Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder

Expeditie
Mooi Noord-Holland
Den Helder
DEN HELDER
12062014
Processchema voor ruimtelijke ontwikkeling
Is er behoefte aan ontwikkeling?
(Bepalen op basis van prognoses en actuele
trends en vastleggen in regionale afspraken)
NEE
JA
Is ontwikkeling mogelijk binnen BBG?
(Bepalen op basis van ontwerpanalyse)
NEE
(Ontheffing nodig)
JA
(Geen ontheffing nodig)
Ontwikkelen binnen BBG
(D.m.v. verdichting, transformatie of
herstructurering)
DEN HELDER
12062014
Klimaatbestendigheid en
duurzaam ruimtegebruik
(Naast ruimtelijke kwaliteit, meenemen
bij locatiekeuze en -ontwikkeling)
Locatiekeuze
(D.m.v. ontwerpend onderzoek op verschillende
schaalniveaus, ontwikkeling verbinden met bestaande
kernkwaliteiten en toevoegen van nieuwe kwaliteit)
Ontwikkelen op gekozen locatie buiten BBG
(D.m.v. ontwerpend onderzoek op verschillende
schaalniveaus, ontwikkeling verbinden met bestaande
kernkwaliteiten en toevoegen van nieuwe kwaliteit)
Belangrijke aspecten bij het in beeld brengen
van kernkwaliteiten:
1. De ondergrond: wat zijn de aardkundige en archeologische
waarden, dat wil zeggen hoe is het gebied ontstaan en hoe is
de mens met het landschap omgegaan?
2. Het landschaps-DNA: wat zijn de aanwezige historische structuurlijnen, de cultuurhistorische objecten en de mate van openheid, stilte en donkerte? Welke ruimtelijke patronen, maat en
schaal zijn bepalend voor de identiteit van het landschap? Wat
zijn bepalende elementen en hoe verhouden die zich ten opzichte van elkaar? Kijk altijd breder dan een afzonderlijk element alleen. Bij een stolpboerderij is niet alleen de bebouwing,
maar ook de ontsluiting en bijbehorende buitenruimte identiteitsbepalend, zoals grote erven met bomen. Houd rekening
met de functies in het gebied.
DEN HELDER
12062014
3. Het dorps-DNA: wat zijn de karakteristieken van de historische
dorpsstructuur? Wat is de vorm van het dorp, bijvoorbeeld geconcentreerd, lint of kruis? Hoe is de relatie van het dorp met
het omliggende land, de openheid van het landschap en hoe
werken landschapspatronen door in het dorp? Wat is de landschappelijke structuurdrager waarlangs een dorp gegroeid is?
Hoe ziet het verkavelingspatroon eruit: het samenhangende
geheel van gebouwen, menging en ritmiek van de bebouwing,
het patroon van de straten en openbare ruimten en het patroon van groen en water. Het type bebouwing, de grootte van
de bebouwing en de groene ‘voet’ daaromheen bepalen de
sfeer en de verschijningsvormen van het landschap en het dorp.
Kijk hierbij ook naar de entree, de wijze waarop je een gebouw
binnengaat. Wat zijn karakteristieke bebouwings- en beplantingselementen? Wat zijn de functies in het gebied?
Proces
Als je de genoemde verkenningen uitvoert samen met bewoners en andere direct betrokkenen, krijg je een meerwaarde. Zij weten immers als geen ander wat de beleving
en de betekenis is van alle genoemde zaken. Denk behalve
aan bewoners die het gebied goed kennen ook aan maatschappelijke organisaties als waterschappen, natuur- en
landschapsorganisaties, agrariërs. Hun kennis en verhalen
over de locatie en de geschiedenis daarvan kunnen interessant zijn voor het ontwerp en verdieping geven.
Provincie Noord-Holland en Cultuurcompagnie Noord-Holland
nodigen u uit om mee te gaan op reis – een ontdekkingstocht
langs aansprekende projecten waar cultuurhistorie en landschap van invloed zijn op de ruimtelijke ontwikkeling van een
plek.
Expeditie Mooi Noord-Holland is pure noodzaak. Het is van
belang dat landschappelijke diversiteit en historisch erfgoed, die
de identiteit van een gebied bepalen, een prominente plek
hebben in nieuwbouwprojecten en ruimtelijke transformaties.
Pas dan kan een project van betekenis zijn voor een grotere
groep mensen, pas dan levert het een bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit van een plek of regio.
Tijdens deze expeditie, bedoeld voor gemeenteambtenaren en
bestuurders, doen we tal van ontdekkingen. Hoe wordt bepaald
wat cultuurhistorische waarde heeft, en hoe is dat te vertalen
naar ontwerpuitgangspunten? Welke belangen spelen een rol en
wie heeft welke taak?
De verkenningstochten staan onder leiding van experts die de
deelnemers op professionele wijze langs voorbeeldprojecten
leiden. De expedities vergen veel van onze zintuigen – we kijken,
we luisteren, we debatteren. Met een rijke vondst keert elke deelnemer terug naar huis.
Expeditie Den Helder – City with a view: 12 juni,
9.30 uur - 18.00 uur
DEN HELDER
12062014
Leidraad Landschap en Cultuurhistorie
De missie van beide expedities is duidelijk: cultuurhistorie en
landschap leveren een bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit van
Noord-Holland. Deze gedachtegang is niet nieuw en werd al in
2011 vastgelegd in de Structuurvisie Noord-Holland 2040.
Daarin ziet de provincie ruimtelijke kwaliteit als een samenspel
tussen gebruikswaarde, toekomstwaarde en belevingswaarde.
Belevingswaarde betekent dat er aandacht is voor landschappelijke diversiteit, cultuurhistorie en identiteit. Deze denkwijze is
geformaliseerd in de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie.
In de Leidraad zijn de kwaliteiten van Noord-Holland – zoals lintdorpen, openheid, oude dijken, militaire structuren, archeologische vindplaatsen – per landschapstype beschreven, zoals
droogmakerijen, veenpolders of het jonge duinlandschap. De
Leidraad bevat voorbeelden van hoe bij nieuwe ontwikkelingen
met deze kwaliteiten kan worden omgegaan. Gemeenten kunnen
dus in de Leidraad lezen hoe ze in nieuwe plannen en bouwprojecten rekening kunnen houden met landschappelijke en cultuurhistorische waarden.
Opgaven
Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder
Den Helder ligt grotendeels met achterkanten aan de hoge zeedijk.
De vroegere bebouwing aan zee is in 1944 gesloopt ten behoeve
van de “Atlantikwall”.
Samen met het Deltaprogramma, het Hoogheemraadschap en de
provincie Noord-Holland is Den Helder bezig met de vraag hoe de
unieke mooie ligging van de stad aan zee weer beter tot zijn recht
kan komen.
Hoe kan de stad de cultuurhistorie van dijk, haven en stad hierbij
als motor gebruiken?
DEN HELDER
12062014
Opgaven
Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder
Drie opgaven: Dijk, Haven en Stad
De expeditievraag van de Expeditie Den Helder concentreert zich
op drie casussen: de dijk, de haven en de stad. Na een plenaire
start in Fort Kijkduin gaan de deelnemers in drie groepen uiteen.
Onder leiding van professionele atelierleiders bezoeken zij bijzondere plekken aan de dijk, de haven en in de stad. Met drie individuele casusvragen verkennen de deelnemers hoe cultuurhistorische elementen van deze plekken ertoe bij kunnen dragen dat Den
Helders unieke ligging aan de zee weer beter tot zijn recht komt.
DEN HELDER
12062014
Opgaven
Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder
Opgave Dijk
Hoe kan de geschiedenis van de zeewering en de militaire geschiedenis (Stelling Den Helder, met name zeeforten en kustbatterijen), door bureau ZUS samengevat als FORT, inspiratiebron zijn
voor de multifunctionele (klimaat)dijk en hoe kan dat worden vertaald in concrete voorbeelduitwerkingen voor de lange en voor de
korte termijn?
Opgave Haven
DEN HELDER
12062014
De relatie van Den Helder met de zee is uiteraard voor een belangrijk deel verbonden met de economie van de haven. Hoe kan de
haven in de beleving weer een relatie krijgen met de stad, ondanks de noodzakelijke beveiliging?
Wat kunnen de plannen voor de haven betekenen voor het gebruik, de beleving en de bereikbaarheid van de cultuurhistorische
ingrediënten in en om het havengebied (zoals Rijkswerf Willemsoord, Fort Harssens, Napoleondam)?
Hoe kan de strook ten noorden van Rijkswerf Willemsoord
(Hoofdgracht, toegang TESO en dijk) in de toekomst worden ingezet voor de beleving van landschap en cultuurhistorie door bewoners en bezoekers in relatie tot de havenontwikkeling met toegang tot het Marsdiep?
Opgave Stad
Hoe kan de betekenis van de cultuurhistorische structuur van de
stad op strategische plekken vertaald worden in het herstel van de
relatie tussen de zee en de stad?
• Locatie tussen Grachtengordel / Willemsoord en de zee: wat is de
relatie tussen de grachtengordel en de multifunctionele
(klimaat)dijk?
• Locatie voormalig Huijs Tijdverdrijf / Oostbatterij / Navgis: Hoe
kan de historische spoorscheg, waar nu in stappen het Stadspark
wordt gerealiseerd, worden doorgezet tot aan zee?
• Oud Den Helder: uitgevlakte historische kern, nu intact wederopbouwensemble in relatie tot bewonerswensen en initiatieven.
• Kaap Hoofd: meest dramatische plek in de kustverdediging
(Deltares: “Tijger voor de deur”) in relatie tot Fort Erfprins en batterij Kaap Hoofd.
Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder
DEN HELDER
12062014
Colofon
Expeditie Mooi Noord-Holland is een initiatief van provincie Noord-Holland en
wordt uitgevoerd door Cultuurcompagnie Noord-Holland
Opdrachtgever: Jan Simon Brouwer, sector Cultuur & Cultuurhistorie, provincie
Noord-Holland
Opdrachtnemer: Ellen Klaus (programmacoördinator), Judith Fraune
(projectleider), Ceciel Nyst (adviseur Cultuurhistorie), Jorg Weber
(communicatie)
Redactieteam:
Ton van Laar en Anne Könst (provincie Noord-Holland)
Expeditieleiders: Lara Voerman (SteenhuisMeurs), Ruut van Paridon
(van Paridon x de Groot) en Karen de Groot (van Paridon x de Groot)
Ontwerp: Provincie Noord-Holland

Download Report