BLAUWDRUK CVBA–SO
GEZOND LEVEN
STIJN DELABIE (VZW GRIJKOORT – BEGELEID WERK)
1
BLAUWDRUK CVBA–SO GEZOND LEVEN
STIJN DELABIE (VZW GRIJKOORT – BEGELEID WERK)
BEKNOPTE SAMENVATTING
Deze blauwdruk beschrijft een model om extra koopkrachtondersteuning te bieden aan personen en gezinnen
in armoede en reikt een mogelijke oplossing aan voor vervoersarmoede bij mindermobielen, waaronder een
grote groep senioren. Beide groepen staan bloot aan een verhoogd risico op een voedingsprobleem, wat nefast
is voor de eigen gezondheid en welzijn, maar finaal ook tot extra kosten leidt voor de samenleving.
Het model gaat uit van een samenwerking tussen sociale kruideniers en een boodschappendienst binnen de
sociale economie voor het gezamenlijk aankopen van producten met het oog op het bedingen van de meest
gunstige prijzen. Daartoe stelt deze blauwdruk de oprichting van de CVBA-SO ‘Gezond Leven’ voor, waarvan de
klanten-gebruikers de eigenaars zijn. Met een zo licht mogelijke kostenstructuur, faciliteert de coöperatie een
zo maximaal mogelijke dienstverlening.
Deze blauwdruk blijft een work in progress. Hij heeft als voornaamste doel om de mogelijkheden te laten zien
van de voorgestelde coöperatie, van een boodschappendienst voor mindermobielen binnen de sociale
economie en van meer samenwerking tussen sociale kruideniers, zowel onderling als met de sociale economie.
Het is een document, waarmee in de eerste plaats aan de slag moet worden gegaan.
2
3
Inhoud
Inleiding................................................................................................................................................................... 5
1
De initiatiefnemers.......................................................................................................................................... 7
2
Het probleem .................................................................................................................................................. 9
2.1 Voedingsproblemen door armoede, een groeiend fenomeen ..................................................................... 9
2.1.1 Stijgende armoede ................................................................................................................................. 9
2.1.2 Ontstaan voedingsprobleem .................................................................................................................. 9
2.1.3 Stijgende vervoersarmoede en ondervoeding bij senioren ................................................................... 9
2.2 Voortschrijdende voedselhulp– en welzijnscrisis ........................................................................................ 12
2.2.1 Voedselhulpcrisis.................................................................................................................................. 12
2.2.2 Bereiken doelgroep welzijnswerk ........................................................................................................ 12
2.3 Sociale Kruideniers: tussen oplossing en probleem .................................................................................... 12
2.3.0 Inleiding ................................................................................................................................................ 12
2.3.1 Verkoopsactiviteiten structureel verlieslatend .................................................................................... 13
2.3.2 Onvolledige klaverbladfinanciering ...................................................................................................... 13
2.3.3 Gebrek aan samenwerking tussen sociale kruideniers ........................................................................ 14
3
Het coöperatieve idee ................................................................................................................................... 15
3.1 Missie en visie coöperatie aankoopcentrale ............................................................................................... 15
3.1.1 Missie ................................................................................................................................................... 15
3.1.2 Visie op armoede ................................................................................................................................. 15
3.1.3 Centrale waarden ................................................................................................................................. 15
3.1.4 Strategie ............................................................................................................................................... 15
3.2 Activiteiten en geografische spreiding ........................................................................................................ 16
3.3 Vennoten van de coöperatie ....................................................................................................................... 16
3.4 Argumentatie waarom voor een coöperatie met sociaal oogmerk wordt gekozen ................................... 16
4
Bouwstenen voor een business plan............................................................................................................. 18
4.1
Projectnetwerk: betrokken actoren .................................................................................................... 18
4.1.1 VZW Grijkoort....................................................................................................................................... 18
4.1.2 Koepelorganisaties sociale kruideniers ................................................................................................ 18
4.1.3 Lokale besturen .................................................................................................................................... 18
4.1.4 Experten ............................................................................................................................................... 19
4.1.5 Overlegorganen .................................................................................................................................... 19
4.2 Analyse van de stakeholders ....................................................................................................................... 19
4.2.1 De doelgroep ........................................................................................................................................ 19
4.2.2 VZW Grijkoort....................................................................................................................................... 19
4.2.3 De aangesloten initiatieven.................................................................................................................. 20
4
4.3 Corporate Governance ................................................................................................................................ 21
4.3.1 Algemene Vergadering ......................................................................................................................... 21
4.3.2 Raad van Bestuur ................................................................................................................................. 21
4.3.3 Dagelijks bestuur .................................................................................................................................. 22
4.3.4 Vennotenmanagement ........................................................................................................................ 22
4.4 Marketing en communicatie ....................................................................................................................... 22
4.4.1 Afbakening markt ................................................................................................................................. 22
4.4.2 Marktfalen groep ‘koopkrachtondersteuning’ ..................................................................................... 22
4.4.3 Marktfalen groep ‘vervoersarmoede’ .................................................................................................. 23
4.4.4 Marketingmix ....................................................................................................................................... 24
4.4.5 Communicatie ...................................................................................................................................... 24
4.5 HRM............................................................................................................................................................. 25
4.6 Financieel plan ............................................................................................................................................ 26
4.6.1 Globale opzet ....................................................................................................................................... 26
4.6.2 Investeringen........................................................................................................................................ 29
4.6.3 Omzet ................................................................................................................................................... 29
4.6.4 Variabele en vaste kosten .................................................................................................................... 31
4.6.5 Beginbalans CVBA-SO Gezond Leven ................................................................................................... 31
4.7 Link met de ICA definitie ............................................................................................................................. 32
4.8 Link met de ICA principes ............................................................................................................................ 32
4.8.1 Vrijwillig en open lidmaatschap ........................................................................................................... 32
4.8.2 Democratische controle door de leden................................................................................................ 32
4.8.3 Economische participatie door de leden.............................................................................................. 32
4.8.4 Autonomie en onafhankelijkheid ......................................................................................................... 32
4.8.5 Onderwijs, vorming en informatieverstrekking ................................................................................... 33
4.8.6 Coöperatie tussen coöperaties ............................................................................................................ 33
4.8.7 Aandacht voor de gemeenschap .......................................................................................................... 33
5
Bouwstenen van deze blauwdruk ................................................................................................................. 35
5.1 Kansen ......................................................................................................................................................... 35
5.2 Knelpunten .................................................................................................................................................. 35
5.3 Randvoorwaarden ....................................................................................................................................... 35
Bibliografie ............................................................................................................................................................ 36
5
Inleiding
In functie van een goed begrip van deze blauwdruk, is het nodig om kort het verloop van het onderzoek en de
wijzigingen aan de opzet te schetsen. Aanvankelijk richtte het onderzoek zich in de eerste plaats op de
geplande uitbreiding vanaf 2014 van het eigen netwerk van sociale kruideniers van VZW Grijkoort. Er diende
een juridische tussenstructuur te worden gecreëerd om de handelsactiviteiten in onder te brengen en een
beter georganiseerd aankoopbeleid mogelijk te maken. De geplande uitbreiding moest echter voor onbepaalde
tijd worden opgeschort. Daarom – en omwille van de feedback die uit de valideringsronde bij het ESF kwam – is
de blauwdruk herwerkt, met als nieuwe klemtonen: 1. het consolideren en rendabeler maken van de
bestaande sociale kruideniers van VZW Grijkoort, 2. het maximaal laten aansluiten van de sociale kruideniers
bij de bestaande activiteiten van VZW Grijkoort, 3. het actief openstellen van de beoogde structuur voor sociale
kruideniers van andere organisaties en 4. het tot stand brengen van een model dat binnen de sociale economie
tot navolging en samenwerking aanzet. De rode draad doorheen deze blauwdruk bestaat uit enerzijds het
bewerkstelligen van schaalvoordelen met het oog op gunstiger aankoopprijzen van producten en anderzijds
het toevoegen van rendabele activiteiten aan de werking met het oog op een nog sterkere marktpositie en het
rendabel maken van het geheel van de activiteiten. Daarbij bleven de doelstellingen van de eigen VZW, de
partners binnen het welzijnswerk en de koepelorganisaties van sociale kruideniers vooropstaan. Dit verklaart
meteen de keuze voor een CVBA met sociaal oogmerk. De coöperatie stelt zich tot doel om voor personen en
gezinnen met een verhoogd risico op een voedingsprobleem de toegang te verbeteren tot kwaliteitsvolle
basisproducten en voeding. Zo kunnen zij, zoveel mogelijk op eigen kracht, een gezond leven. Concreet helpt
het model dat deze blauwdruk bepleit twee groepen vooruit. Dit zijn personen en gezinnen met een
koopkrachtprobleem aan de ene kant en personen en gezinnen met een mobiliteitsprobleem aan de andere,
waaronder een grote groep senioren.
6
7
1
De initiatiefnemers
Na een vrij lange voorbereidingsperiode opende VZW Grijkoort op 20 juni 2012 in Ronse zijn eerste sociale
kruidenier. VZW Grijkoort is de verkorte benaming, eigenlijk de roepnaam, van twee VZW’s, VZW Grijkoort –
Begeleid Werk en VZW Grijkoort – Werkplaats. De laatste jaren is ze binnen de regio de Vlaamse Ardennen
(Zuid–Oost–Vlaanderen) uitgegroeid tot een belangrijke partner voor de (re–) integratie van kansengroepen en
personen ‘met een grote afstand’ tot de reguliere arbeidsmarkt. Hiertoe wordt opleiding, begeleiding,
tewerkstelling en arbeidsmatige activiteiten georganiseerd. Naast het project van de sociale kruidenier, heeft
VZW Grijkoort een groendienst, een arbeidszorgproject, een strijkdienst, een sociaal restaurant en een team
renovatie, samen goed voor ruim 150 tewerkstellingsplaatsen.
De oorspronkelijke vraag naar een sociale kruidenier in Ronse kwam vanuit de doelgroep. Dit gebeurde onder
begeleiding van VZW De Vrolijke Kring, een vereniging waar armen het woord nemen en VZW
Samenlevingsopbouw. Ook de twee voedselbedelende organisaties in de stad, VZW Auxilior 2000, een
tweedehandswinkeltje voor kledij dat gerund wordt door vrijwilligers, en het Rode Kruis wouden hun
voedselbedelingen laten samensmelten en omvormen tot een sociale kruidenier.
De doelgroep ervoer de bestaande voedselbedelingen als vernederend. Het idee van een sociale kruidenier
waar ze als gewone (betalende) klanten worden behandeld, sprak hen daarom als alternatief erg aan. Ook het
idee van een participatieve ontmoetingsplaats, waar de weg kan gevonden worden naar andere vormen van
ondersteuning, bracht een sterke dynamiek op gang. Daarnaast heerste er ontevredenheid over het aanbod
producten. Het aanbod dat via de klassieke voedselbedelingen wordt verdeeld, bestaat hoofdzakelijk uit
overschotten en komt per definitie aanbod– en niet vraaggericht tot stand. Daardoor lenigen zij onvoldoende
de bestaande basisbehoeften. Ook de voedselbedelende organisaties deelden deze frustraties. Bovendien
groeide bij hen de gevoeligheid, dat de voedselbedelingen die ze organiseerden, geen structurele oplossing
boden, maar integendeel, hun doelgroep van hen afhankelijk maakten. Uiteindelijk kwam een duidelijke vraag
tot stand om in Ronse de overgang te maken naar een meer emancipatorische en menswaardiger vorm van
ondersteuning.
Na verschillende momenten van overleg reageerde het lokale bestuur in Ronse positief en nam ze de realisatie
van een sociale kruidenier op in haar lokaal sociaal beleidsplan. VZW Grijkoort bekwam vervolgens een subsidie
bij POD MI om voor de opstart van het project (november 2012 tot september 2013) voltijds een coördinator in
te kunnen zetten. Na afloop van de subsidieerbare periode verzekerde de stad Ronse de tewerkstelling van een
parttime (2/5) coördinator.
Uiteindelijk kwam zo in Ronse Sociale Kruidenier Kaboes tot stand, een winkel waar kwetsbare gezinnen en
personen in armoede zich gratis en tegen verlaagde prijzen kunnen voorzien van voeding, verzorgings– en
kuisproducten. Zo kunnen zij, zoveel mogelijk op eigen kracht, een gezond leven leiden. De werking in de
ontmoetingsruimte is nog in volle uitbouw, maar bereikt stapje voor stapje steeds beter de vooropgestelde
doelstellingen. In elk geval is het bereik sinds de overgang van de klassieke voedselbedelingen naar een sociale
kruidenier opvallend gestegen: van 120 gezinnen naar 230, of van 300 personen naar 680. Vooral de groep
‘jonge gezinnen’ is gestegen. Voor sommigen blijven de gratis producten de voornaamste beweegreden om
naar Kaboes te komen, maar voor een groeiende groep is het hem om het geselecteerde aanbod van aan
verlaagde prijzen, aan te kopen producten te doen.
De doelgroep wordt toegeleid aan de hand van een attest van het Sociaal Huis van Ronse of een attest van de
feitelijke coöperatieve vereniging ‘De Geluksboom’. Deze laatste is een samenwerking van de service clubs van
Ronse en alle organisaties in Ronse die rond de doelgroep actief zijn: Samenlevingsopbouw ZOV, Kind en
Preventie VZW, Begeleid Wonen T’web, CAW ZOV, VZW De Vrolijke Kring VZW, Tobias/Dageraad en Kind en
8
Gezin. Het Sociaal Huis Ronse en De Geluksboom betalen aan Kaboes de toegekende
koopkrachtondersteunende tussenkomsten terug, die de verlaagde prijzen mogelijk maken. Door de koppeling
van deze twee soorten toeleiders, is het bereik van Kaboes binnen Ronse maximaal.
Wie naar Kaboes komt, wordt eerst ontvangen in de ontmoetingsruimte. Daar melden de klanten zich aan en
wachten ze tot ze aan de beurt komen. Het is een ideale opportuniteit om ontmoeting en participatie te
organiseren. Ook is Kaboes een belangrijke 'vindplaats' voor armoede voor andere welzijnsorganisaties en
dienstverlening. Anders uitgedrukt is de ontmoetingruimte van Kaboes een ‘marktplaats’ voor het bestaande
welzijnswerk en dienstverlening. In die zin wordt actief gezocht naar samenwerkingsverbanden en een vlotte
doorverwijzing. Zo wordt armoede, als veelzijdige problematiek, vanuit zoveel mogelijk verschillende expertises
en invalshoeken benaderd.
Daarnaast is Kaboes een sociale tewerkstellingsplaats. Mensen in armoede wordt een laagdrempelige insteek
aangeboden om een opleidings– en tewerkstellingstraject aan te vatten. In zijn ideale vorm groeit een persoon
uit van een klant, over een actieve vrijwilliger en sociaal tewerkgestelde, tot een sterke kandidaat op de
reguliere arbeidsmarkt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de expertise die aanwezig is in de
moederorganisatie VZW Grijkoort.
De evaluatie van sociale kruidenier Kaboes in Ronse was inhoudelijk bijzonder positief. Verschillende andere
lokale besturen binnen het werkingsgebied van VZW Grijkoort en daarbuiten lieten dan ook hun sterke
interesse blijken om een soortgelijke werking naar hun grondgebied uit te rollen: Oudenaarde, Kluisbergen,
Zwalm, Zottegem, Sint–Lievens–Houtem en Geraardsbergen. Daarnaast kwamen delegaties over de vloer uit
Kortrijk, Moeskroen en De Kempen. Ook kwam de vraag naar voren om de sociale kruidenier te koppelen aan
oplossingen voor vervoersarmoede bij senioren en de achteruitgang van het sociaal en economisch weefsel op
het platteland. Daarbij kwam de piste van de solidaire kruidenier naar voren. Maar hoewel het project in Ronse
werd uitgebouwd volgens de geldende ‘best practices’ in de sector, kwamen enkele knelpunten naar voren, die
de zoektocht openden naar een beter uitrolbaar, meer duurzame inbedding. Dit is de onmiddellijke reden dat
bij het ESF een onderzoekssubsidie werd aangevraagd en VZW Grijkoort mee in voorliggende blauwdruk
investeerde.
9
2
Het probleem
2.1 Voedingsproblemen door armoede, een groeiend fenomeen
2.1.1 Stijgende armoede
De levensomstandigheden van mensen in armoede worden steeds moeilijker. De levenskost blijft stijgen en de
financiële druk op gezinnen neemt toe. Waar mensen moeten leven van een uitkering of van één inkomen, is
de situatie stilaan onhoudbaar. De cijfers zijn dan ook confronterend: 10,1 % van de Vlaamse bevolking heeft
tegenwoordig een inkomen onder de armoedegrens (1). Bovendien leeft 18,6 % van de kinderen in een
huishouden dat het moeilijk heeft om rond te komen, 6 % van de kinderen groeit op in een gezin zonder
inkomen uit betaalde arbeid. 25,4 % van de kinderen woont in een woning waar men niet beschikt over bad,
toilet, centrale verwarming of warm en stromend water (2). 9,7 % van de Vlaamse kinderen leeft in een
kansarm gezin, in 2001 was dit nog 6 % (3). In de literatuur is genoegzaam beschreven hoe moeilijk het is om
uit een situatie van armoede te geraken, wanneer je zelf in armoede bent opgegroeid. Dus als er niet
ingegrepen wordt, zal Vlaanderen geconfronteerd worden met een steeds groeiende groep van de bevolking,
die zich in een situatie van generatiearmoede bevindt.
(1)
(2)
(3)
Interfederale Armoedebarometer, 2013
K&G, 2013
SDVO, 2013
2.1.2 Ontstaan voedingsprobleem
Een vast gevolg van de financiële druk op gezinnen, is het krimpen van het leefgeld. Negatief verwoord is dit
het bedrag dat overblijft wanneer alle vast kosten zoals huur, water, elektriciteit en verwarming zijn betaald.
Positief verwoord is dit het bedrag van het inkomen dat overblijft om in het levensonderhoud te voorzien:
voeding, verzorging, onderhoud, kledij, vrije tijd... Wanneer het leefgeld ontoereikend wordt, ontwikkelt een
gezin een ‘voedingsprobleem’: zij komen niet langer financieel toe om zich gezond te voeden.
De studiedienst van de Vlaamse overheid berekende dat 1 % van de Vlamingen en 2 % van de Vlaamse
kinderen – opnieuw quasi het dubbele aantal – zich om de twee dagen geen maaltijd met vlees, kip of een
vegetarisch alternatief kan veroorloven (1). Velen onder hen schuiven aan in de rij van voedselbedelingen.
Concreet deden in 2012 via de Belgische Federatie van Voedselbanken 120.799 gezinnen beroep op
voedselondersteuning. Dat is een stijging van meer dan 100 % in vergelijking met 1994. Het aantal
voedselbedelende initiatieven bleef in die periode relatief constant. Van 518 in 1994, over 665 in 2000, tot 624
in 2012 (2).
(1)
(2)
SDVO, 2013
Belgische Federatie van Voedselbanken, 2013
2.1.3 Stijgende vervoersarmoede en ondervoeding bij senioren
Ondervoeding en vervoersarmoede bij senioren
12 % van de 70–plussers in ons land is ondervoed. Daarnaast loopt 45 % een ernstig risico om ondervoed te
geraken. Dat blijkt uit een recent onderzoek van professor Maurits Vandewoude (1). Het toont aan dat
ondervoeding en het verlies van mobiliteit en autonomie hand in hand gaan. Het onderzoek stelde verder vast
dat ondervoeding een substantiële stijging van de gezondheidskosten met zich meebrengt. Ook leidt het tot
een vervroegde – dure – opname in woonzorgcentra.
10
In tegenstelling tot mensen in armoede, is het voedingsprobleem bij senioren niet in de eerste plaats te wijten
aan een koopkrachttekort. Hoewel beide ook frequent samenvallen. Maar hier is een gebrek aan mobiliteit een
factor. De literatuur spreekt in die zin van ‘vervoersarmoede’.
Marktfalen: verdwijnen buurtwinkels versus maatschappelijke nood
Een specifieke groep zijn senioren op het platteland. Door het verdwijnen van buurtwinkels, gekoppeld aan een
verlaagde mobiliteit, geraken zij verstoken van een afdoende aanbod producten opdat zij een gezond leven
zouden kunnen leiden. (2)
De buurtwinkels kennen sinds de jaren negentig een sterke daling, zowel in aantal, als op het vlak van omzet.
Dat becijferde de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten). Het aantal superettes en
bedieningswinkels werd op tien jaar tijd gehalveerd ten voordele van de grotere supermarkten en de
discounters, meestal gevestigd aan de rand van steden en grotere dorpskernen. Tussen 1995 en 2005 vond de
sterkste daling plaats. Terwijl België in 1995 nog 10.584 superettes en traditionele buurtwinkels telde, waren
dat er in 2005 nog slechts 5.919. Ook hun marktaandeel daalde in die periode van 11,4% naar een historisch
dieptepunt van 5,8% in 2006. Sinds 2007 is er een lichte stagnering van deze evolutie waar te nemen. Maar die
is te wijten aan het stijgend aantal buurtwinkels in de steden, meestal gebonden aan de grote
distributieketens. Op het platteland zette de negatieve trend zich echter ongewijzigd verder door.
De belangrijkste verklaringen voor deze neerwaartse trend moet volgens IFGA (International Federation of
Grocers Associations) gezocht te worden in een combinatie van drie factoren: marktwerking en concurrentie,
wetgeving en overheidsbeleid en veranderingen in het consumentengedrag. De meest relevante binnen het
kader van deze blauwdruk worden hier aangehaald.
Ten eerste heeft schaalvergroting bij de grote winkelketens gezorgd voor een sterke toename van hun
concurrentiekracht. Het stelde hen in staat om zowel een lagere prijs als een ruimer assortiment aan te bieden.
Ook de komst van de (hard) discounters heeft de marktverhoudingen fel veranderd, vooral ten koste van de
buurtwinkels en zelfstandige superettes. Buurtwinkels die meegingen in deze prijzenslag werden
geconfronteerd met lage winstmarges en een toenemende lastendruk – onder meer wegens sterk gestegen
personeelskosten – en kregen het moeilijk om rendabel te blijven. Daarnaast is een deel van de daling van het
aantal buurtwinkels toe te schrijven aan de pensionering van zelfstandige buurtwinkeluitbaters, waarbij geen
11
bedrijfsopvolging of overname is verzekerd. Deze trend van vergrijzing en daardoor uitdunnen van het aantal
zelfstandige buurtwinkeliers, zal zich in de komende jaren nog verder zetten.
Diezelfde vergrijzing zorgt er echter voor dat de nabijheid van de winkel belangrijker wordt en dat er meer
behoefte is aan thuisbezorging van boodschappen, afhaaldiensten en het inzetten van mobiele winkels. Dat
besluit de VVSG. Anderzijds zien senioren winkelen als een sociaal gebeuren, wat – ook in het kader van de
leefbaarheid van buurten en dorpskernen – een belangrijke troef is van de buurtwinkel. (3)
Ondervangen gevolgen vergrijzing: vervoersarmoede en ondervoeding
De voortschrijdende vergrijzing van de bevolking stelt beleidsmakers voor een moeilijke zoektocht naar
oplossingen. Een vierde van de Vlamingen is op dit moment een 60-plusser. Tegen 2040 zal dat ongeveer een
derde zijn. Het aantal 80-plussers zal in de komende decennia verdrievoudigen.
De druk is groot, ook omdat de kosten bij een laattijdig of te weinig effectief ingrijpen hoog dreigen op te
lopen. Daarom startte de Vlaamse regering in 2012 het project InnovAge op. Doel is de stijging van kosten voor
ouderenzorg lager te houden dan de stijging van de vergrijzing, bijvoorbeeld door het aantal
ziekenhuisopnames en opnames in rusthuizen te laten dalen en de zelfredzaamheid van ouderen verhogen.
Het uitwerken van positieve oplossingen voor het ondervangen van de gevolgen van vervoersarmoede kan
daartoe een belangrijke hefboom zijn. (4)
Lokale problematiek
Volgende tabel stelt de situatie en vooruitzichten voor in Ronse, Oudenaarde en Vlaanderen. Ronse en
Oudenaarde zijn het relevante gebied binnen het bestek van deze blauwdruk. (5)
Inwoners 65+
2012 aantal
2020 aantal
2012 %
2012 85+ %
2012 85+ aantal
Inkomensgarantie (IGO)/Gewaarborgd
inkomen voor bejaarden (GIB)
2011 IGO aantal
2011 IGO per 1.000 inwoners van 65+’s
2011 GIB aantal
2011 GIB per 1.000 inwoners van 65+’s
Erkende plaatsen residentiële ouderenzorg
2012 aantal
2012 per 1.000 inwoners 65+’s
Plaatsen centra voor kortverblijf
Dagverzorgingscentra
2012 aantal programmatiecijfers
Gerechtigden mantel- en thuiszorg 65+’s
2012 aantal
2012 per 1.000 65+’s
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
Ronse
Oudenaarde
Vlaanderen
4.574
5.008
18 %
5,7 %
1447
5.817
6.458
19,4 %
6,1 %
1.854
1.175.882
1.228.200
18,6 %
5,4 %
267
59,5
25
5,6
259
43,3
51
4,9
50.007
43,3
5.627
4,9
299
65,3
331
56,5
84.312
71,4
20
24
5.102
392
85,6
554
94,6
109.889
93,1
Maurits Vandewoude (UAntwerpen). Aanpak van ondervoeding op latere leeftijd: 2013
Cera. Plattelandsarmoede in Vlaanderen en Wallonië: 2012
VVSG. De toekomst van de buurtwinkel: 2013
UZ Leuven. InnovAge: Startschot voor vernieuwing in de ouderenzorg: 2013
Studiedienst Vlaamse Overheid: Gemeentelijke profielschetsen: 2013 (update najaar)
12
2.2 Voortschrijdende voedselhulp– en welzijnscrisis
2.2.1 Voedselhulpcrisis
Het merendeel van de producten die via de Voedselbanken worden verdeeld, zijn overschotten uit de
voedingsindustrie en –distributie. Dat aanbod is niet onbesproken. Een veelgehoorde kritiek is dat het teveel
om vervallen, minderwaardige of luxeproducten gaat, overschotten die niemand meer wil, maar waarvoor de
groep armen in de samenleving als oplossing wordt aangeduid. Het behoort niet tot de opzet van deze
blauwdruk om hierover een uitspraak te doen, maar volgende vaststelling kan niet genegeerd worden: de
producten die via de Voedselbanken worden verdeeld, komen aanbodgericht tot stand en leningen daardoor
per definitie niet de volledige vraag bij de doelgroep. Vooral verse producten, verzorgings– en
onderhoudsproducten zijn teveel afwezig. Het is geen basisaanbod en de kwaliteit ervan is niet excellent.
Bovendien staan de EU–producten binnen de Europese
samenwerking ter discussie. Bij de redactie van deze
blauwdruk is het zelfs onzeker of er voor 2014 nog een
nieuwe campagne komt. In elk geval zijn deze goederen goed
voor 58,42 % van de huidige voedselhulp en behoren zij
kwalitatief gezien tot het beste deel ervan. (1)
Daarom spreekt deze blauwdruk van een voortschrijdende
voedselhulpcrisis.
(1) Belgische Federatie van Voedselbanken 2012 (boven) 2013
(onder)
2.2.2 Bereiken doelgroep welzijnswerk
De noodhulp van de Voedselbanken en de Europese Unie wordt voor het grootste gedeelte verdeeld via een
lappendeken van lokaal vaak sterk verankerde zelforganisaties, meestal VZW’s. Binnen deze initiatieven
spannen vrijwilligers zich in om ‘de hulpbehoevenden’ binnen hun gemeente te ondersteunen. Hun
inspanningen om de kwaliteit en diversiteit van het aanbod te verbeteren, onder meer via benefietactiviteiten
en het aantrekken van allerlei sponsors, zijn zondermeer verdienstelijk.
Hun link met het beleid is niet eenduidig. Er zijn voedselbedelende organisaties die geheel onafhankelijk actief
zijn, maar velen kunnen rekenen op de logistieke steun van hun gemeente of werken via toeleiding van het
plaatselijke OCMW. Soms kent een lokaal bestuur ook financiële middelen toe. Maar daar houdt het
professionele luik van de klassieke voedselbedelingen over het algemeen op. Er zijn weinig – en zo stelt deze
blauwdruk: totaal onvoldoende – aanknopingspunten met het welzijnswerk. Dat is een ongunstige situatie,
omdat een problematiek van armoede niet te reduceren is tot een voedingsprobleem. Het is een samenspel
van factoren dat personen en gezinnen arm maakt en houdt. Het tijdelijk verlichten van een voedingsprobleem
lost dit niet op. Daartoe moeten gespecialiseerde vormen van welzijnswerk worden ingeschakeld. In die zin zijn
de voedselbedelingen, zoals die momenteel overal in Vlaanderen te vinden zijn, gemiste kansen voor het
welzijnswerk om ondersteuning te bieden aan personen en gezinnen, die deze het meeste nodig hebben.
2.3 Sociale Kruideniers: tussen oplossing en probleem
2.3.0 Inleiding
Sociale kruideniers zijn een relatief nieuw fenomeen. Zij bestaan niet zelfstandig, maar maken deel uit van de
werking van lokale overheden, grote organisaties zoals VZW Bond Zonder Naam, het ACW, VZW Sivi of VZW
13
Samenlevingsopbouw. Dit verklaart meteen waarom er geen eenvormigheid heerst en onderlinge verschillen
groot kunnen zijn.
In 2010 werd de koepelorganisatie ‘VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen’ opgericht, onder meer om het overleg
tussen de verschillende initiatieven structureel te organiseren, de aankooppositie van de Sociale Kruideniers te
versterken en een kwaliteitslabel te creëren. Daarbij staat het respect voor de menselijke waardigheid centraal,
door armen te behandelen als klanten en hen kwaliteit en keuzevrijheid aan te bieden in de winkels. Meestal
bieden sociale kruideniers ook gratis producten aan, van de Voedselbank of de EU. Maar zij vullen dit aanbod
aan met producten die aan verlaagde prijzen worden verkocht. Op die wijze kunnen zij hun klanten een
kwaliteitsvol en volledig basisassortiment aanbieden, zodat zij en hun gezin een gezond leven kunnen leiden.
Belangrijke aandachtspunten van hun werkingen zijn de emancipatie, participatie en sociale insluiting van de
doelgroep. Dit gebeurt, naast de winkelwerking, door hen een ontmoetingsplaats, activiteiten en
arbeidsmogelijkheden aan te bieden.
Daarenboven stellen sociale kruideniers hun werkingen actief open voor ander welzijnswerk. Zij vinden er een
‘vindplaats’ voor hun, soms moeilijk te bereiken doelgroep. Het gaat dan om het geven van informatie over het
eigen aanbod, vorming, workshops of activiteiten. Op die manier komen de klanten van de sociale kruideniers
terecht in een ‘marktplaats’ van het bestaande welzijnswerk en aanbod vrije tijd.
Ondanks de inhoudelijke sterktes van sociale kruideniers, zijn er aan aantal knelpunten, die hen in hun verdere
uitbreiding en zelfs voortbestaan bedreigen.
2.3.1 Verkoopsactiviteiten structureel verlieslatend
Sociale kruideniers slagen er niet of onvoldoende in om interessante prijzen te bedingen voor het aankopen
van producten.
Dit komt in de eerste plaats omdat de doelgroep per definitie niet kapitaalkrachtig is. De gepresteerde omzet
van een sociale kruidenier blijft daardoor zeer bescheiden. Een sociale kruidenier die bijvoorbeeld 220
gezinnen of 650 personen bedient, draait maandelijks amper 5.000 euro omzet. Een gemiddeld gezin
spendeert maandelijks 450 euro aan voeding alleen (1). Mocht het dus om middenklasse gezinnen gaan, dan
zou de omzet van een sociale kruidenier tot het twintigvoudige kunnen zijn.
Daarenboven heeft een sociale kruidenier nood aan producten die voor distributieketens voor erg beperkte,
tot negatieve opbrengstcijfers zorgen. Concrete voorbeelden zijn de 365 producten van Delhaize of de
Everyday producten van Colruyt: het zogenoemde C–gamma. Binnen de strategie van distributieketens telt de
opbrengstmarge van het geheel aan producten waarvoor een klant aan de kassa betaalt. Het C–gamma
versterkt in die zin wel hun marktpositie, maar is op zichzelf niet rendabel. Daardoor zijn op deze producten
voor sociale kruideniers geen tot zeer marginale kortingen te bedingen.
Deze zwakke marktpositie zorgt ervoor dat sociale kruideniers veel van hun producten aankopen aan de
verkoopprijs van de supermarkt en verkopen met een korting waarvoor zij zelf middelen moeten zoeken. Er is
dus sprake van een negatieve opbrengstmarge: de verkoopsactiviteiten van sociale kruideniers zijn structureel
verlieslatend.
(1) FOD Economie 2013
2.3.2 Onvolledige klaverbladfinanciering
De financiering van initiatieven in de lokale diensteneconomie verloopt volgens het principe van het
klaverbladmodel. Daarbij wordt de optelsom gemaakt van financiering vanuit het beleidsdomein Sociale
14
Economie, Federale tewerkstellingspremies, financiering vanuit het bevoegd Vlaamse beleidsdomein,
klanteninkomsten en lokale cofinanciering.
Maar de verkoopsactiviteiten van een sociale kruidenier genereren geen eigen opbrengsten: er zijn geen of
slechts zeer beperkte klanteninkomsten. Daarnaast bestaat er, ondanks het sterke inhoudelijke verhaal, geen
structurele subsidiëring vanuit de hogere overheden. Dit maakt dat de werkingskosten, de personeelskosten en
investeringsmiddelen van de sociale kruideniers volledig door de lokale overheden, sponsoring,
benefietactiviteiten of de eigen organisatie moeten worden gedragen. Hierdoor is het risico op mogelijke
verliezen voor de eigen organisaties vaak te groot om het aantal sociale kruideniers verder uit te breiden, ook
al is daar maatschappelijk gezien behoefte aan of is er vanuit de lokale overheden een duidelijke vraag.
Door het ontbreken van eigen inkomsten kunnen bovendien enkel doelgroepmedewerkers met het statuut art.
60 §7 worden tewerkgesteld. Dit zijn leefloontrekkers die door het OCMW worden geactiveerd, vaak via een
externe partner zoals VZW Grijkoort. Voordeel is dat dergelijke werknemers weinig tot geen financiële
middelen vergen. Maar een belangrijk nadeel is dat de draagkracht en capaciteiten van een art. 60 –
medewerker door de band genomen niet erg groot is. Daarom streven sociale tewerkstellingsprojecten binnen
hun personeelsbestand naar een mix van statuten. De situatie zou gunstiger zijn, mochten er ook langdurig
werklozen, ouderen of laaggeschoolden via bijvoorbeeld het siné- of web+ -statuut kunnen tewerkgesteld
worden. Maar daarvoor moet de werkgever wel een substantiële financiële bijdrage kunnen neerleggen.
2.3.3 Gebrek aan samenwerking tussen sociale kruideniers
De reden dat de interesse voor sociale kruideniers zo groot is, komt door hun sterke inhoudelijke werkingen. Zij
creëren met beperkte middelen knappe resultaten op vlak van het (preventief) versterken van de doelgroep:
koopkrachtondersteuning, versterken van budgeteer– en consumentenvaardigheden, hun participatieve
werking, streven naar emancipatie, respect voor de menselijke waardigheid, ontmoeting, vindplaats voor
armoede/marktplaats bestaande welzijnswerk en diensten… Bovendien slagen zij er vaak erg goed in om,
binnen het kader van armoedebestrijding, een nieuwe dynamiek van samenwerking tot stand te brengen
tussen het lokaal aanwezige welzijnswerk.
Maar het uitzoeken van interessante producten, het verrichten van aankopen, het aanleveren van producten
en het bijhouden van de boekhouding en administratie, kosten sociale kruideniers disproportioneel veel tijd en
energie. Tijd en energie die beter aan de hiervoor beschreven inhoudelijke werking kan worden besteed. Op dit
punt is er weinig tot geen samenwerking tussen sociale kruideniers, hoewel zij dit allen, binnen de schaal van
hun eigen werking, dagelijks moeten waarmaken.
15
3
Het coöperatieve idee
3.1 Missie en visie coöperatie aankoopcentrale
3.1.1 Missie
De coöperatie stelt zich tot doel om voor personen en gezinnen met een verhoogd risico op een
voedingsprobleem de toegang te verbeteren tot kwaliteitsvolle basisproducten en voeding, zodat zij beter in
staat worden gesteld om, zoveel mogelijk op eigen kracht, een gezond leven te leiden.
3.1.2 Visie op armoede
Armoede wordt niet beschouwd als enkel een kwestie van inkomen, het is een netwerk van sociale
uitsluitingen op verschillende levensdomeinen, die intens met elkaar verweven zijn, zoals onderwijs, werk,
vrijetijdsbesteding, huisvesting, toegang tot ondersteuning, sociaal netwerk, leeftijd, mobiliteit of gezondheid.
3.1.3 Centrale waarden
Een belangrijke betrachting is het bevorderen van de zelfredzaamheid van de personen en gezinnen die van de
diensten van de coöperatie gebruik maken.
De coöperatie wil het aanhouden van een gezonde levensstijl bevorderen.
Respect voor de menselijke waardigheid staat voorop. De ondersteuning moet daarom vanuit een
emancipatorische opzet worden uitgebouwd. Belangrijk kenmerk daarvan is het bevorderen van participatie,
zowel binnen de eigen organisatie, als aan het maatschappelijk leven.
3.1.4 Strategie
Door met verschillende initiatieven, die de missie en visie van de coöperatie onderschrijven, samen aankopen
te verrichten, ontstaat een sterkere marktpositie, die resulteert in gunstiger aankoopvoorwaarden.
Door een aanbod uit te bouwen voor de groep mobiliteitsarmoede, verhoogt de zelfredzaamheid van senioren
en mindermobielen.
De effecten van armoede op de gezondheid worden voor een stuk ondervangen. De klanten zijn beter in staat
een gezond leven te leiden.
Het aanbod voor de groep ‘vervoersarmoede’ is ruimer dan dat voor de groep ‘koopkrachtondersteuning’. En
in tegenstelling tot het aanbod voor de groep ‘koopkrachtondersteuning’, genereert het aanbod voor de groep
‘vervoersarmoede’ wel eigen opbrengsten.
Er ontstaat een vorm van gratis solidariteit: de groep ‘vervoersarmoede’ betaalt een marktconforme prijs, maar
door gunstiger aankoopvoorraden via groepsaankopen, genereren zij voldoende opbrengsten die ten behoeve
van alle klanten komen. Bovendien versterken zij hierdoor veel meer de collectieve marktpositie, dan mocht
het enkel om de groep ‘koopkrachtondersteuning’ gaan. Want op de producten die de groep
‘vervoersarmoede’ behoeft, is de opbrengstmarge substantieel groter, zowel voor de producent, leverancier of
distributeur, als binnen de verkoop. Dit komt vooral omdat naast het C-gamma (‘witte producten’), ook het A(merkproducten) en B-gamma (huismerken) kan worden aangeboden, met veel grotere opbrengstmarges.
16
Het winkelgebeuren wordt aangegrepen om klanten ruimer ondersteuning aan te bieden. Er is sprake van een
vindplaats– en antennefunctie voor het welzijnswerk en dienstverlening.
Door samen te werken, verminderen de aangesloten initiatieven de eigen workload, zodat zij meer kunnen
inzetten op hun inhoudelijke werkingen.
3.2 Activiteiten en geografische spreiding
De hoofdactiviteit bestaat uit het gemeenschappelijk aankopen en verdelen van kwaliteitsvolle basisproducten.
Deze gebeuren in eerste instantie op bestelling, zonder prefinanciering of stock. De meerwaarde ligt hem in het
bedingen van gunstiger aankoopvoorwaarden en het logistiek ontlasten van de aangesloten initiatieven.
De coöperatie richt zich tot de sociale kruideniers van de eigen organisatie, VZW Grijkoort. In Ronse, zal dat het
geval zijn voor sociale kruidenier Kaboes. De boodschappendienst wordt er verbonden aan de traiteurdienst
van sociaal restaurant De Pepermolen. In Oudenaarde heeft VZW Grijkoort het soortgelijke initiatief sociale
kruidenier De Kaba. De boodschappendienst wordt er uitgebouwd vanuit het Lokaal Dienstencentrum ‘De
Vesting’ van het OCMW.
Daarnaast staat de coöperatie ook open voor initiatieven die niet onder VZW Grijkoort ressorteren, maar de
missie en visie van de coöperatie wel onderschrijven. Een eerste groep zijn de 65 leden van de
koepelorganisaties van sociale kruideniers in Vlaanderen (VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen), Brussel en
Wallonië (ASLB Fédération des Services Sociaux). Hiertoe wordt een webshop onderhouden, waar de
verschillende aangesloten initiatieven hun bestellingen kunnen plaatsen. In Zwijnaarde en Ukkel is een loods
beschikbaar, voor het leveren en verdelen van de bestelde goederen. Het bereik is potentieel dus heel België.
De coöperatie kan ook administratieve, boekhoudkundige en logistieke ondersteuning aanbieden aan de
aangesloten initiatieven.
3.3 Vennoten van de coöperatie
De vennoten bestaan uit de geregistreerde klanten bij de aangesloten initiatieven en de stichtende leden.
3.4 Argumentatie waarom voor een coöperatie met sociaal oogmerk wordt gekozen
De beoogde activiteiten hebben duidelijk de bedoeling om voordelen te creëren voor de klanten-gebruikers en
de aangesloten initiatieven. Daarnaast gaat het, in het geval van de boodschappendienst, om quasi louter
handelsactiviteiten. Dit is problematisch gezien het VZW–statuut van VZW Grijkoort en de aangesloten
initiatieven. Een CVBA in eigendom van de klanten-gebruikers stelt hen daarentegen op economisch–juridisch
vlak veilig. Niemand kan iets aanmerken op natuurlijke personen die zich organiseren en samen
groepsaankopen verrichten.
De doelstelling van het label ‘met sociaal oogmerk’, is het bieden van een juridisch statuut voor activiteiten die
een sociaal oogmerk combineren met het nastreven van een commerciële activiteit als hoofdactiviteit. Dit past
helemaal bij de vooropgestelde activiteit. Bovendien is voor een CVBA met sociaal oogmerk het minimum
gedeelte van het vast kapitaal verlaagd naar 6.150 euro, in de plaats van 18.500 euro, waarvan minstens 2.500
euro volstort moet zijn. Ook stelt het label ‘met sociaal oogmerk’ bijkomende voorwaarden, die benadrukken
dat niet op de verrijking van de vennoten wordt gericht, maar dat het nastreven van een algemeen
maatschappelijk doel vooropstaat. In casu is dat armoedebestrijding en het verlagen van de kost van armoede
voor de samenleving. Daarnaast worden de commerciële activiteiten van de coöperatie ook ontplooid als
middel om andere vormen van ondersteuning aan te bieden, als katalysator voor het welzijnswerk. Op die wijze
17
wordt armoede, als veelzijdige problematiek, vanuit zoveel mogelijk organisaties en overeenkomstige
expertises benaderd.
Naast het juridische luik is er ook een politiek. VZW Grijkoort is voor veel van zijn activiteiten deels afhankelijk
van cofinanciering van lokale overheden. Een (pseudo-) commerciële activiteit past niet binnen dat kader. Een
onafhankelijke coöperatie, los van VZW Grijkoort, die een samenwerking inhoudt van verschillende initiatieven,
doet dat wel.
Ook zet een coöperatieve structuur aan tot meer samenwerking tussen sociale kruideniers en soortgelijke
initiatieven op vlak van armoedebestrijding. Via de webshop en de loodsen ontstaat een gemeenschappelijke,
open marktplaats, waarbij de commerciële knowhow automatisch wordt uitgewisseld. Dit kan een belangrijke
stimulans zijn om de sociaal-agogische werkvorm van de sociale kruidenier in België te versterken en verder te
verspreiden.
Tot slot sluit het coöperatieve gedachtegoed nauw aan bij de door sociale kruideniers beoogde
emancipatorische, op participatie gerichte strategie om armoede en de gevolgen van armoede tegen te gaan.
Daarbij wordt de doelgroep niet als passief element beschouwd. De initiatieven die zich bij de coöperatie
aansluiten, zijn gebonden om participatieve structuren op te zetten en te onderhouden.
18
4
Bouwstenen voor een business plan
4.1 Projectnetwerk: betrokken actoren
4.1.1 VZW Grijkoort
Geert De Bou (voorzitter Raad van Bestuur VZW Grijkoort): de Raad van Bestuur van VZW Grijkoort zal de
oprichting van de coöperatie moeten goedkeuren.
Sandra Derreumaux (algemeen directeur VZW Grijkoort, lid van de Raad van Bestuur VZW Grijkoort): stuurt de
projectverantwoordelijke aan, volgt het project op, inhoudelijke feedback.
Stijn Delabie (projectverantwoordelijke): uitvoerder van het onderzoek en auteur van de blauwdruk. Vertrouwd
met de sterktes en knelpunten van de werkvorm van de sociale kruidenier.
Bart Lacouf: (coördinator boekhouding VZW Grijkoort): inhoudelijke feedback op vlak van begroting en
financiering.
Binnen de eigen organisatie zijn de sociale kruideniers een buitenbeentje. Alle activiteiten van VZW Grijkoort
hebben op zijn minst het potentieel om eigen opbrengsten te genereren en grotendeels zelfbedruipend te zijn.
Dat is met de sociale kruideniers in hun huidige vorm totaal niet het geval: ze zijn volledig afhankelijk van
(tekortschietende) lokale cofinanciering of middelen vanuit de eigen organisatie.
Daarnaast bevindt VZW Grijkoort zich in een periode van herstructurering. Gezien de verminderende
subsidiestromen, is zij genoodzaakt een meer economische logica op te nemen. Ook dringt binnen het kader
van de meerjarenstrategie zich de vraag op welke activiteiten er in de toekomst moeten worden behouden,
afgestoten of net ontwikkeld. Het is een behendigheidsoefening tussen saneren, consolideren en innovatie.
4.1.2 Koepelorganisaties sociale kruideniers
VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen (koepelorganisatie sociale kruideniers Vlaanderen): in kaart brengen
behoeften sociale kruideniers en inhoudelijke feedback project.
ASBL Fédération des Services Sociaux (koepelorganisatie van onder meer sociale kruideniers in Brussel en
Wallonië): in kaart brengen behoeften sociale kruideniers en inhoudelijke feedback project.
De leden van de koepelorganisaties van sociale kruideniers in België formuleren dezelfde problemen die VZW
Grijkoort met haar sociale kruideniers ondervindt. Daarnaast geven zij de behoefte te kennen aan meer
onderlinge samenwerking, vooral op vlak van aankopen. Er is in Vlaanderen reeds een poging ondernomen om
gestalte te geven aan een aankoopcentrale, maar die was qua structuur te vrijblijvend, te duur, genereerde te
weinig tot geen opbrengsten en moest finaal zijn activiteiten staken. In Franstalig België willen ze een
gelijkaardig initiatief ontwikkelen.
4.1.3 Lokale besturen
Stad Ronse, OCMW Ronse, OCMW Oudenaarde: lokale besturen waarmee VZW Grijkoort een concrete
samenwerkingsovereenkomst voor een sociale kruidenier heeft.
OCMW’s van Geraardsbergen, Zottegem, Kluisbergen, Zwalm en Sint–Lievens–Houtem: lokale besturen die een
engagementsverklaring hebben afgeleverd, waarin ze hun sterke interesse te kennen geven om een
sociale/solidaire kruidenier binnen hun grondgebied op te starten.
19
De sociale kruideniers in Ronse en Oudenaarde kwamen er op uitdrukkelijke vraag van de lokale besturen. Zij
nemen naar verhouding hun financiële verantwoordelijkheid op. Toch is de subsidiëring globaal genomen
onvoldoende. Reden is het uitblijven van een structurele subsidiëring vanwege de bevoogdende overheden.
4.1.4 Experten
Febecoop Adviesbureau (adviesbureau opstart coöperaties): procesbegeleiding, onder meer uittekenen
businessplan en corporate governance.
Serr–Resoc Zuid–Oost–Vlaanderen (Streekoverleg Vlaamse Ardennen): opvolgen proces, interlokaal overleg
lokale besturen.
RWO (Regionaal Welzijnsoverleg): opvolgen proces, interlokaal overleg lokaal welzijnswerk.
4.1.5 Overlegorganen
Stuurgroep (vertegenwoordigers diverse stakeholders uit het welzijnswerk, middenveld, interlokale
overlegplatforms…): opvolgen project, inhoudelijke feedback.
Opvolgingsvergadering (intern overleg binnen VZW Grijkoort): opvolgen project, inhoudelijke feedback.
4.2 Analyse van de stakeholders
4.2.1 De doelgroep
Dit zijn de klanten-gebruikers die bereikt worden via de aangesloten initiatieven: mensen in armoede,
kwetsbare gezinnen, mindermobielen, senioren of klanten die met hen solidair zijn. Zij zijn de leden van de
algemene vergadering van de coöperatie en de werkelijke eigenaars ervan. De baten voor hen zijn duidelijk:
een verbeterde toegang tot kwaliteitsvolle basisproducten, ter facilitering van een gezonde levensstijl.
4.2.2 VZW Grijkoort
Lagere kostenlast
De coöperatieve structuur is voor VZW Grijkoort een noodzaak opdat zij de vruchten zou kunnen plukken van
een verbeterd aankoopbeleid. De lokale overheden waarmee wordt samengewerkt, betalen aan VZW Grijkoort
koopkrachtondersteunende kortingen voor hun cliënten op basis van de gefactureerde aankoopprijs van
producten. Dit maakt dat er voor VZW Grijkoort, buiten inhoudelijke argumenten, eigenlijk geen economische
incentives zijn om betere aankoopprijzen te bedingen. Door een tussenliggende coöperatieve structuur in het
leven te roepen, kan een deel van de gewonnen marge binnen de werking blijven en verlaagt de kostenlast.
Wegwerken verliezen
Daarnaast stelt een tussenliggende coöperatieve structuur VZW Grijkoort in staat om flexibel producten te
verschuiven tussen de verschillende vestigingen. Omdat de facturen van de aangekochte producten voor de
afrekeningen aan de lokale besturen binnen de afzonderlijke boekhoudingen van de vestigingen één op één
moeten overeenstemmen met de verkochte producten, is dit uitgesloten: wat door een vestiging wordt
aangekocht, moet ook door die vestiging worden verkocht. Binnen het voorgestelde systeem van aankopen,
kunnen producten naar de tussenliggende coöperatieve structuur terugkeren en van daaruit naar een andere
vestiging gaan. Op die manier kunnen verliezen worden tegengegaan, à fortiori voor producten met een
beperkte houdbaarheidsdatum zoals verse producten en groenten en fruit. Dit zijn bij uitstek de producten die,
20
gezien de doelstellingen op vlak van gezondheid van de sociale kruideniers, een belangrijke meerwaarde
bieden.
Juridische zekerheid
Om de positie van VZW Grijkoort tegenover de coöperatie af te lijnen, is het nuttig om een onderscheid te
maken tussen de inhoudelijke en praktische werking en het (pseudo–) commerciële luik. VZW Grijkoort blijft de
sociale tewerkstelling voor het project organiseren en is verantwoordelijk voor het bewaken van de sociale
doelstellingen. Dit past ook binnen de meerjarenovereenkomsten die met de participerende lokale besturen
zijn vastgelegd en waarvoor VZW Grijkoort subsidies ontvangt.
Het commerciële luik is voor rekening van de coöperatie. Zij verricht de aankopen en ontvangt de inkomsten
van de verkoopactiviteiten. De verhandelde producten blijven eigendom van de coöperatie, dus van de klanten.
Door de coöperatieve entiteit op te starten, vergewist VZW Grijkoort zich ervan geen activiteiten op zich te
nemen, die op juridisch vlak buiten het nauwe kader van een VZW vallen. Zij blijft ook trouw aan haar core
business, zoals beschreven in haar statuten. Hetzelfde geldt voor de positie van VZW Grijkoort tegenover de
lokale en andere subsidiërende overheden.
Integreren aanbod dienstverlening
Momenteel biedt VZW Grijkoort aan particulieren onafhankelijk van elkaar verschillende soorten diensten aan:
traiteurdienst, strijkdienst, groenonderhoud, renovatie, sociaal restaurant en de sociale kruideniers. Tussen
deze activiteiten bestaat, op het delen van de overheadkosten na, geen synergie. Sommige diensten kunnen
echter ook op activiteitsniveau aan elkaar gekoppeld worden en gemeenschappelijke kosten delen. Het
verbinden van de boodschappendienst/sociale kruidenier aan de traiteurdienst is een dergelijke mogelijkheid.
Maar ook een koppeling aan de strijkdienst zou, zeker voor de groep ‘vervoersarmoede’, een meerwaarde
betekenen. Door diensten aan elkaar te koppelen, wisselen zij bovendien automatisch klanten uit.
Verbeteren aanbod sociale tewerkstelling
Het praktisch uitvoeren van het project levert interessante sociale tewerkstellingsplaatsen op. VZW Grijkoort
streeft naar het doorstromen van de doelgroepmedewerkers naar het reguliere arbeidscircuit. Binnen de
verkoop en distributie bestaan heel wat laagdrempelige arbeidsplaatsen, waarbij dit project trajectgewijs
gemakkelijk aansluiting vindt.
4.2.3 De aangesloten initiatieven
Er staat in principe geen limiet op het aantal aangesloten initiatieven. Wel moeten zij de missie en visie van de
coöperatie onderschrijven en kunnen aantonen dat zij werk maken van de participatieve structuren die de
basis van de coöperatie vormen. Een eerste groep initiatieven zijn de leden van de koepelorganisaties van
sociale kruideniers: VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen, waaronder ook VZW Grijkoort, en ASBL Fédération
des Services Sociaux.
De aangesloten initiatieven kunnen aan de coöperatie een vergoeding vragen voor kosten die zij moeten
maken voor het verkopen van de producten van de coöperatie.
Gemaakte kosten in functie van de werking van de coöperatie kunnen worden vergoed.
21
4.3 Corporate Governance
4.3.1 Algemene Vergadering
De stemgerechtigde leden van de Algemene Vergadering bestaan uit twee groepen. Enerzijds zijn er de
klanten-gebruikers, anderzijds de stichtende leden. Beide categorieën hebben één gelijkwaardig
aandelenpakket en houden elkaar qua stemrecht in evenwicht.
De klanten-gebruikers zijn de klanten van de aangesloten initiatieven. Deze laatste zijn ertoe gebonden om
binnen hun werking voor de leden participatieve structuren op te zetten en te onderhouden. Van daaruit
dragen zij aan de Raad van Bestuur de ledenlijsten voor het vennootschapsregister voor.
De stichtende leden zijn natuurlijke personen, al dan niet uit de koepelorganisaties van de sociale kruideniers.
Hier wordt dezelfde logica gevolgd die binnen de koepelorganisaties geldt. Ook daar zijn de sociale kruideniers
in de bestuursorganen vertegenwoordigd door de verantwoordelijken voor de sociale kruideniers van de
diverse inrichtende organisaties: het ACW, Bond Zonder Naam, VZW Teledienst, VZW Samenlevingsopbouw,
VZW SIVI, VZW Grijkoort-Begeleid Werk… Dit heeft als grote voordeel dat de beslissingsstructuur maximaal
aansluit bij de dynamiek uit en realiteit van het werkveld.
Anderzijds voorzien de statuten in de mogelijk van een adviesgroep die bestaat uit leden van de Raad Van
Bestuur en directies van de diverse inrichtende organisaties van de aangesloten initiatieven. Zij verlenen de
Algemene Vergadering en Raad Van Bestuur advies. Dat is niet bindend, maar geniet – gezien de relatie met de
stichtende leden van de Algemene Vergadering en de klanten-gebruikers – wel een natuurlijk gezag.
De stichtende leden hebben een stemrecht van 50 % + 1 om leden van de Raad van bestuur aan te duiden. Dit
maakt dat zij altijd een meerderheid van de leden van de Raad Van Bestuur kunnen benoemen. De klantengebruikers hebben het recht om 50 % - 1 van de leden van de raad van bestuur aan te duiden. De stichtende
leden dragen de eerste jaren de oprichtersverantwoordelijkheid. Deze verdeling garandeert dat de Raad Van
Bestuur geen beslissingen neemt die hen mogelijk nadeel kunnen bezorgen. Mits hun goedkeuring kan de
Algemene Vergadering later beslissen hun meerderheidspositie in te krimpen of zelfs af te schaffen.
Participatie van de klanten-gebruikers wordt in de eerste plaats binnen de werking van de aangesloten
initiatieven georganiseerd: zo dicht mogelijk bij de klant. De bevoegdheden van de algemene vergadering
beperken zich dan ook tot het strikt wettelijk verplichte:
1. Benoemen bestuurders; 2. Benoemen commissaris, bepalen bezoldiging en afzetten om wettige reden; 3.
Goedkeuren jaarrekening; 4. Verlenen kwijting bestuurders; 5. Wijzigen statuten; 6. Benoemen controlerende
vennoten.
De Algemene Vergadering komt jaarlijks samen.
4.3.2 Raad van Bestuur
De vertegenwoordigers van de aangesloten initiatieven vormen – zoals gesteld – de eerste wervingspoel voor
de leden van de Raad van Bestuur. Omdat de diversiteit aan competenties een voorwaarde is voor een goed
werkende Raad van Bestuur, kunnen echter ook externe bestuurders, dus niet-vennoten, deel uitmaken van de
Raad van Bestuur. Het aantal leden van de Raad van Bestuur bestaat uit minimum 6 en maximum 12 leden.
Bevoegdheden: 1. Verantwoording tegenover de Algemene Vergadering; 2. Goedkeuring toetreden van
vennoten tot de Algemene Vergadering 3. Bepalen grote strategische krachtlijnen (missie, visie, lange
termijndoelstellingen); 4. Aanstellen Dagelijks Bestuur; 5. Goedkeuren budgetten; 6. Resultatenanalyse; 7.
22
Audit en controle Dagelijks Bestuur; 8. Opvolgen financieel beheer en investeringsbeleid en 9. Evaluatie
Dagelijks Bestuur.
Doordat de Raad Van Bestuur over het toetreden van vennoten tot de Algemene Vergadering beslist, kunnen
de aangesloten initiatieven een evenredige verdeling van het aantal stemmen van hun klanten-gebruikers op
de Algemene Vergadering bewerkstelligen.
De Raad Van Bestuur komt minimaal tweemaandelijks samen en wanneer dat nodig blijkt.
4.3.3 Dagelijks bestuur
De Raad Van Bestuur zal een afgevaardigd bestuurder aanduiden. De projectleiding ligt in handen van een
medewerker, die ervaring heeft met de sector, de specifieke dienstverlening en ondernemerschap volgens
mvo–principes.
4.3.4 Vennotenmanagement
Het vennotenmanagement is de verantwoordelijkheid van de afgevaardigd bestuurder, onder toezicht van de
Raad van Bestuur. Een aantal checklists en formats, onder meer opgesteld door Febecoop Adviesbureau, zullen
hierbij helpen.
4.4 Marketing en communicatie
4.4.1 Afbakening markt
De beoogde markt is louter privaat. Het zijn allen natuurlijke personen die tot de in de statuten beschreven
doelgroep behoren. Wel worden zij bediend via de aangesloten initiatieven. Die plaatsen in naam van hun
klanten de bestellingen bij de coöperatie en handelen de afrekeningen af. Zij behouden de volledige autonomie
om, binnen het kader van de missie en visie van de coöperatie, eigen klemtonen te leggen en extra
inspanningen te doen.
4.4.2 Marktfalen groep ‘koopkrachtondersteuning’
Marktfalen
De groep ‘koopkrachtondersteuning’ heeft een tekort aan middelen om zich via de reguliere markt van
producten te voorzien, die hen in staat stellen een gezond leven te leiden. Er is sprake van een duidelijke,
objectiveerbare vraag, maar de markt slaagt er niet of onvoldoende in daar een gepast aanbod tegenover te
plaatsen.
Toegevoegde waarde
Door via de sociale kruideniers gericht koopkrachtondersteunende kortingen toe te kennen, slaagt deze groep
er beter in een gezond leven te leiden. Daarnaast zorgt ook het systeem van groepsaankopen voor gunstiger
prijzen en dus meer koopkracht. Dit wordt nog eens versterkt door enkel die producten aan te bieden, die
kwalitatief gezien in orde zijn, maar een zo laag mogelijke prijs hebben. Meestal gaat het om producten
waaraan weinig tot geen kosten op vlak van reclame en verpakking zijn verbonden. Binnen diezelfde
redenering wordt gekozen voor seizoens- en lokaal gekweekte groenten en fruit, of producten die via de
veilingen moeilijk afzet vinden omdat ze qua uitzicht minimale gebreken vertonen.
23
Andere spelers
De voornaamste andere spelers op de markt zijn de klassieke voedselbedelingen. Zij verdelen over het
algemeen de gratis producten van de Voedselbanken en de Europese Unie, desgevallend aangevuld met
aangekochte producten. Sociale kruideniers doen vaak diezelfde activiteiten, maar vertrekken vanuit een
uitgesproken emancipatorische opzet. In die zin geven zij er de voorkeur aan om producten aan verlaagde
prijzen te verdelen, in de plaats van gratis. Bovendien ontstaat zo een ruimer en meer volledig basisaanbod, dat
beter overeenstemt met de doelstellingen op vlak van een gezonde levensstijl. Een ander verschil is dat de
doelgroep in een echte winkel wordt ontvangen, waar zij vrij, als gewone klanten producten kiezen.
4.4.3 Marktfalen groep ‘vervoersarmoede’
Marktfalen
De groep ‘vervoersarmoede’ slaagt er om mobiliteitsredenen niet in zich van een gepast aanbod producten te
voorzien om een gezond leven te kunnen leiden. Hier bestaat een duidelijke vraag en een gepast aanbod,
alleen ontmoeten beiden elkaar onvoldoende.
Toegevoegde waarde
Door een boodschappendienst als sociaal tewerkstellingsproject uit te bouwen en te koppelen aan bestaande
initiatieven, ontstaat een relatief goedkope dienst. Daarnaast vervult de beoogde boodschappendienst een
antenne/vindplaatsfunctie voor het lokaal aanwezige welzijnswerk en ondersteunt het de mantelzorg omheen
de klant.
Andere spelers
Vaak doen familie, vrienden of buren de boodschappen van mindermobielen. Maar hun draagkracht is meestal
niet toereikend, om betrokkenen voldoende frequent te voorzien van verse producten, opdat een gezonde
levensstijl effectief zou worden gefaciliteerd. Daarnaast is sociaal contact een zeer waardevol aspect aan
mantelzorg. In dat opzicht is het een gemiste kans wanneer het buitenshuis, weg van de betrokkenen
plaatsvindt. Door gebruik te maken van de diensten die via de coöperatie mogelijk worden gemaakt, komt
meer tijd en energie vrij voor andere taken, dichtbij de betrokkenen.
Er bestaan thuisleveringsdiensten van grote supermarktketens, maar die zijn duur, zowel voor het leveren aan
huis, als voor de producten. Zij kennen dan ook maar een beperkt succes bij de groep ‘vervoersarmoede’.
Commerciële thuisleveringsdiensten richten zich vooral op zakenklanten en gegoede particulieren,
bijvoorbeeld tweeverdieners met weinig tijd.
Daarnaast bestaan binnen het welzijnswerk of via dienstenchequebedrijven systemen van thuiszorg. Eén van
de mogelijke taken is assistentie bij het halen van boodschappen. Maar ook dit systeem is duur. Dergelijke
dienstverlening wordt beter ingezet op werk binnenshuis, zoals onderhoud, hulp bij de persoonlijke verzorging
of de was en strijk.
Tot slot heb je systemen waarbij bijvoorbeeld een OCMW een shuttledienst inlast voor mindermobielen. Ook
dit systeem is duur. Naast een behoorlijke investeringskost, moet de dagdagelijkse werking quasi netto door de
inrichter ervan worden betaald. Bovendien ligt ook met een dergelijk systeem de haalbare frequentie te laag
om een gezonde levensstijl effectief te faciliteren.
24
4.4.4 Marketingmix
Product



Een basisaanbod droge en verse voeding, onderhouds– en verzorgingsproducten
De klemtoon ligt op het onderhouden van een gezonde levensstijl
Vanuit emancipatorische invalshoek: verhogen zelfredzaamheid klanten


De basisprijs is marktconform (vergelijkingspunt Collect&Go Colruyt)
Koopkrachtondersteunende tussenkomsten voor de groep ‘koopkrachtondersteuning’ (te bepalen
door de aangesloten initiatieven)
Een vergoeding van 3 euro voor het leveren aan huis voor de groep ‘vervoersarmoede’. Dit is
noodzakelijk om klanten ertoe aan te zetten hun aankopen te bundelen.
Bij de sociale kruidenier wordt rechtstreeks afgerekend, de boodschappendienst kan aanhaken bij het
bestaande systeem van domiciliëring van de traiteurdienst in Ronse. Dit systeem kan verder uitgebreid
worden naar het LDC De Vesting in Oudenaarde.
Prijs


Plaats





Sociale kruidenier Kaboes, A.L. Vanhovestraat 43A, 9600, Ronse
Traiteurdienst De Pepermolen, Peperstraat 8, 9600, Ronse
Sociale kruidenier De Kaba, Sint–Walburgastraat 9, 9700 Oudenaarde
Lokaal Dienstencentrum De Vesting, Meerspoort 30, 9700 Oudenaarde
De aangesloten initiatieven verspreid over België
Promotie


Sociale kruideniers: via toeleiders, website en drukwerk OCMW’s en stad, regionale pers
Boodschappendienst: via traiteurdienst VZW Grijkoort en LDC De Vesting, website en drukwerk
OCMW’s, folder, regionale pers, face2face
4.4.5 Communicatie
Klanten–gebruikers
De meerwaarde is duidelijk te communiceren:




Wie het moeilijk heeft om zelf boodschappen te doen, kan deze voor een kleine vergoeding laten
bezorgen.
Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl en het bevorderen van zelfredzaamheid.
De winkel is eigendom van de klant zelf: hij wordt actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te
denken.
Door groepsaankopen blijven de prijzen laag en de producten slim uitgekozen.
Periodiek vinden campagnes plaats: rond ondervoeding bij senioren, over een gezonde levensstijl, over
seizoensproducten, budgetkoken... Dit zijn telkens aanknopingspunten om het eigen aanbod aan te prijzen en
de nodige publiciteit op gang te brengen.
25
Aangesloten initiatieven
Een eerste groep aan te sluiten initiatieven zijn de sociale kruideniers verbonden aan de koepelorganisaties
VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen en ASLB Fédération des Services Sociaux.
De meerwaarde van de coöperatie:








De gepaste juridische entiteit voor de beoogde activiteiten.
Door groepsaankopen zijn de prijzen zo laag mogelijk en de producten slim uitgekozen. Een sterkere
marktpositie.
Verminderen van de workload, een efficiëntere, meer professionele organisatie, meer tijd en energie
voor de inhoudelijke werking.
Wegwerken verliezen, een lagere kostenlast.
Medezeggenschap via de Raad van Bestuur en de zelf te onderhouden participatieve structuren.
Het automatisch uitwisselen van commerciële know how via de webshop.
Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl en het bevorderen van zelfredzaamheid.
Een structureel verankerd emancipatorisch model: de winkel is eigendom van de klant zelf, hij wordt
actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te denken.
De bredere samenleving
De meerwaarde van de coöperatie:









Tegengaan van (de gevolgen van) armoede, binnen een holistische benadering.
Een antenne/vindplaatsfunctie voor het welzijnswerk.
Wie het moeilijk heeft om zelf boodschappen te doen, kan deze voor een kleine vergoeding laten
bezorgen.
Wie een tekort aan koopkracht heeft, wordt op een slimme, voor de maatschappij kostenloze manier
ondersteund.
Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl.
De coöperatie en de bij de coöperatie aangesloten initiatieven bevorderen de zelfredzaamheid van
kwetsbare of potentieel kwetsbare personen en gezinnen. Dit heeft naast een curatief, ook een
preventief effect. De coöperatie vermindert voor de maatschappij latere kosten of stelt ze uit.
De winkel is eigendom van de klant zelf: hij wordt actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te
denken.
Solidariteit tussen de groep ‘koopkrachtondersteuning’ en de groep ‘vervoersarmoede’.
Ondersteuning van mantelzorg.
4.5 HRM
De voornaamste spilfunctie is een ‘projectverantwoordelijke aankopen’. Hij zal samen met de
‘projectverantwoordelijke sociale kruideniers’, minimaal vier sociaal tewerkgestelden, art 60 §7 aansturen. Zij
zullen tewerkgesteld worden binnen de boodschappendienst en de sociale kruideniers.
Afhankelijk van de evolutie van de gegenereerde inkomsten kunnen in de toekomst ook andere statuten van
sociale tewerkstelling aan bod komen, zoals Sine of Web–plus.
26
Functieomschrijving van de projectverantwoordelijke:








Uitwerken en uitbouwen van een aankoop– en distributiecentrale voor sociale kruideniers en
boodschappendienst.
Aansturen twee sociaal tewerkgestelden.
Opbouwen van een professionele vertrouwensrelatie met leveranciers en het onderhouden van de
contacten.
Onderhandelen over de aankoopvoorwaarden, rekening houdende met prijzen, kwaliteit en
levertermijnen.
Waarborgen van de tijdige leveringen van de producten.
Implementeren van een systeem voor de voorraadopvolging.
Registreren van alle gegevens rond bestellingen en dagelijks opvolgen van de aankoopcyclus.
Onderhouden van de webshop.
Profiel:








In het bezit van een bachelor of master diploma.
Minstens 5 jaar ervaring in een gelijkaardige functie.
Autonoom kunnen werken, een echte multitasker.
Goede kennis Officepakket.
Gestructureerd werken en kunnen leggen prioriteiten.
Stressbestendig, communicatief en flexibel ingesteld.
Proactief, nemen en implementeren initiatieven.
Voeling met de sociale sector.
Verloning:



Volgens de geldende barema’s op basis van nuttige ervaring, maximaal 54.000 euro bruto per jaar.
GSM, labtop en maaltijdcheques.
Woon–werkvergoeding, verplaatsingsvergoeding.
4.6 Financieel plan
De resultatenrekening en de beginbalans van de coöperatie zijn in bijlage toegevoegd. Om ze volledig te
kunnen interpreteren is het echter nodig om te vertrekken vanuit de globale opzet van de coöperatie. Dit staat
toe om de achterliggende redenering op financieel en juridisch vlak verder te verduidelijken. Wat daarna volgt,
is een puntsgewijze bespreking van de resultatenrekening en de beginbalans. Buiten dat kader zijn nog
groeiperspectieven en verdere duiding toegevoegd. Deze staan in een kleinere lettergrootte en cursief
weergegeven.
4.6.1 Globale opzet
De coöperatie verricht groepsaankopen om zo gunstig mogelijke aankoopprijzen te bedingen voor de klantengebruikers.
Vaste korf producten
Er moeten twee belangrijke randvoorwaarden vervuld zijn, opdat de coöperatie die doelstelling kan behalen.
Ten eerste moet met een maximaal aantal klanten-gebruikers en aangesloten initiatieven een vaste korf
producten worden bepaald. Want hoe groter het afzetvolume per product, hoe gunstiger de te bedingen
27
aankoopprijzen. Ten tweede is het belangrijk dat de aangesloten initiatieven daadwerkelijk de hele,
afgesproken korf producten aan de klanten-gebruikers aanbieden. Zij mogen de coöperatie niet met
zelfgekochte, gelijkaardige producten beconcurreren. De afzetmogelijkheden van de coöperatie moeten
gegarandeerd zijn.
Opbrengsten genereren via referentieprijs
De groepsaankopen via de coöperatie, leiden tot gunstiger aankoopprijzen. Die kunnen rechtstreeks ten gunste
van de klanten- gebruikers komen, maar er kunnen ook inkomsten uit gewonnen worden, zowel voor de
aangesloten initiatieven, als voor de coöperatie zelf.
Om deze inkomsten te berekenen, wordt per product de marktprijs bepaald. Daartoe neemt deze blauwdruk
de prijs per product van de dienst Collect & Go van Colruyt als referentie. Je kan er je boodschappen online
ingeven en deze vervolgens in een winkel van Colruyt afhalen. Er zijn verschillende redenen waarom Collect &
Go als referentie wordt genomen. Ten eerste bestaan er schommelende prijsverschillen tussen de
verschillende winkels van Colruyt. De prijzen van Collect & Go zijn daarentegen voor het hele land geldig en
stabieler. Daarnaast komt Colruyt onderzoek na onderzoek naar voren als de goedkoopste op de markt. Tot
slot zijn de prijzen van Collect & Go online te raadplegen, wat noodzakelijk is om op een efficiënte manier
prijzen te kunnen vergelijken.
Concreet werd de oefening (zie bijlage) gemaakt voor een honderdtal basisproducten die de sociale kruideniers
gemiddeld genomen allemaal aankopen, gerekend aan een omzet van ongeveer 60.000 euro. Dit leverde
volgend resultaat op:
Verkoop
Aantal producten
99
Omzet
59139,50
Gewonnen
marge
(opbrengst)
12738,15
%
21,54
Dus door het verschil te maken tussen de referentieprijzen van Collect en Go en de prijzen die met
groepsaankopen via de coöperatie worden bedongen, kom je voor een omzet van (afgerond) 60.000 euro, op
een opbrengst van (afgerond) 12.000 euro of 20 %.
Evenredige verdeling opbrengsten
Zoals gesteld kan de gewonnen marge op de aankopen ten gunste van de klanten-gebruikers komen, de
aangesloten initiatieven en de coöperatie. Dit is een moeilijke evenwichtsoefening, waarbij deze blauwdruk
één weloverwogen model volledig uitwerkt. Uiteraard bestaan er nog andere pistes, of kunnen er aanpassingen
aan het voorgestelde model gebeuren.
Klanten-gebruikers
Deze blauwdruk stelt voor om de gewonnen marge onmiddellijk te halveren, zodat dit gedeelte rechtstreeks
ten gunste van de klanten- gebruikers komt. Daarnaast houdt deze halvering een correctie in. De prijzen van
Collect & Go liggen gemiddeld genomen iets hoger dan de prijzen die de verschillende sociale kruideniers voor
hun klanten bij Colruyt betalen. Daarnaast gaat het veelal om weliswaar ‘gelijkwaardige’, maar nog steeds
‘andere’ producten. Dit levert volgend resultaat op:
28
Verkoop
Aantal producten
99
Omzet
59139,50
Gewonnen
marge
(opbrengst)
12738,15
Correctie
Gewonnen
marge
(opbrengst)
6369,08
Correctie
% %
21,54
Aangesloten initiatieven
De coöperatie is eigendom van de kanten- gebruikers. Dit is noodzakelijk, ten eerste omdat zuivere
handelactiviteiten, met het oog op economische voordelen voor de leden, niet onder de juridische entiteit van
een VZW kunnen vallen, bij uitbreiding ook niet binnen een samenwerking tussen VZW’s.
ART.1 van de VZW-wet: […] De vereniging mag geen rechtstreekse patrimoniale voordelen aan haar leden verschaffen. Zij kan via duidelijk
in de statuten aangegeven activiteiten inkomsten verwerven, maar deze inkomsten moeten besteed worden aan de werking van de
vereniging of aan het doel dat de vereniging nastreeft.
Daarnaast kan een CVBA-SO ook andere aangesloten initiatieven bereiken, met een veel gunstiger
kostenstructuur dan sociale kruideniers. Dit is voor de rendabiliteit van de coöperatie aangewezen, zo niet een
noodzaak. Hiertoe werkt deze blauwdruk concreet het voorbeeld van een boodschappendienst binnen de
sociale economie uit.
Doordat de aangesloten initiatieven geen vennoot van de coöperatie zijn, kunnen zij geen aanspraak maken op
restorno’s. Dit is het overschot op de opbrengsten van de handelsactiviteiten, die binnen een coöperatie aan
de vennoten wordt teruggestort. Wat wel mogelijk is, is het betalen van huurgeld of het vergoeden van
gemaakte kosten.
Deze blauwdruk werkt deze laatste mogelijkheid uit. Dit is gemakkelijk te verantwoorden. De aangesloten
initiatieven stellen aan de coöperatie winkelruimte te beschikking om haar producten te kunnen verkopen. De
aangesloten initiatieven betalen hiertoe de infrastructuur, EGW, huurgeld of eigenaarskosten en personeel.
Het gaat om werkelijk gemaakte kosten. Deze kunnen dus ook vergoed worden.
Als bedoeld bijeffect, doet deze onkostenvergoeding dwingende verplichtingen ontstaan tussen de aangesloten
initiatieven en de coöperatie. Wanneer de coöperatie betaalt voor de ter beschikking gestelde winkelruimte,
kan er geen discussie bestaan over de aanspraken die zij op deze winkelruimte maakt. Dit haalt de
vrijblijvendheid uit de samenwerking en garandeert de afzetmogelijkheden van de coöperatie.
In de resultatenrekening wordt als onkostenvergoeding per aangesloten initiatief 3 % van de gepresteerde
omzet ingebracht. De aangesloten initiatieven bepalen uiteraard zelf wat ze met dit bedrag doen. Zij kunnen
het bijvoorbeeld ook ten gunste laten komen van de klanten-gebruikers.
CVBA-SO Gezond Leven
De doelstelling voor de coöperatie is een zo licht mogelijke, zelfbedruipende kostenstructuur: zij moet zichzelf
kunnen bekostigen met een zo klein mogelijk deel van de op de aankopen gewonnen marge. Deze blauwdruk
stelt 7 % voor. Maar de ambitie is om deze terug te kunnen brengen tot 5 %. In dat scenario zouden de
aangesloten initiatieven eveneens 5 %, in de plaats van 3 % ontvangen.
Deze doelstellingen hebben rechtstreeks invloed op de afbakening van de activiteiten van de coöperatie. Het
organiseren van groepsaankopen via aankoopcentrales ‘met een leveringsdienst’ vraagt enkel loonkosten,
beperkte werkingsmiddelen en heel beperkte investeringen. Deze situatie verandert grondig wanneer de
coöperatie zou besluiten om ook zelf producten te leveren of met een stock te werken. Dit verhoogt over het
10,77
29
algemeen de risico’s en vraagt respectievelijk om substantiële investeringen of zet een substantiële
hoeveelheden kapitaal vast. Wel kan de coöperatie dergelijke vormen van samenwerking tussen de
verschillende aangesloten instellingen helpen faciliteren. Maar dit moet buiten de financiële structuur van de
coöperatie gehouden worden.
4.6.2 Investeringen
Sociale kruideniers VZW Grijkoort
De twee sociale kruideniers van VZW Grijkoort zijn bestaande initiatieven. Zij vragen in eerste instantie geen
investeringen vanuit de coöperatieve.
Wel kan het, met het oog op een efficiëntere werking van de coöperatie, aangewezen zijn om naar de toekomst toe te investeren in een
verbeterd stockbeheer en klantenadministratie. Meteen komt zo een standaard systeem tot stand, dat ingezet kan worden om de
uitbreiding van het aantal aangesloten initiatieven praktisch te faciliteren. Doel hierbij is om de toelevering van de producten zoveel
mogelijk te automatiseren en door efficiënt samen te werken, de workload te reduceren.
Boodschappendienst VZW Grijkoort
De boodschappendienst is een nieuwe activiteit en vraagt om investeringen. Wel kan de boodschappendienst
in de opstartfase maximaal aansluiten bij de bestaande activiteiten van VZW Grijkoort. Concreet zijn dit de
sociale kruideniers (stockruimte en –beheerssysteem) en de traiteurdienst (wagenpark, systeem afrekening).
Toch zijn deze investeringen voor de opstart onvermijdelijk: bakken voor het transport en het verzamelen van
aankopen voor de klant, catalogus, bestelformulieren en promotiemateriaal.
Voor de verdere uitbouw van de boodschappendienst en het uitbreiden van het aantal klanten, kan het aankopen van een eigen
bestelwagen en het uitbreiden van de stockinfrastructuur wel onafwendbaar blijken.
Uitbreiding aangesloten initiatieven: aankoopcentrale
In een eerste fase vraagt de coöperatie geen bijzondere investeringen. Zij verhoogt de graad van samenwerking
tussen de aangesloten initiatieven en maakt gebruik van wat er qua infrastructuur aanwezig is. Het
voornaamste hulpmiddel, de webshop, is gratis. Aankopen van producten wordt voorts – met het oog op
betere prijsvoorwaarden – centraal, vanuit de coöperatieve gecoördineerd, maar maakt voor de concrete
distributie ervan gebruik van de dienstverlening van commerciële aankoopcentrales.
De enige investering die zich hier opdringt is een labtop voor de coördinator/aankoper.
Een eerste stap verder is het investeren in een verbeterd stockbeheer en klantenadministratie. Dit is hetzelfde systeem dat als investering
voor de sociale kruideniers van VZW Grijkoort werd voorgesteld. Doel-opnieuw- is om de toelevering van de producten zoveel mogelijk te
automatiseren en door efficiënt samen te werken, de workload voor elk aangesloten initiatief te reduceren. Binnen een ideaal
toekomstperspectief, hoeft een aangesloten initiatief een minimaal aantal uren VTE personeelsinzet te besteden aan het winkelgebeuren.
Zo kan zij zich quasi volledig richten op haar inhoudelijke werking en het opzetten en onderhouden van de in de statuten van de coöperatie
omschreven participatieve structuren.
Een stap verder in het uitbouwen van de coöperatie is het ontwikkelen van een eigen distributiesysteem. Dit opent de mogelijkheid om
hoger in de distributieketen aankopen te verrichten, tegen nog gunstiger voorwaarden, bijvoorbeeld rechtstreeks bij producenten. Maar dit
vergt investeringen in een grote, aangepaste bestelwagen en stockinfrastructuur. Ook moet de draagkracht van de coöperatieve deze stap
aankunnen.
4.6.3 Omzet
Sociale kruideniers VZW Grijkoort
30
De sociale kruideniers van Grijkoort zullen in hun hele productgamma door de coöperatie worden voorzien.
Voor Kaboes in Ronse is 50.000 euro ingebracht, voor De Kaba in Oudenaarde 25.000 euro. Beide getallen zijn
doelbewust te laag ingeschat.
Boodschappendienst VZW Grijkoort
Het aantal klanten van de traiteurdienst ligt momenteel op 50 per week. Wanneer zij per week voor 48 euro
boodschappen verrichten, komt dit op een jaarlijkse omzet van 125.000 euro.
Daarnaast wordt aan de klant een transportvergoeding aangerekend van 3 euro. Dit moet als bedoeld bijeffect
hebben dat de klanten hun boodschappen zoveel mogelijk bundelen. Gerekend aan 50 leveringen per week
komt dit op 7.800 euro per jaar.
Opnieuw vertrekt deze blauwdruk van een minimalistisch scenario, zeker als dit geconfronteerd wordt met de mogelijke
groeiperspectieven van de boodschappendienst:
Uitbreiden klantenbestand door koppeling diensten
Door samen een ruimer aanbod van dienstverlening aan te bieden, versterken de traiteurdienst en de boodschappendienst elkaar. Klanten
zullen via de traiteurdienst de boodschappendienst leren kennen en omgekeerd. Dit zal resulteren in een verhoging van het aantal klanten
en de frequentie waarop zij op de diensten van VZW Grijkoort beroep doen. Hetzelfde effect valt te verwachten, wanneer Grijkoort
bijvoorbeeld ook zijn strijkdienst aan de traiteurdienst en boodschappendienst zou koppelen.
Leveren aan sociaal restaurant de Pepermolen
De coöperatie kan ook leveren aan sociaal restaurant De Pepermolen. Het gaat dan in hoofdzaak om groenten, verse producten en een
beperkt aanbod droge voeding. Deze mogelijke samenwerking is echter niet evident. Een sociaal restaurant heeft andere behoeften dan een
particulier, zowel op vlak van verpakking, frequentie van levering, als productgamma. Een dergelijk scenario is voor beide partijen pas echt
interessant, wanneer er voor verschillende sociale restaurants kan worden gewerkt.
Residentiële ouderenzorg, woonzorgflats, seniorenflats en assistentiewoningen
Ronse telde in 2012 4.574 65-plussers, waaronder 1.447 85- plussers en 392 gerechtigden mantel- en thuiszorg. Tegen 2020 zal het aantal
senioren zijn toegenomen tot 5.008. Door die vergrijzing van de bevolking wordt momenteel heel wat geïnvesteerd in de uitbreiding van
zorgfaciliteiten en huisvesting voor ouderen. Naast de 299 erkende plaatsen voor residentiële ouderenzorg, lopen momenteel drie projecten,
waarbij 100 woonzorgflats (Triamant), 20 seniorenflats (Arta Building) en 34 assistentiewoningen voor senioren (Patrimundo) worden
gerealiseerd. Het is duidelijk dat hier een interessante potentiële markt open ligt. Bijvoorbeeld Triamant heeft al te kennen gegeven
geïnteresseerd te zijn in een lokale partner om binnen hun voorzieningen winkelfaciliteiten aan te kunnen bieden.
OCMW Oudenaarde
Het OCMW van Oudenaarde is vragende partij voor een boodschappendienst voor hun senioren. Het liefste zien ze die gekoppeld aan de
werking van Lokaal Dienstencentrum De Vesting, in combinatie met sociale kruidenier De Kaba. De dienstverlening die binnen De Vesting
wordt georganiseerd bereikt maandelijks tot 3.000 personen, 2/3 daarvan zijn senioren.
Oudenaarde telde in 2012 5.817 65-plussers, waaronder 1.854 85-plussers en 554 gerechtigden mantel- en thuiszorg. Tegen 2020 zal het
aantal senioren zijn toegenomen tot 6.458. Oudenaarde telt 331 erkende plaatsen residentiële ouderenzorg.
Zie punt 2.1.3 voor een overzicht van de cijfergegevens.
Gevangenis Oudenaarde
De gevangenis van Oudenaarde heeft een capaciteit van 132 personen. Zij hebben in samenwerking met Collivery Colruyt een interne
boodschappendienst opgezet. De prijzen van Collivery liggen echter substantieel hoger dan die binnen de winkels van Colruyt. Aangezien
deze laatste binnen de coöperatie als referentieprijs worden gebruikt, zal de coöperatie ook goedkoper producten kunnen leveren,
bovendien binnen een opzet die ook voor de doelgroep een meerwaarde biedt.
Sociale economie
De boodschappendienst kan ook door andere organisaties binnen de sociale economie worden uitgebouwd. Met de CVBA-SO Gezond Leven
beschikken zij meteen over een belangrijke partner om deze doelstelling waar te kunnen maken.
31
Aangesloten initiatieven
De omzet die de sociale kruideniers binnen België via de coöperatie zullen presteren, is ingeschat op 10.000
euro per vestiging. Wanneer beide koepelorganisaties – de Vlaamse en Franstalige – samen bij de coöperatie
aansluiten, brengt dit de gemeenschappelijke omzet op 630.000 euro per jaar.
Ook deze inschatting is minimalistische gehouden. Eens de coöperatie zijn deugdelijkheid heeft bewezen, zal dit bedrag automatisch stijgen.
Bovendien versterkt de coöperatie het fenomeen van de sociale kruideniers. Hun aantal groeit nu al, door een betere ondersteuning zal dit
alleen nog meer toenemen.
4.6.4 Variabele en vaste kosten
Suprastructuur
De loonkost wordt geraamd op 54.000 euro voor een fulltime projectverantwoordelijke. Voor de activiteiten
waar, binnen het bestek van de bijgevoegde resultatenrekening en balans, rekening wordt gehouden, is dit
meer dan strikt genomen noodzakelijk. Maar het is in het belang van de coöperatie om een groeiscenario aan
te kunnen houden, vooral met het oog op het uitbreiden naar meer rendabele initiatieven.
Daarnaast wordt 6.400 euro voorzien als werkingsmiddelen, voor de bekostiging van een externe boekhouder
en voor de afschrijvingen.
Sociale kruideniers VZW Grijkoort
Deze blauwdruk stelt het betalen van een onkostenvergoeding voor aan de aangesloten initiatieven voor het
ter beschikking stellen aan de coöperatie van hun winkelruimte. Voor sociale kruidenier Kaboes in Ronse is de
ingeschatte omzet 50.000 euro per jaar. Dit brengt de onkostenvergoeding a rato van 3 % op 1.500 euro. De
ingeschatte omzet van sociale kruidenier De Kaba in Oudenaarde wordt ingeschat op 25.000 euro. Dit brengt
de onkostenvergoeding op 750 euro per jaar.
Boodschappendienst VZW Grijkoort
De huur van de stockruimte van sociale kruidenier Kaboes in Ronse wordt geraamd op 3.000 euro per jaar.
Daarnaast zijn er kosten verbonden aan bestelformulieren (200 euro), promotiemateriaal (500 euro), de
catalogus (1500 euro) en het transport voor de levering aan klanten (3900 euro). Samengeteld komt dit neer op
9.100 euro per jaar.
De onkostenvergoeding voor de ter beschikking gestelde winkelruimte gebeurt aan hetzelfde rato van de
sociale kruideniers. 3 % van de ingeschatte omzet van 125.000 euro is 3.750 euro per jaar.
Uitbreiding aangesloten initiatieven: aankoopcentrale
De ingeschatte omzet van de sociale kruideniers verbonden aan VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen en ASLB
Fédération des Services Sociaux is 630.000 euro. Dit brengt het de onkostenvergoeding voor de ter beschikking
gestelde winkelruimte a rato van 3 % op 18.900 euro per jaar.
4.6.5 Beginbalans CVBA-SO Gezond Leven
Vast gedeelte kapitaal
Voor de oprichting van een CVBA–SO moet een vast kapitaal van 6.150 euro worden verzameld, dat voor
minimaal 2.500 euro moet worden volstort. Als alle sociale kruideniers – toch een aanzienlijk netwerk –hun
sympathisanten weten te mobiliseren en voldoende werk maken van promotie, ligt de piste van een collecte
32
niet ver weg. 6.150 euro gedeeld door 65 sociale kruideniers, komt op minder dan 100 euro per sociale
kruidenier.
Eigen vermogen
De coöperatie heeft nood aan 69.166,7 euro eigen vermogen om op te kunnen starten. Daartoe vraagt zij aan
de aangesloten initiatieven om een twaalfde van de door hen ingeschatte en middels overeenkomst te
presteren jaaromzet aan de coöperatie over te maken. Dit stelt de aangesloten initiatieven in staat om op te
treden als ‘derde betaler’ voor hun klanten, zodat zij vennoot van de coöperatieve kunnen worden. Hiertoe
stellen zij onderling een overeenkomst op, zodat het bedrag terug naar het aangesloten initiatief gaat, wanneer
een klant de coöperatie verlaat. Het gaat om een renteloze lening waarvan de einddatum gelijkvalt met de
einddatum van het vennootschap van de coöperatie.
4.7 Link met de ICA definitie
De klanten-gebruikers werken via de coöperatie samen om lagere prijzen te bedingen voor kwaliteitsvolle
basisproducten, zodat zij beter in staat worden gesteld om een gezond leven te leiden en hun risico op een
voedingsprobleem substantieel afneemt. De coöperatie is hun eigendom. Via de Algemene Vergadering
houden zij controle op de Raad Van Bestuur, waar zij ook zelf de helft min één van de bestuursleden
aanduiden.
4.8 Link met de ICA principes
4.8.1 Vrijwillig en open lidmaatschap
Klanten-gebruikers worden door de aangesloten initiatieven als vennoot voorgedragen op de Raad Van
Bestuur. Door het onder punt 4.6.5 beschreven derdebetalersyteem wordt het bedrag voor hun aandeel door
het aangesloten initiatief waar zij klant zijn renteloos geleend. Het lidmaatschap eindigt wanneer zij ophouden
klanten-gebruikers te zijn.
4.8.2 Democratische controle door de leden
De Algemene Vergadering, het hoogste orgaan binnen de coöperatie, bestaat naast de stichtende leden
uitsluitend uit klanten-gebruikers. Daarnaast duiden zij de helft min één van de bestuursleden van de Raad Van
Bestuur aan.
De statuten bepalen dat de aangesloten initiatieven binnen hun werking participatieve structuren moeten
opzetten en onderhouden. Ook dat leidt tot een betere controle door de leden.
4.8.3 Economische participatie door de leden
De leden zijn klanten-gebruikers van de coöperatie. Zij biedt hen een verbeterde toegang tot een basisaanbod
aan producten, dat hen in staat stellen om – zoveel mogelijk op eigen kracht – een gezond leven te leiden.
4.8.4 Autonomie en onafhankelijkheid
De coöperatie is autonoom en onafhankelijk eigendom van de klanten-gebruikers. Daardoor versterkt zij hun
consumentenpositie en zelfredzaamheid. Door de betonnering van participatieve structuren binnen de
werkingen van de aangesloten initiatieven en de doorgedreven controlemogelijkheden binnen de coöperatie,
blijft zij daadwerkelijk hun eigendom en beheerd volgens hun belangen.
33
4.8.5 Onderwijs, vorming en informatieverstrekking
De aangesloten initiatieven onderschrijven de missie en visie van de coöperatie. Centraal gegeven is de
koppeling van de activiteiten van de coöperatie en de aangesloten initiatieven aan welzijnswerk, zowel
preventief, curatief als optimaliserend. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking zijn daar een
deelverzameling van. Dit past ook volledig binnen de emancipatorische benadering van armoede en het
bevorderen van participatie, zowel binnen de werking van de aangesloten initiatieven, als maatschappelijk.
4.8.6 Coöperatie tussen coöperaties
Mogelijke producenten of leveranciers zijn coöperaties. Zo heb je Cvba Mmm…eetjesland, ontstaan uit VZW
Plattelandscentrum Meetjesland. Zij verenigen producenten van hoeve– en streekproducenten uit Noord–
Oost–Vlaanderen. Doel is om samen de verkoopszijde te versterken en de afzetmogelijkheden te vergroten. De
oprichting van een dergelijke coöperatie binnen het idee van ‘korte keten’ was een piste die ook binnen het
bestek van deze blauwdruk werd verkend. Maar toen bleek dat de ambitie bij VZW Plattelandscentrum
bestond om hun activiteiten provinciaal uit te rollen, dus ook naar Zuid–Oost–Vlaanderen, werd bijgestuurd.
Na overleg kwam de afspraak tot stand om b2b samen te werken en elkaar geen onnodige concurrentie aan te
doen.
Daarnaast bestaat er in Zuid–Oost–Vlaanderen een samenwerkingsverband tussen landbouwproducenten, die
eigenlijk een feitelijke coöperatie is, maar dus geen rechtspersoonlijkheid heeft. Het gaat om hoeveverkoop
van groenten. Door onderling producten uit te wisselen, kunnen de participerende boeren een gevarieerder
gamma aanbieden en de afzetmogelijkheden voor hun eigen groenten vergroten. De sociale kruideniers van
VZW Grijkoort zijn al klant bij deze feitelijke coöperatie.
De coöperatieve gedachte krijgt binnen de sociale kruidenier van VZW Grijkoort in Ronse ook op een andere
manier gestalte. Een deel van de klanten wordt toegeleid vanuit de feitelijke coöperatieve vereniging De
Geluksboom. De verschillende toeleiders van Kaboes (1), op het OCMW na, beheren er samen met vier
sponsors paritair een fonds. Vanuit dit fonds worden de koopkrachtondersteunende tussenkomsten voor hun
cliënten betaald. Op die manier kunnen zij gebruikmaken van de sociale kruidenier en snel ondersteuning
bieden. Het geeft hen de tijd om met hun cliënten een meer structurele oplossing uit te werken, zonder dat zij
verder in armoede wegglijden. Het gaat om zo goed als alle organisaties in Ronse die met de doelgroep in
contact komen en/of rond armoedebestrijding actief zijn. Door via de Geluksboom coöperatief samen te
werken, maken zij het bereik van Kaboes in Ronse maximaal.
(1)
VZW De Vrolijke Kring (vereniging waar armen het woord nemen, welzijnsschakel), Tweb (begeleid wonen), CAW Centrum
Directe Opvang en De Spar (tijdelijk opvang volwassenen en jongeren), CAW Kompas (onder meer schuldbemiddeling),
Samenlevingsopbouw Wijkbrugfiguren (onder meer begeleiding jonge, kansarme gezinnen), Kind en Gezin (opvolgen jonge
gezinnen), Kind en Preventie (begeleiding jonge, kansarme gezinnen), Dageraad/Tobias (begeleiding kinderen en gezinnen
bijzondere jeugdzorg)
4.8.7 Aandacht voor de gemeenschap
Een bedoeld bijefffect van de coöperatie is het verhogen van de zichtbaarheid van armoede binnen de
maatschappij. Dit moet leiden tot meer probleemgevoeligheid bij het beleid. Het is bijvoorbeeld opvallend
hoezeer ter zake betrouwbare of volledige cijfers ontbreken. Volgens de interfederale armoedebarometer is
het met de evolutie van armoede in Vlaanderen en België zo slecht nog niet gesteld. Inderdaad blijven de
cijfers over de voorbije jaren vrij gelijk. Alleen het relatief hoge niveau van kinderarmoede wordt opgemerkt.
Daar staat tegenover dat het aantal gezinnen dat beroep doet op voedingsondersteuning de afgelopen tien jaar
is verdubbeld, terwijl het aantal voedselbedelende initiatieven nagenoeg gelijk bleef. Deze cijfers zijn afkomstig
van een lappendeken aan losse, lokale initiatieven, wiens bereik verre van het hele grondgebied dekken.
34
Bovendien is de drempel vaak vrij groot en het aantal verdeelmomenten in regel zeer beperkt. Door
voedselondersteuning binnen het welzijnswerk te trekken, te ondersteunen, uit te breiden en te
professionaliseren, worden de noden binnen de samenleving alvast beter in kaart gebracht en gesignaleerd. In
Ronse steeg sinds de komst van sociale kruidenier Kaboes bijvoorbeeld het aantal gekende gezinnen van 120
naar 230. Vraag is in hoeverre dit te extrapoleren valt. Wat zou het effect zijn als er in heel Vlaanderen of
België een zo volledig mogelijk dekkend netwerk van sociale/solidaire kruideniers zou komen?
35
5
Bouwstenen van deze blauwdruk
Tracht met focus de belangrijkste bouwstenen te benoemen die deze blauwdruk oplevert aan potentiële
initiatiefnemers die zich willen laten inspireren en informeren door jullie ervaring.
5.1 Kansen










De gepaste juridische entiteit voor opbrengst genererende handelsactiviteiten, weliswaar binnen de
missie en visie van de coöperatie.
Gemakkelijke toe– en uittreding.
Door groepsaankopen en het uitbreiden van de klantengroep zijn de prijzen zo laag mogelijk en de
producten slim uitgekozen. Een sterkere marktpositie.
Verminderen van de workload, een efficiëntere, meer professionele organisatie, meer tijd en energie
voor de inhoudelijke werking.
Wegwerken van verliezen, een lagere kostenlast voor de aangesloten initiatieven.
Medezeggenschap via de Raad van Bestuur en de zelf te onderhouden participatieve structuren via de
Algemene Vergadering.
Het automatisch uitwisselen van commerciële know how, onder meer via de webshop.
Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl en het bevorderen van zelfredzaamheid bij een grote
groep mensen en gezinnen met een verhoogd risico op een voedingsprobleem.
Een structureel verankerd emancipatorisch model: de winkel is eigendom van de klant zelf, hij wordt
actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te denken.
Een belangrijk triggereffect voor de verdere versteviging en uitbreiding van de inhoudelijk succesvolle
sociaal-agogische werkvorm van ‘de sociale kruidenier’.
5.2 Knelpunten



De sector van de sociale economie – of de sociale sector in zijn geheel – is weinig vertrouwd met de
logica om een organisatie te kapitaliseren.
Verschillende natuurlijke personen moeten de coöperatie willen opstarten. Daartoe moet de
praktische mogelijkheid, bereidheid en overtuiging aanwezig zijn.
De gesteldheid op de eigen autonomie van potentiële aan te sluiten initiatieven kan een hinderpaal
zijn.
5.3 Randvoorwaarden




Een goed uitgewerkt, overtuigend ondernemingsplan.
Het creëren en onderhouden van voldoende draagvlak en enthousiasme bij de eigen organisatie en
andere sociale kruideniers.
Een goede opvolging van het project door de aangesloten initiatieven.
Het aantrekken van het gepaste profiel voor de projectverantwoordelijke opdat de aankoop– en
distributiecentrale op een professionele en duurzame manier kan wordt uitgebouwd.
36
Bibliografie
Coopconsult. Startersgids. Licht op groen voor coöperaties. Antwerpen, Cera, 2010.
Denef, M. Economische activiteiten van VZW en stichting, Brugge. Die Keure, 2004.
Gijselinckx, C., Develterre, P. en Raymaekers, P. Coöperatieve vernieuwing en duurzame ontwikkeling. Leuven,
Arco, 2007.
Jacobs, L. en Van Opstal, W. Wat is coöperatief ondernemen? Samenleving en Politiek, 4/2013, p. 44–49.
Van Opstal, W., Gijselinckx, C. en Develtere, P. Coöperatief ondernemen in België, Theorie en praktijk. Leuven,
Acco, 2008

Jaarverslag 2013 POH-GGZ in het

Download - De Kracht van Salland

Brief aan de Kleine Scholen Coöperatie over

LIDMAATSCHAP COÖPERATIE

Kopzorgen voor lokale energiecoöperaties

Klik hier voor een overzicht

Het ESF-Kwaliteitslabel wordt binnen de

Putten West U.A. i.o. / na oprichting de Coöperatie Glasvezel

Pakket B1

Factsheet Top50-Onbezorgd – Informatie voor zelfstandigen