Verkennend onderzoek Langer zelfstandig thuis wonen In verband met publicatie van dit rapport is privacygevoelige informatie geanonimiseerd Auteur: Hannah de Kruijf Opleiding: Bachelor Management in de Zorg voltijd Organisatie: Leertouwer b.v. Periode: november 2013 t/m januari 2014 Stagebegeleiders: Jasper Coppes, themaspecialist zorg & technologie Maarten van der Boon, innovatie & marktontwikkeling Inhoudsopgave Voorwoord ..................................................................................................................... 3 1 Inleiding .................................................................................................................. 4 2 Literatuurstudie ..................................................................................................... 6 2.1 Trends en ontwikkelingen zorg ............................................................................... 6 3 4 2.2 Huidige situatie Wmo ............................................................................................... 7 2.3 Veranderingen Wmo ................................................................................................. 8 2.4 Wonen ...................................................................................................................... 10 Resultaten ............................................................................................................. 12 3.1 DESTEP-analyse....................................................................................................... 12 3.2 Benchmarking gemeentes ...................................................................................... 13 3.4 Stakeholdersanalyse ................................................................................................ 17 3.5 Canvas Businessmodel ............................................................................................ 20 Teaser .................................................................................................................... 21 4.1 Conclusie .................................................................................................................. 21 4.2 5 6 7 Discussie ................................................................................................................... 21 Begrippenlijst ....................................................................................................... 22 Literatuurlijst ....................................................................................................... 23 Bijlage(n)............................................................................................................... 24 Verkennend onderzoek Wmo Pagina 2 Voorwoord Dit verkennend onderzoek is gemaakt naar aanleiding van het vraagstuk ‘Langer zelfstandig thuis wonen’ van Leertouwer b.v. te Barneveld. Waarbij er dieper op in is gegaan welke rol de systeem integrator kan spelen op gebied van de (vernieuwde) Wmo en de stakeholders binnen dit vraagstuk. Dit onderzoek is gedaan door Hannah de Kruijf, tweedejaars student aan de opleiding Management in de Zorg van de Hogeschool Utrecht. Heel Leertouwer b.v. zou ik willen bedankt voor deze stage. Met veel plezier heb ik deze opdracht voor Leertouwer gedaan. Alle collega’s van Leertouwer waren elke dag hartelijk en betrokken bij mijn opdracht. Ook de persoonlijke betrokkenheid voelde als een warme deken! Speciaal wil ik Maarten van der Boon jr. en Jasper Coppes bedanken voor de fijne begeleiding van de stageopdracht en stageproces. Daarnaast wil ik ook Danielle Poels bedanken voor de begeleiding vanuit de Hogeschool Utrecht. Zo hoop ik ook dat Leertouwer b.v. verder kan met de resultaten van dit onderzoek. Zelf heb ik veel geleerd van domotica, wetten, gemeentestructuren en de complexiteit van het Wmovraagstuk. De lezer wens ik veel leesplezier toe. Hannah de Kruijf Verkennend onderzoek Wmo Pagina 3 1 Inleiding Aanleiding Er zijn veel ontwikkelingen binnen de zorgsector, voornamelijk in de extramurale zorg. De verwachting is dat vanaf 1 januari 2015 een grote verandering plaatsvindt binnen de Wmo. Gemeentes worden verantwoordelijk voor de ondersteuning van mensen met een beperking bij zelfredzaamheid en participatie. (Ministerie VWS, 2013) Mensen zullen langer thuis moeten gaan wonen. Zo zie je dat specifiek rondom de thuiszorg steeds meer een beroep gedaan wordt op (innovatieve) technologie. Gebruik van domotica is een veel gehoord antwoord als mogelijke oplossing in dit vraagstuk. Met oplopende zorgkosten, een terugtredende overheid en een afnemend arbeidspotentieel, is een toename van het zorgen thuis en mantelzorgsituaties een feit. Vraagstelling De hoofdvraag waar dit verkennend onderzoek om draait luidt als volgt: Welke rol kan de systeem integrator spelen in de veranderingen van de Wmo bij het vraagstuk langer zelfstandig thuis wonen? De hoofdvraag wordt beantwoord met behulp van deelvragen met een literatuurstudie en gesprekken met professionals binnen de installatietechniek, de lokale overheid en zorgorganisaties. Dit zijn de deelvragen: 1.1 Welke rol heeft de Wmo nu in relatie tot woningaanpassingen/domotica? 1.2 Welke plek krijgt domotica/woningaanpassingen in de toekomstige Wmo? 1.3 Welke samenwerkingsverbanden zijn nodig voor de systeem integrator om waarde toe te voegen in deze markt? Ook zal er aanvullend onderzoek te vinden zijn in dit verslag: Hoe kijken de belangrijkste stakeholders in wonen, welzijn en zorg aan tegen de ontwikkelingen op langer zelfstandig thuis wonen? Enkele deelvragen die bij het vraagstuk van het aanvullende onderzoek passen zijn: 2.1 Welke partijen hebben een belang in het toepassen van domotica in de thuissituatie? 2.2 Welk belang hebben deze partijen? 2.3 Zijn er tussen partijen relaties te leggen waardoor een win-win situatie ontstaat met betrekking tot het toepassen van domotica in de thuissituatie? 2.4 Welke partij zou aanjager moeten zijn in het toepassen van domotica in de thuissituatie Verkennend onderzoek Wmo Pagina 4 Cliënt Welke rol kan de systeem integrator spelen in de veranderingen van de Wmo bij het vraagstuk langer zelfstandig thuis wonen? Leertouwer b.v. Wmo Doel De vergrijzing, explicietere persoonlijke behoeften en een arbeidskrachtentekort in de gezondheidszorg zorgen ervoor dat de zorg en de techniek steeds meer op zoek gaan naar arbeidsbesparende innovaties in de gezondheidszorg. Als systeem integrator wil Leertouwer hieraan bijdragen, vanuit maatschappelijk belang en vanuit een commercieel oogpunt. Dit verslag geldt als onderbouwing voor het verder vormen van een strategie in de markt langer zelfstandig thuis wonen. Opbouw In het eerste deel van het onderzoek beantwoord ik de hoofdvraag, met de daarbij behorende deelvragen, door een literatuurstudie en gesprekken met professionals. Er zal worden ingegaan op de (demografische) ontwikkelingen die gaande zijn binnen de gezondheidszorg. Met een overzicht van de voorzieningen binnen de huidige Wmo en de veranderingen die op komst zijn met betrekking tot de toekomstige Wmo. Het aspect ‘wonen’ wordt verder uitgediept qua financieringen. Om de literatuurstudie goed te interpreteren zijn er verschillende analyses te vinden. De analyses zijn opgebouwd in relevantie. De stakeholdersanalyse past bij het aanvullende onderzoek. In de lijn van het onderzoek zijn zo volledig mogelijk de deelvragen beantwoord en daarmee de hoofdvraag. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 5 2 Literatuurstudie 2.1 Trends en ontwikkelingen zorg Demografisch Tot 2040 zal de bevolking groeien naar 17,8 miljoen inwoners. Het aantal 65-plussers loopt op tot een kwart van de bevolking. Er is een sterke toename van levensverwachting te zien voor in de toekomst. In de grafiek is te zien dat de levensverwachting van vrouwen stijgt tot 89,9 jaar in 2060 en bij mannen ligt die leeftijd tot 87,1 jaar. (CBS,2012) Hieruit kunnen we concluderen dat er steeds meer behoefte is aan zorg, daardoor zullen de kosten voor de gezondheidszorg stijgen. Want minder sterfte betekent meer (chronische) ziekte. De zorg is momenteel enorm in beweging. Vanuit de overheid worden grote bezuinigingsmaatregelen genomen vanwege een aanvulling op het begrotingstekort. Zo is er een financiële scheiding gemaakt tussen zorg en wonen & welzijn. Alleen de zorg zal nog worden gefinancierd. Uit deze ontwikkelingen wil de overheid vermaatschappelijking 1 stimuleren om mensen met een beperking te laten participeren in de samenleving. Goede zorg is steeds meer gericht op zelfzorg en zelfmanagement. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg formuleert het in de discussienota Zorg voor je gezondheid! als volgt: ‘De zz-aanpak (zorg voor zieken, DW) past niet meer bij de zorgvrager van de komende tien jaar. Mensen kloppen niet in de eerste plaats aan om zorg bij ziekte. Zij willen gezond blijven. Zij willen meedoen in de samenleving. Dat betekent een ander aanbod. Dit vraagt veel meer dan nu van de eigen verantwoordelijkheid voor de gezondheid. De burger is in deze aanpak niet meer, zoals nu, een passieve consument van zorg. Nee, hij is een actieve burger op zoek, soms samen met de zorgprofessional, naar gezondheid en naar kansen om mee te doen in de samenleving. Het betekent wel dat de burger meer zelf moet betalen voor zijn zorg. Maar ook dat hij meer beloond wordt voor gezond gedrag’ (RVZ, 2010) 1 De maatschappij draagt de verantwoordelijkheid Verkennend onderzoek Wmo Pagina 6 2.2 Huidige situatie Wmo Vanaf 2007 is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning ingevoerd in de Nederlandse wet. De Wmo wordt uitgevoerd door gemeenten, zo heeft iedere gemeente een Wmo-loket. Om een antwoord te geven op de deelvraag: ‘welke rol heeft de Wmo nu in relatie tot woningaanpassingen/domotica?’, wil ik eerst een situatieschets doen van hoe de Wmo er nu uitziet bij gemeentes. De Wmo gaat uit van de kanteling, dit houdt in dat men geen recht heeft op zorg en zal de burger enkel nog in aanmerking komen voor ondersteuning. Het is de bedoeling dat de Wmo als laatste middel de individuele voorziening zal toewijzen. De gemeente krijgt een bedrag, naar de verwachte vraag. Voorzieningen In een handig overzicht weergegeven welke voorzieningen er momenteel (2013) binnen de Wmo vallen: Voorziening Aanpassingen in de woning Huishoudelijke hulp Hulp aan buurthuizen en verenigingen Maaltijdverzorging Maatschappelijke opvang Rolstoel Verhuiskostenvergoeding Vervoer in de regio Toelichting Drempels aanpassen, keuken aanpassen, bredere deuren, lichtschakelaars op zithoogte, badlift/douchestoel, toiletverhoger, elektrische deuropener, lichtflitsbel Zoals hulp bij het opruimen, schoonmaken en ramen zemen Ook wel warme maaltijdvoorziening of tafeltje-dekje genoemd Bijvoorbeeld blijf-van-mijn-lijfhuizen en daklozenopvang Een rolstoel krijgen mensen alleen via de Wmo als zij deze voor langere tijd nodig hebben. (tijdelijke gebruik thuiszorgwinkel) Deze krijgt men als zij door ouderdom, ziekte of een handicap naar een aangepaste woning moeten verhuizen Voor mensen die slecht ter been zijn en niet met het openbaar vervoer kunnen reizen Bron: ministerie VWS, 2013 Als we kijken naar bovenstaande tabel is er binnen de huidige Wmo voor woningaanpassingen en domotica minimaal plaats. De voorzieningen die geboden worden zijn basis aanpassingen voor in de woning bij mensen met een beperkingen. Mensen kunnen op 2 manieren ondersteuning krijgen van de Wmo. Dit kan door een Persoonsgebonden budget (PGB): zelf inhuren van zorg/hulp. En door zorg in natura (ZIN): gemeente regelt de zorg. Er wordt ook een eigen bijdrage gevraagd, dit hangt af van het aantal personen dat iemand heeft binnen zijn/haar huishouden. De leeftijd. Het verzamelinkomen van de persoon en zijn/haar partner. Het hangt ook af van de zorg, hulp en voorzieningen die iemand krijgt. Tot slot hangt het van de gemeente af waarin iemand woont. (CAK, 2013) Verkennend onderzoek Wmo Pagina 7 800.000 mensen maken gebruik van langdurige zorg. Er zijn in Nederland 2,6 miljoen mantelzorgers. 2.3 Veranderingen Wmo Onder andere deze paragraaf geeft een antwoord op deelvraag 2: ‘Welke plek krijgt domotica/woningaanpassingen in de toekomstige Wmo?’. In deze paragraaf wordt er een beeld geschetst over de veranderingen in de nieuwe Wmo. ‘De kwaliteit en houdbaarheid van de Een deel van de ondersteuning, begeleiding en langdurige zorg valt of staat met de mate waarin eenieder naar vermogen verzorging die momenteel nog bij de AWBZ thuishoort, hieraan wil bijdragen. Bovendien wordt van 2015 overgeheveld naar de Wmo. AWBZraakt informele zorg en middelen bij de cliëntondersteuning worden ondersteuning iedereen op enig overgeheveld naar de gemeenten (MEE). moment.’ Staatssecretaris M.J. van Vanaf 2015 gaan gemeenten taken uitvoeren die nu nog onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Rijn, Ministerie VWS (AWBZ) vallen. Het gaat om begeleiding en verzorging, zoals hulp bij aan- en uitkleden of bij haren wassen. (Ministerie VWS, 2013) Zie ook Bijlage 4: Kansenkaart, Rekenkamer Den Haag In Bijlage 3: overzicht nieuwe Wmo is een overzicht te vinden welke specifieke groepen ondersteuning krijgen via de Wmo, AWBZ of de Zvw. Een klein overzicht van de groepen die vallen onder de nieuwe Wmo: Kortdurend verblijf ADL-assistentie en persoonlijke assistentie (lichte groep) Zintuiglijke gehandicapten (begeleiding en doventolkzorg) Verstandelijke beperking en gedragsproblematiek (jeugd)-LVG Autisme Niet aangeboren hersenletsel Ernstige psychiatrische aandoeningen (beschermd wonen) Multiprobleemgezinnen met intensieve thuisbegeleiding Maatschappelijke opvang Vrouwenopvang Opvang zwerfjongeren Inloop GGZ Inhoud Wmo (Ministerie VWS, 2014) Gemeenten verantwoordelijk voor ondersteuning van burgers, voor een betere participatie Gemeenten bieden huishoudelijke ondersteuning op maat (nu 60% van het budget) Persoonsgebonden budget is fraudebestendig en heeft sluitende voorwaarden. Het pgb zal beheerd worden door de Sociale verzekeringsbank, zij doen de betaling aan de zorgaanbieder of leverancier. Er worden sociale wijkteams ingericht. In samenwerking met gemeenten en de zorgverzekeraar. Gemeente bieden vangnetvoorzieningen (inkomenssteun via de bijzondere bijstand), de voorzieningen die nu bij de Wmo horen blijven ook zo bij de nieuwe Wmo. (invoeringwmo.nl). AWBZ-middelen overgeheveld naar gemeenten (MEE) Verkennend onderzoek Wmo Pagina 8 Verplicht hergebruik van scootmobielen Kleine woningaanpassingen worden niet meer verstrekt. De gemeente legt de verantwoordelijkheid terug bij de burger zelf. Vervallen binnen de Wmo Recht op zorg bij een indicatie korter dan 6 maanden vervalt bij persoonlijke verzorging. De mantelzorgcompliment (bijdrage van €200,-) vervalt. De gemeente zal dit zelf kunnen inrichten. Pgb-geld zal niet meer op de rekening van de cliënt worden gestort. Gemeentes krijgen nieuwe verantwoordelijkheden, zoals: Inkoop zorg en begeleiding Inkomensafhankelijke huishoudelijke zorg Voldoende aangepaste woning Inrichten sociale teams Domotica ‘Mensen denken nog steeds dat de De toepassing van domotica neemt ook in deze tijd van staat voor hun zal betalen. Ze denken recessie sterk toe. Want huisautomatisering speelt in op dat ze er recht op hebben. Het besef de vraag naar efficiënt energiegebruik, luxe, comfort, zorg daarvan begint langzaam te en veiligheid. verdwijnen. Mensen beginnen te Businesscases en pilots tonen aan dat domotica niet weg begrijpen dat zorg niet gratis is.’ te denken is in de toekomst van de zorg. Zorgorganisaties, Bestuursvoorzitter L. de Jong, installatiebedrijven en mantelzorgers zullen ondernemers MagentaZorg in de zorg moeten worden. Mensen zullen een balans moeten zoeken tussen technologie als consumentenproduct en inzet van technologie in de zorg waarbij vergoedingen een rol spelen. De cliënt moet bedenken of zij door domotica geld kunnen terugverdienen. Ook zal de overheid mee moeten denken over eventuele vergoedingen. In Schotland is er onderzoek gedaan naar Telecare, hiermee kunnen mensen langer zelfstandig thuis blijven wonen. Al heeft Schotland een andere zorgsysteem, de baten van domotica zijn wel goed te zien in de volgende tabel. (Zorgdomotica, 2012) Geschatte besparing (in €) Sneller ontslag uit ziekenhuis Verminderd aantal ongeplande ziekenhuisopnamen Verminderd aantal opnamen in verpleeghuizen Verminderd aantal nachten met nachtzorg 2.135.829 4.123.156 Percentage besparing in kosten (in %) 15,5 30,0 4.219.535 30,7 687.038 5,0 Bron: Zorgdomotica, 2012 In de gesprekken met verschillende gemeenten is het duidelijk dat er weinig bekend is over domotica. Gemeenten komen pas in een woontraject terecht, als er al een incident is geweest. De vraag is natuurlijk welk moment het beste is wanneer een gemeente in een woontraject moet stappen. Op preventief gebied lukt het gemeentes veelal niet om bij mensen bewustzijn van het ouder worden en de daarmee gepaarde gevolgen te creëren. Arne de Lange, Wmoconsulent Gemeente Y zegt: ‘Het kost meer om alles bij de gemeente en woningstichting aan te Verkennend onderzoek Wmo Pagina 9 vragen dan bijvoorbeeld een steunbeugel te kopen bij de Gamma.’ In paragraaf 3.2 ‘ Benchmarking gemeentes’, zal hier nog meer over te vinden zijn. 2.4 Wonen Sociale huurwoningen Veel zorgbehoevenden hebben een laag inkomen. De sociale huursector is bedoeld voor mensen die moeite hebben met het zorgen voor hun eigen huisvesting. De sociale huurwoningen zijn bedoeld voor mensen met een inkomen tot €34.085. (Rijksoverheid, 2013) Zoals in de figuur hiernaast is te zien dat 79% van de hurende 65-plussers in een sociale huurwoning woont. Het is belangrijk om daarbij te vermelden dat een derde van de corporatiewoningen bewoond wordt door 65-plussers. (Aedes, 2014) Financiering Figuur: Vereniging van woningcorporaties In onderstaande tabel is een beeld geschetst hoe de financieringen er in het kort uitzien voor de langdurig zorg: Financiering Zorgverzekeringswet (Zvw) Algemene Wet Bijzondere Ziekten (AWBZ) Wet Maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Eigen middelen Specificatie Basisverzekering en aanvullende verzekering Complexe zorg, indicatiezorg, via zorgkantoor Gemeente. Vergoeding in natura of persoonsgebonden budget Sociaal netwerk Bron: ANBO Uitgaven van cliënten kan je in een tweedeling zien: het basispakket en restpakket. Basispakket, dit zijn alle kosten die noodzakelijk zijn. (kosten voor wonen, kleden, eten, drinken, gezondheid, zekerheid en informatie) Restpakket, de kosten van vrije besteding van het huishouden (bestedingen voor sociale participatie). (NIBUD, 2012) Er zijn verschillende toeslagen, bijvoorbeeld de zorgtoeslag en de huurtoeslag. 90% van alle huishoudens in Nederland krijgt een subsidie ergens voor. Terwijl Nederland een van de rijkste landen ter wereld is maakt toch bijna heel Nederland gebruik van sociale voorzieningen. (Skipr, 2014) Verkennend onderzoek Wmo Pagina 10 Volgens recent onderzoek, dat is uitgevoerd door de Kamer van Koophandel, blijkt dat aanleg van domotica in een woning €8.000,- tot €20.000,- kost aan investeringen. (KvK, 2013) Levensloopbestendige woningen Er is een grote behoefte naar geschikte woningen. Tot jaar 2040 zal er 7 miljoen euro nodig zijn om dit te realiseren. Als we kijken naar de domotica bij mensen thuis is er nauwelijks onderzoek gedaan naar domotica voor deze mensen. De vergrijzing & ontgroening en de stijgende zorgkosten leidt er toe dat mensen langer thuis moeten blijven wonen. Daar zullen de woningen dan ook op aangepast moeten worden. Een levensloopbestendige woning hoeft niet alleen op zorgfuncties gericht te zijn, ook vrijetijdsfuncties, duurzaamheid en thuiswerkfuncties horen hierbij. De overheid en het bedrijfsleven besteden momenteel veel aandacht aan energie besparen en duurzaam bouwen. Domotica-oplossingen zijn in de toekomst onmisbaar bij nieuwbouw en renovatie van woningen of utiliteitsbouw. Bovendien zijn de technische mogelijkheden explosief toegenomen. Infrastructuur Iedereen is bekend met de 3 basisvoorzieningen water, gas en licht. Om een woning levensloopbestendig te maken is er een vierde basisvoorziening nodig: een infrastructuur voor ICT-voorzieningen. Een infrastructuur waarbij er met alle ICT gecommuniceerd kan worden. In China en India wordt dit al in de planningsfase meegenomen. Het bijzondere van domotica is dat zij alle installatiesystemen overlapt. Bijvoorbeeld een lichtregelinstallatie kan niet alleen verlichting schakelen maar ook een timerfunctie krijgen. (Zorgdomotica, 2012) Moment van aanpassing De kosten voor het aanpassen van een woning na oplevering zijn vele malen hoger dan dat ze direct worden meegenomen bij de realisatie. Er zijn vier momenten waarop een woning levensloopbestendig aangepast zou kunnen worden. Dit kan bij nieuwbouw, conservering (groot onderhoud), renovatie, transformatie (woning wordt dan geschikt gemaakt voor een nieuwe gebruiksperiode). Kees van der Burg, directeur Langdurige Zorg, Ministerie van VWS: ‘ Het hebben van een goede businesscase of het belang van een goede projectleider. Hiernaast blijkt het ook heel belangrijk om vanaf de start van het project zowel cliënt, mantelzorg als professionele zorgverlening te betrekken. Dus niet alleen uitgaan van de mogelijkheden van de technologie, maar uitgaan van de meerwaarde van domotica in het verlenen van zorg en ondersteuning.’ Verkennend onderzoek Wmo Pagina 11 3 Resultaten 3.1 DESTEP-analyse Demografisch Economisch - Eigen bijdrage - Tot 2040 bevolkingsgroei 17,8 miljoen - Inkomensafhankelijk - 65-plussers kwart van de bevolking - Zorg duurder, BNP loopt terug -Dubbele vergrijzing (babyboom en ouder worden) en ontrgroening - Openeindfinanciering - Afname nieuwbouw Technologisch Sociaal-cultureel - Zorg-op-afstand - Meer 2-verdieners - Domotica - Participatiesamenleving - Oudere generatie moeite met techniek Ecologisch - Duurzaamheid - Rentmeesterschap Verkennend onderzoek Wmo Politiek-juridisch - Wmo 2015, geen recht op zorg maar compensatiewet - Burger afhankelijk van gemeente Pagina 12 3.2 Benchmarking gemeentes In de tabel hieronder is een benchmarking gemaakt van de gemeenten X, Y en Z. Hiermee kan er een vergelijking gemaakt worden tussen de gemeenten met betrekking tot de Wmo en woningaanpassingen. Visie Aantal inwoners (per 1-11-2013) Percentage >65 jaar Prognose bevolking 20152040 > 65 jaar Aantal woningen Koopwoningen Huurwoningen Gemiddeld inkomen X Zelf – Samen – Gemeente 54 104 Y Meer zelf doen 51 079 Z 1 gezin – 1 plan – 1 aanspreekpunt 21 339 14,4% 12% 10% 23% 24% 14,6% 19 016 13 266 5 750 €12.200 19 126 14 027 5 099 €14.300 7 959 4 809 2 850 €12.800 Bron: ABF research en CBS Als we puur kijken naar het aantal inwoners per gemeente heeft X in deze benchmarking de meeste inwoners. Met ook de meeste 65-plussers. Tot 2040 zal het percentage 65-plussers zelfs oplopen tot bijna een kwart van het aantal inwoners in de Gemeente X. In de tabel zijn ook het aantal woningen per gemeente meegenomen. Het aantal woningen staat goed in verhouding ten opzichte van het aantal inwoners per gemeente. Bij de Gemeente Z is te zien dat 35,8% van de woningen een huurwoning is. Bij de Gemeente X en Y is dit percentage veel lager. Het hoogste gemiddelde inkomen wordt verdiend in de Gemeente Y ten opzichte van de andere gemeentes. In deze paragraaf wil ik verder een beeld schetsen hoe de gemeentes X en Z bezig zijn met hun beleid op de aanpassing van de nieuwe Wmo die per 1 januari 2015 zal ingaan. Beleid Het Wmo-beleid 2012-2015 van de Gemeente X in het kort: Uitgangspunt: respect voor eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. Voor de kwetsbaren in de gemeente draagt de gemeente zo nodig zorg voor een toegankelijk aanbod en een vangnet van ondersteunende voorzieningen. Er is een Wmo-raad samengesteld die zich inzet voor de belangen van de burgers. Als raad hebben zij contact met de gemeente, kerkelijke- en maatschappelijke organisaties. Stepped-care-principe (collectief wat collectief kan, individuele hulp z.n.) Samen met de inwoner naar een oplossing kijken over hun vraag. Dus niet op het aanbod wat er is qua voorzieningen. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 13 Het Wmo-beleid van de Gemeente Z: 1 – gezin, 1 – plan, 1 – aanspreekpunt Focus op ‘Ondersteuningsvraag’ in de context Burgers stimuleren om bij te dragen aan de oplossing Opschalen en afschalen waar nodig en mogelijk Positionering ‘ Eerst verantwoordelijk ondersteuner’ en het ‘Multidisciplinair Team’. Figuur: Gemeente Z In de gesprekken met Annet van Wijk. (Wmo-adviseurs, Gemeente X) en Arne de Lange (Wmo-consulent, Gemeente Y) komt het volgende naar voren: Werkzaamheden Wmo nu Gemeente X: Mensen aanspreken op eigen verantwoordelijkheid. Ambtenaren worden getraind om een goed gesprek te voeren. Oplossingsgericht gesprekken voeren met inwoners die zich melden met een probleem waarvoor ze ondersteuning nodig hebben. Dit om te bekijken wat het probleem is, wat kan iemand zelf doen om het op te lossen of wat heeft iemand van zijn omgeving of maatschappelijke organisaties nodig en waarvoor moet de gemeente nog een vangnetvoorziening inzetten. Gemeente Y: Verkennend onderzoek Wmo Pagina 14 De gemeente Y werkt momenteel met individuele verstrekkingen van voorzieningen. Burgers kunnen op 3 manieren de Wmo benaderen voor voorzieningen: via een meldingsformulier, digitaal formulier en een aanvraag via het loket. Werkzaamheden Wmo toekomst Gemeente X: Meer maatwerk. Minder gemeente, meer samen. Gemeente moet meer gaan samenwerken, de Wmo en het wonen. Oplossingsgericht werken en niet vanuit een beperking. Investeren in de samenlevingsopbouw. Er wordt nu gekeken naar de vraag wat mensen nodig hebben. Kleine dingen zoals bijvoorbeeld beugels plaatsen worden niet meer door de gemeente gedaan, de bedoeling is dat de burger dit zelf oplost. Gemeente Y: De gemeente is momenteel bezig met het schrijven van beleid. Het is momenteel nog erg onzeker wat de nieuwe Wmo gaat inhouden. Veel subsidies van de lichte zorg vanuit de AWBZ gaat naar de Wmo daarom zal de gemeente flink moeten bezuinigen. Op het gebied van huishoudelijke hulp zal er enorm gekort worden. Er wordt met omliggende gemeenten samenwerkingsverbanden gezocht, voornamelijk wordt er gekeken naar gemeente Zoetermeer. Bereiken burgers Gemeente X: De gemeente organiseert veel informatiebijeenkomsten voor inwoners/senioren. Informatievoorziening gaat via de volgende kanalen: nieuwsbrieven, folders, bijeenkomsten Wmo -en Seniorenraad. Initiatief Blijvend Thuis geeft vrijwillig advies. Ook zijn er ingangen via praktijkondersteuners somatiek en huisartsen die informatie kunnen uitwisselen. Op 2 manieren komt de gemeente bij de mensen thuis: - 75-jaar huisbezoek project. Inwoners die 75 jaar worden krijgen standaard een huisbezoek. Dit wordt gefaciliteerd door Welzijnsorganisatie X. - Bij aanvraag van de zorgvrager of mantelzorger bij de gemeentebalie gaat een Wmoambtenaar naar de mensen thuis om een oplossing te zoeken voor zijn/haar probleem. Gemeente Y: Er zou meer proactief gecommuniceerd moeten worden wat er qua faciliteiten beschikbaar is. Mensen weten dat zij oud worden maar spelen daar niet op in. De communicatie naar burgers is slecht. Domotica/woningaanpassingen Gemeente X: In principe zal alles moeten komen uit eigen bijdragen van burgers. Applicaties zoals Concept C zijn bekend bij de gemeente. Tips over domotica worden eventueel gedaan bij de huisbezoeken in het kader van het project Blijvend Thuis, waar Leertouwer ook betrokken bij is geweest. Op preventief gebied kent de gemeente kent de mogelijkheden van domotica vrijwel niet. De gemeente heeft nog geen volledig zicht op alle technische mogelijkheden die langer zelfstandig wonen kunnen ondersteunen. Gemeente Y: Er is heel weinig bij de gemeente bekend over domotica. Vaak komt de gemeente veel te laat in het woontraject terecht, als er bijvoorbeeld al een ongeval plaats heeft gevonden. De ergotherapeut/fysiotherapeut kan burgers beter informeren. Kleine woningaanpassingen worden niet meer verstrekt. De gemeente legt de verantwoordelijkheid daarvan bij de burger zelf. Bijvoorbeeld: het kost meer om alles bij de gemeente aan te vragen en bij de woningstichting dan een bijvoorbeeld een steunbeugel te kopen bij de Gamma. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 15 Rol van woningcorporaties Gemeente X: Ad hoc worden problemen aangepakt als er een zorgvraag is door de woningbouw. In het buitengebied zijn meer aanpassingen mogelijk in verband met ruimte dan in de bebouwde kom. Gemeente is gebonden aan landelijke en/of gemeentelijke regels over uitbouw. Woningstichtingen in deze regio niet bereid om preventief aanpassingen te doen. Er is in X maar één woningcorporatie. Daarmee heeft de gemeente prestatieafspraken waarin dingen zijn opgenomen over aantal voor ouderen geschikte woning en opplussen (alleen bij mutaties). Gemeente Y: In plaats Y is een nieuwe woonwijk gebouwd, de hof. Hier komen woningen voor starters, doorstromers, jongeren en ouderen. De woningen voor ouderen zijn goed bereikbaar met de lift, heeft een ruime badkamer en is rolstoelvriendelijk. Het gaat hier om commerciële verhuur, waarbij de gemeente subsidies heeft verleend om dit te realiseren. Er is goed contact met de woningcorporaties. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 16 3.4 Stakeholdersanalyse De decentralisatie van het sociale domein is inhoudelijk, sociaal en institutioneel onzeker. Wettelijk zijn dingen enkel nog in concept, maar zullen alle actoren al wel moeten participeren op wat komen gaat. Elke partij heeft haar belangen en wat voor de een probleem is kan voor de ander een oplossing zijn. Daarom is afspraken met elkaar maken enorm moeilijk. (Robbe & Partners, 2013). Om een goed beeld te krijgen van de stakeholders in het vraagstuk van langer zelfstandig thuis wonen is er een stakeholdersanalyse gedaan.(Ondernemen en innoveren in zorg en welzijn, 2012) Dit om antwoord te kunnen geven op het aanvullend onderzoek met (tweede) hoofdvraag: Hoe kijken de belangrijkste stakeholders in wonen, welzijn en zorg aan tegen de ontwikkelingen op langer zelfstandig thuis wonen? Krachtenveldanalyse In de krachtenveldanalyse is een beantwoording van de deelvragen: ‘2.1 Welke partijen hebben een belang in het toepassen van domotica in de thuissituatie?’ en ‘2.2 Welk belang hebben deze partijen?’ Actoren Cliënt Zorg/welzijnsinstellingen en woningcorporaties Systeem integrator Vrijwilliger/kerk Belangen van de actoren: Actoren Cliënt Professional Familie/vrienden Gemeente/zorgverzekeraar Verkennend onderzoek Wmo Professoinal (wijkverpleegkundige) Familie/vrienden Gemeente/zorgverzekeraar Belangen Zelfstandig thuis wonen. Wil niet te veel geld uitgeven. Goed advies kunnen geven. Veilige werkplek. Inkomsten Comfortabelere leefomgeving voor hulpbehoevende. Minder overbelasting Mensen zo zelfstandig mogelijk te laten thuis wonen. Zorgkosten beperken. Wmo beleid Pagina 17 Vrijwilliger/kerk Systeem integrator Zorg/welzijnsinstellingen en woningcorporaties Formele rol of informele relatie: Actoren Cliënt Professional Familie/vrienden Gemeente/zorgverzekeraar Vrijwilliger/kerk Systeem integrator Zorg/welzijnsinstellingen en woningcorporaties Beschikking over instrumenten: Actoren Cliënt Professional Familie/vrienden Gemeente/zorgverzekeraar Vrijwilliger/kerk Systeem integrator Zorg/welzijnsinstellingen en woningcorporaties succesvol uitvoeren (participatie en zelfredzaamheid). Liefdadigheid. Plichtsbesef. Ontlasting Maatschappelijk en commercieel belang. Kostenbeperking. Reduceren belasting werknemers. Ondernemen. Rol relatie N.v.t. Advies geven, bekwaam, invoelend, oplossingsgericht, kennisoverdracht Verantwoordelijkheidsbesef. Liefde. Mening. Betrokken. Overheid, biedt vangnetvoorzieningen. Transparantie bieden. Onbetaald werken voor de medemens en samenleving. Plichtsbesef Systeem integrator, ondersteunde techniek bieden passend bij zorgvisie, commercieel Faciliteren zorg/huisvesting Instrumenten Eigen geld, huisvesting (huur of koopwoning) Kennis Relatief dichtbij, vangnet, budget, eigen geld Keukentafelgesprek, verbinder, vergoeding. Wettelijke bevoegdheden. Plek in lokale infrastructuur van zorg en welzijn. Vrije tijd, geen winstoogmerk, diaconie(geld) Kennis van domotica, creëren comfortabelere woning, conceptueel bouwen Woonvoorziening, huisvesting Stakeholderselectie In de stakeholderselectie wordt de relevantie van actoren bepaald. Hier worden niet alle actoren specifiek behandeld, alleen de meeste relevante actoren. Normen: Effectnorm (probleem of oplossing): cliënt heeft een probleem omdat zij zelf uiteindelijk een oplossing moeten faciliteren om langer zelfstandig thuis te blijven wonen. Leertouwer biedt een oplossing voor het probleem langer zelfstandig thuis wonen door aanbieden van domotica door middel van systeemintegratie. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 18 De overheid gaat in principe geen oplossing bieden, zij gaat fungeren als vangnet en informatievoorziening. Familie/vrienden en vrijwilliger/kerk bieden een oplossing ter ondersteuning van het zorgen bij de burger thuis. Probleem is wel dat zij in grote mate overbelast is. Doelgroepnorm: (doelgroep van het plan): in deze norm wordt er een inschatting gemaakt waarom welke actoren het meest bij de doelgroep passen. Als men teruggaat naar de eerste hoofdvraag dan wordt de cliënt – Leertouwer – Wmo als doelgroep genomen. De daarom heen vallende actoren zijn zeker van belang maar zijn in dit onderzoek het minst relevant. De cliënt zal langer zelfstandig thuis moeten wonen en denkt daarvoor terug te kunnen vallen op de gemeente. Terwijl de gemeente de cliënt eerst zal doorverwijzen naar zijn omgeving. Dus de actoren familie/vrienden en vrijwilliger/kerk… Weerstandsnorm (middelen om beleid te blokkeren): De overheid(gemeente) beschikt in dit vraagstuk over een behoorlijke machtspositie. Vanwege bezuinigingen zullen mensen meer op zichzelf gewezen zijn. Een gemeente biedt steeds minder voorzieningen en fungeert alleen nog maar als vangnet. Verrijkingsnorm (geld, kennis, middelen): Leertouwer biedt kennis over domotica en comfortabeler wonen. Zij kunnen ook de technische ondersteuning bieden die mensen nodig zouden hebben om comfortabeler te wonen. Als we kijken naar de cliënt beschikken de meeste Nederlanders over een redelijk inkomen ten opzichte van de rest van de wereld. Dus ook over eigen geld. Vanuit de Wmo worden er alleen nog vangnetvoorzieningen, met de daarbij behorende subsidie, geboden waar nodig. Win-win situatie In dit complexe vraagstuk waarbij iedereen haar belang heeft moeten we de stakeholdersanalyse zien als een holistisch uitwerking. Uiteindelijk draait het erom dat de cliënt langer zelfstandig thuis kan wonen. Vanwege de complexiteit is samenwerking de uiteindelijke win-win situatie. Aanjagende partij Concreet is er geen aanjagende partij omdat er volgens de win-win situatie ook niet één of twee partijen zijn die het grootste aandeel hebben. Alle actoren moeten gaan samenwerken om elkaars kennis en geld te gebruiken. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 19 3.5 Canvas Businessmodel In dit Canvas Businessmodel is er een kort beeld geschetst over het business model wat past bij het vraagstuk ‘langer zelfstandig thuis wonen’. Met dit model wordt inzichtelijker wat de waarde propositie van Leertouwer is. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 20 4 Teaser 4.1 Conclusie De groei van het aantal 65-plussers, in 2040 tot een kwart van de bevolking, betekent minder sterfte en meer (chronisch) zieken. (CBS, 2012) Op basis van wat je ziet gebeuren in Nederland op macroniveau kun je echter nooit conclusies trekken over wat er op microniveau gebeurt. Hier worstelt de overheid mee. Binnen de huidige Wmo is er minimaal plaats voor woningaanpassingen en domotica. Maar businesscases en pilots tonen aan dat domotica niet meer weg te denken in de toekomst van de zorg. (Zorgdomotica, 2012) De toekomstige Wmo geeft geen recht op zorg, maar is een compensatiewet. Er is een grote behoefte naar levensloopbestendige woningen. Een extra basisvoorziening zoals een infrastructuur voor ICT-voorzieningen zou een goede oplossing kunnen zijn. Verder hebben gemeentes vrijwel geen visie over domotica. Helaas heeft er geen gesprek met de Gemeente Z kunnen plaats vinden. Deze gemeente is al veel verder qua visie over domotica. Z heeft profit en non-profit organisaties in de arm genomen om samen na te denken over het vraagstuk ‘langer zelfstandig thuis wonen’. Om antwoord te geven op de hoofdvraag ‘Welke rol kan de systeem integrator spelen in de veranderingen van de Wmo bij het vraagstuk langer zelfstandig thuis wonen?’ concludeer ik dat uit het verkennend onderzoek op korte termijn voor de systeem integrator geen duidelijk actiepunten liggen. Burgers zullen zich er eerst bewust van moeten worden dat woningaanpassingen en domotica nodig zullen zijn, gezien de demografische ontwikkelingen. Er liggen wel degelijk kansen maar of deze op korte termijn te benutten zijn is onvoldoende duidelijk. 4.2 Discussie Gemeenten en burgers zullen een omslag maken in het denken over langer zelfstandig thuis wonen. 65-plussers zijn zich niet bewust van het feit dat zij ouder worden en dat bejaardentehuizen verdwijnen. Mensen zullen hun leven lang in hun huis moeten blijven wonen, maar de woningen zijn daar niet geschikt voor. Burgers zijn jarenlang gesubsidieerd door de overheid. Maar het geld is op, er is een enorme staatsschuld (€436 170 000 miljoen in 2012). Burgers moeten zich realiseren dat zij in principe (bijna) alles zelf moeten betalen. De gemeenten hebben nieuwe verantwoordelijkheden gekregen omtrent de nieuwe Wmo. Inkomensafhankelijke huishoudelijke zorg is een verantwoordelijkheid van de gemeenten. De huishoudelijke zorg zal met ongeveer de helft moeten afnemen. Het discussiepunt is dat door de Centrale Raad van Beroep een uitspraak is gedaan dat gemeenten niet meer mogen vragen naar het eigen vermogen en inkomen van mensen. (CRvB, 2013) Dan staat dit haaks op elkaar. Vanuit de Wmo wordt gehandeld vanuit de gedachte om hulp te bieden aan mensen met een beperking. Domotica is bedoeld om mensen comfortabeler te laten wonen. Daar komt het bieden van zorg of een beperking niet in voor. Als we kijken naar levensloopbestendige woningen is het vriendelijker om te praten over comfortabel wonen dan een toegepaste zorgwoning. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 21 5 Begrippenlijst Begrip AWBZ DAT Domotica CIZ Mantelzorger PGB Senioren Thuiszorg VWS Wmo ZIN Zvw ZZP Verkennend onderzoek Wmo Verklaring Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten . Wet die niet verzekerbare zorg dekt Domotica Advies Tool. Online hulpmiddel voor inzichtelijk krijgen van de mogelijkheden en wensen op gebied van domotica. De integratie van technologie en diensten in woningen of gebouwen, ten behoeve van een betere kwaliteit van wonen en leven Centrum Indicatiestelling Zorg. Overheidsinstantie die cliënten indicaties toekent Zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie Persoonsgebonden Budget. De cliënt krijgt een financiële vergoeding om zelf zorg in te kopen. Personen die 55 jaar of ouder zijn Werksoort die als doel heeft om cliënten zodanig te begeleiden in hun thuissituatie dat opname in een ziekenhuis, verzorgingshuis, verpleeghuis enz. niet nodig is Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet maatschappelijk ondersteuning. Door gemeente verzorgde voorziening ter ondersteuning van zwakkere in de samenleving Zorg in Natura. Geldstromen zijn niet zichtbaar voor cliënt en gaan direct naar de zorginstelling Zorgverzekeringswet Zorgzwaartepakket. Vergoeding vanuit het zorgkantoor voor het verlenen van zorg behorende bij de indicatie Pagina 22 6 Literatuurlijst Aedes (2014), Wat is het effect van vergrijzing op de woonbehoefte? Aedes, Den Haag Bakker, D.J., Post, D., Polder J.J., en Verkerk, M.J. e.a. (2012), Een vitale toekomst, Reed Business, Amsterdam CAK (2013), Zorg thuis, Centraal Administratie Kantoor, Den Haag. Geraadpleegd op 3 december 2013 CBS, Feiten & cijfers, http://www.flevoland.nl/flevoland-in-beeld-en-cij/Feiten-encijfers/, Provincie Flevoland, Lelystad. Geraadpleegd 7 januari 2014 Coppes, J., van der Boon. M. (oktober 2013), Marktvenster Zorg, Leertouwer Barneveld CRvB (26 november 2013) Vermogens- en inkomenstoets voor Wmo verboden, Centrale Raad van Beroep, Utrecht Houkus, I., i.o. KvK (2013), Seniorenhuisvesting vormt brandstof voor economie, Kamer van Koophandel, Utrecht NIBUD (2012), Bestedingsmogelijkheden bij het scheiden van woning en zorg. Utrecht Nysingh, E., Kishna, S. (2013), Kleinschalig Wonen met Domotica, Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Den Haag Rijksoverheid, Hulp en ondersteuning, http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/wetmaatschappelijke-ondersteuning-wmo/hulp-en-ondersteuning-wmo, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Den Haag. Geraadpleegd op 6 november 2013 Robbe, T.H.G. (augustus 2013) Bestuurlijk aanbesteden 2.0 Robbe & Partners, Nieuwegein RVZ, (april 2010), Zorg voor je gezondheid! Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, Den Haag Skipr (8 januari 2014) Verzorgingsstaat is karikatuur geworden, Skipr. Houten Swarte, M. e.a. (november 2013), Het Haagse sociale domein, Rekenkamer Den Haag TransitieBureau Wmo, Wat zijn de veranderingen bij het verstrekken van hulpmiddelen? http://www.invoeringwmo.nl/vraag/wat-zijn-de-veranderingen-bij-het-verstrekkenvan-hulpmiddelen Geraadpleegd op 26 november 2013 Van de Glind, A.J. (januari 2013), Financiële haalbaarheid van zorghuisvesting (care) op basis van gescheiden wonen en zorg, Estea, Ede Van Duin, C., Stoeldraijer, L. (13 december 2013), Bevolkingsprognose 2012-2016: langer leven, langer werken, Centraal Bureau voor Statistiek, Den Haag/Heerlen Van Hoof, J., Wouters, E.J.M. (2012), Zorgdomotica, Bohn Stafleu van Loghum, Houten Van Rijn, M.J. (17 december 2013), Zorg en maatschappelijke ondersteuning dichtbij, Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Den Haag Verhagen, P. (juni 2012), Ondernemen en innoveren in zorg en welzijn, Coutinho, Bussum Verkennend onderzoek Wmo Pagina 23 7 Bijlage(n) Bijlage 1: Poster Hervorming langdurige zorg (Ministerie van VWS) Bijlage 2: Gesprekken met professionals uit de gemeente, installatietechniek en gezondheidszorg Bijlage 3: Overzicht nieuwe Wmo, Ministerie van VWS Bijlage 4: Kansenkaart, Rekenkamer Den Haag Verkennend onderzoek Wmo Pagina 24 Bijlage 1: Poster Hervorming langdurige zorg (Ministerie van VWS) Verkennend onderzoek Wmo Pagina 25 Bijlage 2: Gesprekken met professionals uit de gemeente, installatietechniek en gezondheidszorg Werkbezoek OTIB van staatssecretaris Van Rijn (Ministerie van VWS) 8 nov ‘13 Kijken met ervaring van doelgroepen. Meedenken met de klant. Geen gerichte productvraag. Installatiebranche zal een omdraai moeten maken. Awbz is instellingszorg. Wat is verzekerde zorg? Businesscase voor de zorgverzekering. Installateur zal een zorgpakket moeten aanbieden. Tip: Richt je op de markt van ouderen. Communicatie zorg en techniek. Richt je op zorgmarkt. Ga in gesprek met zorgorganisaties. Frustratie van de branche is de regelgeving. Bereidheid om te betalen bij ouderen is een probleem. Je ziet dat mensen pas gebruik gaan maken van technologie pas na bijv een ongeval. Verbinding thuiszorg en zorginstellingen Nieuwbouw 2/3 van bedrag. Installatiebranche zou geholpen zijn met krediet, banken zijn niet in beweging. Banken doen geen investering in de installatiebranche en zorg. Klanten ook niet gefinancierd. Er zal een nieuwe businesscase moeten komen. Bedrag per cliënt. Vraag als installateur naar de visie van zorgorganisatie. Welke rol heeft technologie dan? UNETO- VNI: http://www.uneto-vni.nl/zakelijk/actueel/actueel-berichten/actueel2013/staatssecretaris-van-rijn-vws-onder-indruk-van-modelwoningen-voorouderen?goback=%2Egde_2430124_member_5810359692555218945#%21 Bezoek Beurs Domotica & Slim Wonen , Eindhoven 20 nov ‘13 Presentatie Maarten van der Boon voor Uneto-VNI: het begint bij de basis. Bij de infrastructuur. Hoe kan een bedrijf integraal kijken naar je systeem? Wat is de visie van een organisatie, hoe kan technologie daarop een toevoeging zijn? Er zijn altijd 3 belangen bij een zorgorganisatie: Raad van Bestuur, management en zorgverlener. Heel veel aanbiedingen van producten, welke zoek je dan? Kijk dan naar de vraag achter de vraag. Bezoek Beurs Slim Wonen, Eindhoven 29 nov ‘13 Vraag van een oudere: Waar ligt de grens tussen zorg en welzijn? Bang dat lager opgeleiden, lagere economische status buiten de boten vallen, opnieuw. Ouderenorganisatie: combi vrijwilliger en professional. Thuisgesprek door de gemeente: op de hoogte blijven van de mogelijkheden. Professioneel assessment. Goed blijven monitoren. Congres Domotica in de zorg 10 & 11 december ’13 Ambient Assist Living /ZonMw, Geja Langerveld ICT toepasbaar bij verschillende functies Duurzame financiering door combinaties van verschillende bronnen (incl. gebruikers) + samenwerken! Idealiter haakt zorg aan op devices/systemen die mensen al gebruiken voor andere doeleinden. Smartphones/tablets bieden perspectief voor de toekomst. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 26 Stakeholders: 1. Ouderen, gehandicapten, chronische ziekeen 2. Mantelzorgers, familie, vrienden, buurtbewoners, vrijwilligers 3. Professionele zorg/medewerkers 4. Zorg/welzijnsinstellingen, wooncorporaties 5. Gemeenten, zorgverzekeraars Domotica – zelf doen: 1e generatie: technologieën die leven in huis simpel maken 2e generatie: beeldschermcommunicatie, zorg-op-afstand 3e generatie: sensoren Vraag naar zorg neemt toe (vergrijzing), aantal zorgverleners neemt af (ontgroening) Implementatie domotica: - Visie op domotica - Zorgdienst ontwerpen - Business case - Plan van Eisen - Risicoanalyse IGZ, Sippie Formsma Doel inspectie = zo weinig mogelijk risico op gezondheidsschade Toezichthoudende domotica IGZ negatief vrijheidsbeperkend component Batterijen zijn vaak op oorzaak incidenten Visie: ter vervanging van personeel of ter ondersteuning van personeel? Risico’s van domotica: onvoldoende zorgvisie, risicoanalyse ontbreekt, ontbreken PvE, falende techniek/infrastructuur, onvoldoende verantwoordelijkheden, ondeskundig personeel (niet BIG-geregistreerd), onvoldoende onderhoud Vilans, Johan van der Leeuw Intramurale domotica: bijv. ondersteuning nachtzorg, besparing van €85.000,Meandergroep, Math Gulpers Stappen voor aanschaffen van domotica: 1. Onderzoek naar bestaande techniek 2. Oriëntatie op mogelijkheden 3. Opstellen van begroting 4. Bespreken van bevindingen met RvB, leidinggevenden en medezeggenschaporganen 5. Informatie naar medewerkers en vertegenwoordigers van de bewoners Financiering: uit eigen middelen. Frequent evalueren. Luisteren naar alle betrokkene (medewerkers, familieleden etc.) Paneldiscussie: financiering van domotica Vanuit cliënt: teveel aanbod. De cliënt wil zelf bepalen, of vertegenwoordiger die de cliënt het beste kennen. Informatievoorziening door gemeentes erg belangrijk. Zoek altijd naar de vraag achter de vraag. Bijv. gemeente Utrecht: geen budget, wel informatievoorziening Uiteindelijk is iedereen een commercieel bedrijf. Wie bepaald dat de cliënt niet meer thuis kan wonen? De professional nu. Is de omgeving niet meer betrokken? Moeten we begrippen extramuraal – intramuraal niet loslaten? Verkennend onderzoek Wmo Pagina 27 Sessie C: Vilans, Johan van der Leeuw. - Innovators: product nog in ontwikkeling - Early adaptors: ontwikkeld en op de markt, geen bewezen technologie - Early majority: volwassenheidsfase Eerst een business case maken, daarna offertes opvragen. In prestadium systeem integrator niet welkom Zorg dat niet 1 iemand verantwoordelijk is voor de ‘vinkjes’ Gesprek Annet van Wijk (Gemeente X) 19 nov '13 De Wmo omvat een heel groot aantal beleidsterreinen, van het bevorderen van sociale samenhang in buurten en wijken tot het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers, tot het verstrekken van vangnetvoorzieningen als rolstoel, woonvoorzieningen, vervoersvoorzieningen en huishoudelijke hulp. Wat de gemeente doet in het kader van de Wmo is gericht op het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen van inwoners. Het uitgangspunt is zelf-samen-gemeente. Werkzaamheden voorheen Eerst indicatieambtenaren. Gericht op de aanvraag van zorgvragers. Mensen kwamen met een probleem en een gerichte vraag om een voorziening. 2 soorten groepen voor de Wmo: front office (indicatieambtenaren) en backoffice (bijv. ergotherapeuten). Werkzaamheden nu Hoe werkt de Gemeente X nu? Mensen aanspreken op eigen verantwoordelijkheid. Ambtenaren worden getraind om een goed gesprek te voeren. Oplossingsgericht gesprekken voeren met inwoners die zich melden met een probleem waarvoor ze ondersteuning nodig hebben. Dit om te bekijken wat het probleem is, wat kan iemand zelf doen om het op te lossen of wat heeft iemand van zijn omgeving of maatschappelijke organisaties nodig en waarvoor moet de gemeente nog een vangnetvoorziening inzetten. Gemeente X heeft de beleidsregels zijn afgeschaft, nu over op richtlijnen. Er is nog wel een arts eventueel achter de hand, deze komt bijna nooit meer in consult. Geen medisch dossier meer nodig. De Kanteling. De gemeente heeft budget gekregen om zorg- en welzijnsorganisaties een training te geven hoe zij een goed gesprek moeten voeren (oplossingsgericht). Tot nu toe zijn er 2 sessies van 125 mensen geweest. Werkzaamheden in de toekomst Meer maatwerk. Minder gemeente, meer samen. Gemeente moet meer gaan samenwerken, de Wmo en het wonen. Oplossingsgericht werken en niet vanuit een beperking. De werkwijze gaan we ook toepassen in de nieuwe Wmo, voor de nieuwe doelgroepen en nieuwe ondersteuningsaanbod dat we moeten realiseren. Investeren in de samenlevingsopbouw. Er wordt nu gekeken naar de vraag wat mensen nodig hebben. Kleine dingen zoals bijvoorbeeld beugels plaatsen worden niet meer door de gemeente gedaan, de bedoeling is dat de burger dit zelf oplost. Er wordt een beleidsplan gemaakt voor een nieuw onderdeel toekomstige Wmo: ‘begeleid wonen’. Verantwoordelijk In eerste instantie is de burger zelf verantwoordelijk. Kijken naar wat de omgeving/netwerk van mensen voor mogelijkheden biedt. Als laatste komt de gemeente om de hoek kijken, voor eventuele financiering. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 28 Bereiken burgers Gemeente X organiseert veel informatiebijeenkomsten voor inwoners/senioren. Nieuwsbrieven en folders. Wmo-raad. Seniorenraad. Blijvend Thuis, vrijwillig advies. Ook zijn er ingangen via praktijkondersteuners somatiek en huisartsen die informatie kunnen uitwisselen. Op 2 manieren bij de mensen thuis: - 75-jaar huisbezoek project. Inwoners die 75 jaar worden krijgen standaard een huisbezoek. Dit wordt gefaciliteerd door Welzijnsorganisatie X. - Bij aanvraag van de zorgvrager of mantelzorger bij de gemeentebalie gaat een Wmoambtenaar naar de mensen thuis om een oplossing te zoeken voor zijn/haar probleem. Domotica/woningaanpassingen Gemeente heeft in eerste instantie geen vast beleid voor. In principe zal alles moeten komen uit een eigen bijdragen. Applicaties zoals concept C zijn bekend bij de gemeente. Tips over domotica worden eventueel gedaan bij de huisbezoeken in het kader van het project Blijvend Thuis, is Leertouwer ook betrokken geweest. Op preventief gebied kent de gemeente kent de mogelijkheden van domotica vrijwel niet. De gemeente heeft nog geen volledig zicht op alle technische mogelijkheden die langer zelfstandig wonen kunnen ondersteunen. Rol van woningcorporaties Ad hoc worden problemen aangepakt als er een zorgvraag is door de woningbouw. In het buitengebied zijn meer aanpassingen mogelijk in verband met ruimte dan in de bebouwde kom. Gemeente is gebonden aan landelijke en/of gemeentelijke regels over uitbouw. Vaak gaat dit om een politieke keuze. Woningstichtingen in deze regio niet bereid om preventief aanpassingen te doen. Er is in X maar 1 corporatie. Daarmee heeft de gemeente prestatieafspraken waarin dingen zijn opgenomen over aantal voor ouderen geschikte woning en opplussen (alleen bij mutaties). Casus MS is bijvoorbeeld een lastige ziekte om op te participeren als gemeente. Vooruit denken is moeilijk voor mensen omdat de ziekte erg onvoorspelbaar is. Het bleek dat 18% van de scootmobielen ongebruikt in een schuurtje stonden. Gesprek Jannie de Vries (Seniorenraad gemeente X) 21 nov '13 Seniorenraad vertegenwoordigd ouderenbonden zoals KBO, ANBO en PCOB. PCOB is de grootste ouderenbond in de Gemeente X. De seniorenraad heeft de werkgroep Blijvend Thuis georganiseerd. Blijvend thuis is een informatievoorziening voor woningaanpassingen en verbeteringen. Op de site kunnen mensen een ‘domoticatoets’ doen. Voor Blijvend Thuis zijn vrijwillige woningadviseurs opgeleid. De woningadviseurs doen vrijblijvend een huisbezoek op aanvraag, via de site. Het is wordt voor meer ouderen duidelijk dat het concept verzorgingshuis niet meer bestaat. En dat wonen duidelijk gescheiden is van zorg en daardoor mensen alles zelf moeten betalen. Dit is lastig over te brengen aan mensen en kost veel tijd. Rapport over eenzaamheid binnen X: allemaal eilandjes. Veel kerkorganisaties, mensen die daar niet bij aangesloten zijn vallen buiten sociale cohesie. Sociaal netwerk is belangrijk. Maar als mensen langer thuis wonen, hoe komen mensen dan nog buiten de deur? Social media is niks voor ouderen. In de wijk De Valk (Veenendaal) wonen alle ouderen dichtbij hun kinderen. Hoe is dat in de steden? Verkennend onderzoek Wmo Pagina 29 Erg positief over Concept C! Tip: veiligheid in de wijk iets voor Concept C? En ‘app’ van vakantiefoto’s toevoegen. www.wehelpen.nl programmeren in Concept C? Vraag: is er een pilot mogelijk onder ouderen met Concept C? Gesprek Arne de Lange (Gemeente Y) 19 dec ‘13 Werkzaamheden nu De gemeente Y werkt momenteel met individuele verstrekkingen van voorzieningen. Burgers kunnen op 3 manieren de Wmo benaderen voor voorzieningen: via een meldingsformulier, digitaal formulier en een aanvraag via het loket. Werkzaamheden in de toekomst De gemeente is momenteel bezig met het schrijven van beleid. Het is momenteel nog erg onzeker wat de nieuwe Wmo gaat inhouden. Wel is duidelijk dat er veel subsidies van de lichte zorg vanuit de AWBZ naar de Wmo gaan en dat de gemeenten flink moeten gaan bezuinigen. Zo wordt er met omliggende gemeenten aansluiting gezocht voor samenwerkingsverbanden. Voornamelijk wordt er gekeken naar gemeente Zoetermeer. Op het gebied van huishoudelijke hulp zal er enorm gekort worden. Vorige week heeft Centrale Raad van Beroep een uitspraak gedaan voor alle gemeenten. Dit houdt in: ‘ Als gemeente mag men niet kijken naar eigen vermogen van de burger’. Zie: http://www.rechtspraak.nl/Organisatie/CRvB/Nieuws/Pages/Vermogens%20en%20inkomenstoets%20voor%20Wmo%20verboden.aspx Bereiken burgers De communicatie naar burgers is slecht. Mensen weten dat zei oud worden maar spelen daar niet op in. Volgens Arne zou er meer proactief gecommuniceerd moeten worden wat er qua faciliteiten beschikbaar is. Domotica/woningaanpassingen Er is heel weinig bij de gemeente bekend over domotica. Vaak komt de gemeente veel te laat in het woontraject terecht, als er bijvoorbeeld al een ongeval plaats heeft gevonden. De ergotherapeut/fysiotherapeut kan burgers beter informeren. Kleine woningaanpassingen worden niet meer verstrekt. De gemeente legt de verantwoordelijkheid daarvan bij de burger zelf. Het kost meer om alles bij de gemeente aan te vragen en bij de woningstichting dan een bijvoorbeeld een steunbeugel te kopen bij de Gamma. Rol van woningcorporaties Er is een nieuwe woonwijk gebouwd in Plaats Y, de Hof. Hier komen woningen voor starters, doorstromers, jongeren en ouderen. De woningen voor ouderen zijn goed bereikbaar met de lift, hebben een ruime badkamer en zijn rolstoelvriendelijk. Het gaat hier om commerciële verhuur, waarbij de gemeente subsidies heeft verleend om dit te realiseren. Verkennend onderzoek Wmo Pagina 30 Bijlage 3: Overzicht nieuwe Wmo, Ministerie van VWS Verkennend onderzoek Wmo Pagina 31 Bijlage 4: Kansenkaart, Rekenkamer Den Haag Verkennend onderzoek Wmo Pagina 32
© Copyright 2024 ExpyDoc
