De oorlog die aan Ne derland voorbijging

opinie
Tekst:Lkol b.d. P. Dekkers
De oorlog die aan Ne derland voorbijging
Nederland had het geluk dat het in de Eerste Wereldoorlog (WO I) neutraal kon blijven. Dat was een gevolg van de
consequent doorgevoerde Nederlandse neutraliteitspolitiek, maar ook van het feit dat Duitsland gebaat was bij een
neutrale staat in het westen. De Britse Royal Navy voerde een effectieve blokkade uit van de Duitse zeehavens en
via de Nederlandse havens konden strategische goederen alsnog het keizerrijk bereiken. Niet dat door de neutraliteit
Nederland alle effecten van de oorlog wist te ontwijken. Er was gemobiliseerd en ook stroomden duizenden Belgische
vluchtelingen binnen die in haastig ingerichte kampen werden ondergebracht. Maar de grootste verschrikkingen van
de oorlog gingen aan ons land voorbij. Meer impact hadden de latere naweeën van WO I die tot op de dag van vandaag in vele delen van de wereld merkbaar zijn. Veel van de conflicten en crises waar de wereld na WO I mee werd
geconfronteerd vonden hun oorsprong in de oorlog van 14-18. Zo bezien is de Eerste Wereldoorlog niet echt aan
Nederland voorbijgegaan.
In 1914 werd de oorlog
nog als een groot avontuur gezien
Dit jaar zal het honderd jaar geleden zijn
dat WO I uitbrak: op 5 augustus 1914
verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog
aan Rusland en het zou niet lang duren
voor heel Europa in een bloedige oorlog
verzeild raakte. Een oorlog die naar huidige begrippen bijna onbegrijpelijk is, uiteindelijk hadden maar weinige van de
oorlogvoerende staten een direct belang
bij deze oorlog, ware het niet dat zij door
middel van allerlei verdragen elkaar steun
hadden beloofd en aan elkaar waren gebonden. Een onbegrijpelijke oorlog, want
de wereld leek door de snelle vooruitgang
op allerlei gebieden aan de vooravond van
een periode van optimisme en welvaart te
staan. Maar onderhuids broeiden er onvereffende rekeningen uit het verleden, en
naast de economische vooruitgang staken
ook nationalisme en militarisme de kop
op. Een naar huidige maatstaven onbegrijpelijke oorlog, waarvan bij het uitbreken
werd gedacht dat deze hooguit enkele maanden zou duren. Niet
veel later verzandde de oorlog, althans in het Westen, in een uitzichtloze patstelling van loopgraven en pas ruim vier jaren later
werd de wapenstilstand ondertekend. Negen miljoen gesneuvelde
soldaten en een veelvoud aan gewonden had de Eerste Wereldoorlog gekost, met de grond gelijk gemaakte steden en hele landstreken langs het toenmalige front die tot op de dag van vandaag
nog steeds onbegaanbaar zijn. Een oorlog die aan Nederland, dat
tot aan het eind van de oorlog neutraal wist te blijven, grotendeels
voorbij ging, maar ook een oorlog waar een stevig fundament
werd gelegd voor vrijwel alle latere conflicten: de Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog, de oorlog in voormalig Joegoslavië en
de onoplosbare tegenstellingen in het Midden-Oosten.
De Europese landkaart 1914
Toen Gavrilo Princip, een 19 jarige etnische Serviër, op 28 juni in
Sarajevo zijn dodelijke schoten loste op de Oostenrijks-Hongaarse
kroonprins Franz-Ferdinand en diens echtgenote, kon hij niet bevroeden dat deze moordaanslag de aanleiding zou vormen tot een
oorlog die niet alleen de Balkan maar het hele Europese continent
in brand zou zetten. Zo knullig als deze aanslag was voorbereid en
uitgevoerd1, zo groot waren de gevolgen.
Rellen in Sarajevo, 1914
30 | Carré 3 | 2014
De Triple Alliantie
Ten tijde van de vooravond van WO I was
de Europese landkaart een lappendeken
aan bondgenootschappen en allianties,
oude en jonge staten, naties en bij elkaar
geraapte, geannexeerde gebieden. De
twee grote bongenootschappen waren
de Triple Alliantie en de Triple Entente.
De Triple Alliantie bestond uit het jonge
maar ambitieuze Duitse keizerrijk, de oude
Habsburgse monarchie Oostenrijk-Hongarije en in 1882 had het jonge Italië zich
hierbij aangesloten. Een ongemakke-lijk
bondgenootschap, aangezien de Italianen
streefden naar gebiedsuitbreiding met
o.a. het tot de Habsburgse monarchie
behorende Zuid-Tirol. Een ander kruitvat
vormde de Balkan, waar Turkije honderden
jaren het gezag over had gehad. Vanaf de
tweede helft van de 19e eeuw begon de
invloed van de sultans echter te tanen en
zo werden na een verloren oorlog Roemenië, Servië en Bulgarije onafhankelijk. Bij
een volgende oorlog in 1912 wist Servië
zijn grondgebied nog verder uit te breiden,
maar het was nog niet genoeg. Wenen
had Bosnië-Herzegovina geannexeerd
en de regering in Belgrado koesterde de
droom van een groot Servië waartoe ook
Bosnië en de Dalmatische kust, het net onafhankelijk Albanië.
Maar er waren meer landen die droomden
van uitbreiding van grondgebied, invloed
en macht. In Sint Petersburg waren de
Russische tsaren uit op de beheersing van
de Turkse zeestraten, de Dardanellen en de
Bosporus, om toegang tot de Middellandse
Zee te krijgen. De Serviërs konden dus op
ruimhartige Russische steun rekenen in
hun strijd tegen de Turken. De spanningen
tussen de Russen enerzijds en de Habsburgers en de Duitse keizer anderzijds over de
Balkan leidden er toe dat het vriendschapsverdrag niet werd verlengd. Zo werd Rusland gedwongen toenadering te zoeken
tot het andere bondgenootschap.
van de 19e eeuw. De Duitsers ambieerden
net als de overige grote mogendheden
een koloniaal rijk om zich grondstoffen te
verschaffen voor de opkomende Duitse
industrie. De Duitsers die dachten met
een sterke oorlogsvloot een aantrekkelijke
bondgenoot te zijn voor de Engelsen hadden verkeerd gegokt, want ook Frankrijk
sloeg de Duitse vlootopbouw met argusogen gade, en zo kwam in 1904 de Entente Cordiale tot stand. Bovendien had
Frankrijk na de smadelijke nederlaag van
1871 tegen Duitsland nog een openstaande rekening te vereffenen. De Fransen
hadden al toenadering tot Rusland gezocht
en toen het verbond tussen de drie keizers
ten einde liep sloot Rusland zich in 1892
aan bij Frankrijk. Ook de oude vijanden
Rusland en Engeland zagen kans hun tegenstellingen te overbruggen en in 1907
kwam de Triple Entente tot stand: Engeland, Frankrijk en Rusland.
De Entente Cordiale
De Triple Entente
Het andere bondgenootschap bestond ook
uit drie landen die zich om uiteenlopende
redenen verbonden hadden elkaar bij te
staan. De Britten, die jarenlang de hegemonie op de wereldzeeën hadden gehad
waren bezorgd over de snelle opbouw van
de Duitse oorlogsvloot vanaf het einde
De arrestatie van
Gavrilo Princip in
Sarajevo, 1914
De Triple Entente was de tegenhanger van
de Triple Alliantie en bij de totstandkoming
van dit verbond werd een aantal eerdere
tegenstellingen en oude punten van wrijving tussen de deelnemers weg geruild. Zo
werd Noord Afrika tussen de Britten en de
Fransen verdeeld2 en kwamen de Britten
en de Russen tot overeenstemming over
hun posities in Centraal Azië.3 Met de Triple Entente waren de twee machtsblokken die tijdens de WO I tegen elkaar in
oorlog waren een feit. Aanvankelijk werd
het ontstaan van de bondgenootschappen
gezien als een vredesbevorderende maatregel, zij waren immers in origine defensief van aard. Maar dat veranderde toen
het nationalisme verder de kop opstak.
De Elzas, Bosnië, Transsylvanië, allemaal
voorbeelden van gebieden die ‘bevrijd’
moesten worden en teruggevoerd in de
moederschoot. Vaderlandsliefde werd via
de scholen verspreid en aangeprezen als
de hoogste deugd, door jonge mannen
te beleven door vorst of keizer te dienen.
Gepaard met voortschrijdend militarisme
ontstond een giftige cocktail waar het
voortzetten van politiek met andere middelen vanzelfsprekend werd. Toen de lont
eenmaal, door een onbenullige oorzaak,
in het kruitvat was gestoken zorgde het
systeem van bondgenootschappen er voor
dat het vuur gemakkelijk kon overslaan en
uiteindelijk niet meer te blussen was.
Van aanslag tot oorlog
Gavrilo Princip werd na zijn politiek gemotiveerde moord opgepakt en tot 20 jaar
gevangenisstraf veroordeeld. Maar voor de
31
Belgische vluchtelingen
in Amsterdam
->
Belgische vluchtelingen
in Nederland
32 | Carré 3 | 2014
regering in Wenen was dat niet genoeg en
zag de Servische regering als aanstichter
van het drama. De aanslag vormde zo een
welkome aanleiding voor de Oostenrijkers
om af te rekenen met de Servische nationalisten en zocht en kreeg hiervoor de
steun van de Duitse keizer Wilhelm II toegezegd. De Duitse legerleiding had zo zijn
eigen agenda en, dromend van een preventieve oorlog tegen Rusland, rekende op
Russische steun aan Servië als dit land door
Oostenrijk zou worden aangevallen. Na
enige weken van twijfel en overleg werd
eind juli het ultimatum van Oostenrijk in
Belgrado overhandigd. De Servische reactie werd zoals verwacht van tafel geveegd
en op 29 juli 1914 opende de Oostenrijkse
artillerie het vuur richting Belgrado. Hierop
mobiliseerde Tsaar Nicolaas II in Sint Petersburg het leger voor een oorlog tegen
Oostenrijk-Hongarije. Keizer Wilhelm II,
een volle neef van Tsaar Nicolaas, zag op
dat moment niets in een oorlog tegen Rusland4, maar de feitelijke macht in Berlijn
berustte toen al bij de generaals.
Op 1 augustus verklaarde Duitsland de
oorlog aan Rusland. Tegelijk eisten de
Duitsers dat Frankrijk neutraal zou blijven.
De Fransen aarzelden echter nog, niet
wetend wat de reactie van hun Engelse
bondgenoot zou zijn. Keizer Wilhelm deed
door het zenden van telegrammen aan zijn
andere neef, King George van Engeland,
nog een poging om de Engelsen buiten
de oorlog te houden. Als deze poging was
geslaagd dan had de vrede wellicht nog
gered kunnen worden. Als de Duitsers zekerheid hadden gehad dat de Engelsen de
Fransen te hulp zouden schieten hadden
de generaals in Berlijn zich wellicht nog
een keer bedacht en zouden de Fransen
zich hebben ingespannen om hun Russische vrienden tegen te houden. Maar de
Engelse regering liet de kans om de vrede
te bewaren schieten want op 3 augustus
bracht de Engelse
premier Asquith zijn
standpunt naar buiten dat zijn regering
niet zou toestaan
dat Duitsland bezit
zou nemen van de
Franse kanaalkust
en België onder de
voet zou worden
gelopen. Dezelfde
dag eiste Duitsland van België vrije doortocht voor Duitse troepen op weg naar Frankrijk. Duitsland had Frankrijk de oorlog
verklaard. Engeland beloofde steun aan België tegen de Duitse
invasie, het Duitse leger had de grens al overschreden en op 5
augustus was door de oorlogsverklaring van Oostenrijk-Hongarije
aan Rusland ook aan die kant de Eerste Wereldoorlog een feit.
De oorlog die niemand wilde, de oorlog die eigenlijk nergens over
ging was een feit. De oorlog waarvan alle betrokkenen dachten
dat deze voor eind van het jaar weer beëindigd zou zijn. De oorlog die vier jaar zou duren maar waarvan de gevolgen honderd
jaar later overal ter wereld nog voelbaar zouden zijn. De lichten
gaan uit in heel Europa, sprak de Engelse minister van Buitenlandse Zaken Edward Grey, eraan toevoegend, wij zullen ze in ons leven niet meer aan zien gaan.
De twee elkaar bevechtende coalities werden aangeduid als de
Centralen, bestaande uit de keizerrijken Duitsland en OostenrijkHongarije en de Geallieerden, Frankrijk, Engeland en Rusland. Italië, dat deel uitmaakte van de Triple Alliantie en dus bondgenoot
was van de Duitsers en de Oostenrijkers hield zich aanvankelijk
afzijdig en sloot zich in 1915 aan bij de Geallieerden.
Verborgen agenda’s
De Italianen waren door de Britse diplomatie kunstig losgeweekt
uit het Triple Alliantie bondgenootschap. In een geheim verdrag
uit april 1915 hadden de Britten toegezegd te zullen meewerken
aan de wens van de Italianen tot gebiedsuitbreiding van de jonge
Italiaanse staat met delen van buurlanden waar Italiaans werd
gesproken, Triëst, Istrië en Zuid Tirol. Ook werd de Italiaanse regering een aantal gebieden in Afrika in het vooruitzicht gesteld.
De overgang naar het geallieerde kamp kwam de Italianen echter
duur te staan en alleen in 1915 hadden zij een kwart miljoen gedode en gewonde soldaten te betreuren.
Turkije sloot zich kort na het uitbreken van de vijandelijkheden in
1914 aan bij de Centralen
en ook deze contacten
waren in het geheim
voorbereid. De Turkse
militaire leiding, de sultan had weinig meer in te
brengen, streefden er naar
het Turkse gezag over de
Balkan in ere te herstellen,
de Britten uit Egypte te
verdrijven en de Italianen
uit Libië. Zou het oude
Ottomaanse rijk zijn oude
glorie kunnen herwinnen
en Duitse keizer had zich
hier al eerder voor ingespannen door zich tijdens
T.E. Lawrence in Engels uniform
een bezoek aan Constan-
Engelse troepen aan de vooravond van de verovering van Jeruzalem, 1917
tinopel de Vriend van alle Moslims te noemen. Ook hoopten de Turken zo de Turkse
minderheden in de Kaukasus te kunnen
‘bevrijden’. Op een aantal fronten boekten
de Turken successen: een landing van geallieerde troepen op het schiereiland Gallipoli werd op bloedige wijze afgeslagen en
ook een Britse divisie die Bagdad dacht te
veroveren in 1915 werd door de Turken
bij de stad Al Koet ingesloten en uitgehongerd. Om verder reputatieverlies te voorkomen kwamen de Engelsen een jaar later
terug en in 1917 werden Al Koet, Tikrit en
Bagdad veroverd. In Palestina boden de
Engelsen steun aan de Arabieren in hun
strijd tegen het Turkse bewind. Dankzij de
goede contacten van kapitein T.E. Lawrence5 wisten de Engelsen later ook Akaba,
Gaza en uiteindelijk Jeruzalem te veroveren. Na vier eeuwen was met hulp van de
Arabieren de heilige stad weer in handen
van de christenen.
Het fundament hiervoor was echter al
eerder gelegd. De Britse gezant in Cairo
onderhield warme contacten met ‘sjarief’
Hoessein Ibn Ali, die claimde een directe
nazaat van de profeet te zijn en hoeder
was van de heilige plaatsen Mekka en Medina. Zijn streven naar een eigen Arabische
staat paste wonderwel in de strijd van de
Engelsen tegen Turkije en in 1916 brak de
opstand van de Arabieren tegen de Turken
uit. In ruil hiervoor kreeg Hoessein de belofte op Engelse steun voor de stichting
van een eigen koninkrijk op het Arabische
schiereiland, het huidige Saudische rijk.
Syrië en Libanon zou de Fransen toevallen
en wie de macht over Mesopotamië, het
huidige Irak, zou verkrijgen, daarover
moest nog worden onderhandeld. Maar
het Midden Oosten, met zijn onmetelijke
olievoorraden onder de oppervlakte, was
van te groot belang om ‘zomaar’ aan de
Arabieren te schenken. Achter de rug van
de Arabieren om werd de op de Turken
veroverde buit tussen Engeland en Frankrijk onderling verdeeld.6 Maar dat was nog
niet alles. De Engelse minister van Buitenlandse Zaken Balfour had al in 1917 de
verklaard de stichting van een Joodse staat
in Palestina te zullen steunen en zo werd
de grondslag gelegd voor het latere Israel.
Al deze geheime afspraken, bedoeld om
overal steun te verwerven voor de strijd tegen de Centralen legden de kiem voor het
nog steeds voortdurende Midden Oostenconflict, vele oorlogen met talloze slachtoffers en vluchtelingen.
De Russische revolutie
Al in 1917 wees alles er op dat Rusland in
de oorlog tegen Duitsland en Oostenrijk
het onderspit zou delven. De Tsaar werd
gedwongen door de Doema om afstand te
doen van de troon en er kwam een voorlopige regering die echter bitter weinig gezag genoot. In het leger waren muiterij en
desertie schering en inslag en nationalisten
in de Russische periferie, waaronder de
Oekraïne begonnen te ijveren voor onafhankelijkheid. Om de chaos in Rusland
nog wat te verhevigen stuurden de Duitsers een beruchte revolutionair, Vladimir
Oeljanow, later bekend geworden als
Lenin, terug naar Rusland. De voorlopige
regering was erkend door de Geallieerden
die Rusland koste wat kost in de oorlog tegen Duitsland aan hun zijde wensten te
houden. Maar de Bolsjewieken, zoals de
revolutionairen in Rusland werden ge-
noemd grepen op 25 oktober 1917 de
macht en hun leiders Lenin en Trotski
vestigden vrijwel onmiddellijk een strenge
dictatuur. Om hun machtsbasis binnen
Rusland verder uit te bouwen hadden de
Bolsjewieken, die zich kort daarna Communisten zouden gaan noemen, de vrije
hand nodig van het buitenland en al op 15
december 1917 was de wapenstilstand in
het oosten een feit. Zo werd de grondslag
gelegd voor ruim 80 jaar van onderdrukking en dictatuur, de onderwerping van
heel Oost Europa en de Koude Oorlog.
Mede als gevolg van het feit dat de Duitsers in het oosten niet meer gebonden waren de oorlog voort te zetten, konden zij
de krachtsinspanningen in het westen
vergroten. Zo werd de oorlog in het westen met nog een jaar verlengd en de krijgskansen keerden pas ten gunste van de
Geallieerden toen Amerikaanse troepen
werden ingezet. Pas daarna begon langzaam het einde van de al jarenlang voortslepende loopgravenoorlog in zicht te
Lenin spreekt tot de massa’s op Trotskylov Square
33
boekbespreking
Titel
Subtitel
Auteur
Prijs
ISBN
Uitgeverij
Recensent
Command and control
Nuclear weapons, the
Damascus accident and
the illusion of safety
Eric Schlosser
v.a. € 17,50 (Bol.com)
978-1-846-14149-2
Penguin Press
Lkol MPSD b.d.
drs. Willem Heijster
Command
and control
De ondertekenaars van
de wapenstilstand
Compiègne, 1918
komen en toen het laatste offensief van de
Duitsers in 1918 was mislukt was het duidelijk dat de strijd gestreden was. Op 11
november 1918 werd de wapenstilstand
ondertekend in een treinwagon in een bos
bij Compiègne. De strijd waarbij negen
miljoen soldaten waren gesneuveld was
voorbij. De vredesonderhandelingen konden beginnen.
Eindspel
De kaart van Europa
in 1923
De Duitse keizer Wilhelm II was naar Nederland gevlucht en in Duitsland was te
midden van revolutionair geweld een begin van een democratische staat aan het
ontstaan: de Weimar republiek. Maar het
vredesverdrag van Versailles ontnam deze
republiek nog voor zij goed en wel van de
De verdeling van het
Midden Oosten volgens
het Sykes Picot verdrag,
8 mei 1916
grond was gekomen elke overlevingskans. Duitsland raakte grote
delen van zijn grondgebied kwijt, het leger werd gedecimeerd, het
Rijnland bezet door de Fransen en de uiteindelijke strop om de
nek waren de herstelbetalingen waartoe Duitsland werd veroordeeld: 132 miljard Goudmark, een astronomisch hoog bedrag. Dit
moest met zekerheid tot een volgende ramp leiden maar Duitsland had geen keus. De economische ramp die er op volgde legde
de kiem voor de volgende generatie van wraakzuchtige politici die
nog geen twintig jaar later de wereld in de ellende van de Tweede
Wereldoorlog zou storten.
De oorlog die aan Nederland voorbijging
Nederland was zo gelukkig om in WO I neutraal te kunnen blijven. Achteraf gezien misschien meer geluk dan wijsheid, omdat de
Duitsers Nederland beschouwden als een soort luchtpijp om door
te kunnen ademen richting de Noordzee. De zeeblokkade van
de Duitse havens door de Royal Navy was daar zeker debet aan.
Maar de gevolgen van WO I lieten Nederland zeker niet onberoerd. De Tweede Wereldoorlog trof ons land, ondanks de pogingen van de regering om als handeldrijvende natie weer neutraal
te blijven in alle hevigheid, en bij vrijwel alle grotere conflicten in
de wereld daarna was Nederland direct of indirect betrokken. De
neutraliteitspolitiek was alleen succesvol gebleken zolang het de
strijdende partijen goed uitkwam, zoals bij de aanloop naar WO I.
Toen Duitsland geen voordeel zag in een neutraal Nederland werd
het rücksichtslos onder de voet gelopen, tragisch gevolg van de,
mede door de neutraliteitspolitiek, schandalig verwaarloosde bewapening. Toen men dit in Den Haag inzag was het al te laat.
34 | Carré 3 | 2014
Eindnoten
1 K
roonprins Franz Ferdinand bracht een bezoek aan BosniëHerzegovina, een gebied dat in 1908 bij de OostenrijksHongaarse monarchie was ingelijfd. Etnische Serviërs, dromend van een groot Servisch rijk gingen in verzet en een
van die groepjes, de Zwarte Hand geheten, waar Princip
lid van was, meende dat een aanslag op de kroonprins een
opstand zou kunnen uitlokken, die wel eens zou kunnen
uitmonden in de stichting van een grote Servische natie.
De eerste bom miste doel en Princip was al teleurgesteld
afgedropen. Toen de stoet later echter opnieuw voorbijkwam aarzelde hij niet, pakte zijn pistool en vuurde af.
2 F rankrijk kon zijn invloed van Algerije naar Marokko
uitbreiden en gaf daarvoor het verzet tegen de Engelse
beheersing van Egypte en het Suezkanaal op.
3 R
usland en Engeland kwamen tot overeenstemming over
hun invloed in Perzië en Afghanistan.
4 Z
oals bleek uit een aantal wederzijdse telegrammen,
beginnend met Lieber Nicky en Lieber Willy.
5 L ater beroemd geworden als
Lawrence of Arabia
6 D
e Sykes-Picot overeenkomst over
de onderlinge verdeling van het
Ottomaanse rijk tussen Engeland
en Frankrijk.
De mysterieuze Lawrence of Arabia
Dit voorjaar werd in Den Haag een
grote internationale top over nucleaire
veiligheid gehouden. Het is te hopen
dat de deelnemers het hier beschreven
boek in de aanloop daarvan hebben
gelezen.
Het boek kan de urgentie van de vergadering niet duidelijker maken: zo
lang er kernwapens zijn bestaat de
kans op een ramp. Vanaf 1945 beweerden politici en militaire strategen
dat de wereld steeds veiliger werd door
nog meer en betere kernwapens, totdat de VS er zo’n 70.000 hadden en er
een eind kwam aan de Koude Oorlog.
Vanwege de wederzijdse afschrikking
was de kans dat ze zouden worden ingezet niet zo groot, maar des te groter
bleek achteraf de kans op een ongewilde nucleaire explosie. De Amerikaanse onderzoeksjournalist Schlosser
ontdekte minstens 700 belangrijke
incidenten met kernwapens tussen
1950 en 1968. Achtereenvolgende
Amerikaanse regeringen hielden in die
tijd steeds vol dat er geen kernwapens
per ongeluk zouden kunnen afgaan.
Schlosser ontdekte dat dat meer geluk
dan wijsheid was. Hij beschrijft in zijn
boek de bijna ongelukken (slechts één
schakelaartje voorkwam een ontploffing op het laatste moment), de ontoereikende veiligheidsprocedures en
de minimale veiligheid rond tactische
kernwapens in Europa. Ook de waarschuwingssystemen waren gebrekkig:
een zwerm vogels, zonlicht weerkaatst
door de wolken of het opkomen van
de maan boven Noorwegen konden
al het alarm doen afgaan en de procedure voor een tegenaanval in gang
zetten volgens Schlosser, die zes jaar
aan het boek werkte. Hij sprak honderden direct betrokkenen, haalde tienduizend documenten boven tafel, waar
nodig met de Freedom of Information
Act. Zijn boek berust op twee pijlers.
De ene is een bloedstollend relaas van
een ongeluk bij Damascus (Arkansas),
de andere pijler zet het ongeluk in het
perspectief van de Koude Oorlog van
1947 tot 1991, toen de knapste koppen der aarde zich bezig hielden met
de vraag hoe ze de mensheid zo efficiënt mogelijk konden uitroeien als dat
nodig was vanwege ‘die ander‘.
De VS beschikken heden ten dage
nog ‘maar’ over 4650 kernwapens en
Rusland heeft er 4000 en het is maar
de vraag of het Russische veiligheidssysteem (en dat van India, Pakistan,
Noord Korea, enz) beter is dan het
Amerikaanse. Want volgens Schlosser
is elk kernwapen “an accident waiting
to happen”. Command and control
is vanwege de technische (Engelse)
termen niet altijd even gemakkelijk te
lezen, maar is toch een levendig en
zelfs spannend boek, ook voor nietatoompacifisten.
35

Download Report