZEEREIZEN. DE ONDERBROKEN EN VOLLE LIJN GEVEN HET TOTALE AANTAL PER ZEEREIS PER LENGTEKLASSE WEER
DAT WERD GEVANGEN MET RESPECTIEVELIJK HET PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG.
53
FIGUUR 4-10: LENGTEVERDELINGEN VAN STEENBOLK EN PONEN (OMVAT VERSCHILLENDE SOORTEN), GEVANGEN MET HET PULS- EN
HET TRADITIONELE VISTUIG GEDURENDE DE 4 ZEEREIZEN. DE ONDERBROKEN EN VOLLE LIJN GEVEN HET TOTALE AANTAL PER ZEEREIS
PER LENGTEKLASSE WEER DAT WERD GEVANGEN MET RESPECTIEVELIJK HET PULS- EN HET TRADITIONELE VISTUIG.
54
4.1.4
Bijvangst van niet-commerciële soorten
FIGUUR 4-11: PROCENTUEEL VERSCHIL VAN DE NIET- COMMERCIËLE VISSOORTEN EN BODEMDIEREN GEVANGEN MET HET PULSVISTUIG
T.O.V. HET TRADITIONELE VISTUIG VOOR DE 4 ZEEREIZEN. ENKEL DE SOORTEN DIE IN MINIMUM 1 ZEEREIS IN MEER DAN 10 % VAN DE
SLEPEN WAREN VERTEGENWOORDIGD WORDEN WEERGEGEVEN IN DE FIGUUR. DE MEDIAAN EN DE QUARTIELEN WORDEN
WEERGEGEVEN MET BEHULP VAN BOXPLOTS.
Figuur 4-11 toont de gemiddelde procentuele vangstverschillen per sleep voor niet-commerciële
vissoorten en bodemdieren die werden bijgevangen met het pulsvistuig ten opzichte van die,
bijgevangen met het traditionele vistuig. Alles wat links van de nullijnen ligt, wordt minder gevangen
met het pulsvistuig dan met het traditionele vistuig. Uit de figuur kan worden afgeleid dat aanzienlijk
wat soorten minder gevangen worden met het pulsvistuig in vergelijking met het traditionele net. Geen
van de vangstverschillen die rechts van de nullijnen liggen (dus soorten waarvan er meer werd
gevangen met het pulsvistuig dan met de traditionele configuratie) waren significant. De p-waarden
voor alle soorten zijn te vinden in Tabel 4-4 en Tabel 4-5. De bijvangst van weinig mobiele
bodemdieren zoals mesheften, nonnetjes, zeeanemonen en zeesterren werd zeer sterk gereduceerd
met het pulsvistuig. Maar ook voor veel mobiele soorten zoals donderpadden, grondels, gewone
strandkrab, gewone zeester, gewone strandkrab, harnasmannetje, zeenaalden en haringachtigen was
er significant minder bijvangst in het pulsvistuig.
55
TABEL 4-4: HET AANTAL BIJGEVANGEN NIET-COMMERCIËLE VISSEN EN BODEMDIEREN PER UUR VOOR BEIDE VISTUIGCONFIGURATIES
GEDURENDE DE ZEEREIZEN IN JUNI EN SEPTEMBER. DE P-WAARDE (DE STATISTISCHE TEST DIE WERD GEBRUIKT IS DE W ILCOXON
GEPAARDE TEST TENZIJ ANDERS VERMELD) EN HET GEMIDDELD PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL MET DE STANDAARDDEVIATIE (SD)
WORDT TEVENS WEERGEGEVEN. PULS: PULSVISTUIG; TRAD: TRADITIONEEL VISTUIG.
Juni
Soorten
Aantal/h
puls
trad
0
0
Botervis
131
311
Donderpadden
Alikruiken
september
Vangstverschil (%)
p
Aantal/h
gem (%)
sd (%)
puls
trad
0,0
0,0
0
0
p=0,359
-9,4
84,2
205
589
p=0,002
Vangstverschil (%)
p
gem (%)
sd (%)
0,0
0,0
p=0,038
-30,2
85,4
277
1444
-40,7
81,1
533
1318
p=0,004
-32,0
129,8
Geep
0
0
0,0
0,0
19
12
p=1
0,0
141,4
Gemarmerde zwemkrab
0
0
0,0
0,0
0
0
Grondels
3769
9902
p=0,001
-35,9
82,5
2067
5354
Gewone strandkrab
3344
15495
p<0,001
-52,3
66,7
2642
Gewone zeester
370
1346
p=0,006
-40,4
70,9
2027
Gewone zwemkrab
474
4772
p=0,069
-37,2
47,0
Haringachtigen
2762
4453
p=0,306
48,8
253,4
Harnasmannetje
176
402
p=0,019
-47,5
Heremietkreeften
8
39
p=0,529
11,0
Hooiwagenkrab
0
0
Inktvissen
0,0
p=0,010
-17,3
106,5
13012
p<0,001
-68,1
40,5
9144
p<0,001
-73,9
22,1
31511
80774
p<0,001
-54,1
27,2
2144
3356
p=0,011
10,3
145,6
69,3
643
1681
p<0,001
-68,6
35,1
98,6
5
32
p=0,789
-33,3
115,5
0,0
0,0
0
38
p=1
-100,0
0,0
38,3
270,0
36
15
p=0,789
33,3
115,5
0,0
0,0
0
11
p=1
-100,0
0,0
667
820
Kleine pieterman
0
0
Kokkel
7
133
p=0,423
-33,3
115,5
0
0
0,0
0,0
Mesheften
126
1209
p=0,675
34,4
101,6
0
0
0,0
0,0
Mossel
2376
24593
p=0,153
-3,2
99,2
0
19
p=1
-100,0
0,0
Muiltje
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Mul
0
0
0,0
0,0
0
59
p=1
-100,0
0,0
Nonnetje
10
99
-58,7
88,8
0
0
0,0
0,0
Noordzeekrab
0
0
0,0
0,0
0
17
p=1
-100,0
0,0
Noorse zandspiering
92
63
35,9
86,9
518
932
p=0,137
-20,3
84,4
Penseelkrab
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Pitvis
2
23
-90,6
21,0
27
11
0,0
141,4
Porseleinkrab
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Prikken
0
9
p=1
-100,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Puitaal
464
904
p=0,023
-16,5
81,4
60
190
3,8
111,2
3
3
p=1
0,0
141,4
0
0
0,0
100,5
Slakdolf
664
1487
p=0,105
-21,4
68,1
203
676
-27,8
0,0
Slangsterren
65
263
p=0,584
-19,8
96,7
0
0
Smelten
68
27
p=0,205
94,1
132,3
125
113
Schurftvis
Snotolf
0
0
Spiering
797
1319
Sponzen
0
0
Stekelbaars
15
Steur- en Ringsprietgarnalen
p=0,187
0,0
p=0,178
p=0,290
p=0,059
p=1
p=0,787
p=0,025
0,0
0,0
p=0,965
3,9
97,3
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
p=0,061
1,0
95,4
121
93
p=1
29,5
0,0
0,0
0,0
7
6
p=1
-33,3
115,5
0
p=1
100,0
0,0
0
0
42
68
p=0,201
-28,7
43,7
2137
3350
Vijfdradige meun
17
30
p=0,584
20,6
91,8
10
44
Zager
0
6
p=1
-100,0
0,0
0
0
Zakpijpen
0
40
p=0,181
-100,0
0,0
36
758
274
1351
p=0,005
-27,4
112,2
848
3002
5713
Gepaarde
t-test
p=0,008
-25,9
133,8
Zeepier
0
0
0,0
0,0
Aantal slepen
24
Zeeanemonen
Zeenaalden
0,0
0,0
p=0,0123
11,3
149,4
p=0,584
0,0
115,5
0,0
0,0
p=1
33,3
115,5
2536
p=0,004
-50,5
64,5
138
262
p=0,168
-30,6
155,3
0
0
0,0
0,0
25
56
TABEL 4-5: HET AANTAL BIJGEVANGEN NIET-COMMERCIËLE VISSEN EN BODEMDIEREN PER UUR VOOR BEIDE VISTUIGCONFIGURATIES
GEDURENDE DE ZEEREIZEN IN OKTOBER EN DECEMBER. DE P-WAARDE (DE STATISTISCHE TEST DIE WERD GEBRUIKT IS DE W ILCOXON
GEPAARDE TEST TENZIJ ANDERS VERMELD) EN HET GEMIDDELD PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL MET DE STANDAARDDEVIATIE (SD)
WORDT TEVENS WEERGEGEVEN. PULS: PULSVISTUIG; TRAD: TRADITIONEEL VISTUIG.
Oktober
Soorten
Aantal/h
puls
trad
December
Vangstverschil (%)
p
gem (%)
Aantal/h
Vangstverschil (%)
sd (%)
puls
trad
p
gem (%)
sd (%)
0,0
Alikruiken
0
0
0,0
0,0
0
11
p=0,100
-100,0
Botervis
13
518
p=0,008
-72,6
64,3
0
50
p=0,371
-100,0
0,0
1667
5506
p<0,001
-56,1
48,2
87
111
p=0,353
-42,3
87,6
0,0
Donderpadden
Geep
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
Gemarmerde zwemkrab
0
14
p=1
-100,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Grondels
32802
93458
p=0,004
3,8
195,0
11963
28047
p=0,037
-54,7
73,8
Gewone strandkrab
1862
20902
p<0,001
-76,7
49,2
267
839
p=0,002
-76,8
20,6
Gewone zeester
478
5678
p=0,002
-53,9
76,5
13
186
p=0,080
-41,5
86,2
Gewone zwemkrab
1610
2830
p=0,407
80,9
247,9
409
980
24,5
87,4
Haringachtigen
8432
15028
p=0,018
24,4
251,6
3652
5960
-38,7
25,6
-12,3
103,0
-83,3
40,8
Harnasmannetje
0
14
p=1
-100,0
0,0
64
209
p=0,800
Gepaarde
t-test
p=0,042
p=0,588
Heremietkreeften
3
117
p=0,106
-59,1
89,0
1
32
p=0,059
Hooiwagenkrab
0
24
p=1
-100,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Inktvissen
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Kleine pieterman
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Kokkel
28
1586
p=0,059
-99,4
1,4
17
5791
-88,0
17,8
Mesheften
27
1314
p=0,021
-71,5
69,5
5
3
p=1
0,0
115,5
Mossel
259
8033
p=0,010
-53,0
72,1
13
89
p=0,208
-41,3
119,8
Muiltje
0
0
0,0
0,0
0
1
p=1
-100,0
0,0
Mul
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Nonnetje
29
2299
-42,5
120,0
0
0
0,0
0,0
Noordzeekrab
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
147
208
p=0,402
-61,4
80,1
486
1305
p=0,106
-52,0
86,7
0,0
0,0
0
1
p=1
0,0
0,0
p=1
-100,0
0,0
0
0
0,0
0,0
0,0
0,0
0
35
-100,0
0,0
Noorse zandspiering
p=0,019
p=0,022
Penseelkrab
0
0
Pitvis
0
14
Porseleinkrab
0
0
Prikken
1
0
p=1
100,0
0,0
0
0
Puitaal
454
673
p=0,169
21,8
136,4
161
247
Schurftvis
0
0
0,0
0,0
0
0
Slakdolf
36
64
p=0,683
27,5
93,9
2
22
p=0,371
-94,1
8,3
Slangsterren
36
599
p=0,042
4,1
211,9
17
276
p=0,0209
-61,3
68,5
Smelten
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Snotolf
0
0
0,0
0,0
0
1
p=1
-100,0
0,0
Spiering
228
345
p=0,851
21,4
81,4
24
106
p=0,407
26,2
118,6
Sponzen
5
131
p=0,022
-95,2
11,8
0
0
0,0
0,0
Stekelbaars
0
14
p=1
-100,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Steur- en Ringsprietgarnalen
57
50
p=0,855
50,0
100,0
49
29
p=0,100
78,4
43,2
Vijfdradige meun
92
72
p=1
21,5
90,1
27
163
p=0,371
-74,7
19,7
Zager
0
0
0,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Zakpijpen
7
190
p=0,059
-98,1
4,2
0
3
p=1
-100,0
0,0
Zeeanemonen
106
1859
p<0,001
-70,8
69,5
10
101
p=0,272
-37,5
94,9
Zeenaalden
68
749
p=0,151
-29,7
92,4
0
43
/
-100,0
0,0
Zeepier
19
0
p=1
100,0
0,0
0
0
0,0
0,0
Aantal slepen
14
p=0,371
p=0,447
0,0
0,0
-29,2
119,3
0,0
0,0
10
57
4.1.5
Invloed van de omgevingsvariabelen
Linear
mixed-effects
modellen
(LME)
werden
gebruikt
om
het
effect
van
de
gemeten
omgevingsvariabelen op het vangstverschil tussen de beide vistuigen na te gaan. Voor de fractie
commerciële garnaal had enkel temperatuur een significant effect (p = 0.050) op het vangstverschil.
Voor de puf garnalen fractie toonde de LME een significant effect van de sleepsnelheid aan (p =
0.001). Voor trash kon geen significant effect van de milieuvariabelen op het vangstverschil
vastgesteld worden. Ook voor Tong, Schol, Wijting en Kabeljauw werden er geen significante effecten
(LME test) van milieuvariabelen op het vangstverschil gevonden.
4.1.6
Trekkrachtmeting
Tijdens de zeereis in oktober werden gedurende 16 visserijslepen trekkrachten gemeten in de beide
vislijnen aan boord van HA 31. De gemeten waarden worden weergegeven in Figuur 4-12 d.m.v.
boxplots. De gemiddelde trekkracht in de BB vislijn van het pulsvistuig bedroeg hierbij 0,616 (± 0,050
SD) ton. In de SB vislijn van het traditionele vistuig was de gemiddelde trekkracht 22,8 % hoger met
0,798 (± 0,101 SD) ton. Dit verschil was significant (Wilcoxon gepaarde test, p < 0,001). Gedurende
de zeereis in oktober werd 858 L gasolie verbruikt voor de voortstuwing, waarvan 478 L (56 %) tijdens
het vissen.
FIGUUR 4-12: BOXPLOTS VAN DE GEMIDDELDE TREKKRACHTEN IN DE VISLIJNEN VAN HET PULS- EN HET TRADITIONEEL VISTUIG,
GEMETEN TIJDENS 16 SLEPEN IN OKTOBER.
58
4.2
4.2.1
Effect van de pulsintensiteit
Algemene zeereisgegevens en omgevingsvariabelen
Om het effect van de pulsintensiteit op de vangst te onderzoeken werden twee identieke pulsvistuigen
onderling vergeleken gedurende twee zeereizen. Een reeks vergelijkende slepen werd uitgevoerd met
verschillende pulsamplitudes (0 %, 30 %, 60 %, 75 %, 90 % en 100 % van de maximale output van de
pulsgenerator), met telkens een vistuig met de 100 % pulsamplitude als referentie (afgewisseld BB en
SB). Deze zeereizen werden uitgevoerd in de maanden juli en november van 2013. Tijdens deze
reizen werden respectievelijk 30 en 21 visserijslepen uitgevoerd, waarvan er respectievelijk 22 en 20
bemonsterd werden, een totaal van 42 slepen (zie Figuur 4-13).
FIGUUR 4-13: OVERZICHT VAN DE VISSERIJSLEPEN OP DE W ADDENZEE MET HA 31 GEDURENDE 2 ZEEREIZEN IN COMMERCIËLE
OMSTANDIGHEDEN MET 2 IDENTIEKE PULSVISTUIGEN MET VERSCHILLENDE PULSINTENSITEIT. ELKE PIN GEEFT DE STARTPOSITIE VAN
EEN SLEEP WEER.
Tabel 4-6 geeft een overzicht van deze 2 zeereizen met een aantal basisgegevens en de gemeten
omgevingsvariabelen. Gedurende de zeereis in juli werden de variabelen temperatuur, saliniteit en
conductiviteit niet gemeten wegens technische problemen met de CTD meetapparatuur. Bijgevolg
werden er te weinig data verzameld om de invloed van de omgevingsvariabelen te kunnen
onderzoeken. In Tabel 4-7 wordt het aantal slepen met de onderling verschillende pulsintensiteiten
weergegeven.
59
TABEL 4-6: OVERZICHT VAN DE 2 ZEEREIZEN IN JUNI EN NOVEMBER WAARBIJ DE VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN ONDERLING
WERDEN VERGELEKEN MET ELKAAR.
Zeereis
Datum
Juli
15/07/2013
–
18/07/2013
November
25/11/2013
–
27/11/2013
Gemeten
variabelen
Aantal slepen
uitgevoerd geanalyseerd
windrichting
windkracht
sleepsnelheid
sleepdiepte
zonnehoogte
helderheid
windrichting
windkracht
sleepsnelheid
sleepdiepte
watertemperatuur
saliniteit
conductiviteit
zonnehoogte
helderheid
Aantal slepen
helder
troebel
Sleepduur
(gem ± sd)
Sleepsnelheid
(gem ± sd)
30
22
16
6
65 min ± 24
2,9 knts ± 0,2
21
20
6
14
69 min ± 20
2,9 knts ± 0,2
TABEL 4-7: OVERZICHT VAN DE VERGELEKEN PULSINTENSITEITEN (ALS % VAN DE MAXIMALE INTENSITEIT) TIJDENS DE ZEEREIZEN IN
JULI EN NOVEMBER.
Zeereis juli
Vergeleken
Aantal slepen
pulsintensiteiten (%)
Zeereis november
Vergeleken
Aantal slepen
pulsintensiteiten (%)
0 – 100
5
30 - 100
4
60 - 100
6
60 - 100
6
75 - 100
5
75 - 100
5
90 - 100
6
90 - 100
5
De variabiliteit van de belangrijkste omgevingsvariabelen wordt weergegeven d.m.v. boxplots in Figuur
4-14. De saliniteit, de conductiviteit en de temperatuur bleven gedurende de driedaagse zeereis in
november relatief constant. In juli werd gevist met een gemiddelde sleepdiepte van 13 m (± 6 m SD).
Tijdens de zeereis in november werd gevist met een gemiddelde diepte van 8 m (± 5 m SD). De
windsnelheid in juli varieerde tussen 1 en 3 Bft terwijl een windsnelheid van 4 Bft in november ook
voorkwam. De zonnehoogte was tijdens de zeereis in juli (gemiddeld 34,5° ± 23° SD) veel hoger dan
deze in november (gemiddeld - 3° ± 18° SD).
60
FIGUUR 4-14: OVERZICHT VAN DE
OMGEVINGSVARIABELEN SALINITEIT, CONDUCTIVITEIT, WATERTEMPERATUUR, WATERDIEPTE,
WINDSNELHEID EN BEREKENDE ZONNEHOOGTE BIJ DE TWEE ZEEREIZEN.
BOXPLOTS MET MEDIAAN, 25 EN 75 PERCENTIEL, EN 1.5
INTERKWARTIEL RANGE.
61
In Figuren 4-15 en 4-16 wordt de variabiliteit van de omgevingsvariabelen bij de verschillende
pulsinstellingen getoond. In juli werd er iets sneller gesleept bij hogere pulsintensiteiten dan bij lagere
pulsintensiteiten. Tijdens de zeereis in november werden er bij hogere pulsintensiteiten hogere
waarden voor saliniteit, conductiviteit en temperatuur opgemeten.
FIGUUR 4-15: OVERZICHT VAN DE OMGEVINGSVARIABELEN TEGENOVER DE PULSINTENSITEIT TIJDENS DE ZEEREIS IN JULI. WANNEER
EENZELFDE WAARDE VAN EEN OMGEVINGSVARIABELE MEERDERE MALEN VOORKOMT BIJ EEN BEPAALDE PULSINSTELLING, DAN WORDT
DIT DATAPUNT ALS EEN GROTERE CIRKEL AFGEBEELD. HET CIJFER IN DE CIRKEL TOONT HOE VAAK DEZE COMBINATIE VOORKOMT.
62
FIGUUR 4-16: OVERZICHT VAN DE OMGEVINGSVARIABELEN TEGENOVER DE PULSINTENSITEIT TIJDENS DE ZEEREIS IN NOVEMBER.
WANNEER EENZELFDE WAARDE VAN EEN OMGEVINGSVARIABELE MEERDERE MALEN VOORKOMT BIJ EEN BEPAALDE PULSINSTELLING,
DAN WORDT DIT DATAPUNT ALS EEN GROTERE CIRKEL AFGEBEELD. HET CIJFER IN DE CIRKEL TOONT HOE VAAK DEZE COMBINATIE
VOORKOMT.
63
4.2.2
Vangstvolumes
Zeereis juli
De vangstvolumes per uur per sleep en de procentuele vangstverschillen van de commerciële
garnalen, de pufgarnalen en de restfractie bij de verschillende pulsintensiteiten tijdens de zeereis in
juli worden visueel weergegeven d.m.v. boxplots in Figuur 4-17 en Figuur 4-18. Er wordt telkens een
lichtere pulsintensiteit vergeleken met een referentie, namelijk de maximale 100 % pulstensiteit. Tabel
4-8 geeft cijfermatig een overzicht van de gemiddelde vangstvolumes en de gemiddelde procentuele
vangstverschillen per vangstfractie voor elke beschouwde instelling van de pulsintensiteit, voor de
zeereis in juli.
Commerciële garnalen
De gemiddelde vangst van commerciële garnalen met het vistuig met 100 % pulsintensiteit was 48,5 L
per uur over de volledige zeereis in juli. De experimenten tonen aan dat het uitschakelen van het
elektrisch pulsveld (0 % vs 100 %) resulteert in een significante reductie (gepaarde t-test, p = 0,007) in
de vangst van commerciële garnalen. Een gemiddeld verschil van - 69 % tegenover het pulsvistuig
met de maximale pulsintensiteit werd vastgesteld. Een lagere pulsintensiteit van 60 % resulteerde in
een statistisch niet significant vangstverlies (Wilcoxon gepaarde test, p = 0,438) van 19,3 % minder
commerciële garnalen tegenover het pulsvistuig met maximale pulsintensiteit. Een instelling van 75 %
leidde tot een significant vangstverlies (gepaarde t-test, p = 0,048) van -15,2 % commerciële garnalen.
Er werd geen verschil vastgesteld in de vangst van commerciële garnalen tussen 90 en 100 %
pulsintensiteit (gepaarde t-test, p = 0,964 voor -0,6%).
Pufgarnalen
Het uitschakelen van het elektrisch pulsveld (0 % vs 100 %) in één pulsvistuig resulteert ook voor
pufgarnalen in een significante reductie (gepaarde t-test, p = 0,020). Het pulsvistuig zonder puls ving
gemiddeld 64,4 % minder pufgarnalen dan het pulsvistuig met maximale pulsintensiteit. Een lagere
pulsintensiteit van 60 % veroorzaakte een significant vangstverlies van -41,4 % pufgarnalen
(gepaarde t-test, p= 7,338e-06). Er werden geen significante verschillen (gepaarde t-test, p = 0,423 en
p = 0,844) gevonden tussen de vangsten van pufgarnalen in de pulsvistuigen met 75 % en 90 %
tegenover het referentie-pulsvistuig met 100 % pulsintensiteit.
Restfractie
De volumes van de restfractie in de vangsten bij verschillende pulsintensiteiten waren nooit significant
verschillend. Bijgevolg heeft de gekozen pulsintenstiteit weinig invloed op het volume van de grove
bijvangstfractie.
64
FIGUUR 4-17: BOXPLOTS VAN DE VANGSTVOLUMES VAN DE COMMERCIËLE GARNALEN, DE PUFGARNALEN EN DE RESTFRACTIE BIJ
VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN TIJDENS DE ZEEREIS IN JULI. GROEN INGEKLEURDE BOXPLOTS TONEN DE VANGSTEN VAN HET
REFERENTIE PULSVISTUIG (100 % PULSINTENSITEIT), GEEL INGEKLEURDE BOXPLOTS TONEN DE BIJHORENDE VANGSTEN VAN HET
PULSVISTUIG MET LAGERE PULSINTENSITEIT (90, 75, 60 EN 0 %). DE GEMIDDELDE VANGSTEN PER UUR WORDEN AANGEDUID MET EEN
ASTERISK (*).
65
FIGUUR 4-18: BOXPLOTS MET HET PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL VAN DE COMMERCIËLE GARNALEN, DE PUFGARNALEN EN DE
RESTFRACTIE BIJ VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN (90, 75, 60 EN 0 % T.O.V. 100 % PULSINTENSITEIT) TIJDENS DE ZEEREIS IN JULI.
DE GEMIDDELDE VANGSTVERSCHILLEN PER UUR WORDEN AANGEDUID MET EEN ASTERISK (*).
66
TABEL 4-8: OVERZICHT VOOR DE ZEEREIS IN JULI, VAN DE GEMIDDELDE VANGSTVOLUMES EN DE GEMIDDELDE PROCENTUELE
VANGSTVERSCHILLEN MET DE STANDAARDDEVIATIE (SD) PER VANGSTFRACTIE VOOR ELKE PULSINSTELLING. DE RESULTATEN VAN DE
SIGNIFICANTIETESTEN TUSSEN DE VANGSTVOLUMES WORDEN WEERGEGEVEN (SIGNIFICANTE VERSCHILLEN IN VET).
Pulsintensiteit (%)
0
100
0
100
0
100
60
100
60
100
60
100
75
100
75
100
75
100
90
100
90
100
90
100
Fractie
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Volume (L)
gem
SD
14,0
9,8
41,4
13,2
27,8
25,4
70,0
25,8
13,4
4,3
14,1
5,4
42,4
32,4
48,5
15,1
43,8
13,1
73,5
16,3
14,0
10,1
13,1
3,7
51,3
22,2
59,1
20,6
82,4
57,3
89,5
42,0
15,8
6,5
17,8
9,0
45,2
26,7
45,1
23,6
60,8
29,3
62,4
26,7
13,3
4,2
14,8
4,6
Test
p-waarde
Gepaarde t-test
Vangstverschil (%)
gem
SD
0,007
-68,9
19,9
Gepaarde t-test
0,020
-64,4
24,4
Gepaarde t-test
0,459
-0,65
15,0
Wilcoxon gepaarde test
0,438
-19,3
32,4
Gepaarde t-test
<0,001
-41,4
5,8
Gepaarde t-test
0,828
4,0
61,0
Gepaarde t-test
0,048
-15,2
12,7
Gepaarde t-test
0,423
-14,0
24,1
Gepaarde t-test
0,305
-2,3
37,1
Gepaarde t-test
0,964
-0,6
15,4
Gepaarde t-test
0,844
2,3
34,2
Gepaarde t-test
0,075
-9,9
12,1
67
Zeereis november
De vangstvolumes per uur per sleep en de procentuele vangstverschillen van de commerciële
garnalen, de pufgarnalen en de restfractie bij de verschillende pulsintensiteiten tijdens de zeereis in
november worden visueel weergegeven d.m.v. boxplots in Figuur 4-1720. Er wordt telkens een
lichtere pulsintensiteit vergeleken met een referentie, namelijk de maximale 100 % pulstensiteit. Tabel
4-9 geeft cijfermatig een overzicht van de gemiddelde vangstvolumes en de gemiddelde procentuele
vangstverschillen per vangstfractie voor elke beschouwde instelling van de pulsintensiteit, voor de
zeereis in november.
Commerciële garnalen
Een sterk gereduceerd elektrisch veld (30 % vs 100 %) in het pulsvistuig resulteert in een (net) niet
significante reductie (gepaarde t-test, p = 0,066) in de vangst van commerciële garnalen van
gemiddeld 50 % tegenover het vistuig met maximale pulsintensiteit. Een lage pulsintensiteit van 60 %
vertoonde een significant (gepaarde t-test, p = 0,028) lagere vangst van -24,5 % commerciële
garnalen tegenover het referentie pulsvistuig. Er werd geen significant verschil gevonden tussen de
vangsten van commerciële garnalen bij 75 tegenover 100 % pulsintensiteit. Bij een pulsintensiteit van
90 % werden er gemiddeld 14,5% meer commerciële garnalen gevangen tegenover de maximale
pulsinstelling. Dit verschil is echter net niet significant met een p-waarde van 0,081.
Pufgarnalen
Een sterk gereduceerd elektrisch veld (30 % vs 100 %) in het pulsvistuig resulteert ook voor
pufgarnalen in een net niet significante reductie (gepaarde t-test, p = 0,061) in de vangst, met
gemiddeld -46,5 %. De lage pulsintensiteit van 60 % resulteerde in een niet-significant vangstverlies
(Gepaarde t-test, p= 0,289) van gemiddeld 18,1 % puf garnaal tegenover het pulstuig met 100 %
pulsintensiteit. Een verminderde pulsintensiteit van 75 % veroorzaakte een niet-significante
vangsttoename (gepaarde t-test, p = 0,378) van gemiddeld 6,0 % tegenover het pulstuig met 100 %
pulsintensiteit. Voorts werden er geen significante verschillen (gepaarde t-test, p = 0,474) gevonden
tussen de vangsten van pufgarnalen bij 90 en 100 % pulsintensiteit.
Restfractie
De vangstverschillen van de restfractie tussen de verschillende pulsintensiteiten zijn niet significant. Er
is geen invloed van de pulsintensiteit op de restfractie merkbaar.
68
FIGUUR 4-19: BOXPLOTS VAN DE VANGSTVOLUMES VAN DE COMMERCIËLE GARNALEN, DE PUFGARNALEN EN DE RESTFRACTIE BIJ
VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN TIJDENS DE ZEEREIS IN NOVEMBER. GROEN INGEKLEURDE BOXPLOTS TONEN DE VANGSTEN VAN
HET REFERENTIE PULSVISTUIG (100 % PULSINTENSITEIT), GEEL INGEKLEURDE BOXPLOTS TONEN DE BIJHORENDE VANGSTEN VAN HET
PULSVISTUIG MET LAGERE PULSINTENSITEIT (90, 75, 60 EN 30 %). DE GEMIDDELDE VANGSTEN PER UUR WORDEN AANGEDUID MET EEN
ASTERISK (*).
69
FIGUUR 4-20: BOXPLOTS MET HET PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL VAN DE COMMERCIËLE GARNALEN, DE PUFGARNALEN EN DE
RESTFRACTIE BIJ VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN (90, 75, 60 EN 30 % T.O.V. 100 % PULSINTENSITEIT) TIJDENS DE ZEEREIS IN
NOVEMBER. DE GEMIDDELDE VANGSTVERSCHILLEN PER UUR WORDEN AANGEDUID MET EEN ASTERISK (*).
70
TABEL 4-9: OVERZICHT VOOR DE ZEEREIS IN NOVEMBER, VAN DE GEMIDDELDE VANGSTVOLUMES EN DE GEMIDDELDE PROCENTUELE
VANGSTVERSCHILLEN MET DE STANDAARDDEVIATIE (SD) PER VANGSTFRACTIE VOOR ELKE PULSINSTELLING. DE RESULTATEN VAN DE
SIGNIFICANTIETESTEN TUSSEN DE VANGSTVOLUMES WORDEN WEERGEGEVEN (SIGNIFICANTE VERSCHILLEN IN VET).
Pulsintensiteit (%)
30
100
30
100
30
100
60
100
60
100
60
100
75
100
75
100
75
100
90
100
90
100
90
100
Fractie
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Commerciële garnalen
Pufgarnalen
Grove bijvangst
Volume (L)
gem
SD
16,7
7,2
35,0
14,2
20,6
10,6
40,4
22,2
3,1
3,6
3,7
2,1
45,3
23,0
62,7
33,1
61,5
38,9
92,8
93,7
3,7
3,2
3,8
2,0
47,0
23,4
54,4
30,4
82,3
56,3
85,1
61,6
8,4
5,2
7,1
3,6
48,7
14,3
42,7
12,1
65,6
52,3
60,4
40,9
6,7
5,8
6,2
3,3
Test
p-waarde
Gepaarde t-test
Vangstverschil (%)
gem
SD
0,066
-50,0
18,0
Gepaarde t-test
0,061
-46,5
16,9
Gepaarde t-test
0,665
-21,0
53,90
Gepaarde t-test
0,028
-24,5
32,4
Gepaarde t-test
0,289
-18,1
5,8
Gepaarde t-test
0,892
-7,5
61,0
Gepaarde t-test
0,183
-9,6
11,9
Gepaarde t-test
0,378
6,0
15,3
Gepaarde t-test
0,408
9,5
32,1
Gepaarde t-test
0,081
14,5
14,7
Gepaarde t-test
0,474
2,2
18,5
Gepaarde t-test
0,767
-6,9
45,9
71
4.2.3
Bijvangst van commerciële vissoorten
Zeereis juli
Een overzicht van de totale bijvangst van commerciële vissoorten en het gemiddelde procentuele
verschil tussen de bijvangst bij een bepaalde pulsintensiteit en bij de maximale pulsintensiteit tijdens
de zeereis in juli, wordt opgesomd in Tabel 4-10. Figuur 4-21 geeft grafisch de procentuele
vangstverschillen weer bij de vergelijking van de verschillende pulsintensiteiten in juni voor het aantal
vissen van een bepaalde soort (gestandaardiseerd per uur). Schol en wijting waren de belangrijkste
commerciële bijvangstsoorten tijdens de zeereis in juni. Tong en kabeljauw werden in beperkte mate
bijgevangen. Van de overige soorten werden zeer kleine aantallen opgevist. De lage aantallen van
een bepaalde soort en het laag aantal slepen zorgen ervoor dat significante verschillen zeer moeilijk
gevonden kunnen worden. Voor schol, tong, wijting en kabeljauw werden lengtefrequentieverdelingen
opgemaakt, weergegeven in Figuren 4-22 en 4-23.
Wijting
Het uitschakelen van het elektrisch veld (0 % vs 100 %) in het pulsvistuig resulteert in een niet
significante bijvangstreductie van wijting (Wilcoxon gepaarde test, p = 0,584) van 2,8 %. Ook bij de
vergelijking van de maximale pulsintensiteit met respectievelijk 60 %, 75 % en 90 % pulsintensiteit
werden geen significante verschillen gevonden in de bijvangst van wijting.
Schol
Voor schol leidt het uitschakelen van het elektrisch veld (0 % vs 100 %) in het pulsvistuig tot een niet
significante meervangst van 6,7 %. Ook bij 60 % en 75 % pulsintensiteit werden geen significante
verschillen gevonden ten opzichte van de maximale pulsintensiteit. Een pulsintensiteit van 90 %
resulteerde in een net niet significante meervangst van schol (Wilcoxon gepaarde test, p = 0,063) van
31,5 % tegenover het pulsvistuig met 100 % pulsintensiteit.
Tong
Er werden evenmin significante verschillen vastgesteld in de bijvangst van tong bij een lagere
pulsintensiteit van 0, 60, 75 en 90 % tegenover de maximale pulsintensiteit. Bij het vergelijken van de
bijvangst van tong bij de pulsinstelling 90 % versus 100 % werden tijdens de zeereis in juli te lage
aantallen gevangen om de vangstverschillen per sleep uit te zetten in Figuur 4-21.
Kabeljauw
Ook voor kabeljauw werden geen significante vangstverschillen vastgesteld bij het vissen met lagere
pulsintensiteiten. De slepen waarbij de pulsintensiteiten 0 % en 100 % vergeleken worden leverden
een te kleine bijvangst van kabeljauw op om de vangstverschillen per sleep uit te kunnen zetten in
Figuur 4-21.
72
FIGUUR 4-21: BOXPLOTS MET HET GEMIDDELD PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL VAN WIJTING, SCHOL, TONG EN KABELJAUW BIJ DE
VERGELIJKING VAN VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN (0, 60, 75 EN 90 % VERSUS 100 % PULSINTENSITEIT) TIJDENS DE
VERGELIJKENDE ZEEREIS IN JULI.
73
FIGUUR 4-22: LENGTEFREQUENTIEVERDELINGEN VAN SCHOL EN TONG (ALLE GEVANGEN INDIVIDUEN SAMEN) VOOR DE ZEEREIS IN JULI.
DE VOLLE LIJN TOONT TELKENS DE BIJVANGST BIJ DE MAXIMALE (100 %) PULSINTENSITEIT EN DE STIPPELLIJN TOONT DE BIJVANGST
BIJ DE LAGERE PULSINTENSITEITEN.
74
FIGUUR 4-23: LENGTEFREQUENTIEVERDELINGEN VAN WIJTING EN KABELJAUW (ALLE GEVANGEN INDIVIDUEN SAMEN) VOOR DE ZEEREIS
IN JULI. DE VOLLE LIJN TOONT TELKENS DE BIJVANGST BIJ DE MAXIMALE (100 %) PULSINTENSITEIT EN DE STIPPELLIJN TOONT DE
BIJVANGST BIJ DE LAGERE PULSINTENSITEITEN.
75
TABEL 4-10: DE TOTALE BIJVANGST VAN COMMERCIËLE VISSOORTEN TIJDENS DE ZEEREIZEN IN JULI EN NOVEMBER. DE BIJVANGST IS WEERGEGEVEN ALS DE TOTALE AANTALLEN OVER ALLE SLEPEN BIJ EEN BEPAALDE
VERGELIJKING VAN EEN LAGE MET DE MAXIMALE PULSINTENSITEIT. HET GEMIDDELDE VAN DE PROCENTUELE VANGSTVERSCHILLEN PER SLEEP EN DE STANDAARDDEVIATIE (SD) WORDEN TEVENS WEERGEGEVEN. DE P-WAARDEN,
BEREKEND MET DE WILCOXON GEPAARDE TEST, WORDEN WEERGEGEVEN VOOR DE BELANGRIJKSTE BIJVANGSTEN.
Pulsintensiteit
Zeereis juli
Pulsintensiteit
Gem %
verschil
SD
0
100
Bot
0
0
0
-
Kabeljauw
7
3
0
-
Schar
0
0
0
-
Schol
P
1
Pulsintensiteit
Gem %
verschil
SD
60
100
6
0
100,0
-
21
51
-44,2
97
0
0
0
-
4020
3855
6,7
43
1
2822
3760
-18,1
28
Steenbolk
12
3
269,0
-
0,181
2
0
0
-
Tong
399
272
46,8
-
1
17
7
11,1
102
0
0
0
0
0
0
0
-
196
144
-2,8
52
1980
2377
52,2
86
Tongschar
Wijting
Aantal slepen
Zeereis
november
0,584
5
p
0,361
0,313
0,789
0,563
6
Pulsintensiteit
100
Gem %
verschil
SD
30
Bot
1
12
0
141
Kabeljauw
3
0
0
-
-
p
Pulsintensiteit
Gem %
verschil
SD
75
100
0
0
0
-
52
54
22,2
88
0
0
0
-
4953
4521
-2,6
36
54
19
-33,8
50
15
45
3,2
119
9
0
100,0
-
1890
1445
40,9
100
p
0,584
0,625
0,371
0,625
6
Pulsintensiteit
Gem %
verschil
SD
5
25
177
2
60,4
79
0,201
60
100
2
8
p
Gem %
verschil
SD
0
-
p
90
100
0
0
42
29
93,1
324
0
2
-100,0
-
4323
2979
31,5
28
19
0
100,0
-
2
11
0
-
0
0
0
-
1637
1667
13,5
45
1
p
1
0,063
1
5
Pulsintensiteit
100
Gem %
verschil
SD
75
24
9
252,7
333
5
3
0
116
p
0,584
Pulsintensiteit
100
Gem %
verschil
SD
90
3
2
75,0
35
3
0
100
-
0,100
Schar
28
18
150,4
312
0,423
249
149
-12,7
85
0,787
72
207
37,7
161
1
22
9
45,8
253
1
Schol
249
357
-61,7
32
0,125
256
280
216,4
597
0,688
280
189
22,2
106
0,625
218
223
29,2
51
0,584
Steenbolk
0
0
0
-
0
0
0
-
0
0
0
-
0
0
0
-
Tarbot
0
0
0
-
0
0
0
-
0
3
-100,0
0
0
0
0
-
Tong
0
0
0
-
0
0
0
-
9
3
198,8
199
0
0
0
-
Tongschar
0
0
0
-
Wijting
10
10
0
-
Zeebaars
9
0
100,0
0
Aantal slepen
4
1
0
0
0
-
41
55
-20,8
34
2
1
0
-
6
0,371
0
0
0
-
48
32
53,7
105
0
4
-100,0
0
5
0,625
0
0
0
-
69
58
207,3
449
1
1
0
-
1
5
76
Zeereis november
Tabel 4-10 geeft een overzicht van de totale bijvangst van de commerciële vissoorten gedurende de
vergelijkende zeereis in november. Ook het gemiddelde procentuele vangstverschil voor elke soort
tussen een pulsvistuig met een lage pulsintensiteit (30, 60, 75 of 90 %) en het referentie vistuig met
maximale pulsintensiteit (100 %) wordt weergegeven. Bij de statistische analyse werd er nooit een
verschil in bijvangst gevonden bij de vergelijking van 30, 60, 75 en 90 % met 100 % pulsintensiteit. De
waargenomen verschillen zijn bovendien zeer variabel en vertonen geen patronen. Schar, schol en
wijting waren de belangrijkste commerciële bijvangstsoorten. De overige soorten werden slechts
sporadisch bijgevangen. Voor schol, schar en wijting werden lengtefrequentieverdelingen opgemaakt
(Figuur 4-25). Figuur 4-24 tenslotte toont de procentuele vangstverschillen van het aantal vissen dat
per uur werd gevangen bij de verschillende pulsintensiteiten tijdens de zeereis in november. Alles wat
links van de nullijn ligt wordt minder gevangen met het vistuig met lagere pulsintensiteit in vergelijking
met de maximale (100 %) pulsintensiteit.
FIGUUR 4-24: BOXPLOTS MET HET GEMIDDELD PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL VAN WIJTING, SCHOL EN SCHAR BIJ DE VERGELIJKING
VAN VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN (30, 60, 75 EN 90 % VERSUS 100 % PULSINTENSITEIT) TIJDENS DE VERGELIJKENDE ZEEREIS
IN NOVEMBER.
77
FIGUUR 4-25: LENGTEFREQUENTIEVERDELINGEN VAN SCHOL, WIJTING EN SCHAR (ALLE GEVANGEN INDIVIDUEN SAMEN) VOOR DE
ZEEREIS IN NOVEMBER. DE VOLLE LIJN TOONT TELKENS DE BIJVANGST BIJ DE MAXIMALE (100 %) PULSINTENSITEIT EN DE STIPPELLIJN
TOONT DE BIJVANGST BIJ DE LAGERE PULSINTENSITEITEN.
78
4.2.4
Bijvangst van niet-commerciële soorten
Zeereis juli
Tabel 4-11 geeft een overzicht van het totaal aantal en het gemiddeld procentueel verschil in vangst
per vergelijking tussen de pulsintensiteiten van niet-commerciële vissoorten en bodemdieren tijdens
de zeereis in juli. Van de meest relevante soorten werd het gemiddeld procentueel vangstverschil
uitgezet in Figuur 4-26. Door het lage aantal slepen per vergelijking en het lage aantal bijgevangen
dieren is het zelden mogelijk om significante vangstverschillen aan te tonen. De p-waarden van de
taxa gewone zwemkrab en zeenaalden bij een vergelijking van de pulsintensiteiten 60 % en 100 %
liggen het dichtst in de buurt van het significantieniveau p = 0,05. Hier werden gemiddeld 66,3 %
minder gewone zwemkrabben gevangen bij de lagere pulsintensiteit (Wilcoxon gepaarde test, p =
0,059). Ook werden gemiddeld 76,8 % minder zeenaalden gevangen bij een pulsintensiteit van 60 %
tegenover de maximale instelling (Wilcoxon gepaarde test, p = 0,059). De gewone strandkrab wordt
telkens gemiddeld iets minder gevangen met een lagere pulsintensiteit, maar deze verschillen zijn niet
significant.
Zeereis november
Het overzicht van het totaal aantal en gemiddeld procentueel verschil in vangst per vergelijking tussen
de pulsintensiteiten van niet-commerciële vissoorten en bodemdieren tijdens de zeereis in november
wordt gegeven in Tabel 4-12. Van de meest relevante soorten werd het gemiddeld procentueel
vangstverschil tevens uitgezet in Figuur 4-26. Het aantal slepen per vergelijking is te beperkt om hier
significante verschillen te vinden. De p-waarde bij het vangstverschil van donderpadden bij de
vergelijking van de 75 % instelling tegenover 100 % ligt het dichtst in de buurt van het
sifnificantieniveau p = 0,05. In deze vangstvergelijking werden gemiddeld 50 % minder donderpadden
gevangen bij de lagere pulsintensiteit (Wilcoxon gepaarde test, p = 0,063).
79
TABEL 4-11: DE BIJVANGST VAN NIET-COMMERCIËLE VISSOORTEN EN BODEMDIEREN TIJDENS DE VERGELIJKENDE ZEEREIS IN JULI. DE BIJVANGST WORDT WEERGEGEVEN IN AANTALLEN PER UUR PER PULSINTENSITEIT. HET
GEMIDDELDE VAN DE PROCENTUELE VANGSTVERSCHILLEN PER SLEEP EN DE STANDAARDDEVIATIE (SD) WORDEN WEERGEGEVEN. DE P-WAARDEN, BEREKEND MET DE W ILCOXON GEPAARDE TEST, WORDEN WEERGEGEVEN VOOR
DE BELANGRIJKSTE BIJVANGSTSOORTEN.
Reis juli
Blauwpootzwemkrab
Botervis
Donderpadden
Gewone strandkrab
Gewone zeester
Gewone zwemkrab
Grondels
Haringachtigen
Harnasmannetje
Heremietkreeften
Hooiwagenkrab
Inktvissen
Mesheften
Mossel
Nonnetje
Pitvis
Prikken
Puitaal
Slakdolf
Slangsterren
Smelten
Spiering
Sponzen
Steur- en ringsprietgarn.
Vijfdradige meun
Zeeanemonen
Zeenaaktslakken
Zeenaalden
Aantal slepen
Pulsintensiteit
0
100
0
3
2
410
915
101
418
406
0
3
0
29
0
0
0
3
4
10
35
9
7
180
0
21
0
162
10
267
0
0
3
593
1146
25
633
579
3
1
0
25
0
8
0
0
24
31
10
1
0
298
0
8
0
474
22
193
5
Gem %
verschil
SD
p
100,0
-36,4
-23,5
33,5
-64,4
-3,3
55
9
88
41
65
1,000
0,313
0,181
0,584
0,100
0,0
141
1,000
1,000
33,1
67
0,789
-81,7
-50,8
362,2
100,0
31
458
0
1,000
0,371
0,371
0,371
-35,1
14
0,181
-24,2
108
1,000
-34,8
-56,9
126,8
54
14
121
0,201
0,371
0,361
Pulsintensiteit
60
100
0
5
3
780
1276
170
90
346
18
0
0
30
0
0
0
5
6
43
27
24
5
78
0
196
0
442
10
52
0
18
18
891
747
533
83
518
19
2
0
23
0
7
0
0
0
41
17
31
16
65
0
148
0
342
0
239
6
Gem %
verschil
SD
p
-51,0
-85,4
-2,1
45,9
-66,3
45,5
-29,4
75,8
-100,0
69
3
46
70
27
152
57
165
-
0,371
0,371
0,688
0,201
0,059
1
0,156
1
1
20,0
110
0,787
-100,0
-
1
100,0
100,0
2,9
67,8
-60,6
0,0
66,2
171
68
141
57
1
1
1
0,584
0,789
1
0,181
240,6
454
0,106
41,6
100,0
-76,8
79
26
0,219
1
0,059
Pulsintensiteit
75
100
20
0
32
781
717
82
52
631
17
2
21
18
0
0
0
0
0
3
150
3
12
301
0
513
0
640
9
341
49
4
24
1014
426
126
37
606
37
0
0
48
0
0
19
0
0
8
30
9
4
318
12
629
0
790
12
365
5
Gem %
verschil
SD
p
-25,1
87,3
-15,2
51,0
-35,9
81,4
-36,1
240,4
71
144
43
80
24
248
39
550
0,789
0,789
0,313
0,423
0,181
0,584
0,625
0,789
100,0
-22,6
0
107
0,371
0,789
-100,0
-
1
-58,6
617,5
-64,7
46,3
23,7
-100,0
-20,1
922
50
76
68
4
1
0,125
0,371
1
1
1
0,181
16,3
-22,3
894,2
78
2074
1
1
1
Pulsintensiteit
90
100
0
4
10
1106
963
126
63
558
15
3
2
9
0
0
0
0
4
0
39
62
2
286
0
301
5
646
14
212
0
0
4
1200
1011
117
53
362
28
4
0
15
0
0
49
0
0
7
36
160
22
473
0
401
3
286
0
138
Gem %
verschil
SD
p
33,3
-12,5
33,5
93,0
25,5
169,9
2,4
0,0
115
55
88
260
86
256
99
141
0,789
0,844
1
0,590
0,419
0,156
0,584
1
12,7
159
1
-100,0
-
1
-100,0
43,0
18,8
-94,5
19,5
120
94
11
73
1
1
1
0,100
1
23,1
0,0
101,6
100,0
45,6
92
141
134
109
0,584
1
0,219
1
0,688
6
80
TABEL 4-12: DE BIJVANGST VAN NIET-COMMERCIËLE VISSOORTEN EN BODEMDIEREN TIJDENS DE VERGELIJKENDE ZEEREIS IN NOVEMBER. DE BIJVANGST WORDT WEERGEGEVEN IN AANTALLEN PER UUR PER PULSINTENSITEIT. HET
GEMIDDELDE VAN DE PROCENTUELE VANGSTVERSCHILLEN PER SLEEP EN DE STANDAARDDEVIATIE (SD) WORDEN WEERGEGEVEN. DE P-WAARDEN, BEREKEND MET DE W ILCOXON GEPAARDE TEST, WORDEN WEERGEGEVEN VOOR
DE BELANGRIJKSTE BIJVANGSTSOORTEN.
Zeereis november
Blauwpootzwemkrab
Botervis
Donderpadden
Gemarmerde zwemkrab
Gewone strandkrab
Gewone zeester
Gewone zwemkrab
Grondels
Haringachtigen
Harnasmannetje
Heremietkreeften
Hooiwagenkrab
Inktvissen
Kokkels
Mesheften
Mossel
Nonnetje
Pitvis
Prikken
Puitaal
Slakdolf
Slangsterren
Smelten
Spiering
Sponzen
Steur- en ringsprietgarn.
Vijfdradige meun
Zakpijp
Zeeanemonen
Zeenaaktslakken
Zeenaalden
Aantal slepen
Pulsintensiteit
30
100
Gem %
verschil
0
5
139
0
54
5
10
862
1068
58
0
0
0
0
3
3
0
0
0
18
5
6
0
90
0
0
28
0
5
0
0
0
0
107
0
77
19
2
788
938
19
0
0
0
0
8
0
0
0
0
37
8
1
0
41
0
0
31
0
0
0
0
0
100
52
0
31
-68
455
-9
4
149
0
0
0
0
-67
100
0
0
0
20
-65
33
0
319
0
0
-8
0
100
0
0
4
SD
p
41,7
132,6
29,0
7,1
68,9
45,2
68,9
1,000
0,181
-
1,000
1,000
113,6
49,5
115,5
1,000
0,371
0,423
430,6
0,375
-
1,000
0,0
0,371
0,789
0,125
0,371
0,875
0,875
0,371
Pulsintensiteit
60
100
Gem %
verschil
0
0
95
41
108
12
64
16142
3244
70
2
0
0
2
2
1
0
0
0
0
7
12
2
111
0
0
116
1
1
0
45
0
1
112
67
74
25
26
15615
7671
58
1
0
0
0
2
3
0
0
0
37
3
22
1
124
0
0
85
0
2
0
23
0
-100
18
-68
88
-51
75
983
-16
-28
50
0
0
100
0
0
0
0
0
-100
71
-36
33
-10
0
0
19
100
0
0
0
6
SD
p
143,3
44,8
113,8
7,7
29,7
2360,
6
65,2
83,3
70,7
1,000
0,313
0,371
0,313
0,100
0,100
0,438
0,563
0,584
1,000
141,4
1,000
1,000
1,000
0,0
58,3
86,8
81,1
0,371
0,198
0,584
1,000
0,844
100,0
141,4
1,000
1,000
1,000
115,5
0,855
Pulsintensiteit
75
100
Gem %
verschil
0
57
287
0
155
42
2033
17511
1249
119
3
0
0
0
2
0
0
0
0
70
20
7
28
149
0
172
338
0
48
0
67
0
0
449
0
161
59
1355
13738
3390
133
2
0
0
2
0
1
0
0
0
63
19
4
4
137
0
328
314
0
5
0
108
0
100
-50
0
15
5
42
25
-12
43
33
0
0
-100
100
-100
0
0
0
-6
18
75
0
28
0
-62
27
0
154
0
43
5
SD
p
30,7
1,000
0,063
114,6
67,1
36,2
76,9
51,6
108,1
115,5
0,813
0,813
0,100
0,313
0,438
0,855
1,000
-
1,000
1,000
1,000
100,5
26,3
35,4
141,4
80,0
1,000
0,423
0,371
1,000
0,813
33,5
193,5
0,181
0,813
219,1
0,201
98,2
1,000
Pulsintensiteit
90
100
Gem %
verschil
0
20
519
0
115
15
368
2908
2588
147
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
20
16
3
221
0
195
126
0
9
0
28
0
0
481
0
36
52
280
2798
1814
170
4
0
0
24
2
0
0
0
0
16
20
15
0
144
0
267
89
0
17
0
0
0
100
50
0
171
-23
579
30
45
-20
-56
0
0
-100
-100
0
0
0
0
-100
180
38
100
66
0
6
29
0
-50
0
100
SD
p
58,3
1,000
0,584
355,4
88,9
1115,
0
88,3
78,5
41,6
77,0
0,813
0,361
0,584
0,813
0,438
0,789
0,423
-
1,000
1,000
294,9
55,1
149,4
1,000
1,000
0,855
1,000
0,438
96,2
116,2
0,789
1,000
-
1,000
0,0
0,371
6
81
FIGUUR 4-26: BOXPLOTS MET HET GEMIDDELD PROCENTUEEL VANGSTVERSCHIL VAN NIET-COMMERCIËLE VISSOORTEN EN
BODEMDIEREN BIJ DE VERGELIJKING VAN VERSCHILLENDE PULSINTENSITEITEN. BOVENAAN DE VERGELIJKING VAN 0, 60, 75 EN 90 %
VERSUS 100 % PULSINTENSITEIT TIJDENS DE ZEEREIS IN JULI EN ONDERAAN DE VERGELIJKING VAN 30, 60, 75 EN 90 % VERSUS 100 %
TIJDENS DE ZEEREIS IN NOVEMBER. ALLES WAT LINKS VAN DE NULLIJNEN LIGT WORDT MINDER GEVANGEN MET DE LAGERE
PULSINTENSITEITEN IN VERGELIJKING MET DE MAXIMALE PULSINTENSITEIT.
82
5
5.1
DISCUSSIE
Vergelijking puls versus traditioneel
Voorafgaand aan deze studie werd nooit een uitgebreide vangstvergelijking uitgevoerd met een
ongewijzigd type puls- en traditioneel vistuig over een volledig garnaalseizoen in commerciële
omstandigheden. Ook de vergelijking tussen een puls- en een traditioneel vistuig, allebei uitgerust met
een zeefnet, was nog niet beproefd. Om deze kennisleemtes op te vullen gaf de Stichting
Verduurzaming Garnalenvisserij opdracht tot het uitvoeren van een uitgebreide analyse aan boord van
HA 31 gedurende het visseizoen 2013.
In deze studie werd er een gedetailleerde vangstvergelijking uitgevoerd tussen een pulsvistuig en een
traditionele garnaalboomkor, door met de garnaalkotter HA 31 simultaan beide vistuigen te slepen
tijdens vier commerciële zeereizen in 2013. Op die manier werden gepaarde waarnemingen
verzameld die een statistisch betrouwbare vergelijking mogelijk maken tussen de twee vistuigen.
De vangstvergelijkingen toonden aan dat er enkel in de zomermaanden een hogere vangst van
commerciële (= maatse) garnalen was met het pulsvistuig (+ 16 % in juni en + 9,4 % in september),
maar dit verschil was enkel statistisch significant in juni. In oktober en december was er geen
significant verschil te zien in de vangst van commerciële garnalen. De vangst van pufgarnalen (=
teruggooigarnalen) was significant lager met het pulsvistuig (- 19 tot - 33 % minder) in september,
oktober en december. De bijvangst van vissen en bodemdieren was voor alle zeereizen significant
lager (- 50 tot - 76 %) met het pulsvistuig. De reductie in de bijvangst van commerciële vissoorten was
vooral zeer opvallend voor schol en tijdens bepaalde zeereizen ook voor schar, bot, kabeljauw en
wijting. De bijvangst van weinig mobiele bodemdieren zoals mesheften, nonnetjes, zeeanemonen en
zeesterren werd tevens sterk gereduceerd met het alternatieve vistuig. Ook voor veel mobiele
bijvangstsoorten
zoals
donderpadden,
grondels,
gewone
strandkrab,
gewone
zeester,
harnasmannetje, zeenaalden en haringachtigen was er significant minder bijvangst met de puls.
Onder strikt commerciële condities werd dus waargenomen dat het pulsvistuig met zeeflap beduidend
minder bijvangst van vissen, bodemdieren en pufgarnalen vertoont, terwijl de vangst van commerciële
garnalen meestal gelijk blijft of zelfs wat hoger ligt dan bij een traditionele garnaalboomkor met
zeeflap. De combinatie van een aangepaste boomkor met een ‘vierkant’ net met zeeflap en rechte,
gereduceerde klossenpees met 11 klossen voorzien van een elektrisch pulsveld vertoont dus een fel
verbeterde selectiviteit ten opzichte van een traditionele boomkor met zeeflap. Beide vistuigen waren
uitgerust met een zeeflap, deze vertoont vooral selectieve eigenschappen voor iets grotere dieren. Zo
zal de zeeflap erg efficiënt grotere schol (>10 cm) uit de vangst houden, maar falen in het lozen van 0jarige schol (Polet 2003, Revill & Holst 2004b). Het onderzochte pulsvistuig (HA 31) blijkt net zeer
efficiënt te zijn in het verminderen van de bijvangst van 0-jarige schol. Deze verbeterde selectiviteit
wordt vermoedelijk veroorzaakt door de toepassing van een rechte, gereduceerde klossenpees. Door
het gebruik van slechts 11 klossen ontstaan er vrije tussenruimten tussen de resterende klossen. Dit
zijn voor niet-doelsoorten de ideale openingen om te ontsnappen onder het net door, al dan niet
passief of actief. Aangezien de garnalen door het pulsveld gestimuleerd worden om verticaal op te
springen van de zeebodem, komen zij toch in het net terecht. De puls die voor garnalen gebruikt wordt
verschilt sterk met deze voor platvis. De garnaalpuls die de typische ‘tail flip’ reactie bij garnalen
opwekt heeft een veel lagere herhalingsfrequentie (5 Hz i.p.v. ca. 50 Hz) waardoor elk dier in het
sleepspoor slechts enkele afzonderlijke pulsen ervaart. Vanaf een herhalingsfrequentie van ongeveer
83
20 Hz treedt verkramping op in blootgestelde spieren, zoals bij de platvispuls, waarbij we niet meer
kunnen spreken van een schrikpuls (Soetaert et al., 2012). De laagfrequente puls in combinatie met
de gereduceerde klossenpees van het pulsvistuig voor garnaal kan bijgevolg de sterke
bijvangstreductie verklaren.
In vergelijking met de veldproeven aan boord van TX 25 (Verschueren et al. 2012) stellen we vast dat
de meervangst van commerciële garnalen met de puls in deze studie lager was (25 % meervangst bij
TX 25). Eveneens was er met HA 31 ook een sterkere reductie in de ongewenste bijvangst waar te
nemen. Met de TX 25 was de bijvangst met het pulsvistuig zonder zeeflap 240 % hoger in vergelijking
met het traditionele vistuig met zeeflap. In vergelijking met het traditionele vistuig zonder zeeflap aan
boord van TX 25 was de teruggooifractie gemiddeld 15 % kleiner in het pulsvistuig zonder zeeflap. In
deze studie lag de bijvangst van het pulsvistuig met zeeflap 50 tot 76 % lager lag dan bij een
traditionele boomkor met zeeflap. Deze veel sterkere reductie in bijvangst t.o.v. de experimenten met
TX 25 is vermoedelijk te wijten aan enkele technische netaanpassingen. Zo was bij de onderhavige
veldproeven met HA 31 het pulsvistuig voorzien van een zeeflap, in tegenstelling tot de proeven aan
boord van TX 25. Bovendien was het ontwerp van de HA 31 klossenpees nog lichter met bovendien
minder rigide, metalen onderdelen en hadden de ellipsvormige klossen een smaller loopvlak.
Tenslotte waren de elektroden in de HA 31 optuiging strak opgehangen tussen de korrestok en de
klossenpees en hierdoor volledig los van de zeebodem. Hierdoor konden ze geen ‘wekkerend’ effect
uitoefenen door in contact te komen met het substraat.
Recente veldproeven met een pulsvistuig in het Duits deel van de Waddenzee (Kratzer 2012) toonden
eveneens een hogere vangst van commerciële garnaal (+ 10 %), maar een beperktere reductie in
bijvangst (- 15 %) in vergelijking met deze studie. Het gebruikte pulsvistuig in het Duitse onderzoek
vertoonde meer fysische gelijkenis met het onderzochte vistuig aan boord van TX 25.
Tijdens één van de zeereizen werden trekkrachten gemeten in de beide vislijnen aan boord van HA
31. De gemiddelde trekkracht in de vislijn van het pulsvistuig bedroeg hierbij 0,616 ton. In de vislijn
van het traditionele vistuig was de gemiddelde trekkracht 22,8 % hoger met 0,798 ton.
5.2
Invloed omgevingsvariabelen
De vergelijkende zeereizen met het pus- en het traditionele vistuig werden uitgevoerd in juni,
september, oktober en december waardoor we het effect van de wijzigende omgevingsvariabelen op
het functioneren van beide vistuigen konden onderzoeken. Statistische modellen (linear mixed-effects
models) toonden aan dat voor de vangst van commerciële garnalen de watertemperatuur van belang
is. Bij hogere watertemperaturen werden er meer commerciële garnalen gevangen met de puls. Deze
bevinding wordt bevestigd door lab experimenten waarbij garnalen werden blootgesteld aan
gelijkaardige elektrische pulsen bij verschillende watertemperaturen. Hierbij werd waargenomen dat
een hogere watertemperatuur (19 °C) resulteerde in een sterkere springrespons dan bij 12 °C (Polet
et al. 2005a). Garnalen hebben bij hogere watertemperaturen meer energie beschikbaar om te
bewegen, voedsel te zoeken en te migreren (Van Donk & De Wilde 1981). Voor pufgarnalen had
enkel de sleepsnelheid een significant effect op het vangstverschil. Dit is enigszins verrassend
aangezien eerdere pulsvisserij-experimenten in het Duits deel van de Waddenzee bij verschillende
sleepsnelheden geen significante verschillen konden aantonen (Kratzer 2012). Analyse van de
verschillende omgevingsvariabelen en de sleepsnelheden toonde aan dat de sleepsnelheid
gecorreleerd is met de troebelheid van het water, windkracht, diepte, temperatuur en conductiviteit.
84
Het is dus goed mogelijk dat het niet de sleepsnelheid zelf is die voor dit significant effect zorgt, maar
één of meerdere van de achterliggende variabelen waarmee de sleepsnelheid gecorreleerd is.
De ervaring van de schipper die sinds 2011 onafgebroken met de puls vist aan boord van HA 31 leert
dat het pulsvistuig vooral een vangstvoordeel (meervangst van maatse garnalen) oplevert bij helder en
half troebel (‘halfbakken’) water gedurende de dag. Ook de veldproeven in de Duitse Waddenzee
tonen aan dat de puls hogere garnaalvangsten levert tijdens de dag, maar dat dit voordeel verdwijnt
gedurende de nacht. Dit is vermoedelijk te wijten aan het gedrag van de garnaal. Overdag en bij
helder water graven de garnalen zich in het zand als bescherming tegen predatoren. Wanneer de
zichtbaarheid in het water daalt, bijvoorbeeld door verhoogde troebelheid of ’s nachts, verlaten de
garnalen hun schuilplaats en worden ze actief (Hagerman 1970). Het pulsvistuig is vermoedelijk beter
in staat om de garnalen gedwongen uit de zeebodem op te laten springen, waardoor de pulsvisserij
ook overdag en in helder water goede vangsten oplevert, terwijl de efficiëntie van het traditionele
vistuig dan afneemt.
Door toeval, seizoensgebonden effecten en door de weersomstandigheden tijdens de staalnames
werden slechts gedurende de eerste twee zeereizen (in juni en september) bij helder water slepen
bemonsterd, erna werd enkel gesleept in troebel water. Bovendien werden er weinig slepen
uitgevoerd in het donker, aangezien de schipper aan boord van de HA 31 vooral overdag vist. De
staalnames kunnen hierdoor geen effecten van lichtbeschikbaarheid en troebelheid van de
waterkolom aantonen, terwijl deze effecten er vermoedelijk wel zijn.
5.3
Effect pulsintensiteit
Het uitschakelen van het elektrisch veld (0 % vs 100 % pulsintensiteit) in het pulsvistuig resulteerde in
een significante vangstreductie van commerciële garnalen en pufgarnalen. Het opdrijven van de
pulsintensiteit resulteerde in hogere commerciële vangsten. De instelling 90 % t.o.v. 100 % leverde
een verschil in commerciële garnaal op van - 0,6 % en + 14,5 % voor de zeereizen in juli en november
respectievelijk. Er kon echter geen significantie aangetoond worden. Dit wijst op een stagnatie van de
vangsttoename van commerciële garnalen bij de hogere pulsintensiteiten. Dit werd eveneens
waargenomen door Verschueren et al. (2012). Zij stelden vast dat er een optimale pulsintensiteit is en
dat de vangst van garnalen dus niet blijft stijgen met stijgende pulsamplitude. M.a.w. het opdrijven van
de puls tot een hogere intensiteit voorbij het optimum leidt niet tot betere vangsten. Deze proeven
tonen ook duidelijk aan dat de garnalen gestimuleerd worden door het pulsveld en niet zozeer door de
gereduceerde klossenpees. De pulsstimulus is bijgevolg noodzakelijk voor een goede commerciële
vangst met dit type vistuig.
Er werden geen statistische verschillen gevonden tussen de volumes van de restfracties bij de
verschillende pulsintensiteiten. De pulsintensiteit heeft dus weinig effect op de bijvangst van vissen en
bodemdieren. Gelijkaardige conclusies werden getrokken bij de veldproeven in de Duitse Waddenzee,
waarbij het uitschakelen van de puls geen verschillen in bijvangst veroorzaakte. Deze waarnemingen
wijzen erop dat vooral het vistuig zelf en de wijze waarop het al dan niet de bodem beroert, de
grootste impact heeft op de bijvangst. Deze waarnemingen wijzen er ook op dat de puls vermoedelijk
geen extra afschrikkend effect heeft op de vissen en bodemdieren.
85
5.4
Gebruikte methodologie
Per sleep werd de totale vangst per vistuig met behulp van een roterende spoel- en sorteermachine
gesorteerd in één commerciële fractie, de marktwaardige garnalen en twee teruggooifracties, de
ondermaatse (puf)garnalen en de grove bijvangst met vissen en bodemdieren. Doorgaans worden de
teruggooifracties direct overboord afgevoerd naar zee, maar door enkele technische aanpassingen
aan boord van HA 31 konden de beide fracties toch opgevangen en geanalyseerd worden. Uit de
twee garnaalfracties werd telkens een staal van 6 L onderzocht en daarbij werden alle aanwezige
soorten gedetermineerd, geteld en gemeten. Dit geeft, samen met de analyse van een voldoende
groot staal uit de grove bijvangst, een goed overzicht van de totale vangstsamenstelling. Omwille van
de praktische haalbaarheid kon er niet meer dan 6 L van de verschillende garnaalfracties per sleep
geanalyseerd worden. Deze 6 L stalen werden dan opgewerkt naar de totale vangst (100 à 200 L
commerciële garnalen per uur), wat kan leiden tot vermenigvuldigingsfactoren van 30 of hoger. Als er
in dit 6 L staal disproportioneel veel individuen van één soort aanwezig zijn t.o.v. de totale vangst, kan
het zijn dat hierdoor een zekere fout gecreëerd wordt. Om dit zoveel mogelijk te vermijden werd het 6
L staal random over de volledige fractie verzameld.
De veldproeven werden uitgevoerd aan boord van een commercieel vaartuig tijdens commerciële
zeereizen, om zo de meest praktijkgetrouwe en realistische data te verzamelen. Dit had echter ook
een aantal effecten en beperkingen op het design van de staalnames. Zo viste de schipper van de HA
31 vooral overdag, waardoor er weinig slepen in het donker bemonsterd werden. Uit analoog
onderzoek (Kratzer 2012) blijkt dat het pulsvistuig ’s nachts dezelfde vangstefficiëntie heeft als het
traditionele vistuig, maar dit konden we zelf niet afleiden uit de huidige staalnames omdat er te weinig
slepen in het donker uitgevoerd werden.
Door de voorkeur van de schipper werd er niet altijd op dezelfde bestekken gevist. Zo werd er in de
zomermaanden in dieper en helderder water gevist dan in het najaar en de winter. Ook werden er in
de wintermaanden minder slepen uitgevoerd wegens de lage commerciële opbrengsten. De eerste
staalnames werden in juni uitgevoerd, terwijl er doorgaans reeds in april en mei Nederlandse
garnaalvissers actief zijn (WGCRAN 2013). De schipper ging echter pas actief aan het vissen vanaf
juni, dus ervoor bemonsteren was onmogelijk. Deze factoren bemoeilijken gedeeltelijk de analyse van
de effecten van de omgevingsvariabelen op de vangstefficiëntie.
Het aantal te bemonsteren zeereizen in dit project werd vooraf beperkt. Om het effect van de
pulsintensiteit te onderzoeken konden er per instelling gemiddeld een tiental slepen uitgevoerd
worden, wat vrij beperkt is om de soortensamenstelling van de bijvangst na te gaan. Deze proeven
geven wel een goed beeld over de volumes van de verschillende fracties, waardoor we duidelijk
kunnen besluiten dat de puls vooral een effect heeft op de vangsten van puf- en commerciële
garnalen.
5.5
Belang van het vistuigontwerp
De Hovercran zonder klossen kan goed worden gebruikt op visbestekken met een vlakke zeebodem
(Verschueren & Polet 2009). Op ruwere en meer oneffen visgronden vergroot het risico op averij,
aangezien er geen klossen zijn die het net over obstakels heen helpen. Voor dergelijke visgronden,
zoals de Waddenzee met de vele tidale geulen, diende een tussenoplossing gevonden te worden in
de vorm van een aangepaste klossenpees. Het onderzoek aan boord van TX 25 was vooral een
86
technische zoektocht naar een geschikt vistuig waarmee een bedrijfszekere visserij uitgeoefend kon
worden, zonder dat de doelstellingen omtrent selectiviteit en bodemberoering hierbij uit het oog
verloren werden (Verschueren et al. 2012). Uit een reeks verkennende experimenten op zee, zowel
met de Hovercran (O 191) als met andere pulsvistuigen met lichte klossenpezen (TX 25, SD 33) bleek
dat een selectieve, verhoogde onderpees een vluchtweg creëerde voor vele bijvangstsoorten. De
resultaten waren echter zeer variabel. Afhankelijk van het ontwerp van de optuiging werd de bijvangst
met 15 % tot 65 % gereduceerd. Deze kortstondige experimenten waren niet gericht op een
gedetailleerde evaluatie van de vistuigontwerpen (Verschueren et al. 2012).
De technische karakteristieken en de prestaties van de verschillende pulsvistuigen aan boord van de
verschillende vaartuigen die vandaag met de puls vissen op garnaal, TX 25, HA 31, WR 40, SD 33 en
TH 10, lopen sterk uiteen. Momenteel is er geen richtlijn of wetgevend kader die de praktische
uitvoering of het ontwerp van het pulsvistuig in een bepaalde richting duwt. Technisch gezien spreken
we bij een pulsvistuig met een (aangepaste) klossenpees niet langer over een Hovercran vistuig.
De in deze studie waargenomen uitgesproken bijvangstreductie van vissen, bodemdieren en
pufgarnalen is zeer sterk gelinkt met het ontwerp van het pulsvistuig aanwezig op de HA 31. De
resultaten van de veldproeven aan boord van de HA 31 zijn bijgevolg niet zomaar door te trekken naar
de andere pulsvistuigen voor garnaal aanwezig op de andere vaartuigen. Daarom is het belangrijk dat
de resultaten van deze studie niet zomaar veralgemeend worden voor de pulsvisserij op garnaal in zijn
geheel. De nodige nuance en voorzichtigheid zijn hier geboden. De cijfers verzameld in deze studie
zijn wel een zeer goede basis en tonen aan dat met de pulsvisserij een grote stap voorwaarts kan
gezet worden in de verduurzaming van de garnaalvisserij.
5.6
Bodemberoering
Uit de samenstelling van de bijvangsten valt af te leiden dat het pulsvistuig beduidend minder nietmobiele, op de zeebodem levende diersoorten vangt, wat erop wijst dat het vistuig vermoedelijk
minder bodemberoering veroorzaakt. Voor een echte kwantificering van het bodemcontact is het
wachten op de resultaten van het FP7 project BENTHIS, gecoördineerd door IMARES en met ILVO
als partner. In de "North Sea case study" van dit project zal onder andere de bodemimpact van de
garnaalboomkor vergeleken worden met die van het pulsvistuig voor garnaal. IMARES (NL), ILVO (B),
University of Aberdeen (VK) en het Marine Laboratory Aberdeen (VK) zullen gezamenlijk de invloed
van beide vistuigen op de overleving van bodemdieren onderzoeken. Verder zal nagegaan worden
hoe diep beide vistuigen in de zeebodem penetreren, hoeveel sediment hierbij verplaatst wordt en
hoeveel sediment hierbij in de waterkolom terecht komt.
87
88
6
CONCLUSIES
Eén van de oorspronkelijke doelstellingen van de toepassing van het pulsvistuig voor garnaal pulskor
werd bereikt, namelijk een sterke reductie van de bijvangst terwijl de commerciële vangsten behouden
blijven. Het huidige ontwerp van het pulsvistuig aan boord van de HA 31 met zeeflap presteert qua
selectiviteit, meervangst van maatse garnalen en sleepweerstand zelfs aanzienlijk beter dan de
traditionele garnaalboomkor uitgerust met een zeeflap. Lopende studies zullen uitwijzen of de andere
doelstelling van de garnalenpuls, namelijk een verminderde bodemberoering en impact, ook behaald
wordt of niet.
Momenteel is er geen richtlijn of wetgevend kader die de praktische uitvoering of het ontwerp van het
pulsvistuig in een bepaalde richting duwt. Technisch gezien spreken we bij een pulsvistuig met een
(aangepaste) klossenpees niet langer over een Hovercran vistuig.
De in deze studie waargenomen uitgesproken bijvangstreductie van vissen, bodemdieren en
pufgarnalen is zeer sterk gelinkt met het ontwerp van het pulsvistuig aanwezig op de HA 31. De
resultaten van de veldproeven aan boord van de HA 31 zijn bijgevolg niet zomaar door te trekken naar
de andere pulsvistuigen voor garnaal aanwezig op de andere vaartuigen. Daarom is het belangrijk dat
de resultaten van deze studie niet zomaar veralgemeend worden voor de pulsvisserij op garnaal in zijn
geheel. De nodige nuance en voorzichtigheid zijn hier geboden. De cijfers verzameld in deze studie
zijn wel een zeer goede basis en tonen aan dat met de pulsvisserij een grote stap voorwaarts kan
gezet worden in de verduurzaming van de garnaalvisserij.
89
90
REFERENTIES
Berghahn R. & Offermann U. 1999. Laboratory investigations on larval development, motility, and
settlement of white weed (Sertularia cupressina L.) – in view of its assumed decrease in the Wadden
Sea. Hydrobiologia 392: 233-239.
Berghahn R. & Vorberg R. 1998. Shrimp fisheries and nature conservation in the national park
Wadden Sea of Schleswig–Holstein: impact, possible conflicts of interest and their prevention,
environmental research plan of the federal ministry of the environment, nature conservation and
reactor safety. Research project 10802085/01. Umwelt Bundes Amt.
Berghahn R., Waltemath M., Rijnsdorp A. D. 1992. Mortality of fish from the by-catch of shrimp
vessels in the North Sea. Journal of applied Ichthyol. 8: 193-306
Buhs F. & Reise K., 1997. Epibenthic fauna dredged from tidal channels in the Wadden Sea of
Schleswig Holstein: spatial patterns and a long-term decline. Helgolander Meeresunters 51: 343-359
Campos J.C. 2009. The ecography of the brown shrimp Crangon crangon in Europe.
Doctoraatsthesis, Vrije Universiteit Amsterdam, Nederland.
Catchpole T.L., Revill A.S., Innes J., Pascoe S. 2008. Evaluating the efficacy of technical measures: a
case study of selection device legislation in the UK Crangon crangon (brown shrimp) fishery. ICES
Journal of Marine Science, 65: 267–275
Dahm E., Wienbeck H., West C.W., Valdemarsen J.W. & O’Neill, F.G. 2002. On the influence of
towing speed and gear size on the selective properties of bottom trawls. Fish. Res. 55: 103-119.
De Groot S.J. & Boonstra G.P., 1974. The development of an electrified shrimp trawl in The
Netherlands. Journal of the Council for the Exploration of the Sea. 35 (2): 165-170.
Doeksen A. 2006. Ecological perspectives of the North Sea C. crangon fishery: An inventory of its
effects on the marine ecosystem. BSc Thesis. Wageningen University. Wageningen. 133 pp.
Eigaard O. R. 2009. A bottom-up approach to technological development and its management
implications in a commercial fishery. ICES Journal of Marine Science, 66: 916–927
Goldsborough D., Steenbergen J., Jager Z., Zaalmink W. 2014. Toekomst van de pulsvisserij in de
Waddenzee. Een verkenning met relevantie voor de internationale Waddenzee en de
Noordzeekustzone. Leeuwarden, Nederland.
Graham N. 2003. By-catch reduction in the brown shrimp, Crangon crangon, fisheries using a rigid
separation Nordmore grid (grate). 59: 393-407.
Hagerman L. 1970. Locomotory activity patterns of Crangon vulgaris (Fabricius) (Crustacea, Natantia).
Ophelia 8, 255-266.
ICES 2006. ACFM Report of the ICES-FAO working group on Fishing Technology and Fish Behaviour
(WGFTFB). ICES C.M. 2006/FTC:06.
91
ICES 2008. Report of the working group on Crangon fisheries and life history (WGCRAN). ICES C.M.
2008.
ICES 2011. Report of the working group on Crangon fisheries and life history (WGCRAN). ICES C.M.
2011.
ICES 2012. Report of the Study Group on Electrical Trawling (SGELECTRA), 21-22 April 2012,
Lorient, France. ICES CM 2012/SSGESST:06. 50 pp.
ICES 2013. Report of the working group on Crangon fisheries and life history (WGCRAN). ICES C.M.
2013.
Kratzer I. 2012. Pulse beam trawling vs. traditional beam trawling in German shrimp fishery: a
comparative study. Master thesis, Universität Rostock, Duitsland.
Lancaster J. & Frid C.L.J. 2002. The fate of discarded juvenile brown shrimps (Crangon crangon) in
the Solway Firth UK fishery. Fish. Res. 58, 95-107.
Lancaster, J. 1999. Ecological studies on the brown shrimp (Crangon crangon) fishery in the Solway
Firth. PhD Thesis. University of Newcastle Upon Tyne, U.K.
Lavaleije M.S.S. & Dankers N. 1993. Voorstudie naar de effecten van de garnaalvisserij op de
bodemfauna, met advies over te sluiten gebieden en uit te voeren onderzoek. Terra Incognita, Book
no L2651-6671
Neudecker T., Berkenhagen J. & Müller M. 2011. The North Sea brown shrimp fisheries. EU
Parliament Study. Policy Department B: Structural and cohesion policies. Fisheries.
http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/pech/2011/460041/IPOLPECH_ET(2011)460041(PAR00)_EN.pdf
PO Garnaal & PO Nederlandse Vissersbond (2011). Managementplan MSC Garnalenvisserij.
Polet H. 2003. Evaluatie van de bijvangst in de Belgische visserij op grijze garnaal Crangon crangon
en van technische middelen om teruggooi te verminderen. (Evaluation of by-catch in the Belgian
brown shrimp (Crangon crangon L.) fishery and of technical means to reduce discarding). PhD Thesis.
Universiteit Gent: Gent, Belgium. ISBN 90-5989-004-3. 212 pp.
Polet H., Coenjaerts J. & Verschoore R. 2004. Evaluation of the sieve net as a selectivity-improving
device in the Belgian brown shrimp (Crangon crangon) fishery. Fish. Res. 69: 35-48.
Polet H., Delanghe F. & Verschoore R. 2005a. On electrical fishing for brown shrimp (Crangon
crangon): I. Laboratory experiments. Fisheries Research 72: 1–12.
Polet H., Delanghe F. & Verschoore, R. 2005b. On electrical fishing for brown shrimp (Crangon
crangon): II. Sea trials. Fisheries Research, 72: 13–27.
Rabaut M., Braeckman U., Hendrickx F., Vincx M. & Degraer S. 2008. Experimental beam-trawling in
Lanice conchilega reefs: impact on the associated fauna Fish. Res. 90: 209-216.
Revill A. & Holst R. 2004a. Reducing discards of North Sea brown shrimp (Crangon crangon) by trawl
modification. Fish. Res. 68: 113-122.
92
Revill A. & Holst R. 2004b. The selective properties of some sieve nets. Fish. Res. 66: 171-183.
Revill A., Pascoe S., Radcliffe C., Riemann S., Redant F., Polet H., Damm U., Neudecker T.,
Kristensen P. & Jensen D. 1999. The economic and biological consequences of discarding in the
European Crangon fisheries. Final Report to the European Commission, Contract No. 97/SE/025.
Richter R. 1927. “Sandkorallen”-Riffe in der Nordsee. Natur und Museum 57:49-62.
Riesen W. & Reise K., 1982. Macrobenthos of the subtidal Wadden Sea: revisited after 55 years.
Helgolander Meeresunters 35: 409-423
Rijnsdorp A., Daan N. & Dekker W. 2005. Partial fishing mortality per fishing trip: a useful indicator of
effective fishing effort in mixed demersal fisheries. ICES Journal of Marine Science, 63, Issue 3 pp.
556-566
Rumohr H. & Kujawski T. 2000. The impact of trawl fishery on the epifauna of the southern North Sea.
– ICES Journal of Marine Science 57: 1389-1394
Rumohr H., Schomann H. & Kujawksi T. 1994. Environmental impact of bottom gears on benthic fauna
in the German Bight. In: Environmental impact of bottom gears on benthic fauna in relation to natural
resources management and protection of the North Sea. S. J. de Groot and H. J. Lindeboom (eds.).
NIOZ-Rapport 1994-11, RIVO-DLO Report CO26/94,75–86
Schmidt G.H. & Warner G.F. 1991. The settlement and growth of Sertularia cupressina (Hydrozoa,
Sertulariidae) in Langstone Harbour, Hampshire, UK. Hydrobiologia 216: 215–219.
Soetaert M., Decostere A., Polet H., Verschueren B. & Chiers K. 2013. Electrotrawling: a promising
alternative fishing technique warranting further exploration. Fish and Fisheries. doi: 10.1111/faf.12047.
Steenbergen J., Machiels M. & Leijzer T. 2011. Reducing discards in the shrimp fisheries with the
letterbox. Report No. C023/11, IMARES
Tiews K. 1990. 35-Jahre-Trend (1954 – 1988) der Häufigkeit von 25 Fisch- und Krebstierbeständen an
der Deutschen Nordseeküste. (35 years-abundance trends (1954 – 1988) of 25 fish and crustacean
stockson the German North Sea Coast). Arch. FischWiss. 40: 39–48.
Vanden Broucke G. & Vanhee J. 1977. Verder onderzoek over de elektrische visserij op garnalen.
Mededelingen van het Rijksstation voor Zeevisserij. 133 - TZ/82/1977.
Van Donk E. & De Wilde P.A.W.J. 1981. Oxygen consumption and motile activity of the brown shrimp
Crangon crangon related to temperature and body size. Neth. J. Sea Res. 15, 54-64.
van Marlen B., Redant F., Polet H., Radcliffe C., Revill A.S., Kristensen P.S., Hansen K.E., Kuhlmann
H.J., Riemann S., Neudecker T. & Brabant J.C. 1997. Research into Crangon Fisheries Unerring
Effect (RESCUE) - EU study 94/044, RIVO Report C054/97.
van Marlen B., de Haan D., Revill A.S., Dahm K.E., Wienbeck H., Purps M., Coenjaerts J., Polet H.
2001. Reduction of discards in Crangon trawls (DISCRAN): final report for the period 01-03-1999 / 2802-2001, RIVO Report C012/01.
93
van Marlen B., Ybema M.S., Kraayenoord A., de Vries M., Rink G. 2005. Catch comparison of a 12 m
pulse beam trawl with a conventional tickler chain beam trawl. RIVO-Report Nr. C043b/05.
van Marlen B., Grift R., van Keeken O., Ybema M.S., van Hal R. 2006. Performance of pulse trawling
compared to conventional beam trawling. RIVO-Report Nr. C014/06.
van Marlen B., Wiegerinck J. A. M., van Os-Koomen E. & van Barneveld E. 2014. Catch comparison
of flatfish pulse trawls and a tickler chain beam trawl. Fisheries Research, 151: 57-69.
Vercauteren G., Chiers K., Verschueren B., Decostere A., Polet H. 2010. Effects of Low-frequency
Pulsed Direct Current on Captive-housed Sea Fish. Journal of Comparative Pathology 143 (4): 354.
Verschueren B., Polet H. 2009. Research Summary on HOVERCRAN, the Hovering Pulse Trawl for a
Selective Crangon Fishery. Unpublished ILVO manuscript. 30pp.
Verschueren B., Vanelslander B., Polet H. 2012. Verduurzaming van de garnalenvisserij met de
garnalenpuls. ILVO mededelingen, no. 116, Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek - ILVO.
Vorberg R. 1997. Auswirkungen der Garnelenfischerei auf den Meeresboden und die Bodenfauna des
Wattenmeeres. Verlag Kovac, Hamburg.
Vorberg R. 2000. Effects of shrimp fisheries on reefs of Sabellaria spinulosa (Polychaeta). ICES
Journal of Marine Science, 57: 1416-1420
Wagler H. & Berghahn R. 1992. On the occurrence of white weed Sertularia cupressina L. eighteen
years after giving up white weed fisheries, in: Dankers, N.M.J.A. et al. (Ed.) (1992). Present and
Future Conservation of the Wadden Sea: Proceedings of the 7th International Wadden Sea
Symposium, Ameland 1990. 20: pp. 299-301
Walter U. 1997. Quantitative analysis of discards from brown shrimp trawlers in the coastal area of the
East Frisian island. Aust. J. Mar. Fresh. Res. 45, 61-76
Welleman H.C. & Daan N. 2001. Is the Dutch shrimp fishery sustainable? Senckenb. Marit. 31, 321328
94
LIJST MET FIGUREN
Figuur 1-1: Schematisch vooraanzicht van een conventioneel vistuig (bovenaan) en de HOVERCRAN
(onderaan), een experimenteel pulsvistuig met verhoogde onderpees en 12 elektroden i.p.v. een
klossenpees. Onderaan het net wordt een ontsnappingsopening gecreëerd waardoor nietdoelsoorten kunnen ontsnappen. ................................................................................................... 21
Figuur 1-2: Diverse in de praktijk uitgeteste uitvoeringen van pulsvistuigen en aangepaste
klossenpezen voor de pulsvisserij op garnalen. ............................................................................ 21
Figuur 3-1: Schematische weergave van de rechtstreekse vergelijking van een pulsvistuig met een
klassieke garnaalboomkor.............................................................................................................. 25
Figuur 3-2: Schematische weergave van de rechtstreekse vergelijking van 2 identieke pulsvistuigen
met variabele pulsintensiteit. In de tabel worden de onderling te vergelijken pulsamplitudes
weergegeven (als % van de maximale output van de pulsgenerator). .......................................... 26
Figuur 3-3: Afbeeldingen van het traditioneel vistuig (links) en het pulsvistuig (Rechts) met onderaan
een detail van de gebruikte klossenpezen. Links de traditionele klossenpees met 36 klossen (400
kg), rechts de gereduceerde rechte klossenpees van het pulsvistuig met 11 klossen (155 kg,
inclusief elektroden en trekontlasters). ........................................................................................... 29
Figuur 3-4: Netplan garnaalnet pulsvistuig HA 31 ................................................................................. 30
Figuur 3-5: Netplan conventioneel (traditioneel) garnaalnet HA 31 ...................................................... 30
Figuur 3-6: Aangepaste klossenpees HA 31; 11 klossen alterneren met de elektroden, de afstand
tussen 2 naburige klossen bedraagt 65 cm. het totaal gewicht van de klossenpees bedraagt ca.
155 kg (inclusief de elektroden en de trekontlasters). ................................................................... 31
Figuur 3-7: Bovenaan rechts: Typische ‘tail flip’ vluchtbeweging van grijze garnaal (Crangon crangon);
onderaan: Aan een elektrisch pulsveld blootgestelde garnalen. Het elektrisch veld wordt
aangelegd waarbij de garnalen uiterst snel geprikkeld en gedwongen worden om op te springen
vanuit de zeebodem. Na amper 0,4 seconden (2 à 3 pulsen) zijn de garnalen willekeurig verspreid
in het aquarium............................................................................................................................... 32
Figuur 3-8: Een simulatie van de verdeling van de elektrische veldsterkte rond een paar draadvormige
elektroden (ø 12 mm; L ∞; + en -) op een onderlinge afstand van 60 cm en met een
spanningsverschil van 60 V. De elektrische veldsterkte (V/m) neemt af met de afstand tot de
elektroden. ...................................................................................................................................... 33
Figuur 3-9: Schematische weergave van het ‘looplicht’ principe: de 12 elektroden vormen 11
elektrodeparen die beurtelings worden aangestuurd door de pulsgenerator (het elektrisch veld
wordt weergegeven in de groene kleur); een volledige cyclus wordt doorlopen in ongeveer 200
ms. Elke puls (groene zone) duurt 0,0005 s en het interval tussen 2 naburige pulsen is ca. 20 ms.
........................................................................................................................................................ 33
Figuur 3-10: Schematische weergave van het gehanteerde protocol voor vangstanalyse. ................. 35
95
Figuur 3-11: CTD-sensor waarmee de omgevingsvariabelen watertemperatuur, druk en conductiviteit
werden opgemeten......................................................................................................................... 35
Figuur 3-12: Stuurboord opstelling met load cell aan boord van HA 31. De vislijn werd via katrollen
dubbel ingeschoren, waardoor slechts de helft van de totale trekkracht in de vislijn geregistreerd
wordt door de load cell. .................................................................................................................. 36
Figuur 4-1: Overzicht van de geanalyseerde visserijslepen op de Waddenzee met HA 31 gedurende 4
zeereizen in commerciële omstandigheden. Elke push pin geeft de startpositie van een sleep
weer. ............................................................................................................................................... 39
Figuur 4-2: Omgevingsvariabelen over de 4 zeereizen met vergelijking van de puls- en de
conventionele configuratie. De mediaan en de quartielen zijn weergegeven met behulp van
boxplots. ......................................................................................................................................... 41
Figuur 4-3: Paarsgewijze relaties tussen de gemeten omgevingsvariabelen onderling en tussen de
omgevingsvariabelen en de verschillende vangstfracties over de 4 vergelijkende zeereizen heen.
Het luik linksonder toont de paarsgewijze relaties tussen de variabelen in scatterplots en het luik
rechtsboven toont de bijhorende correlatiecoëfficiënten (Pearson’s product-moment) en de
significantieniveaus (*: p ≤ 0,05 ; **: p ≤ 0,01 ; ***: p ≤ 0,001). De bovenste rij boxplots in de
grafiek toont de spreiding van de verschillende variabelen bij helder en troebel water. De linker
kolom toont hoe vaak een waarde van een variabele voorkomt bij helder en troebel water
(histogrammen). ............................................................................................................................. 42
Figuur 4-4: Vangstvergelijking tussen het experimenteel pulsvistuig (alles in geel) en de traditionele
garnaalboomkor (alles in groen) op basis van de gestandaardiseerde volumes (sleepvolume per
uur) voor commerciële garnalen (bovenaan), pufgarnalen (midden) en ‘trash’ of restfractie
(onderaan) voor de 4 zeereizen. De mediaan en de quartielen worden weergegeven d.m.v. van
boxplots en het gemiddelde wordt aangeduid met een asterisk (*). .............................................. 45
Figuur 4-5: Procentueel vangstverschil tussen de het pulsvistuig en de traditionele garnaalboomkor
((puls – trad) / trad) op basis van de gestandaardiseerde volumes (volume per uur) voor
commerciële garnalen (bovenaan), pufgarnalen (midden), en ‘trash’ of restfractie (onderaan) voor
de 4 zeereizen. De mediaan en de quartielen worden weergegeven d.m.v. van boxplots en het
gemiddelde aangeduid met een asterisk (*)................................................................................... 46
Figuur 4-6: Procentuele verschillen van bijgevangen commerciële vissoorten gevangen met het
pulsvistuig t.o.v. het traditionele vistuig voor de 4 zeereizen. Enkel de soorten die in minimum 1
zeereis in meer dan 10 % van de slepen waren vertegenwoordigd worden getoond in de figuur.
De mediaan en de quartielen worden weergegeven met behulp van boxplots. ............................ 47
Figuur 4-7: Lengteverdelingen van Schol en Tong, gevangen met het puls- en het traditionele vistuig
gedurende de 4 zeereizen. De onderbroken en volle lijn geven het totale aantal per zeereis per
lengteklasse weer dat werd gevangen met respectievelijk het puls- en het traditionele vistuig. ... 51
Figuur 4-8: Lengteverdelingen van Schar en Bot, gevangen met het puls- en het traditionele vistuig
gedurende de 4 zeereizen. De onderbroken en volle lijn geven het totale aantal per zeereis per
lengteklasse weer dat werd gevangen met respectievelijk het puls- en het traditionele vistuig. ... 52
96
Figuur 4-9: Lengteverdelingen van Wijting en Kabeljauw, gevangen met het puls- en het traditionele
vistuig gedurende de 4 zeereizen. De onderbroken en volle lijn geven het totale aantal per zeereis
per lengteklasse weer dat werd gevangen met respectievelijk het puls- en het traditionele vistuig.
........................................................................................................................................................ 53
Figuur 4-10: Lengteverdelingen van Steenbolk en Ponen (omvat verschillende soorten), gevangen
met het puls- en het traditionele vistuig gedurende de 4 zeereizen. De onderbroken en volle lijn
geven het totale aantal per zeereis per lengteklasse weer dat werd gevangen met respectievelijk
het puls- en het traditionele vistuig. ................................................................................................ 54
Figuur 4-11: Procentueel verschil van de niet- commerciële vissoorten en bodemdieren gevangen met
het pulsvistuig t.o.v. het traditionele vistuig voor de 4 zeereizen. Enkel de soorten die in minimum
1 zeereis in meer dan 10 % van de slepen waren vertegenwoordigd worden weergegeven in de
figuur. De mediaan en de quartielen worden weergegeven met behulp van boxplots. ................. 55
Figuur 4-12: Boxplots van de gemiddelde trekkrachten in de vislijnen van het puls- en het traditioneel
vistuig, gemeten tijdens 16 slepen in oktober. ............................................................................... 58
Figuur 4-13: Overzicht van de visserijslepen op de Waddenzee met HA 31 gedurende 2 zeereizen in
commerciële omstandigheden met 2 identieke pulsvistuigen met verschillende pulsintensiteit. Elke
pin geeft de startpositie van een sleep weer. ................................................................................. 59
Figuur 4-14: Overzicht van de omgevingsvariabelen saliniteit, conductiviteit, watertemperatuur,
waterdiepte, windsnelheid en berekende zonnehoogte bij de twee zeereizen. Boxplots met
mediaan, 25 en 75 percentiel, en 1.5 interkwartiel range. ............................................................. 61
Figuur 4-15: Overzicht van de omgevingsvariabelen tegenover de pulsintensiteit tijdens de zeereis in
juli. Wanneer eenzelfde waarde van een omgevingsvariabele meerdere malen voorkomt bij een
bepaalde pulsinstelling, dan wordt dit datapunt als een grotere cirkel afgebeeld. Het cijfer in de
cirkel toont hoe vaak deze combinatie voorkomt. .......................................................................... 62
Figuur 4-16: Overzicht van de omgevingsvariabelen tegenover de pulsintensiteit tijdens de zeereis in
november. Wanneer eenzelfde waarde van een omgevingsvariabele meerdere malen voorkomt
bij een bepaalde pulsinstelling, dan wordt dit datapunt als een grotere cirkel afgebeeld. Het cijfer
in de cirkel toont hoe vaak deze combinatie voorkomt. ................................................................. 63
Figuur 4-17: Boxplots van de vangstvolumes van de commerciële garnalen, de pufgarnalen en de
restfractie bij verschillende pulsintensiteiten tijdens de zeereis in juli. Groen ingekleurde boxplots
tonen de vangsten van het referentie pulsvistuig (100 % pulsintensiteit), geel ingekleurde boxplots
tonen de bijhorende vangsten van het pulsvistuig met lagere pulsintensiteit (90, 75, 60 en 0 %).
De gemiddelde vangsten per uur worden aangeduid met een asterisk (*). ................................... 65
Figuur 4-18: Boxplots met het procentueel vangstverschil van de commerciële garnalen, de
pufgarnalen en de restfractie bij verschillende pulsintensiteiten (90, 75, 60 en 0 % t.o.v. 100 %
pulsintensiteit) tijdens de zeereis in juli. De gemiddelde vangstverschillen per uur worden
aangeduid met een asterisk (*). ..................................................................................................... 66
Figuur 4-19: Boxplots van de vangstvolumes van de commerciële garnalen, de pufgarnalen en de
restfractie bij verschillende pulsintensiteiten tijdens de zeereis in november. Groen ingekleurde
97
boxplots tonen de vangsten van het referentie pulsvistuig (100 % pulsintensiteit), geel ingekleurde
boxplots tonen de bijhorende vangsten van het pulsvistuig met lagere pulsintensiteit (90, 75, 60
en 30 %). De gemiddelde vangsten per uur worden aangeduid met een asterisk (*). .................. 69
Figuur 4-20: Boxplots met het procentueel vangstverschil van de commerciële garnalen, de
pufgarnalen en de restfractie bij verschillende pulsintensiteiten (90, 75, 60 en 30 % t.o.v. 100 %
pulsintensiteit) tijdens de zeereis in november. De gemiddelde vangstverschillen per uur worden
aangeduid met een asterisk (*). ..................................................................................................... 70
Figuur 4-21: Boxplots met het gemiddeld procentueel vangstverschil van wijting, schol, tong en
kabeljauw bij de vergelijking van verschillende pulsintensiteiten (0, 60, 75 en 90 % versus 100 %
pulsintensiteit) tijdens de vergelijkende zeereis in juli. ................................................................... 73
Figuur 4-22: Lengtefrequentieverdelingen van schol en tong (alle gevangen individuen samen) voor de
zeereis in juli. De volle lijn toont telkens de bijvangst bij de maximale (100 %) pulsintensiteit en de
stippellijn toont de bijvangst bij de lagere pulsintensiteiten. ........................................................... 74
Figuur 4-23: Lengtefrequentieverdelingen van wijting en kabeljauw (alle gevangen individuen samen)
voor de zeereis in juli. De volle lijn toont telkens de bijvangst bij de maximale (100 %)
pulsintensiteit en de stippellijn toont de bijvangst bij de lagere pulsintensiteiten........................... 75
Figuur 4-24: Boxplots met het gemiddeld procentueel vangstverschil van wijting, schol en schar bij de
vergelijking van verschillende pulsintensiteiten (30, 60, 75 en 90 % versus 100 % pulsintensiteit)
tijdens de vergelijkende zeereis in november. ............................................................................... 77
Figuur 4-25: Lengtefrequentieverdelingen van schol, wijting en schar (alle gevangen individuen
samen) voor de zeereis in november. De volle lijn toont telkens de bijvangst bij de maximale (100
%) pulsintensiteit en de stippellijn toont de bijvangst bij de lagere pulsintensiteiten. .................... 78
Figuur 4-26: Boxplots met het gemiddeld procentueel vangstverschil van niet-commerciële vissoorten
en bodemdieren bij de vergelijking van verschillende pulsintensiteiten. Bovenaan de vergelijking
van 0, 60, 75 en 90 % versus 100 % pulsintensiteit tijdens de zeereis in juli en onderaan de
vergelijking van 30, 60, 75 en 90 % versus 100 % tijdens de zeereis in november. Alles wat links
van de nullijnen ligt wordt minder gevangen met de lagere pulsintensiteiten in vergelijking met de
maximale pulsintensiteit. ................................................................................................................ 82
98
LIJST MET TABELLEN
Tabel 3-1: Beschrijving van het testvaartuig HA 31 .............................................................................. 27
Tabel 3-2: Karakteristieken pulsgenerator HA 31 ................................................................................. 28
Tabel 3-3: Beschrijving vistuigkarakteristieken HA 31 .......................................................................... 29
Tabel 4-1: Overzicht van de 4 zeereizen waarbij de puls- en de traditionele configuratie werden
vergeleken met elkaar. ................................................................................................................... 40
Tabel 4-2: Het gemiddelde vangstvolume met de standaarddeviatie (sd) per sleep, per vangstfractie
en per zeereis voor de 4 zeereizen. De statistische test met de p-waarden en het gemiddeld
procentueel vangstverschil tussen het puls- en het traditionele vistuig per fractie en per zeereis
wordt eveneens weergegeven. ...................................................................................................... 43
Tabel 4-3: Het totaal aantal bijgevangen vissen per commerciële soort, per zeereis voor beide
vistuigconfiguraties. de p-waarden (Wilcoxon gepaarde test, tenzij anders vermeld), en het
gemiddeld procentueel vangstverschil met standaarddeviatie. ..................................................... 48
Tabel 4-4: Het aantal bijgevangen niet-commerciële vissen en bodemdieren per uur voor beide
vistuigconfiguraties gedurende de zeereizen in juni en september. De p-waarde (de statistische
test die werd gebruikt is de Wilcoxon gepaarde test tenzij anders vermeld) en het gemiddeld
procentueel vangstverschil met de standaarddeviatie (sd) wordt tevens weergegeven. puls:
pulsvistuig; trad: traditioneel vistuig. .............................................................................................. 56
Tabel 4-5: Het aantal bijgevangen niet-commerciële vissen en bodemdieren per uur voor beide
vistuigconfiguraties gedurende de zeereizen in oktober en december. De p-waarde (de
statistische test die werd gebruikt is de Wilcoxon gepaarde test tenzij anders vermeld) en het
gemiddeld procentueel vangstverschil met de standaarddeviatie (sd) wordt tevens weergegeven.
puls: pulsvistuig; trad: traditioneel vistuig. ...................................................................................... 57
Tabel 4-6: Overzicht van de 2 zeereizen in juni en november waarbij de verschillende pulsintensiteiten
onderling werden vergeleken met elkaar. ...................................................................................... 60
Tabel 4-7: Overzicht van de vergeleken pulsintensiteiten (als % van de maximale intensiteit) tijdens de
zeereizen in juli en november. ....................................................................................................... 60
Tabel 4-8: Overzicht voor de zeereis in juli, van de gemiddelde vangstvolumes en de gemiddelde
procentuele vangstverschillen met de standaarddeviatie (SD) per vangstfractie voor elke
pulsinstelling. De resultaten van de significantietesten tussen de vangstvolumes worden
weergegeven (significante verschillen in vet)................................................................................. 67
Tabel 4-9: Overzicht voor de zeereis in november, van de gemiddelde vangstvolumes en de
gemiddelde procentuele vangstverschillen met de standaarddeviatie (SD) per vangstfractie voor
elke pulsinstelling. De resultaten van de significantietesten tussen de vangstvolumes worden
weergegeven (significante verschillen in vet)................................................................................. 71
Tabel 4-10: De totale bijvangst van commerciële vissoorten tijdens de zeereizen in juli en november.
De bijvangst is weergegeven als de totale aantallen over alle slepen bij een bepaalde vergelijking
99
van een lage met de maximale pulsintensiteit. Het gemiddelde van de procentuele
vangstverschillen per sleep en de standaarddeviatie (SD) worden tevens weergegeven. De pwaarden, berekend met de wilcoxon gepaarde test, worden weergegeven voor de belangrijkste
bijvangsten. .................................................................................................................................... 76
Tabel 4-11: De bijvangst van niet-commerciële vissoorten en bodemdieren tijdens de vergelijkende
zeereis in juli. De bijvangst wordt weergegeven in aantallen per uur per pulsintensiteit. Het
gemiddelde van de procentuele vangstverschillen per sleep en de standaarddeviatie (SD) worden
weergegeven. De p-waarden, berekend met de Wilcoxon gepaarde test, worden weergegeven
voor de belangrijkste bijvangstsoorten. .......................................................................................... 80
Tabel 4-12: De bijvangst van niet-commerciële vissoorten en bodemdieren tijdens de vergelijkende
zeereis in november. De bijvangst wordt weergegeven in aantallen per uur per pulsintensiteit. Het
gemiddelde van de procentuele vangstverschillen per sleep en de standaarddeviatie (SD) worden
weergegeven. De p-waarden, berekend met de Wilcoxon gepaarde test, worden weergegeven
voor de belangrijkste bijvangstsoorten. .......................................................................................... 81
100
Contact:
Bart Verschueren,
Wetenschappelijk onderzoeker
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek ILVO
Eenheid Dier
Ankerstraat 1 - 8400 Oostende
Tel. +32 (0)59 56 98 44
[email protected]
Deze publicatie kan ook geraadpleegd worden op:
www.ilvo.vlaanderen.be
Vermenigvuldiging of overname van gegevens toegestaan mits duidelijke bronvermelding.
Aansprakelijkheidsbeperking
Deze publicatie werd door ILVO met de meeste zorg en nauwkeurigheid opgesteld. Er wordt evenwel
geen enkele garantie gegeven omtrent de juistheid of de volledigheid van de informatie in deze
publicatie. De gebruiker van deze publicatie ziet af van elke klacht tegen ILVO of zijn ambtenaren,
van welke aard ook, met betrekking tot het gebruik van de via deze publicatie beschikbaar gestelde
informatie.
In geen geval zal ILVO of zijn ambtenaren aansprakelijk gesteld kunnen worden voor eventuele
nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de via deze publicatie beschikbaar gestelde
informatie.
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek
Burg. Van Gansberghelaan 96
9820 Merelbeke - België
T +32 (0)9 272 25 00
F +32 (0)9 272 25 01
[email protected]
www.ilvo.vlaanderen.be

Welkom!"ankje *** Dim sum *** Tomatensoep *** Ossehaas met Ti

Kerstschalen en schotels - PDF

NL Restaurant Zuid | Geldropseweg 5 | 5611 SB Eindhoven | www

SALES MEDEWERKER BINNENDIENST (vestiging Enschede)

afdrukbare versie

3 gangen keuzemenu € 27 p.p.

Traiteur De Lysse,

VOF Koster Duurzame Garnalenvisserij PDF.