U krijgt een iVF oF iCSi- behandeling

Centrum Voortplantingsgeneeskunde
U krijgt een IVF of ICSIbehandeling
U gaat binnenkort starten met een IVF of ICSI behandeling. Voordat u daarmee
start, spreken we de behandeling goed met u door. We beseffen dat we u veel
informatie geven. Neemt u deze folder daarom op uw gemak door. U kunt dan
tijdens het gesprek meteen uw vragen stellen.
Wat neemt u mee?
• Uw legitimatiebewijs (geldig paspoort, rijbewijs, identiteitskaart of vreemdelingenkaart)
• De patiëntenpas van u en uw partner van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Heeft u
nog geen pas of kloppen de gegevens niet meer? Laat dan een (nieuwe) patiëntenpas maken voordat u naar uw afspraak gaat. Dit kan op alle locaties van het
ziekenhuis.
• Uw Actueel Medicatie Overzicht (AMO). Het is voor uw arts belangrijk te weten
welke medicijnen u thuis gebruikt. Uw apotheek print dit AMO gratis voor u uit.
In deze folder vindt u de volgende informatie:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Wat is IVF
Hoe verloopt IVF
Punctie
Terugplaatsing van Embryo’s
Risico’s van IVF
Wat is ICSI
Contactgegevens
Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft
algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
© Jeroen Bosch Ziekenhuis 2011 www.jeroenboschziekenhuis.nl
(GYN-031, uitgave augustus 2014)
1. Wat is IVF?
IVF staat voor In Vitro Fertilisatie. Dit betekent bevruchting buiten het lichaam. Bij
de IVF-behandeling brengen we een eicel en een zaadcel buiten het lichaam samen.
Zo proberen we de eicel te bevruchten. Als de bevruchting lukt, dan plaatsen we de
embryo(’s) in de baarmoeder terug. Dit zijn bevruchte eicellen. Dit klinkt heel simpel,
maar een IVF-behandeling betekent veel meer.
Uit welke fasen bestaat een IVF- ICSI-behandeling?
Een IVF-ICSI behandeling heeft verschillende fasen:
Stimuleren van de eierstokken
Voor een IVF-behandeling hebben we meerdere eicellen nodig. Normaal gesproken komt er maar één eicel vrij per cyclus. Met meerdere eicellen wordt de kans op
bevruchting groter. U krijgt medicijnen die ervoor zorgen dat uw eierstokken meer
eicellen laten rijpen.
Opzuigen van de eicellen
Wanneer de eicellen rijp zijn, halen we ze uit uw eierstokken. Dit gebeurt met een
punctie in het Jeroen Bosch ziekenhuis.
Bevruchting
We brengen de eicellen samen met de zaadcellen. Voor het laboratorium-deel van de
behandeling werkt het ziekenhuis samen met het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg.
Er zijn in Nederland namelijk maar twaalf laboratoria die deze behandelingen doen.
Terugplaatsing van de bevruchte eicellen in de baarmoeder
Als de bevruchting heeft plaatsgevonden plaatsen we één of twee embryo’s in de
baarmoeder terug. Dit doen we drie dagen na de punctie. Ook dit gebeurt in Tilburg.
De uitslag
Nu volgen er twee spannende weken, bent u zwanger of niet? Na twee weken komt
u bij de verpleegkundige Voortplantingsgeneeskunde op het spreekuur voor een evaluatiegesprek. Bent u nog niet ongesteld, dan levert u 15 minuten voor het gesprek
ochtendurine in voor een zwangerschapstest. De urine brengt u naar het laboratorium in gebouw H, verdieping 0, ontvangstbalie 2. We doen dit ook als er geen duidelijke menstruatie volgt. Bent u wel ongesteld geworden, dan is de IVF-behandeling
mislukt. We bespreken dan meteen wat u verder gaat doen.
Wat zijn de belangrijkste redenen om voor IVF te kiezen?
1. Ernstige afwijkingen aan de eileiders.
2. Ernstige endometriose. Dit is weefsel dat normaal de binnenkant van de baarmoeder bekleedt. Bij endometriose groeit dit op plaatsen buiten de baarmoeder.
3. Verminderde kwaliteit van het zaad (weinig zaadcellen en/of slechte beweeglijkheid).
4. Onverklaarde mindere vruchtbaarheid.
De juiste voorwaarden waaraan een (echt)paar moet voldoen om voor een IVF-behandeling in aanmerking te kunnen komen zijn in Nederland duidelijk vastgelegd.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 16
Wanneer is IVF niet zinvol?
• Hoe ouder de vrouw is, des te kleiner de kans is dat een IVF-behandeling slaagt. Als
een vrouw ouder wordt, is de kans groter dat de eierstokken niet goed op de medicijnen reageren. Dit kunnen we zien aan het AMH- en FSH gehalte in het bloed
en aan het aantal eiblaasjes in de eierstok aan het begin van de cyclus. Ook gaat
de kwaliteit van de eicellen achteruit. Het risico op een miskraam is groter bij het
stijgen van de leeftijd. Daarom komen vrouwen boven de 40 jaar meestal niet meer
in aanmerking voor een IVF-behandeling.
• Soms kan het zijn dat de vrouw moet afvallen voor een IVF-behandeling. Overgewicht heeft namelijk invloed op de vruchtbaarheid. Ook is het niet gezond voor de
vrouw en de zwangerschap.
• Ook stellen we eisen aan de zaadkwaliteit. Door gebruik te maken van de ICSImethode is dit minder van invloed. Aan het eind van de folder gaan we verder in op
de ICSI-methode.
• Tot slot moet de vrouw in staat zijn om de zwangerschap te voldragen.
Hoe groot is de kans op succes?
Een IVF-behandeling betekent niet dat u uiteindelijk ook een kind krijgt. Bij een IVFbehandeling is de kans op zwangerschap per cyclus gemiddeld rond de 20% Dit hangt
sterk af van de omstandigheden. Denk aan de kwaliteit van de eicel en het zaad. De
leeftijd van de vrouw heeft de meeste invloed.
Het is belangrijk om te weten dat niet alle zwangerschappen tot een levend geboren
kind leiden. Bijna een kwart van de beginnende zwangerschappen eindigt in een
miskraam (20%) of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (5%).
Bij elke cyclus is er een nieuwe kans. Gemiddeld gaat na drie pogingen, de helft van
de echtparen met (een) kind(eren) naar huis.
IVF is een ingrijpende behandeling
Echtparen kunnen een IVF-behandeling als ‘zwaar’ ervaren. Lichamelijk is het zwaar
vanwege de dagelijkse injecties en de punctie. Ook moet u vaak naar de polikliniek
toekomen. Maar ook psychisch kan het belastend zijn. Hierover heeft u al meer kunnen lezen in de folder: ‘Welke ondersteunende zorg bieden wij u’ (GYN-152). Het is een
spannende tijd. Gevoelens van angst en hoop spelen een grote rol. Er is een belangrijk
verschil met uw eventuele eerdere (vruchtbaarheids-) behandelingen. Met het starten
van IVF of ICSI volgt mogelijk de ‘ontknoping’ of u wel of niet samen zwanger kunt
worden.
Een IVF-behandeling bestaat uit meerdere stappen. Pas als de ene stap goed doorlopen is, kan de volgende plaatsvinden. Alle stappen moeten goed worden doorlopen,
anders heeft de behandeling geen succes. Het is belangrijk te onthouden dat er zich
altijd onverwachte ontwikkelingen kunnen voordoen. Ieder paar is anders. Het is niet
mogelijk om de behandeling te voorspellen. Wij zullen u bij elke stap zo goed mogelijk
helpen.
De periode na de terugplaatsing van de embryo’(s) wordt over het algemeen als de
zwaarste ervaren. Probeert u zoveel mogelijk met uw normale dagelijkse bezigheden door te gaan, zoals werk en andere activiteiten. Dit leidt de aandacht af. U bent
dan niet de hele tijd bezig met een eventuele zwangerschap. We adviseren u om niet
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 16
intensief te sporten. Denk hierbij aan hardlopen en andere sporten waarbij u abrupte
bewegingen moet maken.
Het is goed om van tevoren te bedenken wie u wel en niet vertelt over de behandeling. Dat voorkomt achteraf pijnlijke vragen.
U kunt altijd een afspraak maken als u behoefte heeft aan meer begeleiding. U kunt
dit bespreken met uw gynaecoloog, arts of met de verpleegkundige Voortplantingsgeneeskunde.
IVF kost veel tijd
De IVF-behandeling neemt veel tijd in beslag. Ook moet u op verschillende tijden
in het ziekenhuis zijn. Het verloop en de duur van de stimulatie zijn niet precies te
voorspellen. Vervolgcontroles kunnen we daarom pas kort van tevoren plannen. Het is
belangrijk dat u hier tijdens de behandelingsmaand rekening mee houdt. Bedenk van
tevoren, hoe u op uw werk uw afwezigheid kunt regelen.
Het intake gesprek bij de arts vindt meestal ‘s middags plaats. Net zoals bij de punctie
verwachten we u hier beiden voor. Natuurlijk is uw partner welkom bij alle controles,
maar dit is medisch niet noodzakelijk.
De afspraken tijdens de behandeling zijn meestal tussen 8.30 en 10.30 uur op het
Centrum Voortplantingsgeneeskunde. Zowel de echocontroles als de punctie worden
in deze tijd gepland. De terugplaatsing van de embryo(‘s) in Tilburg gebeurt meestal
‘s middags. Alle behandelingen vinden poliklinisch plaats. Dit betekent dat u na afloop
terug naar huis of werk kunt.
Na de punctie adviseren wij u geen vakanties of reizen naar het buitenland te plannen.
Het is namelijk nog onzeker hoe de behandeling afloopt. Heeft u toch plannen voor
deze periode, overleg dan even met het Team Voortplantingsgeneeskunde.
Hoe lang duurt de IVF-behandeling?
Een IVF-behandeling duurt gemiddeld twee maanden. Dit is inclusief voor- en nabehandeling. Tussen twee IVF-behandelingen moet u minimaal één maand rust nemen.
In het totaal duurt de behandeling dus drie maanden.
Natuurlijk kunt u altijd een langere periode wachten tot de volgende behandeling.
Soms heeft u geen keus in verband met een wachtlijst.
Hoeveel behandelingen krijgt u?
Als u meer behandelingen krijgt, heeft u meer kans op een zwangerschap. Toch voeren we meestal niet meer dan drie IVF-behandelingen uit. Soms heeft het geen nut
om door te gaan omdat uit eerdere behandeling(en) is gebleken dat de kans op succes
zeer klein is. Dit gebeurt bijvoorbeeld als er in uw eierstokken onvoldoende eiblaasjes
groeien, terwijl u al de maximale dosering hormonen spuit. Het kan ook zo zijn dat de
kwaliteit van de eicellen en/of embryo’s slecht zijn.
Bent u na deze drie pogingen niet zwanger, dan volgt een gesprek. We bespreken met
u of u verder behandelt wilt en kunt worden. Of een volgende behandeling medisch
gezien zinvol is, hangt af van verschillende zaken. Er zijn paren die zelf besluiten te
stoppen na één of meerdere pogingen.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 16
Wanneer moeten we de IVF-behandeling stoppen?
Zoals eerder is uitgelegd is het na elke stap mogelijk dat we moeten stoppen met de
IVF-behandeling. Hiervoor kunnen verschillende redenen zijn:
• Er groeien geen of te weinig eiblaasjes.
• Er groeien teveel eiblaasjes. • U heeft een voortijdige eisprong gehad. Hierdoor kan de punctie niet doorgaan.
• Uit de punctie komen geen eicellen. • Er zijn onverwachts geen zaadcellen in het zaadmonster te vinden.
• Er vindt geen bevruchting plaats van de eicellen.
• Zolang u geen punctie heeft gehad, ziet de verzekering dit niet als een poging.
Belangrijke informatie over de kosten
Verminderde vruchtbaarheid binnen een relatie wordt behandeld als een probleem
van beide partners, ongeacht waar de oorzaak ligt. In de onderzoeksfase worden
daarom, volgens de richtlijnen die hierover door de overheid zijn gesteld, door het
ziekenhuis kosten gedeclareerd bij de verzekeraars van beide partners. Dit gebeurt
ook wanneer er geen onderzoek bij de man plaatsvindt en hij alleen een bijdrage
levert aan het kennismakingsgesprek. Ook in de behandelfase wordt er eens per jaar
een rekening naar de man (of diens verzekeraar) gestuurd, zelfs als alleen de vrouw
wordt behandeld.
Het ziekenhuis krijgt hier veel vragen over. Het antwoord is altijd: “ook voor de kosten
geldt verminderde vruchtbaarheid als een gemeenschappelijk probleem. Om die
reden wordt er bij beide partners gedeclareerd. Alle ziekenhuizen, dus ook het Jeroen
Bosch Ziekenhuis, zijn verplicht op deze manier te declareren. Uitzonderingen zijn niet
mogelijk”. Neemt u beiden altijd bij iedere controle uw patiëntenpas mee!
Wat vergoedt de verzekering?
De kosten van de eerste drie IVF-behandelingen worden vergoed vanuit het basispakket. Dit geldt ook voor de medicijnen. Na een aangetoonde zwangerschap van tenminste 12 weken wordt opnieuw geteld. Dit betekent dat u dan weer opnieuw recht
hebt op drie behandelingen. Sinds 2013 worden extra voorwaarden gesteld aan IVFbehandelingen. Bij vrouwen tot 38 jaar wordt bij de eerste twee behandelingen maar
één embryo teruggeplaatst. Vrouwen t/m 42 jaar krijgen IVF-behandelingen vergoed.
Voor verdere behandelingen moet u de kosten zelf betalen. Er zijn verzekeraars die
meer IVF-behandelingen hebben opgenomen in een aanvullend pakket. De kosten
van de medicijnen zijn afhankelijk van de soort die u gebruikt. Voor meer informatie
hierover kunt u terecht bij uw zorgverzekeraar of uw apotheker.
Uitwisseling van uw patiëntengegevens
Bij uw IVF-behandeling werkt het Jeroen Bosch Ziekenhuis samen met het Elisabeth
Ziekenhuis in Tilburg. Daarbij wisselen we de patiëntengegevens van u beiden het
liefst digitaal uit. Dit voorkomt dat gegevens verwisseld worden of verloren gaan.
U kunt bovendien altijd vragen wie uw gegevens heeft ingezien en voor welk doel.
Voor deze digitale uitwisseling hebben wij uw uitdrukkelijke toestemming nodig. We
verzoeken u dan ook beiden om een toestemmingsformulier in te vullen en bij het
intakegesprek aan ons af te geven. Natuurlijk kunt u uw toestemming altijd intrekken.
Dan zullen wij uw gegevens weer op papier uitwisselen.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 16
2. Hoe verloopt een IVF-behandeling?
Zodra u voor een IVF-behandeling in aanmerking komt, plaatsen wij u op de wachtlijst. Het kan zijn dat u één à twee maanden moet wachten. U krijgt een brief thuis
gestuurd. Dan belt u naar de secretaresse om de nodige gesprekken te plannen.
Deze kunnen al in de wachttijd plaatsvinden.
Intakegesprek
Eerst krijgt u samen met uw partner bij de arts een ’intakegesprek’ op het Centrum Voortplantingsgeneeskunde. Hierin bespreken we alle medische details. Ook
krijgt u een zogenaamd ‘invriescontract’ mee om thuis te lezen. Dit is een overeenkomst met het laboratorium in Tilburg. Hierin legt u vast onder welke voorwaarden
embryo’s worden ingevroren. Vooronderzoek
De arts voert een aantal vooronderzoeken uit:
• Wanneer het nodig is, bekijkt de arts uw eierstokken. Dit gebeurt met een vaginale
echo.
• Van beide partners nemen we bloed af voor onderzoek naar hepatitis B en C (leverontsteking) en HIV (AIDS). Deze uitslagen moeten bekend zijn voor de behandeling
start. Dit duurt ongeveer twee weken. Heeft u één van de infectieziekten? Dan
onderzoeken en behandelen we dit verder.
Deze uitslagen zijn twee jaar geldig.
• Er moet een recente uitslag van een zaadonderzoek zijn.
• Het FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) en AMH-gehalte van de vrouw in het
bloed wordt bepaald. Hiermee stelt de arts vast of de eierstokken normaal of minder goed reageren op de medicijnen. De dosering kan hierop worden afgestemd.
Medicijnen
Bij de IVF-behandeling worden de eierstokken gestimuleerd. Hiervoor zijn meerdere
soorten medicijnen nodig. 1. Stederil 30®, dit is ‘de pil’. Hiermee leggen we de eierstokken gedurende een
cyclus stil. Er kunnen nu geen vochtblaasjes in de eierstokken komen. We kunnen
zo de behandeling beter plannen. De verpleegkundige vertelt u hoe lang u de pil
gaat gebruiken.
2. Decapeptyl® injecties; deze onderdrukken de eigen hormoonproductie. Ook
voorkomen ze een vroegtijdige eisprong. Dit geneesmiddel kan vervangen worden
door een ander geneesmiddel (Orgalutran® of Cetrotide®).
3. Follikel Stimulerend Hormoon (FSH) injecties; hiermee worden eierstokken gestimuleerd. Voorbeelden zijn: Fostimon®, Puregon®, Menopure®.
4. Pregnyl® (HCG), of Ovitrelle® injectie. Deze brengen de allerlaatste rijping van de
eicellen tot stand.
5. Utrogestan® vaginale parels. Deze parels zorgen ervoor dat het baarmoederslijmvlies opgebouwd blijft. Deze parels kunnen zo de innesteling verbeteren.
U krijgt voor deze medicijnen een recept mee. De medicijnen haalt u bij de apotheek in
het ziekenhuis. Deze vindt u in gebouw A, verdieping –1. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 6 van 16
Verpleegkundige intake
Na de vooronderzoeken komt u op gesprek bij één van de verpleegkundige Voortplantingsgeneeskunde. Deze afspraak maakt u als u met de pil bent begonnen. De
verpleegkundige neemt nogmaals de behandeling met u door, vooral de praktische
zaken. U krijgt bij het begin van de behandeling een schema mee. Hierin staat precies
per dag aangegeven wat u moet doen en wanneer.
Welk behandelschema gaat u volgen?
De arts geeft aan welk schema voor u het beste is. Behandelschema met pil
De eerste dag van de menstruatie is cyclusdag 1. Die dag start u met de eerste tablet
van de pilstrip Stederil 30. Het kan zijn dat er tussentijds bloedverlies optreedt tijdens
het gebruik van de pil. Dit is geen probleem. Na het stoppen van de pilstrip wordt u
opnieuw ongesteld. Dit bloedverlies kan echter anders verlopen dan een ‘echte’ menstruatie. Deze menstruatie belt u altijd door om het schema op te starten!
Dag 1; belt u het Centrum Voortplantingsgeneeskunde.
Dag 2; begint u met de Decapeptyl injecties.
Dag 3; begint u met de Puregon injecties.
Als u met Puregon begint, spreken we niet meer van cyclusdag (CD) maar van stimulatiedag (SD). Het is belangrijk om door te gaan met beide injecties tot de arts zegt dat
u kunt stoppen.
Behandelschema zonder pil
U komt eerst voor een zogenaamde ‘uitgangsecho’. Dit is op de 1e, 2e of 3e cyclusdag.
Hierbij kijken we of er geen overgebleven blaasjes in de eierstokken zijn. U start op
cyclusdag 2 met de dagelijkse Decapeptyl injecties.
Op cyclusdag 3 start u tevens met Puregon injecties. Het kan dus zijn dat u al met de
Decapeptyl bent begonnen vóórdat u de uitgangsecho heeft gehad.
Echocontroles
Bij beide schema’s krijgt u meestal op stimulatiedag 7 of 8 een vaginale echo. Dan
zien we hoe de eierstokken op de medicijnen reageren. Er zijn vier opties mogelijk:
1. Er zit al een groei in de eiblaasjes. De stimulatie moet nog wel even worden voortgezet. U krijgt een nieuwe afspraak en blijft de medicijnen gebruiken.
2. Er zijn al voldoende eiblaasjes uitgerijpt. De grootste eiblaasjes zijn dan ongeveer
twee cm. groot. We maken een afspraak voor de punctie.
3. De eiblaasjes rijpen niet goed. We verhogen de hoeveelheid en u krijgt een nieuwe
afspraak. Het is ook mogelijk dat er zo weinig reactie is dat de cyclus wordt afgebroken.
4. De stimulatie is te sterk. U stopt met de medicijnen. De cyclus wordt afgebroken
en u krijgt een nieuwe afspraak.
Wanneer de eicellen bijna rijp zijn, krijgt u een injectie met Pregnyl®. Dit wekt de
eisprong op. Het is erg belangrijk dat u deze injectie goed en precies op het aangegeven tijdstip zet. We halen twee dagen na de injectie de eicellen uit het lichaam. U kunt
de avond voor de punctie een tablet Oxazepam innemen als u moeilijk in slaap komt.
Deze tabletten krijgt u van ons bij het maken van de afspraak.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 7 van 16
Pijnstilling
De pijn of ongemak bij de punctie wisselt per patiënt. De ingreep duurt kort en de pijn
neemt snel af. Het is daarom niet nodig dat u voor de ingreep geheel verdoofd wordt.
Wij raden u aan om 1½ uur voor de geplande punctie de zetpil Diclofenac en Paracetamol te gebruiken. Neemt u ook het tablet Oxazepam. Dit is rustgevend. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 8 van 16
3. Punctie
In de eierstok bevinden zich eiblaasjes. Deze zijn gevuld met vocht. Hierin zitten de
eicellen die niet te zien zijn. Bij een punctie prikken we de blaasjes aan. Het aanprikken van deze eiblaasjes (follikels) heet follikelpunctie. Het aanprikken gebeurt via de
vagina met behulp van de echo. Deze kent u al van de controles.
U mag ‘s ochtends gewoon eten. Voor de totale ingreep is een half uur gepland. De
meeste tijd is nodig voor de voorbereiding. De punctie zelf duurt ongeveer vijf tot tien
minuten. Dit hangt af van het aantal eiblaasjes en de ligging van de eierstokken. In
verband met de gebruikte medicijnen mag u zelf deze dag niet autorijden.
Hoe bereidt u zich voor?
Het is belangrijk dat u vooraf naar het toilet gaat zodat de blaas leeg is. De arts brengt
een klein naaldje in uw arm in. Via dit naaldje spuiten we u eerst een pijnstillend middel in. Het naaldje zelf wordt verwijderd en een flexibel buisje blijft in uw arm zitten.
Wanneer het nodig is, krijgt u meer medicijnen. Als bijwerking kunt u wat suf worden.
Om de hartslag in de gaten te houden, plaatsen we een metertje op uw vinger. De
verpleegkundige is bij de punctie aanwezig. Uw partner mag ook bij u blijven.
Hoe verloopt de punctie?
Met behulp van echoscopie brengen we de eiblaasjes in beeld. De echoprobe wordt
steriel ingepakt en voorzien van een naaldhouder Met een holle naald worden de
eiblaasjes een voor een aangeprikt en leeggezogen. U kunt zelf de punctie volgen op
het beeldscherm.
Pijncijfer
De verpleegkundige vraagt na de punctie naar de hevigheid van de pijn. U geeft de
pijn een cijfer tussen de nul en tien. Nul betekent géén pijn; tien de ergst denkbare
pijn. Een uur na de punctie wordt er nog een pijnmeting gedaan.
Wat gebeurt er na de punctie?
Na afloop gaat u naar een andere kamer waar u rustig kunt verblijven totdat uw
partner terugkomt uit Tilburg. Op deze manier blijven wij u controleren na de punctie.
Meestal is er een beetje vaginaal bloedverlies. Dit komt van de vaginawand en is niet
erg.
Soms mag u met uw partner mee naar Tilburg. Overleg dit eerst met de verpleegkundige of arts.
We maken met u een afspraak voor het evaluatiegesprek. Vanaf de dag van de punctie
gebruikt u Utrogestan parels die u vaginaal moet inbrengen. Dit is anders dan in de
bijsluiter vermeld staat. Tweemaal daags brengt u twee tabletten vaginaal in. U begint
op de avond van de punctie. U moet dit zeker 15 dagen doen. Hierdoor kunt u last
krijgen van vaginale afscheiding. Het kan de menstruatie enige dagen uitstellen. Ook
kunt u last hebben van ochtendmisselijkheid en gespannen borsten.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 9 van 16
Eicellen naar Tilburg
Na de punctie brengt uw partner de buisjes met vloeistof met daarin de eicellen
naar het laboratorium van het St. Elisabeth ziekenhuis in Tilburg. Om de eicellen op
temperatuur te houden, worden de buisjes met de eicellen op de buik van uw partner
geplakt. Deze methode wordt al jaren succesvol toegepast. Er is geen haast bij om
naar Tilburg te gaan.
In Tilburg haalt u eerst de ponskaartjes op van uzelf en uw partner bij de patiëntenregistratie. Vergeet niet om uw legitimatie mee te nemen. Vervolgens geeft u de buisjes
met eicellen af bij het laboratorium Microbiologie. U volgt dan route 92.
Zaadmonster
In het laboratorium krijgt u een potje waarin u uw zaad kunt opvangen. U mag daarvoor gebruik maken van een ruimte met privacy.
Wanneer de kwaliteit van het zaad tegenvalt, kan de medewerker van het laboratorium u vragen om een tweede monster te produceren.
Het kan zijn dat u verwacht dat het ‘op commando’ inleveren van een zaadmonster
niet gaat lukken. U kunt dan van tevoren aan uw arts vragen of het mogelijk is het
zaad van thuis mee te brengen. Ook kunt u van tevoren zaad in vriezen. Dit is echter
niet goed voor het zaad. Ook kost dit geld, dat de verzekering niet vergoedt.
Het laboratorium in Tilburg onderzoekt of er uit de punctie eicellen zijn verkregen.
Hoe meer rijpe eiblaasjes er zijn aangeprikt, hoe groter de kans op geschikte eicellen.
Het aantal eicellen kan dan toch lager zijn dan verwacht. Dit is mogelijk omdat niet
alle blaasjes een eicel bevatten. Ook zijn sommige eicellen nog niet voldoende gerijpt.
Soms vinden ze geen eicellen. We moeten de behandeling dan stoppen. Op de dag
van de punctie hoort u hoeveel eicellen er zijn gevonden.
Wanneer de verdoving is uitgewerkt en u voelt zich goed, dan kunt u samen naar huis.
Heeft u buikpijn? Dan kunt u een pijnstiller (paracetamol) nemen. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 10 van 16
4. De terugplaatsing van de embryo’s
Uw partner heeft van het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg een afspraak gekregen
voor de terugplaatsing van de embryo(‘s). De terugplaatsing gebeurt drie dagen na de
punctie in het St. Elisabeth Ziekenhuis. De terugplaatsing gebeurt meestal ’s middags. Op dat moment hoort u hoeveel embryo’s er zijn. Op de ochtend van de terugplaatsing moet u de Utrogestan® capsules gewoon inbrengen.
De terugplaatsing van het embryo gebeurt vaginaal met behulp van een eendebek/
speculum. Via een dun slangetje plaatst de arts 1 á 2 embryo(’s) terug in de baarmoeder. U mag na de terugplaatsing direct opstaan.
De kans op een zwangerschap wordt bepaald door de kwaliteit van het embryo, het
aantal embryo’s dat teruggeplaatst wordt. Maar ook of de baarmoeder klaar is om het
embryo te laten innestelen.
U kunt na de terugplaatsing gewoon alle dingen doen. Het is juist goed om afleiding te
hebben. U mag gedurende een week na terugplaatsing geen gemeenschap hebben.
Hierdoor kan de baarmoeder gaan samentrekken. Het is niet zeker dat dit effect heeft
op de kans op innesteling. Toch kunt u beter dit risico vermijden.
Als de eierstokken veel blaasjes hebben aangemaakt, krijgt u soms wel het advies om
rustig aan te doen en veel te drinken. U voelt vaak zelf wel wat wel en niet kan. Bij
twijfel kunt u overleggen met de verpleegkundige.
Heeft u last van een opgezette buik dan is het beter om even te wachten met sommige sporten zoals hardlopen en paardrijden. Heeft u na de terugplaatsing bloedverlies, neemt u dan contact op met het team Voortplantingsgeneeskunde tijdens het
telefonisch spreekuur.
Hoeveel embryo’s plaatsen we terug?
In het verleden werden vaker meerdere embryo’s tegelijk teruggezet. Dit leidde tot
een veel te hoog aantal meerlingzwangerschappen (30%). Een meerlingzwangerschap
heeft meer risico’s. Een meerlingzwangerschap kan problemen voor de kinderen met
zich meebrengen. Denk aan een hogere kans op vroeggeboorte en sterfte. Kinderen
die te vroeg geboren worden, hebben meer kans op een vertraagde ontwikkeling.
Daarom wordt er nu wereldwijd vaker één embryo terug gezet.
Bent u 38 jaar of ouder, dan adviseren we om twee embryo’s terug te plaatsen. De
kans op een meerling zwangerschap is tot onder de 10% gedaald. Daarbij is de kans
op zwangerschap nog steeds goed.
Aantal en kwaliteit van de embryo’s
Op het laboratorium geeft de embryoloog een oordeel over de kwaliteit van de embryo’s. Dit doet hij met behulp van de microscoop. De kwaliteit verschilt van perfect,
redelijk, matig of slecht. Dit zegt alleen wat over de kans dat de innesteling zal lukken.
Het is belangrijk te weten dat de kwaliteit van het embryo niets zegt over de ‘kwaliteit’
van een eventuele zwangerschap of kind.
Terugplaatsing van een embryo van matige kwaliteit betekent dus niet dat een kind
bijvoorbeeld meer kans op aangeboren afwijkingen heeft. Voor de terugplaatsing
wordt of worden altijd het (de) beste embryo(‘s) geselecteerd. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 11 van 16
Als er meer eitjes bevrucht zijn dan dat we terugplaatsen, dan kunnen de overige
embryo’s eventueel worden ingevroren. Wanneer er ‘restembryo’s’ geschikt zijn om
in te vriezen, krijgt u hierover bericht. Dit invriezen gebeurt in het laboratorium en
kan alleen als de embryo’s van goede kwaliteit zijn. Dit geldt maar voor 10-15% van
de overgebleven embryo’s. De embryo’s kunnen in een andere poging na ontdooiing
weer teruggeplaatst worden.
Hiervoor tekent u een zogenaamd ‘invriescontract’. Hierin staan de voorwaarden
duidelijk beschreven. Ook worden de kosten berekend voor het invriezen van de
embryo’s. Houdt u er rekening mee, dat embryo’s na ontdooing niet meer van voldoende kwaliteit kunnen zijn. We kunnen ze dan niet meer terugplaatsen. Hoe zo’n
cryobehandeling in zijn werk gaat, leest u in de folder: het plaatsen van een ingevroren
embryo (GYN-053).
Wat gebeurt er na de terugplaatsing?
Nadat het embryo is geplaatst, breekt er een periode aan van twee weken wachten.
Dit zijn spannende weken en veel paren ervaren dit als een zware tijd. Om de innestelingkans te verhogen, blijft u Utrogestan capsules gebruiken. In deze periode kunnen
er twee dingen gebeuren. U wordt wel of niet ongesteld.
Wordt u ongesteld? Dan betekent dit dat de behandeling helaas niet is gelukt. Dit
geeft u dan door tijdens het evaluatie gesprek.
Wordt u in deze periode niet ongesteld, dan kunt u op de 16e dag na de punctie een
zwangerschapstest doen. Deze test mag u ook voor het evaluatie gesprek in het ziekenhuis laten doen. Hier krijgt u op de dag van de punctie een afspraak voor mee.
Blijkt uit de test dat u zwanger bent, dan maken we een afspraak voor een vroege
zwangerschapsecho. Dit gebeurt 2½ week later. Bedenkt u dat nog één op de vier
zwangerschappen mis kan gaan. Zien we bij de echo het hartje kloppen van de baby,
dan is de kans groot dat de zwangerschap goed verloopt.
Als u zwanger bent, vragen we u tot de eerste zwangerschapsecho niet naar het
buitenland te gaan. Als daarna de risico’s zijn uitgesloten, dan is dit natuurlijk wel
mogelijk.
In het begin zijn er risico’s van een overstimulatie van de eierstokken, een miskraam of
buitenbaarmoederlijke zwangerschap.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 12 van 16
5. Wat zijn de risico’s van een IVF behandeling?
1. Op dit moment vindt er in Nederland een onderzoek plaats naar de lange termijn
effecten van IVF op de kinderen. Tot op dit moment zijn er geen resultaten gevonden
die aangeven dat kinderen die met behulp van IVF geboren zijn, meer kans hebben op
aangeboren afwijkingen. De gynaecoloog of arts Voortplantingsgeneeskunde is niet
verantwoordelijk voor de uitkomst van de IVF-behandeling. Mocht er een aanwijzing
zijn op aangeboren afwijking, dan kunt u tijdens uw zwangerschap al een aantal tests
doen. We noemen dit prenatale diagnostiek. Aanwijzingen kunnen bijvoorbeeld de
leeftijd van de vrouw (36 jaar of ouder) of aangeboren afwijkingen in de familie zijn.
2. U slikt medicijnen die ervoor zorgen dat de eierstokken meerdere eitjes laten
groeien. De eierstokken kunnen hierop te heftig reageren. Dit kunnen we zien tijdens
een echocontrole. Het kan zijn dat de eierstokken na de punctie nog sterker opzetten
en vocht gaan afscheiden in de buikholte. Dit noemen we overstimulatie. U kunt last
hebben van:
• een opgezette buik;
• buikpijn;
• misselijkheid;
• braken;
• sterke gewichtstoename (>1kg/dag);
• kortademigheid;
• verminderde urineproductie.
Heeft u last van één van bovengenoemde klachten, dan neemt u direct contact op met
het Centrum Voortplantingsgeneeskunde. Als het noodzakelijk is, maakt de arts een
echo. Eventueel wordt er bloedonderzoek gedaan. Meestal is afwachten, rust houden
en veel drinken voldoende. Soms is een ziekenhuisopname nodig.
Als blijkt dat er overstimulatie is, vindt er geen terugplaatsing plaats. De embryo’s
worden dan ingevroren. 3. Zoals eerder aangegeven bestaat er een kans op meerlingzwangerschap. Daarom
hebben we een strikt terugplaatsingsbeleid. Bij terugplaatsing van twee embryo’s is
de kans op een tweeling ongeveer 25% en op een drieling 1%. Dit laatste kan gebeuren als een van de embryo’s zich ontwikkelt tot een één-eiige tweeling. Daarnaast is
er een kans van 20% op een miskraam en 5% op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Hiervoor moeten we u soms ook behandelen. Dit kan de teleurstelling nog
groter maken.
4. Een punctie is een technische ingreep. Iedere ingreep heeft een bepaald risico. De
risico’s van een punctie zijn klein. Heel af en toe vindt er een bloeding of een infectie
plaats. We helpen u dan meteen verder.
5. Hoewel er in het laboratorium uiterst voorzichtig te werk gegaan wordt met eicellen, zaadcellen en embryo’s blijft IVF mensenwerk. Hierbij worden toch zeer zelden
menselijke fouten gemaakt.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 13 van 16
6. Wat is ICSI?
ICSI staat voor Intra Cytoplasmatische Spermacel Injectie. Het is een bijzondere vorm
van IVF. De ICSI behandeling is eigenlijk een IVF procedure. Er moet alleen een extra
handeling in het laboratorium worden verricht. Het verschil zit namelijk alleen in de
manier van samenvoegen van zaadcellen en eicel.
Voor een IVF-behandeling worden veel goed beweeglijke zaadcellen in het bakje met
een eicel gebracht. De hoop is dat een zaadcel op eigen kracht een eicel kan binnendringen. Bij ICSI wordt een geselecteerde zaadcel direct in de eicel gebracht. Hierdoor
wordt de kans op bevruchting vergroot. Het is wel belangrijk te onthouden dat het
geen garantie is. De natuur bepaalt of de eicel en de zaadcel samensmelten.
De resultaten van ICSI zijn goed. Het percentage bevruchte eicellen is ongeveer gelijk
met dat van de IVF-behandeling. Het zwangerschapspercentage is met 25% zelfs
iets hoger. Dit komt omdat bij ICSI alleen de zaadkwaliteit ervoor kan zorgen dat de
bevruchting niet lukt. De rest wordt namelijk kunstmatig gedaan.
Voor wie is ICSI geschikt?
Het voordeel van ICSI is dat er maar één geschikte zaadcel per eicel nodig is. Daarom
is deze methode zeer geschikt voor paren waarbij de zaadkwaliteit onvoldoende is
voor een IVF-behandeling. Daarnaast passen we ICSI toe als bij een eerdere IVF
procedure geen (of < 10%) bevruchting van de eicellen is opgetreden. Voor paren die
geschikt zijn voor IVF geldt niet dat een ICSI-behandeling beter werkt.
Hoe bereidt u zich voor?
De gehele ICSI behandeling is voor de vrouw hetzelfde als de IVF procedure. Voor de
man is alleen de voorbereiding iets uitgebreider. Vaak moet er extra zaadonderzoek in
Tilburg gedaan worden. Soms is er ook een extra bloedonderzoek nodig.
Mannen met een slechte zaadkwaliteit moeten ook een zaadmonster in leveren bij het
laboratorium in Tilburg. Op basis van de resultaten wordt er bepaald of er een IVFbehandeling plaatsvindt of een ICSI behandeling.
Hoe verloopt de behandeling?
Het medicijnschema bij een ICSI-behandeling is gelijk aan dat van een IVF-behandeling. Ook de echo’s en de punctie verlopen hetzelfde. Bij ICSI zoekt de laborant per
eicel een geschikte zaadcel. Deze zaadcel wordt onder de microscoop in een zeer
dun glazen naaldje opgezogen. Vervolgens wordt de zaadcel in de rijpe en normaal
uitziende eicellen gebracht. Als de eicellen zijn bevrucht, dan verloopt de plaatsing
hetzelfde als bij een ‘gewone’ IVF-behandeling.
Wat zijn de risico’s?
Voor een ICSI behandeling bestaan dezelfde risico’s voor de vrouw als bij een IVFbehandeling. ICSI bestaat alleen nog niet heel lang. Daarom zijn er minder gegevens
over de effecten hiervan op kinderen. Het grote verschil bij ICSI is dat de mens bepaalt
welke zaadcel de eicel binnendringt. De zaadcel ziet er van de buitenkant goed uit,
maar of het ook echt de beste is, dat valt niet te zeggen. Normaal bepaalt de natuur
dit proces.
Inmiddels zijn honderdduizenden kinderen geboren na een ICSI-behandeling. Zij
hebben niet meer kans op een aangeboren afwijking dan op andere wijze verwekte
kinderen. Wel is er een kleine verhoogde kans (1 %) op chromosoomafwijkingen bij het
kind. Er is een extra geslachtschromosoom.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 14 van 16
Deze blijken meestal te komen door het erfelijke patroon van de vader en niet door
de ICSI techniek. Verder onderzoek naar ICSI kinderen zal meer informatie moeten
opleveren.
Prenataal onderzoek
Wanneer u zwanger wordt met behulp van ICSI, dan kunt u een chromosoomonderzoek bij uw ongeboren kind laten uitvoeren. Het maakt niet uit hoe oud u bent. Dit onderzoek kan verricht worden met behulp van een vlokkentest en met een vruchtwater
onderzoek. Ook kunt u bij 20 weken zwangerschap een uitgebreide echo laten maken.
Dit laatste onderzoek geeft geen risico’s voor uw ongeboren kind.
U kunt ook kiezen voor een zogenaamde combinatietest. Hierbij wordt een bloedtest
bij de vrouw gecombineerd met een echoscopie rond de 12-13 weken zwangerschap. Hierbij weet u de kans op een kind met een chromosomale afwijking (zoals het
downsyndroom). De combinatietest wordt niet door de verzekering vergoedt. U kunt
uw wensen voor prenataal onderzoek altijd met de gynaecoloog bespreken.
PESA/TESE
Bij een PESA-behandeling worden de zaadcellen via een operatie uit de bijbal van
de man gehaald. Bij een TESE-behandeling komen de zaadcellen uit de teelbal.
Deze behandelingen worden in speciale centra in Nederland uitgevoerd. Wij verwijzen meestal naar Nijmegen.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 15 van 16
7. Heeft u nog vragen?
Neemt u dan contact op met het team Voortplantingsgeneeskunde. U kunt gebruik
maken van het telefonisch spreekuur.
Telefonisch spreekuur
Heeft u vragen over uw behandeling? Wilt u uw menstruatie doorgeven of de intake
gesprekken plannen? Dan belt u tijdens het telefonisch spreekuur. Iedere werkdag van 11.00 uur - 12.00 uur en van 13.30 uur - 14.00 uur, telefoonnummer: (073) 553 27 29.
Voor het maken van afspraken, belt u (073) 553 86 60.
Voor spoedgevallen ’s avonds en ’s nachts of in het weekend belt u naar de dienstdoende gynaecoloog. Telefoon: (073) 553 20 20.
Kom op tijd!
Het is belangrijk dat u op tijd aanwezig bent op uw afspraak. Als u te laat komt, kan
het zijn dat uw afspraak niet meer door kan gaan. U moet dan een nieuwe afspraak
maken.
St. Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg
IVF-team, telefoon: (013) 539 30 06
IVF-laboratorium, telefoon: (013) 539 26 34
Zomersluiting
Tijdens de zomerperiode sluit het Centrum Voortplantingsgeneeskunde drie weken.
Wanneer deze periode is, leest u op de website: www.jbz.nl/voortplantingsgeneeskunde.
Voor meer informatie kijkt u op de website: www.jbz.nl
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 16 van 16

Download Report