Verslag kenniskring crisisbeheersing NAZB, maandag 27 oktober jl. te Vught Op maandagmiddag 27 oktober organiseerde het netwerk Acute Zorg Brabant een kenniskring crisisbeheersing voor circa 30 geïnteresseerden uit crisisorganisaties van Brabantse zorginstellingen op locatie Huizen Bergen te Vught. Tijdens deze kenniskring werden vier onderwerpen behandeld. Theo Vullers is beleidsmedewerker acute zorg bij de GHOR/GGD Zuid Limburg. Hij hield een boeiende voordracht over het noodweer dat Pink Pop in juni 2014 trof. Een driedaags mega festival dat ongeveer 65.000 bezoekers trok. Op de derde dag van het festival was er een weeralarm “code rood”. Centrale vraag die zich bij de organisatie aandiende was, moeten we het festival onderbreken en de mensen laten vertrekken (noodevacuatie), of moeten we doorgaan en de risico’s van het naderende noodweer trotseren. Een moeilijke afweging waarbij de keuze viel op het laatste. Achteraf bleek dat een juiste beslissing, omdat er geen slachtoffers vielen en relatief weinig schade is opgelopen. De slotact van Metallica kon daardoor worden aanschouwd. Op meeslepende wijze heeft Theo die tijdens Pink Pop hoofd sectie GHOR was in het actiecentrum van het ROT de aanwezigen deelgenoot gemaakt hoe de besluitvorming tot stand is gekomen. Het spontane leiderschap van muziekman Eric Corton heeft er enorm toe bijgedragen dat het publiek steeds goed werd geïnformeerd en de juiste instructies opvolgde. Theo was wel zo eerlijk toe te geven dat je bij crisissituaties ook altijd wel een beetje geluk moet hebben. Er ligt weinig afstand tussen wachtgeld en een lintje. Opvallend is de constatering dat er na afloop geen onderzoek is ingesteld naar de handelwijze tijdens de crisissituatie. De tweede spreker was Alfons Olde Loohuis, huisarts uit de gemeente Herpen. In mei 2007 trof een geheimzinnige ziekte veel mensen uit het dorpje Herpen. Lange tijd bleek onduidelijk wat er aan de hand was en werd zelfs gesuggereerd dat het ‘niets bijzonders’ was. Uiteindelijk bleek met steun van Duitse expertise sprake te zijn van de overigens moeilijk vast te stellen zoonose Q-koorts. Een ziekte die in 1935 al voorkwam in Australië. Het is niet zo verwonderlijk dat deze ziekte juist in Brabant zich openbaarde, omdat Brabant gelet op het grote aantal dieren per vierkante kilometer, ook wel “klein China” wordt genoemd. Later spreidde deze ziekte zich verder uit binnen Brabant, Utrecht en Gelderland. Alfons wist het publiek uit te leggen dat er de afgelopen zeven jaar veel lessen zijn geleerd rond de Q-koorts. De belangrijkste zijn: tijdig signaleren en diagnosticeren door de huisarts, goede informatie-uitwisseling met de tweede lijn gezondheidzorg en geïntegreerd samenwerken humaan-veterinair, samenwerking met de gemeente, goede registratie van de patiënten en volgen van de resultaten uit medische behandeling en de oprichting van het Brabants kenniscentrum Zoonosen. In de crisismanagementachtige aanpak en de samenwerking met het Rijk kan in dit soort situaties nog veel worden verbeterd. 1 Awareness; over kernbelangen en kwetsbaarheden van de zorgsector. “Wij zijn een geheime dienst”, zo begon een vertegenwoordiger van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) zijn presentatie. “En wat moet u – als zorginstelling – nou met een geheime dienst?” Daarom schetste hij eerst een algemeen beeld van de AIVD. Als Veiligheidsdienst onderzoekt de AIVD onder meer ongewenste heimelijke activiteiten van vreemde mogendheden op Nederlands grondgebied. Spionage dus. “Ieder zichzelf respecterend land spioneert”, aldus de AIVD. Nederland is een makkelijke prooi voor buitenlandse spionage. We hebben als land veel te bieden en ons veiligheidsbewustzijn is laag. “We hebben niet door hoe waardevol informatie is voor andere partijen.” De AIVD probeert het veiligheidsbewustzijn te vergroten en Nederland te beschermen tegen spionagepogingen van andere landen. Dat is niet altijd makkelijk. Zo lijkt geen kruid gewassen tegen digitale spionage. “We noemen het spionage, maar het is eigenlijk diefstal van digitale gegevens.” De menselijke factor is een zwakke plek. “Veruit de meeste pogingen om via mensen bij informatie te komen, slagen.” Als instellingen zich meer bewust zouden zijn van de waarde die hun gegevens voor anderen hebben, zou het voor buitenlandse spionnen heel wat moeilijker zijn. Daarom adviseert de AIVD iedere instelling een lijstje met kernbelangen te maken. De Handleiding kwetsbaarheidsanalyse spionage is hierbij behulpzaam. “Welke cruciale belangen mogen niet in verkeerde handen terecht komen? En denk niet dat je geen kernbelangen hebt. Je hebt ze wel.” Op basis van het lijstje kan een bestuurder goede besluiten nemen. “Niets doen is geen optie.” Als laatste spreker in de arena trad op, Simone Koops-Ouwerkerk, Lid managementteam Waterland Ziekenhuis Purmerend. Begin 2010 raakte het ziekenhuis is een crisissituatie verzeild, toen bleek dat er door zeer veel patiënten klachten werden geuit jegens het medisch handelen en informatie- en communicatieproces van een orthopedisch chirurg. Er liepen al zaken bij de tuchtraad en de media doken bovenop deze kwestie. Simone toen net aangesteld als secretaris van de Raad van Bestuur adviseerde tot het inrichten van een slagvaardige crisis(project)organisatie om deze crisis het hoofd te kunnen bieden. Die aanpak heeft goed gewerkt zo bleek later. Bij deze crisis zijn zeer veel stakeholders betrokken, zoals patiënten, verwanten, media, eigen personeel, verzekeraars, gemeente, politie, toezichthouders enzovoorts. In nauwe samenwerking met verzekeraar Centramed is het mediabeleid en de informatie naar betreffende patiënten afgestemd. Voor het bestuur was herstel van vertrouwen erg belangrijk. Het was veelal beslissen in onzekerheid gedurende langere tijk. De kwestie loopt in feite nog en in de nazorg wordt nog steeds veel tijd en energie geïnvesteerd. Belangrijk conclusie is dat dit soort incidenten met veel impact een zorginstelling gemakkelijk kunnen overkomen. Schaal tijdig op, richt een crisisorganisatie in, oefen dit soort situaties ook in de ‘koude fase’ en zorg voor een gedegen integrale crisisplanvorming met professionele risicoanalyse en bestuurlijke visie. 2