Regionaal Landschap Groene Corridor vzw Jaarverslag 2013 – Jaarprogramma 2014 Regionaal Landschap Groene Corridor vzw Houtemsesteenweg 23, 1800 Vilvoorde T. 02/ 253 43 04 – F. 02/ 253 43 05 www.rlgc.be [email protected] Inhoud 1 Organisatie en structuur 1.1 Werkingsgebied 1.2 Erkenning, rapportering en evaluatie 1.3 Bestuursorganen 1.3.1 Algemene Vergadering 1.3.2 Raad van bestuur 1.3.3 Dagelijks bestuur 1.4 Personeel 1.5 Huisvesting / secretariaat 1.6 Overleg en samenwerking met verschillende actoren 1.6.1 Vlaams overleg 1.6.2 Overleg en samenwerking op provinciaal niveau 1.6.3 Overleg en samenwerking op gemeentelijk niveau 1.6.4 Overleg rond toerisme en recreatie 1.6.5 NME‐overleg 1.6.6 Intergemeentelijke Natuur‐ en Landschapsploegen (INL) 1.6.7 Overleg en samenwerking met natuurorganisaties 1.6.8 Landbouworganisaties 1.6.9 Vlaams‐Brabantse koepel voor Natuurstudie 1.6.10 Overleg rond Europese projecten 1.7 Communicatie, promotie, publicaties en bekendmaking acties RLGC 1.7.1 Logo en huisstijl 1.7.2 Website 1.7.3 Landschapskrant 1.7.4 Elektronische nieuwsbrief 1.7.5 Andere publicaties 1.7.6 Andere acties i.f.v. bekendmaking van het regionaal landschap 1.8 Deelname aan studiedagen en vorming 2 Verplichte activiteiten 2.1 Landschapskrant 2.2 Vormingsactiviteiten 2.3 Publieksactiviteiten 3 Financieel verslag 3.1 Balans en resultatenrekening 2013 3.2 Begroting 2014 3.3 Aanwending van de basissubsidies 4 Overzicht en relatie doelstellingen‐activiteiten 5 Actiefiches 2013‐2014 5.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen 5.1.1 Kleine landschapselementen 5.1.2 Soortbescherming 5.2 Landschapszorg en streekeigen karakter 5.3 Duurzaam bosbeheer 5.4 Duurzame landbouw 5.5 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie 5.6 Geïntegreerde gebiedsgerichte projecten 5.7 Natuureducatie en sensibilisatie 5.7.1 Doorlopende NME activiteiten 5.7.2 Cursussen en vormingsactiviteiten 5.7.3 Publicaties 4 4 4 5 5 8 11 16 18 18 18 19 20 21 21 22 22 23 23 23 24 24 24 24 25 27 27 29 30 30 30 33 35 35 36 37 39 42 42 42 66 86 106 108 111 134 145 145 165 182 Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Lijst van figuren Figuur 1: Overzicht van het werkingsgebied van RLGC. De totale oppervlakte van het werkingsgebied bedraagt 35.215 ha. Figuur 2: Milieuambtenarenoverleg op 21/05/2013 in Sint‐Alexius, Grimbergen: bezoek aan voorbeeldproject en inzaaien bloemenweide Figuur 3: Sfeerbeelden persmoment n.a.v. plantactie Boomgaardier in Houtem (boven) en persmoment n.a.v. bedeling plantgoed i.k.v. Fruitboom‐ en haagplantactie met lancering brochure Knotbomen in Zemst (onder) Figuur 4: Illustratie van de ‘schijfwerking’ tussen de verschillende thema’s in de werking van RLGC Figuur 5: Graafwerken poelen in 2013 te Merchtem Figuur 6: Infobord paddentunnels Voordestraat te Grimbergen Figuur 7: Overzichtskaart van de nieuw aangelegde en herstelde poelen in de periode 2006‐2013 Figuur 8: Overzicht per gemeente van de nieuw aangelegde en herstelde poelen in de periode 2006‐2013 Figuur 9: Aanplanting van hagen en houtkanten op diverse locaties in het werkingsgebied Figuur 10: Overzichtskaart van de aangelegde hagen en houtkanten tijdens de periode 2007‐2013 Figuur 11: Overzicht per gemeente van het aantal stuks plantgoed in de herstelde en nieuw aangelegde hagen en houtkanten voor de periode 2007‐2013 Figuur 12: Aanleg hoogstamboomgaard te Asse Figuur 13: Overzichtskaart van de aangelegde hoogstamboomgaarden tijdens de periode 2007‐2013 Figuur 14: Overzicht per gemeente van de aangelegde en herstelde hoogstamboomgaarden in de periode 2007‐2013 Figuur 15: Overzichtskaart van de aangelegde en herstelde dreven en bomenrijen tijdens de periode 2009‐2013 Figuur 16: Overzicht per gemeente van de aangeplante hoogstambomen als solitairen, bomengroepen of dreven in de periode 2009‐ 2013 Figuur 17: Aanplant hoogstambomen, te Meise Figuur 18: Locaties aanplantingen i.k.v. Fruitboom‐ en Haagplantactie 2013. De rode driehoeken zijn de locaties van de haagplantactie, groene zones zijn de prioritaire aandachtszones waar eigen terreinprojecten plaatsvinden. Uit de kaart blijkt duidelijk de com‐ plementariteit van de actie met onze terreinprojecten: de grote meerderheid van de locaties van de haagplantactie ligt im‐ mers buiten de aandachtszones. Figuur 19: Resultaten fruitboom‐ en haagplantactie 2009‐2013 per type haagplantpakket (boven), fruitsoort (midden) en gemeente (onder) Figuur 20: Bedeling plantgoed Fruitboom‐ en haagplantactie op 30/11/2013 (sfeerbeeld bedeelpunt gemeente Zemst) Figuur 21: Overzichtskaart akkervogelmaatregelen 2009‐2014 in Noordwest‐Brabant Figuur 22: Totaal aantal kunstnesten voor zwaluwen per gemeente tot en met 2013 Figuur 23: Ingezaaide bloemenweide bij instituut Sint‐Alexius, Grimbergen Figuur 24: Overzichtskaart aangelegde bloemenranden voor bijen 2013 Figuur 25: Bijenblokken gemaakt door leerlingen van richting houtbewerking, TechNov in Vilvoorde Figuur 26: Overzichtskaart habitatrichtlijngebieden in het werkingsgebied van RLGC Figuur 27: Logo Label ‘Plant van Hier’ Figuur 28: Gescreende autochtone locaties in werkgebied RLGC voor de coördinatie van de zaadoogst in Brabants District West Figuur 29: Aanplanting dreef Kasteel van Houtem, Ramsdonk (Kapelle‐op‐den‐Bos) Figuur 30: Aanplantingen in het Domein van Perk, Steenokkerzeel Figuur 31: Dreefherstel ‘Ter Meeren’ in Sterrebeek (Zaventem) Figuur 32: Aanplantingen in het domein van de psychiatrische instelling ‘Sint‐Alexius’, Grimbergen Figuur 33: Eerste herinrichtingsvoorstel ‘Groene Long’, Londerzeel’ Figuur 34: Vervallen ijskelder Landgoed Schiplaken, Zemst Figuur 35: Ijskelder Landgoed Schiplaken, Zemst: plannen voor restauratie en herinrichting als vleermuisoverwinteringsplaats Figuur 36: Overzichtskaart uitgevoerde (knot)loten via brandhoutcatalogus periode 2011‐2013 Figuur 37: Overzicht per gemeente van de (knot)loten via brandhoutcatalogus periode 2011‐2013 Figuur 38: Lot knotbomen opgenomen in brandhoutcatalogus: knotbeurt gestart (najaar 2013) Figuur 39: Kaart met de vaste objecten via Beheerovereenkomsten VLM op datum van 1/1/2013 Figuur 40: Overzichtskaart locaties afgeronde en lopende speelgroenprojecten Figuur 41: Sfeerbeelden opening speelbos Mollem (Asse) Figuur 42: Voorstel ontwerp ‘Groene Parkpoort Maalbeekvallei, Grimbergen’ op microschaal Figuur 43: Uitgangssituatie en omgeving van het projectgebied ‘Groene Parkpoort Maalbeekvallei’ (Grimbergen) Figuur 44: Inrichting ‘Groene Parkpoort Maalbeekvallei’‐ fase 1: zeven en afvoeren materialen, herprofilering terrein, inrichting natuurlij‐ ke speelzone en onthaalplek, aanleg pad Figuur 45: Visiekaart projectgebied Molenbeek, Meise (Natuurpunt Meise) Figuur 46: Voorlopig inrichtingsvoorstel voor het OCMW‐centrum in Wolvertem (Natuurpunt Meise) Figuur 47: Sfeerbeelden ‘Rondje Kouters’ 2013 te Malderen (Londerzeel) Figuur 48: Sfeerbeelden van de Knabbel‐ babbeltocht 2013 te Hofstade Figuur 49: Sfeerbeelden van het ‘Biekesfeest’ te Vilvoorde Figuur 50: Sfeerbeelden Kastelennocturne 2013 te Brussegem (Merchtem) Figuur 51: Overzichtskaart ter illustratie van de getrapte werking voor uitvoering van terreinprojecten in het werkingsgebied van RLGC Figuur 52: Situering projectgebied Schiplakenbos, Zemst Figuur 53: Situering projectgebied Maalbeekvallei, Grimbergen Figuur 54: Sfeerbeelden plantactie Kleine Everseweg in Zaventem op 17/11/2013 (boven) en aanplant houtkant Kerremanspark in Asse op 07/12/2013 (onder). Figuur 55: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Kieteltocht’ Figuur 56: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Kabouterpad’ Figuur 57: Sfeerbeeld NME‐activiteit’ Kriebelfladderpad’ Figuur 58: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘De schatkist van Boris de Bostrol’ Figuur 59: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Van Toverwilg tot Heksenkruid’ Figuur 60: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Moord in de poel’ -2- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 61: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Het weer en de natuur’ Figuur 62: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Klimaatperikelen’ Figuur 63: Overzicht van het aantal ingeschreven leerlingen per activiteit voor de periode 2007 ‐ 2013 Figuur 64: Overzicht van het aantal ingeschreven scholen voor de periode 2007 – 2013 Figuur 65: Overzicht van het aantal ingeschreven klassen voor de periode 2007 ‐ 2013 Figuur 66: Overzicht van het aantal ingeschreven leerlingen voor de periode 2007 – 2013 Figuur 67: Overzicht van de verdeling van de deelnemende scholen over de gemeenten uit het werkingsgebied voor de periode 2007 – 2013 Figuur 68: Aantal ontleningen van educatieve koffers van 2007 tot 2013 Figuur 69: Sfeerbeeld op Zebrapad 2013 in Grimbergen – Kapelle‐op‐den‐Bos Figuur 70: Overzichtskaart met lopende en afgeronde projecten i.k.v. de actie ‘Natuur op school’ Figuur 71: Inrichtingsplan Campus Wemmel i.k.v project ‘Natuur op school’ Figuur 72: Evolutie van het aantal ingezette vrijwilligers sinds de oprichting van het NME‐steunpunt Figuur 73: Evolutie van het aantal activiteiten begeleid door vrijwilligers sinds de oprichting van het NME‐steunpunt Figuur 74: Sfeerbeelden snoeicursus hoogstamboomgaarden op 16/11/ 2013 te Zaventem Figuur 75: Sfeerbeelden ‘Kikvorscursus’ 2013 in Meise (boven) en Grimbergen (onder) Figuur 76: Sfeerbeelden bijeninfoavonden op 25/04/2013 in Zaventem (links) en op 27/09/2013 in Asse (rechts) Figuur 77: Sfeerbeelden cursus ‘Knot‐ en Hakhoutbeheer’ op 26/01/2013 in Wemmel Figuur 78: Sfeerbeelden cursus ‘Veilig werken met de kettingzaag’ op 15/11 & 16/11/2013 te Vilvoorde en Zemst Figuur 79: Sfeerbeelden educatieve activiteit ‘Biodiversiteitskampioen’ op 27 mei 2013 te Londerzeel Figuur 80: Voorbladen landschapskranten 2013 Figuur 81: Impressie van enkele elektronische nieuwsbrieven uit het werkjaar 2013 Figuur 82: Eerste ontwerp voor nieuwe website van RLGC Figuur 83: Een greep uit de publicaties & het promotiemateriaal in 2013: affiches, flyers, brochure knotbomen en brochure NME‐ steunpunt,… Lijst van tabellen Tabel 1: Overzicht personeel RLGC 2013 Tabel 2: Vooruitzichten personeelsbezetting RLGC 2014 Tabel 3: Vooruitzichten verdeling loon‐ en algemene werkingskosten voor het team van RLGC in 2014 Tabel 4: Overzicht van deelname aan vormingen en cursussen door personeel van RLGC in 2013 Tabel 5: Overzicht, voor het werkingsjaar 2013, van de inkomsten vallend onder de basissubsidies en van de uitgaven gedragen door deze basissubsidies. Tabel 6: Overzicht van alle acties uit het jaarverslag 2013 ‐ jaarprogramma 2014 en de relatie met de doelstellingen zoals geformuleerd in het uitvoeringsbesluit en de taakstelling zoals opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst provincie Vlaams‐Brabant – RL 2014‐2019 Tabel 7: Overzicht van de herstelde en nieuw aangelegde poelen in 2013 Tabel 8: Resultaten inventarisatieproject geselecteerde poelen 2013 Tabel 9: Overzicht aangelegde hagen, heggen en houtkanten in 2013 Tabel 10: Overzicht van de aangelegde hoogstamboomgaarden in 2013 Tabel 11: Overzicht van de geplante hoogstambomen (solitair, groep of dreven) in 2013 Tabel 12: Samenstelling akkervogelmengsels 2013‐2014 regio Land van Asse en Klaverbeek Tabel 13: Overzicht akkervogelmaatregelen Noordwest‐Brabant door RLGC en betrokken partners Tabel 14: Overzicht zwaluwkunstnesten per gemeente tot en met 2013 Tabel 15: Aangelegde bloemenranden voor bijen Tabel 16: Samenstelling meerjarig mengsel voor bloemenranden bijen Tabel 17: Overzicht geplande soortgerichte acties RLGC i.s.m. BGGC voor 2014 Tabel 18: Overzicht van de uitgevoerde (knot)loten via brandhoutcatalogus in 2013 Tabel 19: Overzicht begeleide activiteiten en doelgroepen in het aanbod van het NME‐steunpunt Noordwest‐Brabant Tabel 20: Overzicht NME‐ aanbod voor begeleide activiteiten, georganiseerd vanuit RLGC Tabel 21: Inschrijvingen voor het begeleide NME‐aanbod voor de periode 2007‐2013 Tabel 22: Cd‐roms Zwaluwen verspreid in 2013 Tabel 23: Overzicht van de ontlening van de natuurkoffers in 2013 Tabel 24: Overzicht van de vrijwilligersinzet in 2013 -3- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1 Organisatie en structuur 1.1 Werkingsgebied Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Groene Corridor ligt in het noordwesten van de provincie Vlaams‐Brabant (zie figuur 1), en strekt zich uit over het grondgebied van 12 gemeenten: Asse, Opwijk, Grim‐ bergen, Merchtem, Londerzeel, Meise, Wemmel, Kapelle‐op‐den‐Bos, Zemst, Vilvoorde, Steenokkerzeel en Zaventem. De totale oppervlakte van het werkingsgebied is 35.215 ha. Figuur 1: Overzicht van het werkingsgebied van RLGC. De totale oppervlakte bedraagt 35.215 ha. 1.2 Erkenning, rapportering en evaluatie De vzw Regionaal Landschap Groene Corridor (RLGC) werd op 14 juni 2005 opgericht vanuit het samenwer‐ kingsverband ‘Groene Corridor’, dat in 2002 werd opgestart. Op 1 januari 2007 werd RLGC voorlopig erkend door de Vlaamse regering voor een periode van drie jaar. Op basis van de werking van de voorbije jaren diende RLGC op 13 augustus 2009 een aanvraag in tot defini‐ tieve erkenning. Na positieve adviezen van ANB, buitendienst Vlaams‐Brabant en van de MINA‐raad, nam de Minister bevoegd voor Leefmilieu de beslissing op 22/02/2010 om RLGC met terugwerkende kracht vanaf 1/01/2010 definitief te erkennen, dit voor een periode van zes jaar, en tevens de uitbreiding van het wer‐ kingsgebied met de gemeente Zaventem goed te keuren. In het kader van de interne staatshervorming, meer bepaald doorbraak 64, worden de regionale landschap‐ pen vanaf 1 januari 2014 voor wat betreft de erkenning, evaluatie en basisfinanciering overgedragen van het -4- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Vlaamse Gewest naar de provincies. In dit verband werden de volgende richtlijnen als overgangsregeling meegegeven vanuit de twee bestuursniveaus: ‐ De lopende erkenningen worden overgenomen door de provincies en lopen gewoon verder tot een nieuw regeling betreft erkenning van de regionale landschappen uitgewerkt wordt. ‐ De regionale landschappen rapporteren zoals voorheen over het werkjaar 2013 aan het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en tonen daarbij aan dat ze voldoen aan de voorwaarden zoals gesteld in het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu en het uit‐ voeringsbesluit van 08/12/1998 betreffende de erkenning van de regionale landschappen. ‐ De regionale landschappen rapporteren ook op dezelfde wijze richting provincie Vlaams‐Brabant, dienst Leefmilieu en dienst Cultuur en tonen daarbij aan dat ze wat betreft planning 2014 zullen vol‐ doen aan de taakstelling zoals opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst regionale landschap‐ pen – provincie Vlaams‐Brabant 2014‐2019. Het voorliggende jaarverslag 2013 – jaarrapport 2014 is bijgevolg qua structuur gelijkaardig opgevat als tij‐ dens de voorgaande jaren, maar aandacht gaat ook uit naar de taakstelling zoals opgenomen in de nieuwe samenwerkingsovereenkomst provincie Vlaams‐Brabant – regionale landschappen 2014‐2019. 1.3 Bestuursorganen 1.3.1 Algemene Vergadering De Algemene Vergadering van Regionaal Landschap Groene Corridor is samengesteld uit de provincie Vlaams‐ Brabant, alle aangesloten gemeenten, de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie, en de wildbeheereenheden, dit conform het ‘Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08/12/1998. Na aanduiding van de nieuwe afgevaardigden vanuit de gemeenten n.a.v. het ingaan van de nieuwe legisla‐ tuur was de AV vanaf 18/02/2013 als volgt samengesteld (wijzigingen onderlijnd): Effectieve leden, doelgroep provincie en /of gemeenten Jean‐Pol Olbrechts, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant Grete De Maeyer, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant Joeri Vastersavendts, vertegenwoordiger van de gemeente Asse Eddie Boelens, vertegenwoordiger van de gemeente Grimbergen Freddy De Ruysscher, vertegenwoordiger van de gemeente Kapelle‐op‐den‐Bos Eddy Vranckaert, vertegenwoordiger van de gemeente Londerzeel Ann Van den Broeck, vertegenwoordiger van de gemeente Meise Eddie De Block, vertegenwoordiger van de gemeente Merchtem Inez De Coninck, vertegenwoordiger van de gemeente Opwijk Alex Trostmann, vertegenwoordiger van de gemeente Steenokkerzeel Magda Van Stevens, vertegenwoordiger van de gemeente Vilvoorde Walter Vansteenkiste, vertegenwoordiger van de gemeente Wemmel Koen Vandermeiren, vertegenwoordiger van de gemeente Zemst Guido Declercq, vertegenwoordiger van de gemeente Zaventem Effectieve leden, doelgroep milieu‐ en natuurverenigingen Johan Boucquey, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Asse Anne Ronse, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Grimbergen Eric Daelemans, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Londerzeel Frank Vermoesen, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Meise Alain De Cré, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Merchtem Marc De Maegdt, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Opwijk Ivo Janssens, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afd. Vilvoorde ‐ Machelen – Steenokkerzeel Hilda De Coninck, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Wemmel Francis Wyns, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Zemst Herman Dierickx, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Kanaalregio – Bos van Aa Roger De Cleen, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Zaventem -5- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Effectieve leden, doelgroep erkende landbouworganisaties, erkende organisaties ter bevordering van toe‐ risme en recreatie en erkende wildbeheereenheden Lien Vandebroeck, vertegenwoordiger van de Boerenbond ‐ Bedrijfsgilden Bert Miseur, vertegenwoordiger van de Boerenbond ‐ Landelijke Gilden Ronny De Coster, vertegenwoordiger van de Groene Kring vzw Ann Deneffe, vertegenwoordiger van het Katholiek Vormingswerk van Landelijke Vrouwen Gerda Robberechts, vertegenwoordiger van het Katholiek Vormingswerk van Landelijke Vrouwen ‐ Agra Filip Thollebeek, vertegenwoordiger van Pasar vzw Regio Brussel Jan De Backer, vertegenwoordiger van Toerisme Brabantse Kouters vzw Astrid Clymans, vertegenwoordiger Toerisme Vlaams‐Brabant vzw Flor Van Auwenis, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid De Klaverbeek Christian Houthuys, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid Nederbrabant Jean Delvaux, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid Land van Asse Adviserende leden Roald Steeno, Vlaamse Landmaatschappij Hilde Villé, Departement Landbouw & Visserij ‐ afdeling duurzame landbouwontwikkeling René Meeuwis, Agentschap voor Natuur en Bos Jozef Wijnant, Agentschap Onroerend Erfgoed Dries Verclyte, Toerisme Vlaanderen Petra Deproost, Departement LNE ‐ dienst land‐ en bodembescherming Vanaf de AV van 25/04/2013 was de ledenvergadering als volgt samengesteld (laatste wijzigingen van afge‐ vaardigden voor de gemeenten en provincie voor zover dit nog niet gebeurd was tijdens vorige AV): Effectieve leden, doelgroep provincie en /of gemeenten Jozef De Borger, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant Grete De Maeyer, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant Joeri Vastersavendts, vertegenwoordiger van de gemeente Asse Eddie Boelens, vertegenwoordiger van de gemeente Grimbergen Freddy De Ruysscher, vertegenwoordiger van de gemeente Kapelle‐op‐den‐Bos Eddy Vranckaert, vertegenwoordiger van de gemeente Londerzeel Ann Van den Broeck, vertegenwoordiger van de gemeente Meise Eddie De Block, vertegenwoordiger van de gemeente Merchtem Inez De Coninck, vertegenwoordiger van de gemeente Opwijk Martin Van Waeyenberghe, vertegenwoordiger van de gemeente Steenokkerzeel Magda Van Stevens, vertegenwoordiger van de gemeente Vilvoorde Robert De Lille, vertegenwoordiger van de gemeente Wemmel Koen Vandermeiren, vertegenwoordiger van de gemeente Zemst Guido Declercq, vertegenwoordiger van de gemeente Zaventem Effectieve leden, doelgroep milieu‐ en natuurverenigingen Johan Boucquey, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Asse Anne Ronse, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Grimbergen Eric Daelemans, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Londerzeel Frank Vermoesen, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Meise Alain De Cré, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Merchtem Marc De Maegdt, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Opwijk Ivo Janssens, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Vilvoorde ‐ Machelen – Steenokker‐ zeel Hilda De Coninck, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Wemmel Francis Wyns, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Zemst Herman Dierickx, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Kanaalregio – Bos van Aa Roger De Cleen, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Zaventem -6- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Effectieve leden, doelgroep erkende landbouworganisaties, erkende organisaties ter bevordering van toe‐ risme en recreatie en erkende wildbeheereenheden Lien Vandebroeck, vertegenwoordiger van de Boerenbond ‐ Bedrijfsgilden Bert Miseur, vertegenwoordiger van de Boerenbond ‐ Landelijke Gilden Ronny De Coster, vertegenwoordiger van de Groene Kring vzw Ann Deneffe, vertegenwoordiger van het Katholiek Vormingswerk van Landelijke Vrouwen Gerda Robberechts, vertegenwoordiger van het Katholiek Vormingswerk van Landelijke Vrouwen ‐ Agra Filip Thollebeek, vertegenwoordiger van Pasar vzw Regio Brussel Jan De Backer, vertegenwoordiger van Toerisme Brabantse Kouters vzw Astrid Clymans, vertegenwoordiger Toerisme Vlaams‐Brabant vzw Flor Van Auwenis, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid De Klaverbeek Christian Houthuys, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid Nederbrabant Jean Delvaux, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid Land van Asse Adviserende leden Roald Steeno, Vlaamse Landmaatschappij Hilde Villé, Departement Landbouw & Visserij ‐ afdeling duurzame landbouwontwikkeling René Meeuwis, Agentschap voor Natuur en Bos Jozef Wijnant, Agentschap Onroerend Erfgoed Dries Verclyte, Toerisme Vlaanderen Petra Deproost, Departement LNE ‐ dienst land‐ en bodembescherming De Algemene Vergadering werd in 2013 tweemaal samengeroepen: AV 18/02/2013, Steenokkerzeel Van de 36 stemgerechtigde leden waren er 26 aanwezig, 5 verontschuldigd en 5 afwezig. Agendapunten: Verwelkoming nieuwe afgevaardigden Goedkeuring verslag vorige AV (09/02/2012) Goedkeuring zetelwijziging / aanpassing statuten Goedkeuring jaarverslag 2012 en afrekening 2012 o Jaarverslag 2012 o Toelichting jaarrekening 2012 o Verslag van de erkende boekhouder over de boekhouding van 2012 Goedkeuring jaarprogramma 2013 en begroting 2013 o Jaarprogramma 2013 o Toelichting begroting 2013 Kwijting van de bestuurders Verkiezing nieuwe leden raad van bestuur voor groep WBE en landbouw Aanduiding erkend accountant voor jaarlijkse verificatie van de rekeningen 2013 Verlenen volmacht aan accountant voor neerlegging bij de Nationale Bank Varia o Vormings‐ en publieksactiviteiten RLGC voorjaar 2012 o Andere varia‐punten van de leden o voorstel gemeenteronde 2013 om nieuwe gemeentebesturen te laten kennismaken met wer‐ king RLGC. -7- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 AV 25/04/2013, Zaventem Van de 36 stemgerechtigde leden waren er 20 aanwezig, 11 verontschuldigd en 5 afwezig. Agendapunten: Goedkeuring verslag vorige AV (18/02/2013) Verkiezing leden raad van bestuur voor groep A (aangesloten gemeenten & provincie Vlaams‐ Brabant) verkiezing functies door Raad van Bestuur Voorstel statutenwijziging (beslissingen Raad van Bestuur) Varia o uitnodiging aansluitende bijeninfoavond / thema‐landschapskrant / bijenacties 2013 o andere varia‐punten van de leden 1.3.2 Raad van bestuur De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Groene Corridor is samengesteld uit de provincie Vlaams‐ Brabant, een afvaardiging van de aangesloten gemeenten en van de erkende verenigingen voor natuur, land‐ bouw en recreatie en de wildbeheereenheden. Tijdens de Algemene Vergadering van 18/02/2013 werd de samenstelling van de Raad van Bestuur gewijzigd voor wat betreft de vertegenwoordiging vanuit de erkende wildbeheereenheden en landbouwverenigingen. Op de AV van 25/04/2013 (zie eerder) werden nieuwe be‐ stuursleden verkozen voor groep a (provincie en gemeenten). Hieronder is opgelijst hoe de Raad van Bestuur doorheen 2013 samengesteld was. Doelgroep provincie en /of gemeenten Jean‐Pol Olbrechts, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant / als bestuurslid vervangen door Jozef De Borger, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant, vanaf de AV van 25/04/2013 Etienne Keymolen, vertegenwoordiger van de gemeente Asse / als bestuurslid vervangen door Joeri Vastersavendts vertegenwoordiger van de gemeente Asse, vanaf de AV van 25/04/2013 Paul Verhaevert, vertegenwoordiger van de gemeente Opwijk / als bestuurslid vervangen door Inez De Coninck, vertegenwoordiger van de gemeente Opwijk, vanaf de AV van 25/04/2013 Eddy Vranckaert, vertegenwoordiger van de gemeente Londerzeel / als bestuurslid vervangen door Koen Vandermeiren, vertegenwoordiger van de gemeente Zemst, vanaf de AV van 25/04/2013 Magda Van Stevens, vertegenwoordiger van de gemeente Vilvoorde Doelgroep milieu‐ en natuurverenigingen Anne Ronse, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw ‐ Afdeling Grimbergen Frank Vermoesen, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw ‐ Afdeling Meise Daniel Blockmans, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw ‐ Afdeling Zaventem Herman Dierickx, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw ‐ Afdeling Kanaalregio – Bos van Aa Erik Meerschaut, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Doelgroep erkende landbouworganisaties, erkende organisaties ter bevordering van toerisme en recreatie en erkende wildbeheereenheden Nele Lauwers, vertegenwoordiger van de Boerenbond – Bedrijfsgilden / als bestuurslid vervangen door Lien Vandebroeck vanaf AV van 18/02/2013 Filip Thollebeek, vertegenwoordiger van Pasar Regio vzw Brussel Christian Houthuys, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid Nederbrabant / als bestuurslid vervangen door Jean Delvaux, vertegenwoordiger van de Wildbeheereenheid Land van Asse, vanaf AV van 18/02/2013 Adviserende (niet‐stemgerechtigde) leden Grete De Maeyer, vertegenwoordiger van de Provincie Vlaams‐Brabant René Meeuwis, vertegenwoordiger van ANB, buitendienst Vlaams‐Brabant Jozef Wijnant, vertegenwoordiger van het Agentschap Onroerend Erfgoed, buitendienst Vlaams‐ Brabant -8- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 De Raad van Bestuur kwam in 2013 zesmaal rechtsgeldig samen: Op 18/02/2013 te Steenokkerzeel (7 van de 13 stemgerechtigde leden aanwezig) werden volgende agenda‐ punten behandeld: Goedkeuring verslag RvB 20/12/2012 personeel RLGC o aanvraag 1/5 tijdskrediet Sarie Van der Aa Financiën o goedkeuring afrekening /balans 2012 met aanleg provisies o begroting 2013 Projecten RLGC o Bestek contractteelt autochtoon plantgoed o Voorstel gemeente Zemst herwaardering trage wegen – aansluitende actie van RLGC rond natuurinrichting + sensibilisatie in focuszone reeds opgenomen in JP 2013 Varia o Hernieuwing afvaardiging RLGC in AV en eventueel kandidaat in RvB Toerisme Vlaams‐Brabant AV en eventueel kandidaat in RvB Kanaaltochten Vlaams‐Brabant vzw AV Brabantse Kouters vzw o bijkomende punten van de bestuursleden o datum volgende vergadering RvB Op 18/04/2013 te Vilvoorde (9 van de 13 stemgerechtigde leden aanwezig, inclusief volmachten) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring verslag RvB 18/02/2013 (zie verslag in map) Personeel RLGC o bekrachtiging aanwerving Elien Desnerck (vervanging NME) Organisatie RLGC o Agenda AV 25/04/2013: o Stand van zaken kandidaturen RvB gemeenten / provincie Projecten RLGC o Fruitboom‐ en haagplantactie 2013 o Uurpakket landschapswerken 2013‐2015 o Poelenproject 2013 o Autochtone bomen en struiken / contractteelt Brabants District West o Vraag agro‐aanneming i.v.m. samenwerking i.k.v. hagendorser Varia o Komende activiteiten RLGC o Werkwijze voor aanleveren infoborden / vragen van gemeenten hieromtrent o bijkomende punten van de bestuursleden o datum volgende vergadering RvB Op 25/04/2013 te Zaventem (12 van de 13 stemgerechtigde leden aanwezig, inclusief volmachten) werden volgende agendapunten behandeld: Voorstellingsronde bestuurders & verkiezing voorzitter Verkiezing andere functies Samenstelling Dagelijks Bestuur Voordracht Jean‐Pol Olbrechts als ere‐voorzitter Volgende bestuursvergadering -9- Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Op 23/06/2013 te Vilvoorde (12 van de 13 stemgerechtigde leden aanwezig, inclusief volmachten) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring verslagen RvB 18/04/2013 en 25/04/2013 Personeel RLGC o Goedkeuring progressieve werkhervatting NME‐medewerkster Marijke Smans o Goedkeuring ouderschapsverlof (1 maand voltijds) voor Lies Heirman Organisatie & financiën RLGC o algemene stand van zaken overdracht RL‐en van Vlaamse Gewest leefmilieu & Onroerend Erfgoed) naar provincie + Financiële vooruitzichten Lopende acties RLGC o Fruitboom‐ en haagplantactie 2013 o Herstel IJskelder Schiplaken o Plantwerken 2013‐2014 o Hagen, heggen en houtkanten o Hoogstamboomgaarden, dreven, solitaire hoogstambomen Nieuwe projectaanvragen o Life + communication (IHD‐Project RL‐en & BG‐en) o Quick‐Wins Vlaamse rand (mogelijk project in Wolvertem) Varia o Voorbije & komende activiteiten RLGC o Nieuwe NME‐brochure / wijzigingen in aanbod o bijkomende punten van de bestuursleden? o datum volgende vergadering RvB Op 25/09/2013 te Zemst (8 van de 13 stemgerechtigde leden aanwezig, inclusief volmachten) werden vol‐ gende agendapunten behandeld: Goedkeuring verslag RvB 26/06/2013 Personeel RLGC o Goedkeuring verlenging tijdskrediet Sarie Van der Aa (1/5e tijdskrediet van 01/01/2014 tot 30/06/2014) stand van zaken interne staatshervorming en voorlopige begroting 2014 o Algemene stand van zaken overdracht RL‐en van Vlaamse Gewest leefmilieu & Onroerend Erfgoed) naar provincie o Financiële vooruitzichten: voorlopige begroting 2014 onder meest waarschijnlijke scenario projecten RLGC o Prijsvraag en lijst leveranciers voor aanleveren van hoogstam(fruit)bomen o Bestek en lijst bedrijven voor opmaak nieuwe website o aanleg pad i.k.v. project ‘Groene Parkpoort’ o herstel ijskelder Schiplakenbos o Stand van zaken fruitboom‐ en haagplantactie projectaanvragen RLGC & partners o aanvraag bij Koning Boudewijnstichting: professionalisering werking (afwerking projecten‐ databank, doorlichting communicatie ‐ op vraag van prov. en i.s.m. met de 4 andere Vlaams‐Brabantse regionale landschappen) o Quick‐Wins Vlaamse Rand 2013: Dorp in de Natuur, natuur in het dorp (i.s.m. NP Meise, cf. vorige ver RvB) o Quick‐Wins Vlaamse Rand 2013: Maalbeekvallei Grimbergen – een belevingstraject in groen en blauw (project ingediend door gemeente Grimbergen met RLGC als partner, aansluitend op project Groene parkpoort) o Mogelijke engagementen i.k.v. planprogramma VLM Vlaamse Rand Varia o Komende vormingen en publieksactiviteiten o Nieuwe landschapskrant en knotbomenbrochure o bijkomende punten van de bestuursleden o Nieuwe vergaderdatum voor volgende RvB - 10 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Op 11/12/2013 te Vilvoorde (8 van de 13 stemgerechtigde leden aanwezig, inclusief volmachten) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring verslag RvB 25/09/2013 projecten RLGC o Landschapskrant 2014 o Bestek en lijst vormgevers voor lay‐out landschapskrant 2014 o Bestek en lijst drukkerijen voor druk landschapskrant 2014 o Bestek en lijst firma’s voor bedeling landschapskrant 2014 o Bestek en lijst aannemers voor reguliere snoei hoogstamboomgaarden o Bestek en lijst aannemers voor velwerken i.k.v. inrichting omgeving Sint‐Alexius Grimbergen o Eerste ontwerp voor nieuwe website RLGC Stand van zaken projectaanvragen RLGC & partners o aanvraag bij Koning Boudewijnstichting o Quick‐Wins Vlaamse Rand o Mogelijke engagementen i.k.v. planprogramma VLM Vlaamse Rand Organisatie RLGC o Samenwerkingsovereenkomst provincie Vlaams‐Brabant – RL 2014‐2019 o stand van zaken interne staatshervorming o ontwerp begroting 2014 (zie map) en vergelijking bijdragen gemeenten o voorstel jaarprogramma 2014 o agenda, locatie en datum voor Algemene Vergadering RLGC Varia o Voorbije en komende vormingen en publieksactiviteiten o bijkomende punten van de bestuursleden o Nieuwe vergaderdatum voor volgende RvB 1.3.3 Dagelijks bestuur De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het Dagelijks Bestuur bestaat volgens de statuten uit maximaal 5 personen en was in 2013 als volgt samengesteld: Doelgroep provincie en /of gemeenten Jean‐Pol Olbrechts, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant (voorzitter) tot 25/04/2013 Jozef De Borger, vertegenwoordiger van de provincie Vlaams‐Brabant (voorzitter) vanaf 25/04/2013 Doelgroep milieu‐ en natuurverenigingen Herman Dierickx, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw ‐ Afdeling Kanaalregio – Bos van Aa Volgende personen namen in 2013 resp. de functie van secretaris en penningmeester op, maar maken vanaf 29/05/2010 geen deel meer uit van het Dagelijks Bestuur: Secretaris: Frank Vermoesen, vertegenwoordiger van Natuurpunt vzw Afdeling Meise Penningmeester: Filip Tollebeek, vertegenwoordiger van PASAR vzw Daarnaast woont de coördinator elke vergadering van het Dagelijks Bestuur bij (toelichting werking RLGC en verslaggeving). Het Dagelijks Bestuur kwam in 2013 tienmaal samen. De bestuurders oefenen hun bevoegd‐ heden uit als college. Bij beslissingen wordt er gestreefd naar consensus maar zo nodig wordt beslist bij stemming waarbij de beslissingen slechts geldig kunnen genomen worden met een gewone meerderheid. - 11 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Op 31/01/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 29/11/12 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies Afsluiten boekjaar 2012 Personeelszaken RLGC o aanvraag wijziging uurrooster Marleen Wauters o aanvraag tijdskrediet Sarie VDA / ziekte Marijke Smans o aanvraag stageplaats student landschapsarchitectuur Begroting 2013 Projecten RLGC o Stand van zaken project parkgebied Grimbergen (Wolvertemsesteenweg) o Vraag gemeente Zemst partnerschap pdpo‐project Alg Organisatie RLGC VZW o Agenda RvB 18/02/2013 (18u00, Perk, net voor AV) o Algemene Vergadering Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Kalender volgende vergaderingen Op 29/03/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 31/01/13 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies Personeelszaken RLGC o stand van zaken ziekteverlof Marijke Smans / vervanging NME o addendum contract Sarie VDA Algemene organisatie RLGC o interesse gemeente Machelen toetreding o Brieven gemeente JV‐JP/bijdrage 2013/voorstel voorstelling colleges o stand van zaken kandidaturen RvB vanuit gemeenten Projecten RLGC o korte update ingediende projectaanvragen o overeenkomsten voor bijenacties Varia o agenda RvB 18/04/2013 o Agenda AV 25/04/2013 o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Kalender volgende vergaderingen Op 18/04/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 29/03/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers personeelszaken RLGC o stand van zaken ziekteverlof Marijke Smans / vervanging NME Algemene organisatie RLGC o interesse gemeente Wezembeek‐Oppem toetreding Projecten RLGC o Gunning inrichting toegangssite i.k.v. project Groene Parkpoort Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Kalender volgende vergaderingen - 12 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Op 21/05/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 18/04/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies personeelszaken RLGC o ziekteverlof Marijke Smans o Aanvraag stageopdracht Algemene organisatie RLGC o stand van zaken interesse toetreding bijkomende gemeenten (Machelen, W‐O) o stand van zaken interne staatshervorming / vooruitzichten financiering 2014 Projecten RLGC o stand van zaken ingediende projectaanvragen o mogelijkheden projectaanvragen Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Kalender volgende data vergaderingen Op 26/06/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 21/05/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies Personeelszaken RLGC o progressieve herneming Marijke Smans na ziekte algemene organisatie RLGC o stand van zaken interne staatshervorming / vooruitzichten financiering 2014 o Wat met gemeenteronde voor voorstelling RLGC aan college of schepen(en)? projecten RLGC o Gunning poelenproject o Gunning uurbestek landschapswerken Voorbereiding RvB Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o volgende vergaderingen Op 23/08/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 26/06/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies personeelszaken RLGC o stand van zaken vervanging / herneming NME‐medewerkster Marijke Smans algemene organisatie RLGC o stand van zaken interne staatshervorming o voorbereiding overleg Dehaene projecten RLGC o bekrachtiging gunning studie ijskelder o bekrachtiging gunning fruitboom‐ en haagplantactie o gunning project hagen, heggen en houtkanten o gunning project hoogstamboomgaarden en hoogstambomen o goedkeuring overeenkomst NME‐werking voorbereiding RvB & plaatsbezoek - 13 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Varia o o o Overzicht voorbije en komende activiteiten Landschapskrant herfst 2013 Volgende vergaderingen Op 18/09/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 23/08/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies Interne staatshervorming en begroting 2014 o stand van zaken interne staatshervorming / veranderingen subsidieverlening door provincie o voorlopige begroting onder meest waarschijnlijke scenario overdrachten i.k.v. interne staatshervorming o andere mogelijke scenario’s inkomsten en gevolgen voor begroting o piste loonharmonisering Algemene organisatie RLGC o ICT: overzetten hosting mailboxes / antivirus o ICT: aankoop 2 nieuwe laptops (voor educatief medewerkster & coördinator) o Follow‐up overleg Dehaene Agenda & voorbereiding volgende RvB (25/09/2013, Zemst) Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Toetreding Civilscape o Brochure knotbomen o Volgende vergaderingen Op 18/10/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 18/09/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies Interne staatshervorming / samenwerkingsovereenkomst provincie 2014‐2019 o terugkoppeling voorzittersoverleg o stand van zaken interne staatshervorming Projecten RLGC o gunning aanlevering hoogstambomen o gunning ontwerp nieuwe website o gunning aanleg porfiersplitpad project ‘Groene Parkpoort’ Personeel RLGC o Follow‐up pistes loonharmonisering Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Evaluatie werking RLC door ANB o Volgende vergaderingen - 14 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Op 15/11/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 18/10/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies Interne Staatshervorming en SO provincie‐RL o terugkoppeling en follow‐up voorzittersoverleg 5/11/2013 o stand van zaken interne staatshervorming Projecten RLGC o follow‐up stand van zaken / financiering NME‐steunpunt o resultaat fruitboom‐ en haagplantactie, afspraken i.v.m. persmoment 30/11 Organisatie RLGC o voorbereiding / agenda voor RvB december Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Volgende vergaderingen Op 11/12/2013 (2 van de 2 leden aanwezig) werden volgende agendapunten behandeld: Goedkeuring / opmerkingen verslag 15/11/2013 Stand van zaken financiën / subsidiedossiers o Liquiditeit o Overzicht grotere uitgaven & inkomsten o gevorderde, maar nog niet ontvangen subsidies o voorstel aankopen NME i.k.v. overbruggingsperiode nov‐dec 2013 Organisatie RLGC o Interne staatshervorming / samenwerkingsovereenkomst provincie 2014‐2019/begroting 2014 o Strategie informeren gemeenten over werking RLGC / verankering engagement gemeenten Projecten RLGC o Stand van zaken project ijskelder Schiplakenbos Varia o Overzicht voorbije en komende activiteiten o Volgende vergaderingen - 15 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.4 Personeel Op 2 tijdelijke vervangingen na waren er in 2013 in de personeelsbezetting in het RLGC‐team enkel wijzigin‐ gen betreffende % arbeidsregime. De belangrijkste verschuivingen worden hieronder kort aangegeven (een volledig overzicht kan teruggevonden worden in tabel 1): Biodiversiteitsmedewerkster Lies Heirman was in bevallings‐ en voltijds ouderschapsverlof van 27/03/2013 tot 30/09/2013 en werd tijdens deze periode halftijds vervanger door Tinne Cockx NME‐medewerkster Marijke Smans had nog 50% verlof medische bijstand tot 31/03/2013, maar was in ziekteverlof van 15/01/2013 tot 30/06/2013 en hernam progressief halftijds tot 31/07/2013 en nadien weer 80%. Van 01/04/2013 tot 11/07/2013 werd zij vervangen door Elien Desnerck. Landschapsanimator Brecht Vermote had 20% deeltijds ouderschapsverlof tijdens de eerste 5 maan‐ den van 2013 Projectmedewerker natuur Wim Solie had nog 20% deeltijds ouderschapsverlof tijdens de eerste 3 maanden van 2013. Projectmedewerkster Sarie Van der Aa nam 20% deeltijds tijdskrediet vanaf 01/04/2013. Zoals blijkt uit het overzicht van de personeelsbezetting in 2013 in Tabel 1 stond gemiddeld op jaarbasis 7.2 VTE op de loonrol van RLGC (waaronder dus ook de stafmedewerker voor Vlaams‐Brabant), aangevuld met een bedrijfsplanner op de loonrol van de Vlaamse Landsmaatschappij. Tabel 1: Overzicht personeel RLGC 2013 functie Naam Arbeidsregime verdeling loonkost j f m a m j j a s o n d coördinator administratief medewerkster projectmedewerker natuur Patrick Endels Marleen Wauters 100% 80% via deeltijds ouderschapsverlof 80% via deeltijds ouder‐ schapsverlof tot 30/10, nadien 100% basis 95%, prov NME 5% basis 90%, prov NME 5%, prov stafmedew 5% 92.5% basis, 7.5% project draagvlakverbreding L&M 84% Agentschap Onroerend Erfgoed, 16% basis Lies Heirman 80% 100% basis Tinne Cockx 50 100% basis 100% prov NME 100% prov NME 25% Soc. Mar. en 75% NME prov, vanaf 01/01 tot 28/02, nadien 39% Soc. Mar., 36%. Basis en 25% NME prov 57.5% LNE VIA Stafmedew, 42.5% prov VIA stafmedew landschapsanimator biodiversiteits‐ medewerkster biodiversiteits‐ medewerkster NME‐medewerkster NME‐medewerkster Wim Solie Brecht Vermote 50% 50% via verlof medische bijstand tot 31/03, nadien Marijke Smans 80%, in juli progr herne‐ ming na ziekteverlof, nadien opnieuw 80% Elien Desnerck 100% deeltijds NME en Sarie deeltijds projectme‐ Van der Aa dewerker 100% tot 31/03, nadien 80% via tijdskrediet stafmedewerker RL‐ Ingrid Beuls en Vlaams‐Brabant 100% basis = sokkelfinanciering voorzien door ANB, provincie en gemeenten, exclusief 0.39 VTE toegekend via sociale maribel. NME prov = subsidie provincie, dienst leefmilieu voor NME‐steunpunt Noordwest‐Brabant - 16 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Aansluitend op de situatie eind 2013 zal doorheen 2014 het personeelsbestand 8 medewerkers op de loonrol van RLGC tellen (waaronder ook de stafmedewerker voor de Vlaams‐Brabantse Regionale Landschappen), aangevuld met een bedrijfsplanner van de VLM. Zoals de situatie er nu uitziet, treden er enkel wijzigingen op met betrekking tot het financieren van de loonkost via de verschillende subsidiekanalen. Daarnaast komt ook een student landschapsarchitectuur van februari 2014 tot mei 2014 als stagiair het team versterken. Een overzicht van de inschatting voor de personeelsbezetting 2013 vindt u in tabel 2 (gemiddeld op jaarbasis 6.9 VTE op de loonrol van RLGC, inclusief de stafmedewerker regionale landschappen, gehuisvest op provin‐ cie Vlaams‐Brabant). Aangezien de verdeling van de loon‐ en werkingskosten na de diverse wijzigingen m.b.t. de interne staatshervorming en de nieuwe samenwerkingsovereenkomst met de provincie Vlaams‐Brabant ietwat complexer wordt, is deze apart weergegeven in tabel 3. Deze verdeling is uiteraard nog afhankelijk van goed te keuren programma’s en vooropgestelde financiering voor deze diverse deelaspecten. Tabel 2: Vooruitzichten personeelsbezetting RLGC 2014 n d coördinator functie Patrick Endels Naam 100% regime j f m a m j j a s o administratief medewerkster projectmedewerker natuur landschapsanimator Marleen Wauters Wim Solie Brecht Vermote 50% 100% 100% Biodiversiteits‐medewerkster Lies Heirman 80% deeltijds NME en deeltijds projectmedewerker Sarie Van der Aa 80% (tijdskrediet) NME‐medewerkster Marijke Smans 80% stafmedewerker RL‐en Vlaams‐Brabant Ingrid Beuls 100% Tabel 3: Vooruitzichten verdeling loonkosten en algemene werkingskosten voor het team van RLGC in 2014 verdeling loonkost me‐ dewerkers (in %) Patrick Endels Basis Prov cul‐ tuur Prov NME ANB strat doelst 0,0% 5,0% 0,0% prov IHD stafdmed LNE stafdmed prov 0,0% 0,0% 2,5% QW‐Vl‐R 92,5% 0,0% Marleen Wauters 90,0% 0,0% 0,0% 5,0% 0,0% 0,0% 0,0% 5,0% Wim Solie 82,0% 0,0% 10,0% 0,0% 0,0% 8,0% 0,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Lies Heirman 37,0% 0,0% 13,0% 0,0% 50,0% 0,0% 0,0% 0,0% Sarie Van der Aa 44,0% 0,0% 6,0% 37,0% 13,0% 0,0% 0,0% 0,0% Marijke Smans 0,0% 0,0% 0,0% 100,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Ingrid Beuls 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 56,0% 44,0% Brecht Vermote basis = sokkelfinanciering voorzien door provincie, dienst leefmilieu en gemeenten, inclusief 0.39 VTE toegekend via sociale maribel. prov NME = subsidie provincie, dienst leefmilieu voor NME‐steunpunt Noordwest‐Brabant Prov cultuur = subsidies provincie, dienst cultuur voor landschapszorg prov IHD = subsidie provincie, dienst leefmilieu voor inzet van min 0.25 VTE op Instandhoudingsdoelstellingen (IHD) ANB strat doelst. = 30% van oorspronkelijke basissubsidie vanuit ANB nu in te zetten op doelstellingen IHD, Groen in de stad en natuurbeleving/ontsluiting QW Vl‐R = extra projectsubsidies voor realisatie van korte termijnprojecten in de randgemeenten rond Brussel Stafmed LNE = VIA subsidies voor uitbreidingstewerkstelling voor de regionale landschappen via LNE Vlaanderen Stafmed prov = aanvullende subsidies voor tewerkstelling stafmedewerker vanuit de provincie Vlaams‐Brabant - 17 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.5 Huisvesting / secretariaat Op 21/11/2012 nam RLGC zijn intrek in de nieuwe huisvesting aan de Houtemsesteenweg 23 te Vilvoorde, dit nog steeds samen met BGGC. Deze zetelwijziging werd goedgekeurd op de Algemene Vergadering van 18/02/2013.Dit secretariaat en de vergaderruimten werden in de loop van 2013 verder ingericht. Vanaf 15/01/2013 betrok ook de coördinatie van de intergemeentelijke natuur‐ en landschapsploegen (INL) lokalen op deze locatie. 1.6 Overleg en samenwerking met verschillende actoren Het regionaal landschap streeft naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen. Naast overleg in het kader van de eigen lopende acties, neemt RLGC ook deel aan werkgroepen en vergaderingen van derden. Doelstelling is om de verschillende visies in de regio maximaal op elkaar af te stemmen. Telefonische adviesverlening, zowel aan de gemeentelijke diensten als aan de inwoners van het werkingsge‐ bied, behoort ook tot het takenpakket van het regionaal landschap. In 2013 gebeurde deze dienstverlening in het kader van uiteenlopende projecten: fruitboom‐ en haagplantactie, zwaluwenproject, poelenproject, aan‐ leg hoogstamboomgaarden, hagen en heggen, natuur‐ en milieueducatie (met ook adviesverlening i.k.v. de provinciale actie ‘Natuur op school’), duurzaam bosbeheer (i.s.m. BGGC), brandhoutcircuit i.k.v. project ‘Groene Houtcarrousel’, cultuurhistorisch herstel,… 1.6.1 Vlaams overleg Vlaams Overleg Regionale Landschappen (VORL): Regelmatig vergaderen de coördinatoren van de Vlaam‐ se regionale landschappen, onder voorzitterschap van Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeen‐ schappelijke problemen, belangen en doelstellingen; uitwisselen van ideeën… Vanaf 2007 (voorlopige er‐ kenning) neemt RLGC deel aan het VORL. Tussen de regionale landschappen onderling is er ook frequent informeel overleg. Op 8 en 9/01/2013 organiseerde het Vlaams Overleg Regionaal Landschappen een tweedaags conclaaf voor de coördinatoren in Brugge. Hoofdthema van dit conclaaf was de vooruitzichten voor de regionale landschappen i.k.v. de interne staatshervorming. Andere vergaderingen van het VORL gingen in 2013 door op 15/03, 13/05, 05/09, en 06/12. Het VORL formuleerde in 2013 verschillende adviezen en nodigde diverse partners uit voor overleg. Vooral in het kader van de interne staatshervorming waren er frequent overlegmomenten met de (koepel van) de bos‐ groepen, ANB en VVP. Het VORL was als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese ngo’s ter ondersteuning van de Europe‐ se Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via Pauwel Bogaert ook lid van de Raad van Bestuur van Civilscape. Het jaarlijks Vlaams overleg tussen administratie Agentschap Onroerend Erfgoed en alle landschapsani‐ matoren en coördinatoren vond in 2013 plaats op 07/03. Hierbij werd de op til staande overgang van de landschapsanimatoren en landschapsteams van Vlaanderen naar de Provincies gekaderd en toegelicht. Daarnaast was er regelmatig (informeel) overleg met lokale erfgoedconsulent van de buitendienst van het Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaams‐Brabant in het kader van de programmatie en werking van de landschapsanimator of informeel overleg met andere landschapsanimatoren. Overleg ‘Autochtone bomen en struiken’ (zaadoogst) met partners uit het Brabants District West. Over‐ legmoment voor het herkomstdistrict ‘Brabants District West’ vond in 2013 plaats op 4/04. - 18 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.6.2 Overleg en samenwerking op provinciaal niveau Op regelmatige basis wordt met de coördinatoren van de Vlaams‐Brabantse regionale landschappen over‐ legd met de provincie over de projectwerking binnen de regionale landschappen (BORL: Brabants Overleg Regionale Landschappen). In 2013 vonden BORL’s plaats op 01/02, 19/04, 20/06 en 5/11. Daarnaast was er overleg tussen de coördinatoren en/of voorzitters en de dienst leefmilieu m.b.t. de opmaak van een nieuwe samenwerkingsovereenkomst provincie – regionale landschappen Vlaams‐Brabant op 23/05, 18/07, 26/08 en 03/12. Regelmatig wordt met de Vlaams‐Brabantse regionale landschappen samengewerkt in het kader van pu‐ blicaties, project(aanvrag)en, publieksactiviteiten en vormingen. Op die manier proberen we de kennis en investeringen maximaal te laten renderen. Zo was er in 2013 de gezamenlijke uitwerking van de brochure ‘Knotbomen’ (zie ook actiefiche 45). Via een gezamenlijke prijsvraag door alle Vlaams‐Brabantse regionale landschappen werden in 2013 op‐ nieuw een gezamenlijke reeks vormingen voor de medewerkers van de Vlaams‐Brabantse regionale land‐ schappen uitgewerkt door de stafmedewerker (zie hiervoor ook tabel 4). In het kader van de biodiversiteitscampagne van de provincie Vlaams‐Brabant werd vanuit de provincie een aantal werkgroepen opgericht ter ondersteuning en inhoudelijke vormgeving van de campagne. De regionale landschappen participeren structureel aan de volgende werkgroepen: - Overleg biodiversiteitsmedewerkers: deze bijeenkomsten van de biodiversiteitsmedewerkers maken het mogelijk om het verloop van de Koesterburencampagne in heel Vlaams‐Brabant op te volgen, om ervaringen vanuit verschillende hoeken te delen en elkaar bij te staan en te inspireren voor nieuwe ini‐ tiatieven. De biodiversiteitsmedewerkers kwamen in 2013 vier keer samen op 6/02, 30/05, 5/09 en 5/12. - Koestercarrousel: in 2013 vond geen koestercarrousel plaats. De koestersterren van 2012 werden wel verkozen en op 20/03/2013 konden de 5 winnaars hun koesterster in ontvangst nemen. RLGC zocht actief naar kandidaat projecten voor een koesterster bij partnerorganisaties, promootte om voor een van deze projecten te stemmen en was aanwezig op de uitreiking. - Koestersafari: in 2013 vonden twee koestersafari’s plaats: een eerste safari op 6/06/2013 in het pro‐ vinciaal domein van Kessel‐Lo focuste hoofdzakelijk op omvormingsprocessen en beheer ten voordele van biodiversiteit. De volgende safari op 26/09/2013 in de Paddenbroeken in Gooik behandelde biodi‐ versiteit in combinatie met landbouw en recreatie. - Vanaf 1 januari 2014 wordt ‘Algemene Landschapszorg’ een provinciale opdracht. Ter kennismaking en ter voorbereiding van een provinciale landschapszorgvisie vonden op 19/09/2013 en 21/10/2013 over‐ legvergaderingen plaats tussen de Provinciale Dienst Cultuur en de Vlaams‐Brabantse landschapsani‐ matoren en coördinatoren. de NME‐medewerksters van RLGC nemen deel aan het provinciaal NME‐ overleg dat één keer per jaar doorgaat (zie verder). Er was naar jaarlijkse gewoonte overleg rond opmaak jaarprogramma met de bedrijfsplanner voor Noordwest‐Brabant en coördinator van de bedrijfsplanners van VLM Vlaams‐Brabant en dit op 19/03/2013. In het kader van de opmaak van het planprogramma Vlaamse Rand was er overleg met de VLM op 05/02/2013 op het RLGC‐secretariaat in Vilvoorde en werd nadien ook het symposium, georganiseerd door VLM Vlaams‐Brabant, bijgewoond op 11/06/2013. Dit werd opgevolgd door een overleg op 30/09/2013 tussen VLM Vlaams‐Brabant en de 3 Vlaams‐Brabantse regionale landschappen rond Brussel m.b.t. projectmogelijkheden die zich in dit verband aandienen. - 19 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.6.3 Overleg en samenwerking op gemeentelijk niveau In 2013 werden de gemeenten regelmatig betrokken bij de activiteiten van het regionaal landschap: Gemeentelijke mandatarissen en ambtenaren (burgemeesters, schepenen en ambtenaren van leefmilieu, landbouw en cultuur worden regelmatig uitgenodigd op activiteiten voor een breder publiek. Regelmatig overleg tussen het RLGC‐team en de koepel van milieuambtenaren van RLGC‐gemeenten met een jaarlijks overleg op 21/05/2013 in Grimbergen. De volgende agendapunten werden behandeld: - korte toelichting jaarverslag / programma - bijen in de kijker: toelichting over de specifieke acties rond dit thema, mogelijkheden voor gemeenten - fruitboom‐ en haagplantactie: voorstel aanpak 2013 - autochtone bomen en struiken / label 'Plant van Hier' / meer info over oogstlocaties - voorstel werkwijze voor infoborden - projectmogelijkheden Quick‐wins Vlaamse Rand - varia Figuur 2: Milieuambtenarenoverleg op 21/05/2013 in Sint‐Alexius, Grimbergen: bezoek aan voorbeeldprojecten en inzaaien bloemenweide Overleg tussen RLGC‐medewerkers en gemeenten in het kader van gebiedsgerichte projecten (Maalbeek‐ vallei in Grimbergen,…): terugkoppeling en afspraken. Overleg tussen RLGC‐medewerkers en gemeenten in het kader van doorlopende projecten (Fruitboom‐ en haagplantactie, poelen, zwaluwen, autochtone bomen en struiken, hoogstamboomgaarden, …): terugkop‐ peling en afspraken (bv. over flankerende inzet INL‐ploegen, zie verder), promotie via de gemeentelijke in‐ fobladen en websites. Overleg tussen de NME‐ medewerkster en de dienst onderwijs in het kader van de organisatie van Natuur‐ educatieve activiteiten (bv. ‘weer en natuur’). Overleg tussen de NME‐ medewerkster en de dienst Jeugd in het kader van de organisatie van Natuuredu‐ catieve activiteiten (bv. Grabbelpas in Zemst). Overleg tussen RLGC‐medewerkers en gemeenten in het kader van de provinciale Koesterburencampag‐ ne: - Op het milieuambtenarenoverleg van RLGC op 21/05/2013 in Grimbergen werd het thema bijen en de geplande soortbeschermingsacties voor koesterburen in 2013 door de biodiversiteitsmedewerker voorgesteld aan de milieuambtenaren. Gemeenten werden gemobiliseerd om mee acties rond solitai‐ re bijen te verwezenlijken. - De gemeenten Asse, Meise, Opwijk, Londerzeel hebben een biodiversiteitswerkgroep en daaraan neemt RLGC ook actief deel. Dit resulteerde reeds in concrete acties zoals voor akkervogels in Asse en Londerzeel, voor zwaluwen in Vilvoorde,… Overleg tussen RLGC‐medewerkers en gemeenten in het kader van publieksacties en educatieve activitei‐ ten. RLGC werkt regelmatig samen met de gemeenten rond promotie en organisatie. Activiteiten worden - 20 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 op vraag van RLGC mee gepromoot via gemeentelijke infobladen. In 2013 was er bv. samenwerking en overleg i.k.v. de activiteiten ‘Knabbel‐babbeltocht’ in Zemst en de ‘Rondje Kouters’ in Londerzeel ( zie ook acties 19 & 20). Overleg met en toelichting werking RLGC op 23/04/2013 voor de gemeente Machelen (schepen en dienst leefmilieu) i.v.m. mogelijke toetreding tot RLGC vzw In 2014 plant RLGC samen met BGGC opnieuw minstens één gezamenlijk overlegmoment met alle milieu‐ ambtenaren om onderlinge acties af te stemmen. Zoals in 2013 wordt dit opgevolgd via individuele contacten (cf. hoger) van de NME‐medewerkster, bosgroepcoördinator, bedrijfsplanner, landschapsanimator en pro‐ jectmedewerkers met gemeenten (milieuambtenaren; schepenen van milieu, onderwijs; informatieambtena‐ ren;…) rond gebiedsgerichte projecten, publieksacties en andere projecten. Daarnaast zal RLGC ook verder de provinciale Koesterburencampagne ondersteunen naar gemeenten toe (bv. door overlegmomenten per ge‐ meente rond soortbescherming in 2014). 1.6.4 Overleg rond toerisme en recreatie Rond bevordering en promotie van natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik wordt regelmatig overlegd tussen RLGC en Toerisme Brabantse Kouters / Toerisme Vlaams‐Brabant. Meer specifiek is Regionaal Landschap Groene Corridor vertegenwoordigd in de Algemene Vergadering en Raad van Bestuur van vzw Brabantse Kouters en in de Algemene Vergadering van vzw Toerisme Vlaams‐Brabant. De coördinator pro‐ beert de vergaderingen zoveel als mogelijk bij te wonen en terug te koppelen over relevantie acties van RLGC. Sinds 2009 en ook voor 2014 werd en wordt voor de opmaak van het jaarprogramma, vooral wat de invulling van publieksactiviteiten en aspecten rond natuurgerichte recreatie betreft, steeds teruggekoppeld met Toe‐ risme Brabantse Kouters. Dit om publieksmomenten op elkaar te kunnen afstemmen en na te gaan welke synergie er op vlak van promotie mogelijk is via de respectievelijke nieuwsbrieven e.a. promotiekanalen. In 2013 werkte RLGC voor verschillende publieksactiviteiten samen met de vzw Brabantse Kouters (Kastelen‐ nocturne op 22/02/2013 in Merchtem, Rondje Kouters op 02/06/2013 in Londerzeel, Knabbel‐babbeltocht op 06/10/2013 in Zemst). Rond de Knabbel‐Babbeltocht vonden een werkvergaderingen plaats met Toerisme Brabantse Kouters en de andere betrokken partners op 25/06/2013 en 11/09/2013. Ook in 2014 zullen ver‐ schillende publieksactiviteiten in samenwerking met de vzw Brabantse Kouters georganiseerd worden (‘Knabbel‐ en babbeltocht’ (zie actie 20) in Opwijk, Rondje Kouters (zie actie 19) in Kapelle‐op‐den‐Bos,…). Rond de opmaak van het nieuw beleidsplan voor de ‘Groene Gordel’ werd deelgenomen aan een workshop op 12/06/2013 op de provincie Vlaams‐Brabant en de voorstelling van de 1e resultaten op 23/09/2013 in de Plantentuin van Meise. 1.6.5 NME‐overleg De NME‐medewerkers van RLGC nemen deel aan: het structureel overleg met de NME‐medewerkers van de provinciedomeinen in Vlaams‐Brabant. Hier wordt informatie uitgewisseld over de beoogde doelgroepen, de communicatiestrategieën, de ingerichte activiteiten en de ontwikkeling ervan, het werken met vrijwilligers, en de NME‐werking gericht op scho‐ len. Deze overlegmomenten vonden plaats op 28/03/2013, 20/06/2013 en 05/09/2013. Het overlegmo‐ ment van 19/12/2013 werd geannuleerd wegens samenvallend met het planningsoverleg Provincie en RL. projectmatig overleg met leerkrachten van de scholen uit het werkingsgebied. overleg met regionale partners: Op 23/08/2013 werd overlegd met vzw Heidemolen om te bekijken hoe kan samengewerkt worden rond educatie, vrijwilligersinzet,… Dit resulteerde o.a. al in de gezamenlijke cursus ‘Natuur‐in‐zicht’ in 2014 (zie ook actie 42). overleg met de vrijwilligers (momenteel een 6‐tal) die de NME‐werking van RLGC ondersteunen (vooral in het kader van de begeleide schoolactiviteiten). Dit jaar waren er 3 vrijwilligers actief, het overleg heeft in 2013 uitzonderlijk individueel plaatsgevonden. RLGC is ook namens alle Vlaamse regionale landschappen vertegenwoordigd in de stuurgroep van InVerde. Op dit forum wordt de invulling van het programma en de samenwerking met de diverse partners (ANB, WBE’s, regionale landschappen, bosgroepen,…) besproken. In 2013 ging een stuurgroepvergadering door op 7/11. - 21 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.6.6 Intergemeentelijke Natuur‐ en Landschapsploegen (INL) De Intergemeentelijke Natuur‐ en Landschapsploegen geven mee invulling aan het gemeentelijk en provinci‐ aal natuurbeleid. Zo beheren ze in ploegverband hagen, houtkanten, knotwilgen, poelen, bossen, holle we‐ gen, bermen en hooilanden. Ook landschaps‐ en natuurontwikkeling behoren tot hun takenpakket. Het initia‐ tief zorgt ook voor bijkomende tewerkstelling. De INL‐teams zijn het resultaat van een samenwerking tussen gemeentebesturen, de provincie en Pro Natura. Binnen het werkingsgebied van RLGC zijn de gemeenten Asse, Grimbergen, Kapelle‐op‐den‐Bos, Londerzeel, Steenokkerzeel, Vilvoorde, Zaventem en Zemst aangeslo‐ ten bij de INL‐teams. In deze samenwerking is ook het regionaal landschap betrokken bij opmaak van het jaarprogramma en bij de planning van de werken voor de deelnemende gemeenten binnen haar werkingsge‐ bied. RLGC zal ook in 2014 deze rol verder opnemen. Jaarlijks is er een voorbereidend overleg waarop de samenwerking en de (potentieel) gezamenlijke projecten besproken worden. In 2013 werkte RLGC in het kader van volgende projecten samen met NL‐netwerk en de INL‐ploegen: Soortbeschermingsproject rond huis‐ en boerenzwaluwen: hierbij verzorgen de INL‐ploegen de thuisbe‐ zoeken met adviesverlening en ophanging van de kunstnesten, het plaatsen en proper maken van de mestplanken; Poelenproject: uitvoering door de INL‐ploegen van voorbereidende werken en/of nazorg op gemeentelij‐ ke eigendommen (en daar waar gemeenten akkoord waren ook op particuliere gronden); Ondersteuning amfibieën‐overzetacties: INL‐ploegen plaatsen de paddenschermen; overzetten van pad‐ den gebeurt door lokale vrijwilligers; Aanplanten van hagen en houtkanten en hoogstamboomgaarden op gemeentelijke eigendommen; Verzorgen van de aanplanting van hoogstamfruitbomen (in 2013 gebeurde dit in de gemeenten Asse, Grimbergen en Zemst); Voor 2014 worden dezelfde thema’s bij nagenoeg dezelfde gemeenten opgenomen in het jaarprogramma. 1.6.7 Overleg en samenwerking met natuurorganisaties De lokale Natuurpuntafdelingen worden betrokken bij de werking van RLGC door inhoudelijk overleg en prak‐ tische samenwerking bij de planning en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten. overleg tussen RLGC‐medewerkers en Natuurpunt in het kader van gebiedsgerichte projecten (Schiplaken‐ bos te Zemst en Vriezenbroek in Zemst…). overleg tussen RLGC‐medewerkers en Natuurpunt in het kader van aanleg van KLE (poelen, autochtone bomen en struiken, hoogstamboomgaarden…): doorgeven van geschikte locaties bij particulieren of op ei‐ gen terreinen, opvolging, promotie…) overleg tussen RLGC‐medewerkers en Natuurpunt in het kader van publieksacties en educatieve activitei‐ ten: gemeenschappelijke promotie en organisatie (in 2013 met afdeling Merchtem i.v.m. de kastelennoc‐ turne, met de afdeling Meise i.v.m. de Kikvorscursus; met afdeling Zemst i.v.m. Knabbel en Babbeltocht; met afdeling Mavist i.v.m. Boomgaardierproject,…) overleg tussen RLGC‐medewerkers en Natuurpunt in het kader van opvolging en monitoring van realisa‐ ties: gemeenschappelijke promotie en organisatie (bv. monitoring effect akkervogelmaatregelen door vo‐ gelwerkgroep NW‐Brabant) overleg tussen RLGC‐medewerkers en Natuurpunt in het kader van soortbeschermingsprojecten (zwalu‐ wen, akkervogels, sleedoornpage, amfibieën, vleermuizen…): doorgeven van geschikte locaties, opvolging (samenwerking bij ondersteuning van paddenoverzetacties, kunstnestenactie voor zwaluwen, inventarisa‐ tie vleermuizen in ijskelders). overleg tussen RLGC‐medewerkers en Natuurpunt in het kader van de cursus Natuur‐ In‐ Zicht. Natuurpunt Mavist en Londerzeel werden gevraagd om de cursus mee in te vullen door de begeleiding van één of meerdere excursies. - 22 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.6.8 Landbouworganisaties Landbouworganisaties worden betrokken bij de werking van RLGC via projectmatig overleg. RLGC werkt ui‐ teraard ook samen met individuele landbouwers bij projecten rond aanleg van hagen en houtkanten, hoog‐ stamboomgaarden, poelen en beschermingsmaatregelen voor akkervogels. 1.6.9 Vlaams‐Brabantse koepel voor Natuurstudie De Vlaams‐Brabantse Koepel voor Natuurstudie Brakona is een overlegstructuur op provinciaal niveau. Bra‐ kona organiseert overleg tussen natuur‐ en milieuverenigingen en werkt zo aan de 'ontsnippering' van het landschap van de natuurstudie in Vlaams‐Brabant. Brakona geeft op deze manier een meerwaarde aan het lokale studiewerk. Regionaal Landschap Groene Corridor probeert, wanneer relevant, de doelstellingen van Brakona mee te integreren in haar projecten. Ook leveren de resultaten van (lokaal) studiewerk soms interes‐ sant materiaal op voor het opstarten van nieuwe projecten. RLGC maakt sinds 2006 deel uit van de stuurgroep van Brakona. Vanuit deze vergaderingen werd initiatief genomen om de samenwerking tussen de Vlaams‐Brabantse regionale landschappen en Brakona te verster‐ ken. Hierbij wil het regionaal landschap ook lokale natuurstudie‐initiatieven stimuleren. In het kader van de provinciale Koestercampagne is er een uitwisseling van de verschillende projecten en gegevens. De project‐ medewerker natuur of de biodiversiteitsmedewerker van RLGC namen in het verleden deel aan de stuur‐ groepvergaderingen. Sinds 2013 woont de medewerker van Brakona echter het biodiversiteitsoverleg (zie 1.6.2.) bij en wordt op die manier teruggekoppeld over natuurstudie e.a. onderwerpen die vroeger door de aparte stuurgroep opgevolgd werden: o Jaarprogramma / evaluatie werkjaar o Publicaties: Nieuwsbrief / BRAKONA jaarboek o Organisatie BRAKONA contactdag / gemeenschappelijk infostand regionale landschappen 1.6.10 Overleg rond Europese projecten Voor het voorbereiden en uitschrijven van een projectaanvraag in het kader van de Europese programma Life+ was er frequent overleg tussen de regionale landschappen, bosgroepen en ANB (zie ook onder 1.6.1.). Volgende overlegmomenten / werkvergaderingen vonden in dit verband plaats: Op 15/01, 08/03, 22/03 en 30/04/2013 tussen de Vlaams‐Brabantse partners Op 20/02/2013 op Vlaams niveau - 23 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.7 Communicatie, promotie, publicaties en bekendmaking acties RLGC 1.7.1 Logo en huisstijl Sinds 2007 heeft RLGC een eigen logo en huisstijl, herkenbaar in uiteenlopende publicaties en communicatie (briefpapier, naamkaartjes, landschapskrant, website, presentaties…). In 2011 werd de stijl van de land‐ schapskrant grondig aangepast (zie ook verder). Het is de bedoeling om deze stijlelementen ook geleidelijk aan te laten doordringen in nieuwe publicaties. 1.7.2 Website Sinds eind 2007 heeft RLGC een eigen website www.rlgc.be, die uiteraard op zeer regelmatige basis up‐to‐ date gehouden werd in 2013. De hoofdrubrieken zijn als volgt onderverdeeld: Homepagina met nieuws en links naar recente publicaties, links naar nieuwsbrief, laatste landschaps‐ krant, vacatures, verwijzing naar publieksactiviteiten, fotogalerij, fruitboom‐ en haagplantactie,… Wie zijn wij? ‐ info over regionale landschappen, RLGC, regio, organisatie, team, bestuur, leden Wat doen wij? ‐ info over de werking van RLGC, opgebouwd rond de thema’s natuur, landschap, bos, landbouw, natuureducatie en natuurrecreatie. Activiteiten ‐ aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen… Publicaties ‐ downloadbare publicaties in pfd‐formaat (landschapskranten en bijkomende info bij deze kranten, elektronische nieuwsbrieven, NME‐brochure en KLE‐brochures, wandelbrochure, Bosgroepfol‐ der, waaier aandachtsoorten, toeristische fiches…) Contact ‐ contactgegevens en links Daarnaast werd in 2013 ook de reeds bestaande webmodule aangepast voor online inschrijvingen i.k.v. de fruitboom‐ en haagplantactie (cf. actie 5). Ondanks de zeer regelmatige updates heeft de website een eerder statisch karakter (grotendeels pure html). Een nieuw vormgegeven website, die ook de layoutelementen van de landschapskrant en banners verder doortrekt in de communicatie, was wenselijk. Eind 2013 werd de opmaak van een nieuwe website aanbe‐ steed. Deze zal in de eerste helft van 2014 online gezet worden. Deze wordt opgemaakt in een ‘User Content Management System’ zodat het beheer ervan veel minder tijdrovend wordt dan nu het geval is. 1.7.3 Landschapskrant In 2013 werden opnieuw twee landschapskranten uitgegeven en verspreid in de regio. De landschapskrant wordt gedrukt op een oplage van 17.500 stuks en bedeeld via een netwerk van verdeelpunten in de regio. Ze wordt momenteel reeds aangeboden door 150 handelaars uit de 12 aangesloten gemeenten en dit netwerk wordt geleidelijk verder uitgebouwd. De landschapskrant wordt daarnaast in pakket verstuurd naar alle ge‐ meenten die ze op hun beurt telkens op 5‐10 openbare plaatsen aanbieden (gemeentehuis, bibliotheek, zwembad,…). Ook een 18‐tal partners (Natuurpunt, Velt…) krijgen een pakket landschapskranten toegestuurd die ze dan onder hun leden verdelen. Tot slot kunnen geïnteresseerden zich ook via de website inschrijven op een kosteloos abonnement. Op die manier krijgen reeds een 83 personen elke landschapskrant individueel toegestuurd. Ook in 2014 plant RLGC opnieuw de uitgave van twee landschapskranten volgens het systeem van bedeel‐ punten. Voorgaande landschapskranten blijven ook steeds online beschikbaar op onze website. Voor meer details over de landschapskrant: zie actiefiche 44. - 24 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 In de landschapskrant lente 2013 met als centraal thema “Bijen” kwamen volgende items aan bod: - Voorwoord: “Zoemend door het voorjaar” - Jaarthema 2013: “BIJ‐zonder belangrijke bijen onder druk” - Over soorten: “A bie or not a bie?” - Aankondiging publieksactiviteit: “Biekesfeest” - Project in de Kijker: “Bijen ver van mijn bed?” - Koesterburen: “Over bloemetjes en bijtjes, eitjes… en een nestje!” - Groen in zwart‐wit: “Van boomstronk tot uitgekiende bijenflat” - Zogezegd, zo gedaan: “Chiro Klaas speelt ze groen” – een interview - Koken met onkruid: meidoornlikeur - Landschapsquiz - Activiteitenkalender & colofon In de landschapskrant herfst 2013 kwamen volgende items aan bod: - Voorwoord: “Even voorstellen…” Bijenactiviteit voor scholen: “Doe de bij” Fruitboom‐ en haagplantactie: “Behaag je tuin!” Knabbel‐ en babbeltocht: “Smakelijke wandeling in Hofstade” en “Heerlijk fruitsap van eigen oogst via de mobiele fruitpers” Project in de kijker: “Maak spel van je groen” Koesterrubriek: “Bloemenrijkdom” Groen in zwart‐wit: “De oude kam, Imde” Zogezegd, zo gedaan: “4 en 5 hout van TechnOV Vilvoorde in de bres voor de bijen!” ‐ een interview Koken met onkruid: “Vlierbes‐Appel Jam(mie!)” Landschapsquiz Activiteitenkalender & colofon 1.7.4 Elektronische nieuwsbrief Vanaf januari 2008 geeft RLGC een elektronische nieuwsbrief uit, die minstens viermaal per jaar per e‐mail verspreid wordt naar ons adressenbestand van geïnteresseerden (intussen meer dan 1500 adressen). De nieuwsbrief werd in 2013 zesmaal verspreid (in januari, maart, mei, juli, september, november). We trachten daarbij telkens in te spelen op het ideale tijdstip om eigen acties, publieksactiviteiten en cursussen te promo‐ ten. Het is de bedoeling om dit in 2014 door te trekken met opnieuw minimaal vier uitgaven. Alle voorbije nieuwsbrieven blijven consulteerbaar op de website van RLGC www.rlgc.be onder ‘publicaties’. Inhoud nieuwsbrief januari 2013: IN DE KIJKER o Een BIJ‐zonder jaar! o Deelnemers houtcarrousel leren veilig kettingzagen BINNENKORT o Cursus knot‐ en hakhoutbeheer ‐ 26 januari 2013 in Wemmel o Nieuwe snoeicursus hoogstamboomgaarden ‐ 9 februari 2013 in Kapelle‐op‐den‐Bos o Kastelennocturne ‐ 22 februari 2013 in Merchtem KOESTERRUBRIEK o Wordt jouw actie beloond met een koesterster? o Oog in oog met wilde bijen EN VERDER... o Cursus 'Werken met de bijl' ‐ 1 februari in Grimbergen o BRAKONA Contactdag 'Natuur in de stad' ‐ 2 februari in Leuven o Het Grote Vogelweekend ‐ 2 & 3 februari in... je eigen tuin! o Cursusreeks 'Een duik in Zenne en Zennekanaal' - 25 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Inhoud nieuwsbrief maart 2013: IN DE KIJKER o Op Zebrapad aan de Voordestraat (Grimbergen‐KODB) o Vleermuizen stellen heringerichte ijskelders op prijs o Zoemend door het voorjaar met de nieuwe landschapskrant! o Vacature NME‐medewerker BINNENKORT o Bijenavond ‐ 25 april 2013 in Nossegem (Zaventem) o De Kikvorscursus XL is er weer KOESTERRUBRIEK o Dek de tafel voor bijen: zaai een bloemenakker! EN VERDER... o Molenbeekwandeling ‐ 28 april in Asse o Oproep Vlaamse Monumentenprijs o Apitherapie in Londerzeel Inhoud nieuwsbrief mei 2013: BINNENKORT o Kom picknicken op het Biekesfeest ‐ 26 mei 2013 in Vilvoorde o Rondje Kouters ‐ 2 juni 2013 in Londerzeel IN DE KIJKER o Natuurlijk spelen in Asse o Nieuwe kikkerkoffer in NME‐aanbod KOESTERRUBRIEK o Geef bijen een vijfsterrenhotel in je tuin EN VERDER... o Natuurweek in Londerzeel ‐ 27 mei tot 2 juni Inhoud nieuwsbrief juli 2013: BINNENKORT o Behaag je tuin! ‐ Fruitboom‐ en haagplantactie ‐ 2 september tot 15 oktober o Heerlijk sap van je eigen oogst via de mobiele fruitpers o Helemaal klaar voor een geweldig najaar? IN DE KIJKER o Ontdek het natuur‐ en milieu‐educatief aanbod 2013‐2014 o Hagen, houtkanten, hoogstamboomgaarden... daar kunnen we een boompje over opzetten! o Biodiversiteitskampioenen in Londerzeel KOESTERRUBRIEK o Vilvoordse biekes – een GPS‐wandeltocht voor jong en oud o Leerlingen Sint‐Theresiacollege aan de slag voor de Kamsalamander o Kleurige bloemenweiden voor bijen EN VERDER... o Cursus bosranden in Vilvoorde & Grimbergen o B4B zoekt u! o 2e Oyenbrugmolenfeest ‐ 25 augustus in Grimbergen o Ga op zoek naar de beste buitenspeelplekjes! o Inverde zomerwedstrijd Inhoud nieuwsbrief september 2013: IN DE KIJKER o Fruitboom‐ en haagplantactie 2013 ‐ Bestel je plantgoed nu! o Vers van de pers ‐ Landschapskrant najaar 2013 o Heerlijk sap van je eigen oogst? ‐ Reserveer je plaats voor de mobiele fruitpers o 'Knoestige knapen' ‐ Nieuwe brochure knotbomen BINNENKORT o Bijeninfoavond ‐ 27 september in Asse o Koesterburenwandeling ‐ 29 september in Grimbergen o Kikvorscursus XL ‐ 5 oktober in Grimbergen o Knabbel‐ babbeltocht ‐ 6 oktober in Hofstade (Zemst) o Snoeicursus hoogstamboomgaarden ‐ 16 november in Zaventem EN VERDER... o Laatste kans om in te schrijven voor cursus bosranden o Het beste van Open monumentendag ‐ 8 september o Vacature - 26 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Inhoud nieuwsbrief november 2013: IN DE KIJKER o Bijen vinden opnieuw meer bloemen in Groene Corridor o Kraan doet overuren: poelenactie groot succes o Boomgaardiers aan de slag in de Bomputten (Vilvoorde) o Vlaamse Rand weer wat groener in Sint‐Stevens‐Woluwe (Zaventem) o Leerlingen worden kabouters, poelonderzoekers en boswachters BINNENKORT o Bedeling plantgoed fruitboom‐ en haagplantactie ‐ 30 november in jouw gemeente o Plantactie Kerremanspark ‐ 7 december in Asse o Nieuwe snoeicursus hoogstamboomgaarden ‐ 8 februari 2014 EN VERDER... o Uit in RLGC: najaar in beeld 1.7.5 Andere publicaties Naast de landschapskrant en nieuwsbrief werden in 2013 volgende publicaties ‐ in samenwerking met part‐ ners of in eigen beheer – uitgegeven. Alle publicaties zijn op eenvoudig verzoek te bekomen bij RLGC en lig‐ gen ter inzage op het secretariaat. Alle publicaties zijn ook online beschikbaar via www.rlgc.be. NME‐brochure 2013‐2014 (i.s.m. Provincie Vlaams‐Brabant) Brochure ‘Knotbomen, knoestige knapen’ (i.s.m. de Vlaams‐Brabantse regionale landschap‐ pen en Provincie Vlaams‐Brabant ) Revisie en heruitgave bestaande brochure ‘Hagen, heggen, houtkanten’ Revisie en heruitgave bestaande brochure ‘Hoogstamboomgaarden’ Revisie en heruitgave bestaande brochure ‘Zwaluwen – een praktische gids’ Revisie en heruitgave bestaande brochure ‘Poelen – Parels in het landschap’ 1.7.6 Andere acties i.f.v. bekendmaking van het regionaal landschap In 2013 werd via volgende acties de bekendheid van het regionaal landschap vergroot: Via de organisatie van persmomenten tracht het team van RLGC de bekendheid van het regionaal landschap te vergroten. In 2013 werden vier persmomenten georganiseerd door RLGC of mee inge‐ vuld op initiatief van een partner. o 19/10/2013 en 16/11/2013 ‐ n.a.v. plantactie ‘Boomgaardier’ in natuurgebied de ‘Bomput‐ ten’ in Houtem, Vilvoorde (Natuurpunt Mavist i.s.m. RLGC) o 17/11/2013 – n.a.v. plantactie Kleine Everseweg rond het planprogramma Vlaamse Rand (VLM i.s.m. Pro Natura, RLGC en gemeente Zaventem) o 30/11/2013 – n.a.v. bedeling plantgoed fruitboom‐ en haagplantactie en lancering brochure knotbomen (RLGC i.s.m. Provincie Vlaams‐Brabant en gemeente Zemst) o 7/12/2013 – n.a.v. plantactie Kerremanspark (gemeente Asse i.s.m. Natuurpunt Asse en RLGC) Van diverse andere terreinacties en publieks‐ en vormingsactiviteiten werden persberichten ver‐ stuurd (o.a. resultaat fruitboom‐ en haagplantactie, Biekesfeest,…). Ook de gemeenten staan mee in voor het bekendmaken van de acties van RLGC via de gemeentelijke infobladen. Publieksactiviteiten en vormingsmomenten: zoals aangegeven onder 2.2 en 2.3 werden ook in 2013 een hele reeks publieks‐ en vormingsactiviteiten georganiseerd door RLGC (i.s.m. verschillende part‐ ners) of mee ondersteund vanuit RLGC. Meestal wordt daarbij ook een eigen infostand opgesteld zodat al onze activiteiten ruim toegelicht kunnen worden. - 27 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Promotie RLGC op andere evenementen en activiteiten: volgens de mogelijkheden die zich aandie‐ nen, tracht RLGC zich samen met BGGC verder bekend te maken in de regio en tegelijk te sensibilise‐ ren rond de werkingsthema’s. Zo was RLGC in 2013 met een infostand o.a. aanwezig op: o 02/02/2013 ‐ BRAKONA contactdag (samen met de andere Vlaams‐Brabantse regionale landschappen) o 23/06/2013 – Akkervogelhappening in Asse o 30/06/2013 – Open tuinendag in Houtem (Vilvoorde) o 25/08/2013 – Oyenbrugmolenfeest in Grimbergen Netwerkvorming: contacten met lokale en hogere overheden, andere regionale landschappen, ver‐ enigingen en wetenschappelijke instellingen. Zie hiervoor ook onder 1.6. Figuur 3: Sfeerbeelden persmoment n.a.v. plantactie Boomgaardier in Houtem (boven) en persmoment n.a.v. bedeling plantgoed i.k.v. Fruitboom‐ en haagplantactie met lancering brochure Knotbomen in Zemst (onder) - 28 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1.8 Deelname aan studiedagen en vorming Het personeel van RLGC neemt deel aan relevante studiedagen en/of opleidingen in het kader van projecten of specifieke taken. Een overzicht van deze studiedagen en vormingen waar in 2013 aan werd deelgenomen kan teruggevonden worden in tabel 4. Tabel 4: Overzicht van deelname aan vormingen en cursussen door personeel van RLGC in 2013 datum plaats titel 2/02/2013 Leuven Brakona studiedag 17/04/2013 Antwerpen 25/04/2013 26/04/2013 Antwerpen Asse 26/04/2013 Wilrijk 3/06/2013 Zoersel Dag van de Regionale Landschappen 10/06/2013 Leuven Projectmanagement Studiedag Technisch Vademecum Recreatieve infrastructuur Vergroening op scholen Het ABC van BBC Nieuwe media bij natuurbeleving 11/06/2013 Hoeilaart Waar is de boswachter? 12/06/2013 17/06/2013 Zoersel Leuven NME achter de schermen Projectmanagement 4/10/2013 Melsele Landschapscontactdag 7/10/2013 Leuven Projectaanvragen schrijven 10/10/2013 + 24/10/2013 Aarschot & Leuven Teammanagement 2/12/2013 Brussel 12/12/2013 Herent Infosessie overheidsopdrachten motiveren van vrijwilligers organisator Natuurpunt ‐ Provincie Vlaams‐ Brabant, dienst Leefmilieu deelnemer(s) RLGC Wim Solie, Lies Heirman, Patrick Endels ANB Wim Solie Ecohuis PIVO‐bestuursschool Sarie Van der Aa Patrick Endels CVN Sarie Van der Aa RLVK Regionale Landschappen Vlaams‐ Brabant / Impact NV Provincie Vlaams‐Brabant, dienst Leefmilieu CVN Regionale Landschappen Vlaams‐ Brabant / Impact NV Onroerend Erfgoed, UA, UG, KULeuven, Ename Expertisecentrum voor Erfgoedontsluiting, Gemeente Beveren, Erfgoedscel Waasland Regionale Landschappen Vlaams‐ Brabant Regionale Landschappen Vlaams‐ Brabant Brecht Vermote, Wim Solie, Patrick Endels, Sarie Van der Aa, Tinne Cockx Brecht Vermote, Wim Solie Sarie Van der Aa, Elien Desnerck Sarie Van der Aa Brecht Vermote, Wim Solie Brecht Vermote Brecht Vermote, Wim Solie, Patrick Endels Patrick Endels FARO / Houba Marijke Brecht Vermote vrijwilligersacademie Marijke Smans - 29 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 2 Verplichte activiteiten 2.1 Landschapskrant In 2013 werden opnieuw twee landschapskranten uitgegeven en breed verspreid in de regio. Het RLGC‐team verzorgde zelf de redactie. Lay‐out en bedeling werden uitbesteed. De thema’s die in elke editie aan bod kwamen, werden eerder al vermeld onder 1.7.3. 2.2 Vormingsactiviteiten In 2013 werden in totaal 10 verschillende vormingsactiviteiten aangeboden aan de inwoners van Noord‐ west‐Brabant, waarvan sommige bestonden uit opeenvolgende vormingsmomenten en/of o.w. de grote vraag herhaald werden in de loop van het jaar: 26/01/2013 – Cursus ‘Knot‐ en hakhoutbeheer’, Wemmel (zie ook actie 38) Aantal deelnemers: 18 Concept/doel: cursus rond de historische context van knot‐ & hakhoutbeheer en hun landschaps‐ & natuur‐ waarde. Vooral praktische aspecten komen ook aan bod: welke boomsoorten zijn het meest geschikt, hoe pak je het concrete beheer het best aan,... In de voormiddag staat een theoretische toelichting op het pro‐ gramma, in de namiddag een praktijkdemonstratie op het terrein. Bijdrage RLGC: hoofdorganisatie: promotie, prospectie locaties, zoeken externe lesgever, opvolging inschrij‐ vingen, catering, korte toelichting terreinacties RLGC tijdens cursus zelf… Bijdrage voor draagvlakverbreding: aan geïnteresseerden wordt meegegeven dat houtige kleine landschaps‐ elementen een hoge natuurwaarde kunnen hebben (natuurverbinding, refugium, foerageerplaats). Bijdrage voor natuur: door mensen op weg te zetten met de praktische aspecten van het beheer van een houtkant en knotbomen kan verwacht worden dat beter zorg gedragen wordt voor deze houtige kleine land‐ schapselementen. Deze cursus werd vooral gepromoot richting deelnemers aan de ‘Groene Houtcarrousel’ omdat zij mee instaan voor het eigenlijke beheer van deze elementen. Ook eigenaars van door RLGC aange‐ legde houtkanten werden actief benaderd. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, landschap en streekidentiteit, natuureduca‐ tie en sensibilisatie, draagvlakverbreding 09/02/2013 en 16/11/2013 ‐ Snoeicursussen hoogstamfruit, Kapelle‐op‐den‐Bos en Zaventem (zie ook actie 34) Aantal deelnemers: 25 (Kapelle‐op‐den‐Bos) + 30 (Zaventem) = 55 Concept/doel: aanbieden van een vorming ‘basis‐snoeitechnieken’ waarop algemeen ingegaan wordt op onderhoud, snoei en ecologische waarde van hoogstamboomgaarden. Op deze manier ook de actie hoog‐ stamboomgaarden van RLGC onder de aandacht brengen van potentieel geïnteresseerden. Tenslotte ook de deelnemers aan de fruitboom‐ en haagplantactie de kans bieden om de nodige basiskennis op te doen om het plantgoed op een verantwoorde manier te planten en te verzorgen. Bijdrage RLGC: hoofdorganisatie: prospectie geschikte locaties, contacteren externe lesgever (NBS), afstem‐ ming inhoud, promotie, praktische organisatie, inleiding ecologisch gedeelte, catering. Bijdrage voor draagvlakverbreding: via een praktische snoeicursus leren mensen ook bij over het ecologisch belang van hoogstamfruitbomen. Begeleidende acties zoals de plaatsing van nestkasten voor steenuilen be‐ reiken zo ook een groter doelpubliek. Bijdrage voor natuur: degelijk onderhouden en ecologisch beheerde hoogstamboomgaarden zijn een geschikt habitat voor diverse dieren en planten (Egel, Steenuil, andere holenbroeders…). Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, landschap en streekidentiteit, natuureduca‐ tie en sensibilisatie, draagvlakverbreding. - 30 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 26/02/2013 ‐ ‘Op ZebraPad’, Kapelle‐op‐den‐Bos / Grimbergen (zie ook actie 31) Aantal deelnemers: 20 (1 klas) Concept/doel: Kinderen krijgen in de klas het verhaal van ‘Bufo de Pad’ en gaan samen met de begeleider van RLGC naar een paddenoverzetplaats waar een vrijwilliger uitlegt wat ze doen. De kinderen mogen tenslotte mee padden overzetten en krijgen als ze het goed doen een badge als ‘officiële’ paddenoverzetter. Bijdrage RLGC: hoofdorganisatie: uitwerking educatief verhaal, overleg met partners (INL, gemeenten, scho‐ len, vrijwilligers,…), begeleiding tijdens de eigenlijke activiteit. Bijdrage voor draagvlakverbreding: deze educatieve actie leert de kinderen het belang van overzetacties en van verkeersbeperkende maatregelen aan migratieknelpunten. Bijdrage voor natuur: de eigenlijke paddenoverzetacties die RLGC ondersteunt, samen met de betrokken gemeenten en INL, dragen bij tot het oplossen van migratieknelpunten voor amfibieën. De vrijwilligers hun verhaal te laten doen aan de kinderen draagt bij tot de voldoening van deze mensen en leidt mogelijk ook tot extra vrijwilligers voor overzetacties. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding 25/04/2013 en 27/09/2013 ‐ Bijeninfoavonden, Zaventem en Asse (zie ook actie 36) Aantal deelnemers: 45 (Zaventem) + 40 (Asse) = 85 Concept/doel: Op deze avond werd het belang van bijen voor natuur en landbouw, de huidige problemen waarmee ze te kampen hebben en mogelijkheden voor acties toegelicht. Dit gebeurde door expert Nobby Thijs. Bijdrage RLGC: RLGC organiseerde i.s.m. de provincie, de betrokken gemeenten en de lokale natuurpuntafde‐ lingen deze infoavond. RLGC en provincie zochten een spreker, zorgden voor een locatie en de contacten met de gemeente en lokale natuurpuntafdeling. Op de avond zelf bood RLGC bijenhotels en zakjes bijenmengsel aan. Bijdrage voor draagvlakverbreding: het brede publiek kwam door deze infoavond in contact met de proble‐ matiek en de noodzaak van (solitaire) bijen en werd aangespoord om actie te ondernemen t.v.v. deze soor‐ tengroep. Bijdrage voor natuur: het verkopen van bijenhotels, het aanbieden van zakjes zaadmengsel voor bloemenak‐ kers voor bijen en het aansporen tot het inzaaien van een permanente bloemenweide met RLGC heeft recht‐ streeks een positief effect voor de (solitaire) bijen in de regio. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding 6‐13‐27/05/2013 en 05/10/2013 – Kikvorscursus XL, Meise & Grimbergen (zie ook actie 35) Aantal deelnemers: 33 + 23+ 17 + 12 = 85 Concept/doel: organisatie van verschillende cursusmomenten (i.s.m. Natuurpunt Educatie, InVerde en Na‐ tuurpunt Meise) met telkens een theoriegedeelte en een praktijkcursus. Mensen op deze manier in contact brengen met waterleven en aanzetten om zelf een poel te laten aanleggen. Poeleigenaars stimuleren om evolutie van structuurkenmerken en waterleven op te volgen om poelenactie RLGC te onderbouwen. Met een praktische module ‘poelbeheer’ mensen ook leren hoe en wanneer ze poelen manueel kunnen ruimen. Bijdrage RLGC: algemene organisatie, promotie, contacteren externe lesgever, vastleggen locaties voor theo‐ retisch en praktisch cursusgedeelte, catering. Bijdrage voor draagvlakverbreding: mensen worden zich bewust van de diversiteit en kwetsbaarheid van dergelijke kleinschalige waterelementen, maar leren tegelijk ook dat na aanleg van een nieuwe poel dit een zeer dynamisch gegeven kan zijn dat op zeer korte termijn een grote natuurmeerwaarde biedt. Bijdrage voor natuur: poelen zijn een ware bron van leven en kenden een sterke achteruitgang (zowel qua aantal, structureel – verlanding – als wat betreft waterkwaliteit). Via educatie en sensibilisatie gaan mensen dit biotoop beter waarderen en beschermen en worden geïnteresseerden aangezet om via poelenactie RLGC een poel aan te leggen en op te volgen. Via de module poelbeheer leren mensen ook hoe ze door manueel onderhoud de terugkeertijd voor machinaal ingrijpen, hetgeen toch altijd (bodem)schade veroorzaakt, kun‐ nen verlengen. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding. - 31 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 06/05/2013 – ‘Solidariteitsactie’ Sint‐Theresiacollege, Grimbergen (zie ook actie 1 en 6) Aantal deelnemers: 7 Concept/doel: Het Sint‐Theresiacollege stelde de vraag of RLGC kon instaan voor een educatieve activiteit waarbij leerlingen zich tegelijk ook nuttig maken i.k.v. natuurbeheer. Op 6 mei werd voor een groep leerlin‐ gen een activiteit uitgewerkt. Bijdrage RLGC: overleg met school rond doelstellingen solidariteitsactie, overleg met gemeente Grimbergen en met de coördinatie van de Intergemeentelijke Natuur‐ en landschapsteams (INL), opmaak dagprogramma i.s.m. gemeente Grimbergen, begeleiding van leerlingen op 5 mei met toelichting doelstellingen paddenover‐ zetplaats Voordestraat en zwerfvuilactie + onderhoud paddenschermen, gevolgd door toelichting en beheer‐ werken (exotenverwijdering) aan natuurgebied De Borcht. Bijdrage voor draagvlakverbreding: Leerlingen worden zich bewust van enkele heel concrete bedreigingen voor biodiversiteit in hun onmiddellijke omgeving (versnippering & problemen voor paddenmigratie, invasie‐ ve exoten en effecten ervan op bosflora,…). Bijdrage voor natuur: Door mee in te staan voor onderhoud van de paddenschermen dragen de leerlingen rechtstreeks bij aan de ondersteuning van deze paddenoverzetactie die van groot belang is voor de regio (jaarlijks grootste aantal overgezette amfibieën waaronder ook Kamsalamander). Ook via exotenverwijdering in de Borcht wordt rechtstreeks bijgedragen aan de natuurwaarde van dit gebied. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding. 28/05/2013 – ’Biodiversiteitskampioen’, Londerzeel (zie ook actie 40) Aantal deelnemers: 105 Concept/doel: De gemeente Londerzeel organiseerde in 2013 voor het eerst een ‘Natuurweek’ en nodigde RLGC uit om deze week, samen met de andere partners (VELT, Vogelopvangcentrum Malderen, VZW De Hei‐ demolen, Natuurpunt Londerzeel,…) inhoudelijk in te vullen. Vanuit RLGC werd een spel bedacht om leerlin‐ gen van de 2e graad meer vertrouwd te maken met het begrip ‘biodiversiteit’. Na een korte inleiding konden de leerlingen zich via een laddercompetitie met elkaar meten en op die manier kwamen de volgende thema’s aan bod: soorten en hun specifieke behoeften (voedsel, dekking, verbindingen,…), soorten in hun specifieke leefgebieden (verschillende niveaus van biodiversiteit), bedreigingen voor biodiversiteit (exoten, habitatver‐ lies,…) Bijdrage RLGC: Bijwonen van overlegvergaderingen, uitwerken korte inleidende presentatie rond biodiversi‐ teit op maat van de doelgroep, opstellen koesterkermis & aanmaken reuzenbloem voor laddercompetitie, begeleiden van vier spelmomenten. Bijdrage voor draagvlakverbreding: leerlingen leren bij over verschillende aspecten van biodiversiteit en krij‐ gen er op deze manier ook respect voor. Bijdrage voor natuur: Er is via deze activiteit geen rechtstreekse bijdrage aan natuur. Onrechtstreeks draagt kennis over bedreigingen voor biodiversiteit uiteraard bij aan een sensibilisatie rond dit thema en op termijn ook een veranderd gedrag m.b.t. deze problematiek, hetgeen uiteraard wel leidt tot verhoogde natuurwaar‐ de. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuureducatie en sensibilisatie, draagvlakverbreding. 24/09/2013 – Infoavond hagen, houtkanten en hoogstamboomgaarden, Merchtem (zie ook actie 5) Aantal deelnemers: 20 Concept/doel: organisatie van een laagdrempelige infoavond rond het gebruik van inheemse bomen en strui‐ ken in de eigen tuin (i.s.m. Natuurpunt Merchtem en gemeente Merchtem, Milieuraad). Mensen op deze manier stimuleren om gemengde hagen, heggen en houtkanten in de eigen tuin aan te planten. Het aanbod en de verschillende soorten die besteld konden worden via de Fruitboom‐ en haagplantactie toelichten en ook tips i.v.m. aanplanting en beheer meegeven. Bijdrage RLGC: verzorgen van presentatie over het belang van inheemse hagen, heggen en houtkanten + promotie van het aanbod van de Fruitboom‐ en haagplantactie Bijdrage voor natuur: door mensen op weg te zetten met een natuurvriendelijker inkleding van de eigen tuin wordt op een laagdrempelige manier natuur in en rond de woonkernen ondersteund en kan verwacht wor‐ den dat ook beter zorg gedragen wordt voor deze houtige kleine landschapselementen in het buitengebied. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, landschap en streekidentiteit, natuureduca‐ tie en sensibilisatie, draagvlakverbreding - 32 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 15‐16/11/2013 ‐ cursus ‘Veilig werken met de kettingzaag’, Vilvoorde en Zemst (zie ook actie 39) Aantal deelnemers: 6 Concept/doel: deelnemers aan de ‘Groene Houtcarrousel’ krijgen de basisbeginselen mee van het onderhou‐ den en afstellen van de kettingzaag. Vervolgens volgt er ook een praktijkgedeelte waarbij de basistechnieken van het veilig en ergonomisch hanteren van een kettingzaag meegegeven worden Bijdrage RLGC: hoofdorganisatie door BGGC( aanzoeken lesgever, zoeken praktijklocatie), met ondersteuning door RLGC: promotie, begeleiding tijdens de eigenlijke cursusdagen,.... Bijdrage voor draagvlakverbreding: hoewel dit in se een vrij technische cursus is, bestaat de meerwaarde erin dat deelnemers tegelijk ook gesensibiliseerd worden rond het behoud en adequate beheer van houtige kleine landschapselementen. Bijdrage voor natuur: door vorming van vrijwilligers die deelnemen aan de ‘Groene Houtcarrousel’ wordt het reguliere beheer van houtkanten en knotbomen in de regio gestimuleerd. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding Doorlopend in 2013 ‐ ‘regulier’ NME‐aanbod begeleide natuurbeleving voor scholen en uitleenpunt voor natuurbelevingskoffers, op diverse locaties in het werkingsgebied (zie ook actie 29‐30) Aantal deelnemers in 2013: Kieteltocht: 142 + Kabouterpad: 423 + Kriebelfladderpad 295 + Bijzondere Bijen 322 + de Schatkist van Boris: 421 + Van Toverwilg tot Heksenkruid: 314 + Waar is de Boswachter: 123 + Moord in de Poel: 405 + Ik word Weerman: 219 + het Weer en de Natuur: 230 + Klimaatperikelen: 243 + Bij‐ zonder Biotoop Bos: 326 = 3463 leerlingen. Daarnaast werden in 2013 de natuurbelevingskoffers 26 keer uitgeleend voor korte of langere periodes. Concept/doel: naast de hoger aangehaalde vormingsactiviteiten fungeert RLGC ook als regionaal NME‐ steunpunt voor Noordwest‐Brabant. RLGC biedt in dit kader begeleide NME‐activiteiten voor scholen aan en is ook uitleenbasis voor natuurbelevingskoffers waarmee zowel scholen als andere doelgroepen zelf aan de slag kunnen. Bijdrage RLGC: organisatie vrijwilligerswerking voor begeleiding spel, promotie naar de scholen toe, opvolging inschrijvingen, planning speldagen, begeleiding speldagen, uitleenbasis, evaluatie. Bijdrage voor draagvlakverbreding: kinderen leren bij over verschillende natuuraspecten (poelen, bodemle‐ ven…), leren de natuur in hun nabije omgeving kennen en krijgen er op deze manier ook respect voor. Bijdrage voor natuur: al spelend doen de kinderen ook een stukje monitoring, hetgeen dan weer verdere natuuracties kan sturen. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuureducatie en sensibilisatie, draagvlakverbreding, natuurre‐ creatie. 2.3 Publieksactiviteiten In 2013 werden in totaal 4 publieksactiviteiten aangeboden, al dan niet op eigen initiatief van RLGC: 22/02/2013 – Kastelennocturne, Merchtem (zie ook actie 24) Aantal deelnemers: ongeveer 200 Concept/doel: deelnemers op een aangename manier (avondwandeling) laten kennismaken met de rijke geschiedenis van Ossel met een bezoek aan verschillende kasteeldomeinen die dit gehucht rijk is. Naast aan‐ dacht voor cultuurhistorisch erfgoed (kastelen en kasteelpark), wordt langsheen het wandeltraject ook land‐ schap en natuur in de kijker gezet. Bijdrage RLGC: co‐organisatie (hoofdorganisator Gemeente Merchtem en Brabantse Kouters vzw): promotie, afstemming met andere gidsen en met initiatiefnemer, infostand aan de start met toelichting rond natuur en landschap langsheen het traject. Bijdrage voor draagvlakverbreding: deelnemers leren bij over kleine landschapselementen en worden zich bewust van de het belang van structuurvariatie in het landschap voor verschillende planten en dieren. Bijdrage voor natuur: mensen krijgen meer oog voor kleine landschapselementen, ook in hun nabije omge‐ ving. Kadering in doelstellingen van het besluit: natuureducatie en sensibilisatie, draagvlakverbreding, natuurre‐ creatie - 33 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 16/05/2013 – Biekesfeest – Dag van het Park, Vilvoorde (zie ook actie 21) Aantal deelnemers: ongeveer 120 Concept/doel: brede publieksactiviteit rond het thema ‘bijen’ met workshops zaadbommen maken, bijenho‐ tels maken, bijenpicknick, koesterkermis, GPS‐tocht rond het thema bijen, muziek,…. Dit alles gekoppeld aan de ‘Dag van het Park’ in het Millenniumpark te Vilvoorde Bijdrage RLGC: eigen organisatie van RLGC (i.s.m. stad Vilvoorde, Natuurpunt Mavist, VELT, Imkervereniging Neerbrabant): afstemming met partners, promotie, uitwerken deelactiviteiten, opzetten materialen, begelei‐ ding tijdens activiteit zelf,… Bijdrage voor draagvlakverbreding: het brede publiek leert op een zeer laagdrempelige manier iets bij over de solitaire bijen en hun belang voor mens en natuur. Op die manier groeit het respect voor een soortengroep waarvan soms ten onrechte verondersteld wordt dat ze hinderlijk zijn. Bijdrage voor natuur: mensen worden gestimuleerd om zelf actie te ondernemen. Ze krijgen ook concrete tips om zelf aan de slag te gaan en maatregelen te nemen voor bijen in de eigen tuin. Naast bijenhotels wor‐ den ook zakjes bloemenzaad aangeboden Kadering in doelstellingen van het besluit: natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding, natuurrecreatie 02/06/2013 – Rondje Kouters, Londerzeel (zie ook actie 19) Aantal deelnemers: ongeveer 1000 Concept/doel: Rondje Kouters is een brede publieksactiviteit georganiseerd door vzw toerisme Brabantse Kouters. In 2013 ging deze door in en rond Malderen met als uitvalsbasis de Heidemolen. Het programma omvatte o.a. een fietstocht met bezoek aan het vogelopvangcentrum en de VELT‐toontuin, tocht met paard en kar, grime voor kinderen, workshops door het Museum voor Oude Technieken (MOT),…. Bijdrage RLGC: Hoofdorganisatie door vzw Toerisme Brabantse Kouters. Samen met de gemeente Londerzeel vulde ook RLGC een aantal deelactiviteiten in: boomgaardquiz voor kinderen en gezinnen, bemande infostand rond de Steenuil (Koesterbuur van Londerzeel) en Koesterkermis Bijdrage voor draagvlakverbreding: deelnemers worden bewust gemaakt van de diversiteit aan leven die verbonden is aan hoogstamboomgaarden. Daarnaast wordt via de koesterkermis de link gelegd tussen soor‐ ten en leefgebieden en wordt ook toegelicht wat allemaal een bedreiging vormt voor biodiversiteit. Bijdrage voor natuur: door het brede publiek te wijzen op het belang van hoogstamboomgaarden als bron voor allerhande leven en dit te koppelen aan een symboolsoort als de Steenuil wordt op termijn een betere zorg voor natuur beoogd en aanleg/herstel van hoogstamboomgaarden gestimuleerd. Kadering in doelstellingen van het besluit: Natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding, natuurrecreatie 06/10/2013 – Knabbel‐ Babbeltocht, Hofstade, Zemst (zie ook acties 20 en 26) Aantal deelnemers: ongeveer 300 Concept/doel: Brede publieksactiviteit (wandeling met diverse stops onderweg waar streekproducten ge‐ proefd kunnen worden) die gekoppeld wordt aan natuur‐ en landschapsthema’s. Aan elke streekproducten‐ stop wordt immers een natuur of landschapsthema in de kijker geplaatst: hoogstamboomgaarden met mo‐ biele fruitpers, speelgroen aan terrein jeugdbeweging, natuurbeheer aan het Vriezenbroek, knotbomen aan het Prinsenveld. Daarnaast konden de eigenaars van een hoogstamboomgaard uiteraard ook aan de mobiele fruitpers eigen fruit tot sap laten verwerken. Bijdrage RLGC: hoofdorganisatie door vzw Brabantse Kouters i.s.m. RLGC, Natuurpunt afdeling Zemst, ge‐ meente Zemst, VVV Zemst, Sportimonium. RLGC vulde drie stops inhoudelijk in en zorgde voor de begeleiding aan de mobiele fruitpers. Bijdrage voor draagvlakverbreding: via een wandeling worden ook meer specifieke ecologische thema’s on‐ der de aandacht gebracht. Tegelijk groeit ook het draagvlak voor natuurgerichte maatregelen door overhe‐ den en/of verenigingen. Bijdrage voor natuur: door het brede publiek te laten kennismaken met de ecologische en cultuurhistorische aspecten van kleine landschapselementen kan op termijn een betere zorg voor natuur verwacht worden. Deelnemers krijgen concrete informatie over mogelijkheden om zelf een bijdrage te leveren tot het behoud van natuur in hun nabije omgeving/tuin (bv. via knotbomenbrochure en promotie Fruitboom‐ en haagplan‐ tactie). Kadering in doelstellingen van het besluit: Natuurbehoud en KLE, natuureducatie en sensibilisatie, draagvlak‐ verbreding, natuurrecreatie - 34 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 3 Financieel verslag 3.1 Balans en resultatenrekening 2013 Uittreksel uit het verslag van de Algemene Vergadering van 18/02/2014: 4. Goedkeuring jaarverslag 2013 en afrekening 2013 […] Toelichting jaarrekening: De proef‐ en saldibalans en fiscale balans werden reeds vooraf doorgestuurd naar alle leden. Via een korte presentatie (zie bijlage) worden de belangrijkste onderdelen uit de proef‐ en saldibalans en fiscale balans toegelicht: De inkomsten (710.901,15 euro) in 2013 bestonden voornamelijk uit gemeentebijdragen; provinciale subsi‐ dies (voor basiswerking, projectwerking, NME‐steunpunt) en Vlaamse subsidies (voor basiswerking en de landschapsanimator/landschapsteams). Daarnaast ontvangt RLGC ook subsidies vanuit het Vlaamse Gewest en de provincie Vlaams‐Brabant voor de stafmedewerker regionale landschappen Vlaams‐Brabant die op de loonrol van RLGC staat. In 2013 liep ook een project ‘Quick‐Wins Vlaamse Rand’ met extra projectsubsidies van uit het Vlaamse Gewest. Tenslotte haalt RLGC inkomsten uit omzet via de restfinanciering voor projecten door gemeenten en deelnemende particulieren en bijdragen voor NME‐aanbod, cursussen en activiteiten door scholen en particulieren. De inkomsten op de basiswerking waren hoger dan begroot omdat n.a.v. boekhoudkundige wijzigingen de provincie Vlaams‐Brabant het saldo van de provinciale basissubsidie voor 2013 uitzonderlijk reeds in 2013 uitbetaalde. Ook de omzet was aanzienlijk hoger dan begroot, dit voorname‐ lijk o.w.v. een aantal grotere terreinprojecten waarbij een groter deel van de restfinanciering gedragen werd door de eigenaar of projecten die uitgevoerd en voorgefinancierd werden door RLGC, maar vervolgens via andere ‘externe’ subsidiekanalen terugbetaald werden (b.v. aanleg en herstel hagen, hagen en houtkanten i.k.v. beheerovereenkomsten). De uitgaven (701.689,59 euro) in 2013 bestonden voornamelijk uit loonkosten, werkingskosten, landschaps‐ krant en aannemerskosten voor natuurinrichting en landschapsherstel (poelen, hagen, houtkanten, hoog‐ stamboomgaarden, gebiedsgerichte ingrepen, fruitboom‐ en haagplantactie, achterstallig beheer, graafwer‐ ken). De vzw moet nog gelden ontvangen ten bedrage van 35.195,19 euro (voornamelijk subsidies, deelname in werkingskosten door BGGC en Pro Natura en daarnaast ook nog beperkt bijdragen voor projecten door eigenaars) en is nog 42.702,43 euro schuldig aan leveranciers (voornamelijk betaling aan sociaal secretariaat voor werkgeversbijdragen lonen en eindejaarspremie december 2013 en facturen voor plantgoed). Wat be‐ treft provisies werd op de basiswerking volgende bedragen reeds aangelegd op boekjaar 2013: 4.000 euro voor opmaak website fase II, 500 euro voor aankoop nieuwe plooifiets en aanvulling van het sociaal passief met 30.000 euro tot een totaal van 166.807,23 euro. De fiscale provisie van het vakantiegeld werd in 2013 met 1.946,85 euro verlaagd tot een totaalbedrag van 34.985,80 euro, conform de loonlastdocumenten van het sociaal secretariaat. Het boekjaar 2013 wordt afgesloten met een positief resultaat van 9.211,56 euro en er wordt in totaal 127.015,68 euro uit de voorgaande jaren gecumuleerde winst overgedragen naar 2014. Op het einde van 2013 stond er in totaal 318.484,31 euro op de spaarrekeningen, in totaal 25.767,58 euro op de zichtrekeningen en 737.77 euro in de kas voor dagelijks gebruik. De vzw heeft voorraden van diverse materia‐ len ter waarde van 2.440,82 euro. Met de combinatie van dit jaarverslag en deze jaarrekening (zie ook de hogere omzet dan initieel begroot voor 2013) kan aangetoond worden dat het team met relatief minder personeelsinzet blijvend voldoende middelen kan inzetten voor projecten en ook maximaal ingezet heeft op terreinprojecten, dit door extra fi‐ nanciering te zoeken. In dit verband werden in 2013 ook verschillende projectaanvragen ingediend (project‐ aanvragen i.k.v. Quick‐Wins Vlaamse Rand, aanvraag projectsubsidies bij ANB voor WBE, aanvraag project‐ subsidies provincie voor natuurprojecten gemeenten,…) - 35 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Er zijn vanuit de Algemene Vergadering geen opmerkingen op dit financieel overzicht voor 2013. De jaarreke‐ ning 2013, inclusief de hogervermelde provisies nog aangelegd op boekjaar 2013, wordt unaniem goedge‐ keurd. Het verslag van de erkende boekhouder over de jaarrekeningen van 2013 wordt aan alle leden bezorgd en wordt kort toegelicht. In dit verslag van de aangestelde accountant wordt aangegeven dat: “Ik heb bij wijze van steekproeven controle gedaan van de dagboeken, de rekeningen en de verantwoordingsstukken”. De accountant vermeldt verder: “Ik heb mij kunnen steunen op een aangepaste administratieve en boekhoud‐ kundige organisatie die, in functie van de uitvoering van mijn opdracht, een voldoende interne controle toe‐ liet. […]”. Hij geeft tenslotte aan “geen enkele kennis te hebben van verrichtingen of beslissingen die een inbreuk zouden kunnen vormen op de statuten”. Tenslotte nog: “De Balans ( totaal van 407.430,94 euro) en de resultatenrekening (positief resultaat van 9.211,56 euro) […] een getrouw beeld geven van het vermogen, de financiële positie en de resultaten van de VZW onder voorbehoud van het eventueel nog aanleggen van…” [de hogergenoemde provisies]. De Algemene Vergadering neemt kennis van het verslag van de accountant over controle van de rekeningen voor het boekjaar 2013. Er zijn in dit verband geen vragen of opmerkingen vanuit de leden. 3.2 Begroting 2014 Uittreksel uit het verslag van de Algemene Vergadering van 18/02/2014: 5. Goedkeuring jaarprogramma 2014 en begroting 2014 […] Ook de begroting voor 2014 wordt toegelicht via een presentatie. De inkomsten in 2014 zijn begroot op 650.801,28 euro en zullen bestaan uit gemeentebijdragen, provinciale subsidies leefmilieu (voor basiswer‐ king, projectwerking, IHD, NME‐werking), subsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos (30% van vroege‐ re basissubsidie), subsidies vanuit provincie Vlaams‐Brabant, cultuur (voor loon en werking landschapsanima‐ tor en projecten landschapsteams), subsidies van de Vlaamse Overheid Departement LNE en de provincie Vlaams‐Brabant (voor de stafmedewerker RL‐en i.k.v. VIA III), een bijkomende projectsubsidies in het kader van ‘Quick‐Wins Vlaamse Rand’, en een bijdrage uit het fonds ‘Sociale Maribel’. Daarnaast is de begrote om‐ zet conservatief ingeschat en vooral afkomstig van de restfinanciering door particulieren of andere betrokke‐ nen i.k.v. terreinprojecten en de bijdragen door particulieren i.k.v. de Fruitboom‐ en haagplantactie. De uitgaven in 2014 zijn begroot op 649.102,14 euro en dit verdeeld over loonkosten voor een 7‐koppig team (ong. 5.9 VTE) en de stafmedewerker, werkingskosten en projectkosten. Voor provisie vakantiegeld wordt in 2014 een bedrag van 13.255 euro voorzien; voor verdere aanleg provisie sociaal passief 10.000 euro. De be‐ groting is nu opgemaakt met een overschot van 1.699,14 euro. Er zou dan 128.716,83 euro gecumuleerde winst overgedragen worden naar 2015). Daarnaast is er ook nog de opgebouwde reserve o.v.v. sociaal passief (in totaal 166.807,23 euro op 01/01/2014). Aansluitend ook op het programma, vraagt Frank Vermoesen (Natuurpunt Meise) hoe in dit verband de invul‐ ling van de ‘0.25 VTE IHD provincie’ moet gezien worden. Is dit dan een voltijds personeelslid dat door 4 regio‐ nale landschappen gedeeld wordt? De coördinator geeft aan dat hiermee een deel personeelstijd ingevuld wordt van medewerkers van RLGC die zich toeleggen op sensibilisatie en terreinacties rond IHD. Het gaat dus niet over 1 personeelslid dat over meerdere organisaties zou gedeeld worden. Er zijn vanuit de Algemene Vergadering geen verdere vragen of opmerkingen op de begroting voor 2014. Deze begroting wordt door de Algemene Vergadering unaniem goedgekeurd. - 36 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 3.3 Aanwending van de basissubsidies De basisfinanciering vanuit het ANB, de basissubsidies van de provincie Vlaams‐Brabant en de bijdragen van de leden‐gemeenten voor het werkjaar 2013 werden aangewend voor de financiering van (zie ook overzicht‐ stabel 5): - 95% van de loon‐ en werkingskosten van de coördinator en 90% van deze van de administratief medewerker - 82.5% van de loon‐ en werkingskosten van de projectmedewerker natuur - 16% van de loonkost van de projectmedewerker landschapszorg (landschapsanimator) - 25‐75% van de loonkosten en werkingskosten van de projectmedewerkster Sarie Van der Aa (af‐ hankelijk van de periode in het jaar 2013). - 100% van het loon van de biodiversiteitsmedewerker en van de uitrusting en werkingskosten verbonden aan deze medewerker - Aanvulling van de fiscale provisie vakantiegeld (in 2013 werd o.w.v. vooruibetaalde vakantiegel‐ den een bedrag teruggenomen i.p.v. bijgestort, meer bepaald 1.946,85 euro) - Aanvulling van het algemeen sociaal passief met 30.000 euro - projectkosten, voor zover deze niet ingebracht werden op andere subsidieposten (bv. organisa‐ tiekosten i.k.v. Fruitboom‐ en haagplantactie 2013,…) - publicaties, voor zover deze niet ingebracht werden op andere subsidieposten (bv. herdruk bro‐ chures kleine landschapselementen) - de organisatiekosten van vormings‐ en publieksactiviteiten voor zover deze niet ingebracht wer‐ den op andere subsidieposten. - Provisies voor enkele kleinere uitgaven (opmaak nieuwe website, aankoop plooifiets) Kanttekeningen: - De algemene werkingskosten en éénmalige uitgaven van RLGC werden procentueel doorgere‐ kend volgens maandelijkse verdeelsleutels gebaseerd op manmaanden van de zes bovenvermel‐ de personeelsleden t.o.v. het totaal aantal manmaanden (in 2013 varieerde dit tussen 43.2% en 47.5%). Deze verdeelsleutel wordt mee bepaald door de tussenkomst van BGGC en Pro Natura in een aantal werkingskosten (huisvesting etc.…) - De analytische verdeling van de uitgaven, waarvan de resultaten samengevat worden in tabel 5, zijn gebeurd op basis van de analytische doorrekening naar afrekening op andere subsidiekana‐ len die soms nog goedgekeurd moeten worden door de desbetreffende administraties (Provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap Onroerend Erfgoed,…). Ze worden dus ook opgegeven onder voor‐ behoud dat deze verschillende posten zoals aangegeven procentueel mogen verrekend worden via de projectsubsidies van de provincie, de provinciale NME subsidies en de subsidies van het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de landschapsanimator. In 2013 werkte het personeelskader waarvan de loonkost (mee) gedragen werd door de basissubsidies aan: - acties rond de aanleg van poelen, hoogstamboomgaarden, hagen en houtkanten, en dreven, bomenrijen en solitaire bomen (cf. acties 1‐4) - een fruitboom‐ en haagplantactie (cf. actie 5) - soortbescherming (zwaluwen, bijen, akkervogels… cf. actie 6) - autochtone bomen en struiken (cf. actie 8) - de Life+ projectaanvraag rond IHD en pdpo projectaanvraag rond ‘Koesterbuurten’ (cf. actie 8 & 9) - speelgroen – ‘Maak spel van je Groen’ (cf. actie 16) - ‘Groene Parkpoort Maalbeekvallei’ (cf. actie 17) - ondersteuning/organisatie publieksactiviteiten (Biekesfeest, Knabbel‐babbeltocht, Rondje Kou‐ ters… cf. acties 19‐24) - gebiedsgerichte projecten (acties 26‐28) - ondersteuning ‘Natuur op je school’ (cf. actie 32) - diverse cursussen (snoeicursussen hoogstamboomgaarden, bijeninfoavonden, ‘Op ZebraPAD’, ‘Biodiversiteitskampioen’, Kikvorscursus XL… cf. acties 34‐40) - communicatie (redactie landschapskrant, elektronische nieuwsbrieven, infobrochures… cf. acties 44‐45) - algemene ondersteuning werking RLGC: administratie, IT, personeelsopvolging, facturatie… - 37 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 De kleine discrepantie tussen de nettowinst geboekt in 2013 (9.211,56 euro) en het verschil tussen analytisch geboekte uitgaven versus de inkomsten op de basissubsidies (7.632,35 euro, zie tabel 5) heeft o.a. te maken met boekhoudkundige aspecten gerelateerd aan afsluitdatum 31/12/2013 (b.v. wijzigingen in voorraden, nog te vorderen restfinanciering projecten bij particulieren voor tijdens het winterseizoen lopende projecten zijn wel al geboekt via ‘overlopende rekeningen’, maar kunnen toch lichtjes verschillen van de reeds geboekte project‐uitgaven (aannemersfacturen, materialen) op 31/12/2013). Tabel 5: Overzicht, voor het werkingsjaar 2013, van de inkomsten vallend onder de basissubsidies en van de uitgaven gedragen door deze basissubsidies. overzicht inkomsten‐uitgaven basissubsidies 01/01/2013 ‐ 31/12/2013 basissubsidies 2013 ea. inkomsten bestemd voor basiswerking Basissubsidie VL. Gewest ANB bassisubsidie Provincie Vlaams‐Brabant bijdragen gemeenten sociale maribel VIA subsidies eindejaarspremie / opleiding / vorming / … VIVO‐subsidie vorming bijdragen deelnemers voor cursussen / vormingen / brochures… financiële opbrengsten & voordelige afrondingen terugname niet volledig aangewende provisies som uitgaven 2013 analytisch geboekt op basissubsidies Personeelskosten loon en woonwerkverk. coordinator (95%) & admin medewerker (90%) loon en woonwerkverk 4 projectmedewerkers (16‐100%) verdere aanleg sociaal passief fiscale provisie vakantiegeld Projecten basis projecten/publicaties en publieksactiviteiten basis provisie website fase II Werking basis werkingskosten specifiek voor basiskader Uitrusting basis uitrusting specifiek voor basiskader provisie plooifiets Werkingskosten RLGC alg werkingskosten proportioneel verrekend volgens basiskader som inkomsten 2013 93499,99 82820,00 65863,75 17706,96 23926,74 198,60 516,50 2104,09 116,92 % 32,6% 28,9% 23,0% 6,2% 8,3% 0,1% 0,2% 0,7% 0,0% 286753,55 100,0% uitgaven 2013 % ‐251252,03 90,0% ‐4523,61 1,6% ‐1739,54 0,6% ‐4785,74 1,7% ‐16820,28 6,0% ‐279121,20 100% - 38 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 4 Overzicht en relatie doelstellingen‐activiteiten De actiefiches die hierna opgenomen wor‐ den, geven een overzicht van de thema’s waarrond het jaarprogramma 2014 opge‐ bouwd is; dit overeenkomstig het uitvoe‐ ringsbesluit. RLGC streeft hierin conceptueel een ‘schijf‐ model’ na (zie figuur 4): een methode waar‐ bij alle werkingsthema’s evenwaardig zijn. Elke pijler heeft hierin wel eigen accenten en projecten, maar er wordt telkens maximaal gezocht naar integratie van de verschillende pijlers in de projecten van RLGC. Hierbij zijn samenwerking, evenwicht, verweving, syn‐ ergie, redundantie, initiatief en identificatie de sleutelwoorden: Geïntegreerde projecten Figuur 4: Illustratie van de ‘schijfwerking’ tussen de verschillende thema’s in de werking van RLGC - Samenwerking: aan heel wat projecten wordt samen gewerkt: vanuit de verschillende thema’s wordt input gegeven en wordt gewerkt aan een evenwichtig project waarin alle pijlers hun plaats hebben. - Evenwicht: streven naar evenwichtige doelstellingen, taakverdeling, resultaat. - Verweving: een ‘project’ wordt niet ‘sectorieel’ bekeken, maar vanuit een geïntegreerde visie waar alle pijlers verweven zijn. - Synergie: door de samenwerking tussen de pijlers komen tot een resultaat dat meer is dan de optelsom van de afzonderlijke bijdragen. - Redundantie: iedereen kan door de bril van een andere pijler kijken naar een project/situatie en ook tegen derden het verhaal doen van de andere pijlers (‘draaischijf’). - Initiatief: om elke pijler binnen de schijf stevig te ontwikkelen wordt heel wat initiatief verwacht van elke RLGC‐medewerker, om zelf visie, vorm en inhoud te geven aan ‘zijn’ pijler in diverse projecten. - Identificatie: voor een goed ‘draaiende’ werkingsschijf is het belangrijk dat elke medewerker zich identifi‐ ceert met RLGC en dit ook naar buiten toe uitstraalt. Zonder de reguliere acties daarom jaarlijks helemaal om te gooien proberen we sinds 2009 steeds een alge‐ meen jaarthema in te bouwen dat we minstens zoveel als mogelijk in onze vormings‐ en publieksactiviteiten verwerken en linken aan andere lopende acties. In 2014 werken we rond het jaarthema ‘Water=Leven’. Dit thema biedt tal van mogelijkheden voor sensibiliserende acties en terreinacties zowel in het buitengebied als de meer verstedelijkte delen van het werkingsgebied. Hoe dit jaarthema verweven zit in de diverse acties van het jaarprogramma 2014, is terug te vinden in tabel 6. - 39 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Zoals aangegeven in tabel 6 wordt dit jaarverslag 2013‐ jaarprogramma 2014 opgebouwd aan de hand van de doelstellingen zoals opgelijst in de samenwerkingsovereenkomst Regionale Landschappen – Provincie Vlaams‐Brabant 2014‐2019. De doelstellingen zijn ook als volgt via pictogrammen aangegeven in de fiches: Strategische acties ANB (IHD, groen in de stad(srand) en natuurbeleving) ‐ SO prov RL 4.2.3. ‘IHD’: terreinacties, overleg, vormingen en activiteiten die bijdragen aan de realisa‐ tie van de instandhoudingsdoelstellingen en/of verbreden van het draagvlak voor deze IHD. ‘GROEN’: terreinacties, overleg, vormingen en activiteiten die bijdragen aan meer groen in de stad(srand), woonkernen, KMO‐zones ‘TOEG’: terreinacties, overleg, vormingen en activiteiten die bijdragen aan natuur‐ beleving, toegankelijkheid/ontsluiting van (natuur)gebieden e.a. terreinen ‘Cultuur en Erfgoedbeleid’ ‐ Landschapszorg ‐ SO prov RL 4.2.4. ''Verhogen biodiversiteit' ‐ koesterburen ‐ SO prov RL 4.2.5. regionaal NME‐steunpunt ‐ SO prov RL 4.2.6. Aangezien voor het jaarverslag 2013 nog dient gerapporteerd te worden a.h.v. de doelstelling zoals opgeno‐ men in het uitvoeringsdecreet op de regionale landschappen, is ook de relatie tussen deze doelstellingen en de acties weergegeven in Tabel 6. Tot slot is in de overzichtstabel en de fiches ook de acties weergegeven die aansluiten op het ‘planprogram‐ ma Vlaamse Rand’ van de Vlaamse Landmaatschappij. In de fiches zijn deze acties gemarkeerd met het logo - 40 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 6: Overzicht van alle acties uit het jaarverslag 2013 ‐ jaarprogramma 2014 en de relatie met de doelstellingen zoals geformuleerd in het uitvoeringsbesluit en de taakstelling zoals opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst provincie Vlaams‐Brabant – RL 2014‐2019 10 11 12 13 14 15 16 17 18 21 Biekesfeest 22 23 24 22 Karpoelen - Vaarhappening 23 Kadee-Kaduc 24 Kastelennocturne 25 26 / Open Monumentendag 5.6 GEINTEGREERDE PROJECTEN 26 Gebiedsgericht project Schiplakenbos, Zemst 27 28 Gebiedsgericht project Maalbeekvallei, Gimbergen 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 29-30 Ondersteuning landinrichtingsprojecten ikv Planprogramma Vlaamse Rand 5.7 NATUUREDUCATIE EN SENSIBILISATIE 5.7.1 Doorlopende NME-activiteiten 31 Natuurbeleving voor scholen (begeleid) 32 Uitleenbasis natuurbelevingskoffers 37 Op zebraPAD 9 Ondersteuning 'natuur op school' 33 Vrijwilligersnetwerk 5.7.2 Cursussen en vormingsactiviteiten 34 Snoeicursussen hoogstamfruit 35 Kikvorscursus XL / cursus 'Water in je tuin' 36 infomomenten soortbescherming 38 Infomomenten landbouw en natuur 39 Cursus 'knot- & hakhoutbeheer' 40 Cursus 'Veilig werken met de kettingzaag' / Natuurweek - 'Biodiversiteitskampioen' / Cursus 'aanleg & beheer van hagen & heggen' / Cursus 'Natuur-in-zicht' / Ondersteuning vormingen voor gemeenten 5.7.3 Publicaties 41 Landschapskrant, electronische nieuwsbrief en website 42 Andere publicaties: brochures, folders, flyers, affiches • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Draagvlak natuurdecreet Doelgroepen • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • TOEG & GROEN TOEG & GROEN TOEG & GROEN TOEG & IHD TOEG TOEG & GROEN TOEG & IHD • • • • IHD TOEG & GROEN GROEN GROEN • • GROEN • • GROEN IHD GROEN • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • TOEG IHD, GROEN, TOEG GROEN • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • VLM - planprogramma Vlaamse Rand Beheer, herstel en aanleg KLE Landschapszorg Natuurbehoud Recreatief medegebruik Natuurrecreatie Natuureducatie • • • • • • • • • • • • IHD • • • • • • • • • • • • • • • • • • IHD TOEG & GROEN TOEG & GROEN • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • - 41 - • • • • • • • • • TOEG TOEG & IHD • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • IHD GROEN • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • doelstellingen uitvoeringsbesluit RL Streekeigen karakter • • • • IHD & GROEN IHD IHD & GROEN GROEN regionaal NME-steunpunt - SO prov RL 4.2.6. • • • • • jaarthema 2014 'Water = leven' • • • • • jaarthema 2013 'Bijen' Reserveactie 2014 JP 2014 extra in de loop van 2013 Reserveactie 2013 JP 2013 2012 2011 2010 2009 • • • • • • • • • • • • • • • • • • / Natuur in het Dorp – Dorp in de Natuur, Wolvertem 21 IHD IHD IHD IHD GROEN • 18 Groene Parkpoort Maalbeekvallei 19 Rondje kouters 20 Knabbel-babbeltocht • • • • • • • • • • • • 17 Maak spel van je groen 19 20 28 • • • • • • • • 'Verhogen biodiversiteit' - koesterburen - SO prov RL 4.2.5. 6 Autochtone bomen en struiken 8 Koesterbuurten 5.2 LANDSCHAPSZORG EN STREEKEIGEN KARAKTER 10+11 Historische parken en tuinen 12 Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik 13 Groene Houtcarrousel 14 Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg 5.3 DUURZAAM BOSBEHEER 15 Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw 5.4 DUURZAME LANDBOUW 16 Beheerovereenkomsten 5.5 RECREATIEF MEDEGEBRUIK EN NATUURRECREATIE • • • • • • ‘Cultuur en Erfgoedbeleid’ - Landschapszorg - SO prov RL 4.2.4. 8 9 7 Soortbescherming 30 Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, koesterburen & IHD • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Strategische acties ANB (IHD, GROEN, TOEG) - SO prov RL 4.2.3. 6 7 5.1 NATUURBEHOUD & KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN 5.1.1 Kleine landschapselementen Poelennetwerk Hagen, heggen en houtkanten Hoogstamboomgaarden Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Fruitboom- en haagplantactie 5.1.2 Soortbescherming 2008 1 2 3 4 5 2007 nr in JV12-JP13 1 2 3 4 5 actiefiche 2006 nr in JV13-JP14 thema SO prov 2014-2019 • • • • • Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5 Actiefiches 2013‐2014 5.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen 5.1.1 Kleine landschapselementen Actie 1. Poelennetwerk IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Lies Heirman, Sarie Van der Aa en Klaas Van Roy (BGGC) Partners Gemeenten, Bosgroep Groene Corridor vzw, Natuurpunt vzw, INL, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap Onroerend Erfgoed, grondeigenaars en Brakona. Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen,… Doelstelling Het versterken van het aanwezige poelennetwerk in het werkingsgebied en op die manier het leefgebied voor watergebonden planten en dieren verbeteren en uitbreiden, met bijzondere aandacht voor de habitat‐ vereisten van de Kamsalamander, die in ons werkingsgebied nog voorkomt in de regio’s Zemst ‐ Vilvoorde – Opwijk en recent Grimbergen. Omschrijving Als basis voor de poelenactie wordt onder meer de studie ‘inventarisatie van KLE’ (Aeolus, 2003) gebruikt, waarin ook verspreidingsgegevens van Kamsalamander zijn opgenomen en waarin ‘missing links’ voor de versterking van het KLE‐netwerk werden aangeduid. Bij uitbreiding worden lokale contacten aangesproken voor de detectie van potentiële locaties voor herstel of aanleg. Een aantal lokale natuurpuntafdelingen (Merchtem, Opwijk, Londerzeel) helpen mee om het poelen‐ netwerk in kaart te brengen. Deze actie zal in 2014 haar 9e werkjaar ingaan. Voor aanleg/herstel van poelen wordt rekening gehouden met: Geschiktheid locatie: voldoende hoge grondwaterstand, voldoende natuurwaarde (nabijheid van andere KLE/bos/natuurgebieden/groenblauwe verbindingen), bij voorkeur in een gebied dat aangeduid werd als ‘missing link’ of belangrijk is als (potentiële) habitat voor Kamsalamander (cf. KLE‐studie uitgevoerd door Aeolus in 2003, aangevuld door RLGC in 2007), voldoende zonlicht, bereikbaar voor kraan. Overeenkomst met eigenaar: bijdrage in de kosten, poel minimum 10 jaar behouden en beheren, geen pesticidengebruik, geen planten of dieren uitzetten, toegang verlenen voor werken en inventarisatie. Methodiek uitgraven/inrichten: poel niet te diep (amfibieën), oevers niet te steil (vooral noordzijde met zachte helling voor snelle wateropwarming) en voldoende geaccidenteerd (microreliëf), eventueel aan‐ planting van houtige randvegetatie, indien nodig aanbrengen veekering. In het verlengde van het poelenproject voorzien we in de ondersteuning van lokale paddenoverzetacties door het aanbieden van schermen en een ondersteuningskit voor de vrijwilligers. Op termijn kunnen deze knel‐ puntlocaties mogelijkerwijs opgelost worden door de aanleg van bijkomende poelen. Voor het opzetten van deze schermen kunnen we rekenen op de inzet van de INL‐teams. Om het sensibiliserende karakter van de paddenoverzetacties extra kracht bij te zetten wordt vanaf 2011 een educatieve activiteit “Op ZebraPAD” - 42 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 voor scholen aangeboden in samenwerking met de NME‐medewerkers van RLGC (zie gelinkte acties). In 2012‐2013 werd op de overzetlocatie van Grimbergen een migratieknelpunt opgelost door de aanleg van permanente schermen en tunnels gekoppeld aan de geplande heraanleg van de straat (zie ook figuur 6). Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Oproep voor locaties voor herstel of aanleg van poelen: via landschapskrant, website, gemeentebladen, via de milieuambtenaren, natuurverenigingen, landbouwverenigingen en WBE’s. - Onderzoek en selectie van kandidaat‐locaties uit de oproepen of via de spontane aanvragen. - Aanvraag bouwvergunningen en opmaken dossiers. - Herstel van 11 bestaande en aanleg van 5 nieuwe poelen in 2013 (verspreid over zeven gemeenten). Dit brengt het totaal op 168 poelen in acht jaar poelenwerking. De werken werden uitgevoerd door een aan‐ nemer gespecialiseerd in grote natuurwerken. Er werd binnen dit project ook ondersteuning geboden aan gemeentelijke initiatieven in samenwerking met INL. - Manueel ruimen poel. Voor het eerst werd, in navolging van de cursus poelenbeheer een poel manueel geruimd. Deze wordt verder opgevolgd i.f.v. de ingreep en het resultaat. - Opvolging poelen: inventarisatie van geselecteerde poelen. Per gemeente werd een aantal poelen geselec‐ teerd die geïnventariseerd werden door vrijwilligers van de kikvorscursus. Voor de resultaten: zie tabel 8. - Plaatsen van paddenschermen i.s.m. de INL‐ploegen. De amfibieënkits van RLGC werden op zes locaties ingezet: Voordestraat (Grimbergen), Moorbosstraat, Humelgempad, Cornellekestraat (allen in Steenokker‐ zeel), Leefdaal (Meise) en Rubenslaan (Zemst). In de Voordestraat werd naar aanleiding van de hoge over‐ zetresultaten van de afgelopen jaren beslist om bij herstelwerken aan de straat ook paddentunnels te voor‐ zien. Deze werden via de provinciale projectmiddelen gerealiseerd in 2012‐2013. - Berichtgeving in nieuwsbrief om het project aan het brede publiek kenbaar te maken. Figuur 5: Graafwerken poelen te Merchtem in 2013 - 43 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 6: Infobord paddentunnels Voordestraat te Grimbergen Gepland 2014 - Herstel van bestaande poelen en aanleg van nieuwe poelen. In het kader van het jaarthema rond water zal de problematiek rond poelen in 2014 extra onder de aandacht gebracht worden. Hiervoor zullen dan ook gericht oproepen vertrekken naar een zo ruim mogelijk publiek. Op dit ogenblik zijn er al een aantal aanvra‐ gen in behandeling. Deze zullen in het najaar van 2014 uitgevoerd worden. Geschat wordt dat in 2014 een 25‐tal poelen nieuw aangelegd of hersteld kunnen worden, maar voor de nieuwe poelen is dit uiteraard on‐ der voorbehoud van het tijdig verkrijgen van een stebouwkundige vergunning. - Poelopvolging: kikvorscursus‐poelenbeheer en ondersteuning aan bestaande en/of nieuwe paddenoverze‐ tacties (zie gelinkte acties). Sinds vorig jaar is er een alternerend programma met een driedelige cursus of enkel een poelenbeheercursus. Voor 2014 staat er een cursus rond beheer van poelen en bij uitbreiding alle waterpartijen in een tuinomgeving op het programma (zie gelinkte acties). - Poelen‐sensibilisatie: “Op ZebraPAD”, een educatieve schoolactiviteit rond het overzetten van padden en andere amfibieën (zie gelinkte acties). - Poelmonitoring: verderzetting van de monitoring van geselecteerde poelen door vrijwilligers om het succes van de ingreep te evalueren. - 44 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 7: Overzicht van de herstelde en nieuw aangelegde poelen in 2013 2013 gemeente locatie aard werken 1 Asse Waarbeek herstel 2 Asse Waarbeek herstel 3 Kapelle‐op‐den‐Bos Kasteel nieuw 4 Kapelle‐op‐den‐Bos Stichelaar nieuw 5 Kapelle‐op‐den‐Bos Stichelaar nieuw 6 Kapelle‐op‐den‐Bos Stichelaar herstel 7 Londerzeel Kruisheide herstel 8 Merchtem Paddenbroeken nieuw 9 Merchtem Paddenbroeken nieuw 10 Merchtem Oude Dendermondsestwg herstel 11 Merchtem Wolvendael nieuw 12 Merchtem Breestraeten herstel 13 Opwijk Groenstraat nieuw 14 Vilvoorde Peutiebosweg herstel 15 Zaventem Kleine Everseweg herstel 16 Zaventem Kleine Everseweg herstel Figuur 7: Overzichtskaart van de nieuw aangelegde en herstelde poelen in de periode 2006‐2013 - 45 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 RL/BGGC‐ 047 RL/BGGC‐ 048 totaal 10 5 9 2 6 5 5 2 6 6 5 5 5 4 4 2 1 9 12 5 4 6 4 8 2 6 4 2 2 8 8 2 3 2 3 4 3 4 10 5 2 5 8 69 2 6 8 57 8 8 5 8 10 106 2 3 3 6 2 2 66 Kamsalamander vrouw Kamsalamander man Vinpootsalamander vrouw Vinpootsalamander man Alpenwatersalamander vrouw Alpenwatersalamander man Kleine Watersalamander vrouw poel RL/BGGC‐004 RL/BGGC‐005 RL/BGGC‐006 RL/BGGC‐007 RL/BGGC‐008 RL/BGGC‐009 RL/BGGC‐015 RL/BGGC‐020 RL/BGGC‐023 RL/BGGC‐025 RL/BGGC‐032 RL/BGGC‐ 033 RL/BGGC‐ 034 RL/BGGC‐ 035 RL/BGGC‐ 041 RL/BGGC‐ 042 RL/BGGC‐ 043 RL/BGGC‐ 044 Kleine Watersalamander man Nazorg en opvolging - Poelmonitoring: sinds 2009 beschikt RLGC over fuiken en de nodige vergunningen om in geselecteerde poelen inventarisaties uit te voeren. Deze inventarisaties hebben tot doel inzicht te krijgen in de natuurlijke evolutie van de poel en de kolonisatiegraad die ons in staat moeten stellen om van een aantal gekozen poe‐ len grondige inventarisaties te doen. Voortbouwend op voorgaande inventarisatie werden ook in 2013 een aantal poelen bezocht. Een reeks van 20 poelen gaf een resultaat van 306 salamanders. De gedetailleerde resultaten voor 2013 zijn terug te vinden in tabel 8. - Eigenaars van nieuwe en herstelde poelen worden sterk aangemoedigd om deel te nemen aan de Kikvors‐ cursus XL om zodoende de poelen op te volgen voornamelijk in functie van de natuurlijke successie en ko‐ lonisatie. Een aantal poelen (Zemst‐Vilvoorde) volgt Natuurpunt Vilvoorde‐Machelen‐Steenokkerzeel verder op. Nieuw vanaf 2011 is een vaste module rond beheer. Naast de algemene principes worden er duidelijke praktische instructies meegegeven rond het manueel beheer. Dit zal naar de toekomst toe immers een be‐ langrijke tussenstap vormen alvorens opnieuw mechanisch te gaan ruimen. - Poelopvolging: verdere uitbouw o.a. via Kikvorscursus XL en via een ondersteuning aan bestaande en/of nieuwe paddenoverzetacties. Tabel 8: Resultaten inventarisatieproject geselecteerde poelen 2013 3 3 6 - 46 - 0 0 4 2 2 4 4 Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 45 40 35 30 2013 25 2012 2011 20 2010 15 2009 10 2008 5 2007 2006 0 Figuur 8: Overzicht per gemeente van de nieuw aangelegde en herstelde poelen tijdens de periode 2006‐2013 Samenwerking en financiering Deze acties worden uitgevoerd door de projectmedewerker natuur, de biodiversiteitsmedewerker en de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties geldt de volgende verdeelsleutel: - Max. 70% van de kosten financiert RLGC via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten, projectmid‐ delen van het Agentschap Onroerend Erfgoed (vanaf 2014 provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur) of middelen van het Agentschap voor Natuur en Bos via samenwerking met BGGC. - Min. 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Gelinkte acties Actie 6. Soortbescherming Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 22. Karpoelen – Vaarhappening Acties 26‐27. Gebiedsgerichte projecten Actie 29. Natuurbeleving voor scholen ‐ Moord in de poel Actie 30. Uitleenbasis natuuruitleenkoffers – koffer waterleven Actie 31. Op ZebraPAD Actie 35. Kikvorscursus XL / cursus ‘Water in je tuin’ Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders, flyers, affiches - 47 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Lies Heirman Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Wim Solie, Sarie Van der Aa Partners Bosgroep Groene Corridor vzw, gemeenten, Natuurpunt vzw, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap Onroerend Erfgoed, Vlaamse Landmaatschappij Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen. Doelstelling Behoud, herstel en uitbreiding van landschappelijke en cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen met een hoge ecologische waarde zoals hagen en houtkanten. Het netwerk van hagen en houtkanten wordt versterkt in functie van landschapsbeleving, landschapsherstel, versterking van ecologische corridors en be‐ houd van autochtoon genetisch materiaal. Figuur 9: Aanplanting van hagen en houtkanten in 2013 op diverse locaties in het werkingsgebied - 48 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving Als basis wordt de ‘inventarisatie van KLE’ (Aeolus 2003 en RLGC 2007) gebruikt. Hierin werden ‘missing links’ aangeduid in het KLE‐netwerk. Voor het aanplanten van hagen en houtkanten wordt rekening gehouden met: ‐ Geschiktheid van de locatie (ingeschat door RLGC): voldoende landschappelijke en /of natuurwaarde (liefst in nabijheid van andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), bij voorkeur in ge‐ bied dat belangrijk is als kerngebied of missing link (cf. KLE‐studie), exacte ligging niet in te sterk vertuinde plek en voldoende ruimte voor een aanplant van enige omvang (anders doorverwijzing naar onze fruit‐ boom‐ en haagplantactie; zie gelinkte acties). ‐ Overeenkomst met eigenaar: voor de bijdrage in de kosten, akkoord over soortenkeuze (inheems, stand‐ plaatsgeschikt en vanaf najaar 2008 ook autochtoon), haag/houtkant te onderhouden en te behouden voor een minimumperiode van tien jaar, geen pesticiden te gebruiken in de aanplantingen. ‐ RLGC levert een plantschema (inrichtingsvoorstel) en organiseert de uitvoering van de aanplantingen. Belangrijke aandachtspunten bij uitvoering van het project hagen en houtkanten zijn: ‐ De fruitboom‐ en haagplantactie kan gebruikt worden als een instrument om hieruit potentiële projecten rond hagen en houtkanten en hoogstamboomgaarden te halen die verder kunnen gaan dan de initiële aanvraag i.k.v. deze actie. ‐ Het meer ‘soortgericht’ invullen van acties rond hagen en houtkanten: soortgerichte maatregelen zijn niet altijd even goed ‘verkoopbaar’ (behalve voor de meer aaibare soorten). Via de meer toegankelijke ac‐ ties rond KLE kunnen toch de nodige maatregelen genomen worden (voor bv. Bramensprinkhaan). ‐ Het concept ‘autochtoon plantgoed’ verder doorgang laten vinden. Bij eigen terreinacties is dit reeds een evidentie, maar in de toekomst willen we dit nog meer bij partners (particuliere aanplantingen, gemeen‐ telijke acties…) aanbrengen. De fruitboom‐ en haagplantactie is hiervoor ook een goed hulpmiddel. Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Aanplanten van hagen en houtkanten tijdens het voorjaar en het najaar 2013: in 2013 werden 55.592 stuks plantgoed aangeplant (zie tabel 9 en figuur 10 voor een overzicht). - Onderzoek en selectie van kandidaat‐locaties - Betrekken van interessante projecten uit de fruitboom‐ en haagplantactie: aanvragen van particulieren uit deze actie worden gescreend en ‐ indien ze voldoen aan de hoger opgesomde eisen – uit de fruitboom‐ en haagplantactie gelicht en opgenomen in deze actie. De eigenaar wordt benaderd met een eigen voorstel vanuit RLGC. Op deze manier kan een grotere natuurmeerwaarde gerealiseerd worden (zie gelinkte ac‐ ties). - Opmaak aanplantingsvoorstellen voor geselecteerde locaties (plantseizoen 2013‐2014). - 49 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 10: Overzichtskaart van de aangelegde hagen en houtkanten in de periode 2007‐2013 35000 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Aantal stuks plantgoed 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 Figuur 11: Overzicht per gemeente van het aantal stuks plantgoed in de herstelde en nieuw aangelegde ha‐ gen en houtkanten voor de periode 2007‐2013 - 50 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 9: Overzicht aangelegde hagen, heggen en houtkanten in 2013 nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 Gemeente Wat Heg & Houtkant Haag Hagen & Houtkanten Hagen & Houtkanten Haag Heg Hagen & Houtkanten Heg Haag Haag houtkant Hagen & Houtkanten Hagen & Houtkanten Hagen & Houtkanten Houtkant Hagen Houtkant Houtkanten Heg & Houtkant Heg & Houtkant Hagen & Houtkant Haag Haag Houtkanten Houtkant Hagen & houtkant Houtkant Heg & Houtkant Houtkant Heg Houtkant Haag Heg Hagen & houtkanten Hagen & houtkanten Houtkant Heggen Houtkant Heg Heggen Hagen & houtkant Houtkant Houtkant Hagen & Houtkanten Hagen Hagen & houtkant Asse Asse Asse Asse Asse Asse Asse Asse Asse Asse Asse Grimbergen Grimbergen Grimbergen Grimbergen Kapelle‐op‐den‐Bos Kapelle‐op‐den‐Bos Kapelle‐op‐den‐Bos Londerzeel Londerzeel Londerzeel Meise Meise Meise Meise Meise Merchtem Merchtem Merchtem Merchtem Opwijk Steenokkerzeel Steenokkerzeel Steenokkerzeel Vilvoorde Vilvoorde Wemmel Wemmel Zaventem Zaventem Zaventem Zaventem Zemst Zemst Zemst Zemst - 51 - Straat / locatie Geertskouter Asbeekstraat Nieuwstraat Gentsesteenweg Langestraat Bollebeekstraat Zavelput Frans schachtstraat speelbos Zellik Kerremanspark Waalborrepark Eeuwlaan Beigemsesteenweg Grimbergsesteenweg Ter Tommen Haas Oxdonkstraat Oudemanstraat Waterwinningstraat Rossemstraat geboortebos Potaardestraat Rooststraat Nieuwenrodestraat Schriekkouterbaan Karlijkstraat Leirekensroute Kleistraat Wolvendaal Linthoutweg geboortebos Kasteelhoekstraat Donkerstraat Kampenhoutsesteenweg Brembosstraat Kluitingstraat Jan Vander Vekenstraat Beverbos Grensstraat Mechelsesteenweg Kleine Everseweg Harenweg Schom Gulderij Bautelareweg Bist Totaal Aantal (stuks plantgoed) 660 63 1240 1635 280 280 275 225 650 1900 600 800 120 1590 225 225 125 23570 420 674 325 315 512 465 85 3435 40 595 4300 290 100 715 195 373 1376 400 570 25 2500 835 1640 200 40 449 60 195 55.592 Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gepland 2014 - Aanplanten van hagen en houtkanten tijdens het voorjaar en najaar 2014 (raming: ong 25 projecten met in totaal ong. 15.000 stuks plantgoed in hagen, heggen en houtkanten) - Oproep met speciale aandacht voor de geselecteerde gebiedsgerichte projecten zoals Schiplakenbos en Maalbeekvallei - Betrekken van interessante projecten uit de fruitboom‐ en haagplantactie: aanvragen van particulieren uit deze actie worden gescreend en ‐ indien ze voldoen aan de hoger opgesomde eisen – uit de fruitboom‐ en haagplantactie gelicht en opgenomen in deze actie. - Onderzoek en selectie van kandidaat‐locaties voor nieuwe projecten die uitgevoerd worden in het najaar 2014 & voorjaar van 2015 - Opmaak aanplantingsvoorstellen voor geselecteerde locaties (plantseizoen 2014‐2015). - Koesterburen: werken rond het versterken van KLE’s en kleinschalig landschap voor bedreigde indicator‐ soorten en koesterburen zoals Sleedoornpage, Iepenpage, Steenuil, Kamsalamander en vleermuizen. Nazorg en opvolging - Inboeten: aanplantingen uit het vorig plantseizoen worden op het einde van de zomer op uitval nagegaan. Indien deze uitval te groot blijkt, wordt het inboeten opnieuw opgenomen in de plantwerken voor het vol‐ gend seizoen. Deze regeling wordt ook opgenomen in de overeenkomst die afgesloten wordt met de eige‐ naar. - De brochure ‘Hagen, heggen en houtkanten’ wordt als handleiding meegegeven aan eigenaars met een nieuwe aanplanting (zie ook gelinkte acties). - Het reguliere beheer van hagen en heggen wordt toegelicht via een specifieke cursus ‘Beheer van hagen en heggen’ in 2014’ (zie gelinkte acties). - Sensibilisering en koesterburen: naast de eigenlijke aanplantactie wil RLGC de meerwaarde van hagen en houtkanten meer belichten en zo het draagvlak ervoor bij het brede publiek verhogen. Specifiek worden hiervoor een aantal doelsoorten naar voor geschoven. Hierbij gaat de keuze naar bedreigde soorten die nog in onze regio verspreid zouden moeten voorkomen en die indicatorsoorten voor hagen en houtkanten zijn. De soorten waarvoor we, in het kader van hagen en houtkanten actie ondernemen, zijn onder meer ook gelinkt aan de provinciale campagne rond biodiversiteit. Voor de verschillende gemeenten zal er steeds aandacht uitgaan naar de respectievelijke koestersoort (Sleedoornpage, Iepenpage, Steenuil, vleermui‐ zen,…) verbonden aan hagen, heggen en houtkanten. Samenwerking en financiering Deze acties worden uitgevoerd door de projectmedewerker natuur, de biodiversiteitsmedewerker en de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties geldt de volgende algemene verdeelsleutel: - Max. 70% van de kosten financiert RLGC via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten of project‐ middelen van het Agentschap Onroerend Erfgoed (vanaf 2014 provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur). - Min. 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Gelinkte acties Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 6. Soortbescherming Actie 8. Autochtone bomen en struiken Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 26‐28. Gebiedsgerichte projecten Actie 38. Cursus ‘Knot‐ & hakhoutbeheer’ Actie 41. Cursus ‘Aanleg en beheer van hagen en heggen’ Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders, flyers, affiches - 52 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 3. Hoogstamboomgaarden Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Lies Heirman, Sarie Van der Aa Partners Provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, Nationale Boom‐ gaardenstichting, gemeenten, Natuurpunt vzw Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen. Doelstelling Regionaal Landschap Groene Corridor wil meewerken aan het behoud, herstel en uitbreiding van landschap‐ pelijk en cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen met een hoge ecologische waarde. ‘Hoogstam‐ boomgaarden’ zijn zo’n landschapselementen. Hierbij is, naast het landschappelijk‐ecologische aspect, ook het behoud van streekeigen genetisch materiaal een doelstelling. Figuur 12: Aanleg hoogstamboomgaard te Asse Omschrijving Voor hoogstamboomgaarden werden door de eeuwen heen typische streekrassen geselecteerd, soms tot op gehuchtniveau. Door opnieuw voor deze rassen te kiezen, wil RLGC dit houtig erfgoed bewaren. Hoogstam‐ boomgaarden hebben ook een ecologische waarde, enerzijds omdat ze wegens hun ingebouwde weerstand tegen ziekten en droogte zonder gebruik van pesticiden geoogst kunnen worden en anderzijds omdat ze gastheer zijn voor en voedsel bieden aan tal van insecten, vogels (Steenuil) en kleine zoogdieren (egels, vleermuizen). De voorbije tientallen jaren zijn duizenden hoogstamfruitbomen gesneuveld in de concurren‐ tiestrijd met de meer productieve laagstammen. In het kader van deze actie worden hoogstamboomgaarden hersteld, uitgebreid en nieuw aangelegd. De voorkeur wordt gegeven aan locaties met een historische aanwezigheid van een hoogstamboomgaard of op plaatsen met voldoende landschaps‐ en natuurwaarde. - 53 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Voor het aanplanten van een boomgaard wordt rekening gehouden met volgende voorwaarden: Geschiktheid van de locatie: voldoende landschappelijke en / of natuurwaarde (liefst in nabijheid van andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), bij voorkeur in een gebied dat belangrijk is als kerngebied of missing link (cf. KLE‐studie), exacte ligging niet in te sterk vertuinde plek en voldoende ruimte voor een aanplanting. Indien dit niet het geval is, wordt doorverwezen naar de fruitboom‐ en haagplantactie (zie gelinkte acties). Overeenkomst met eigenaar: akkoord over kostenverdeling, soortenkeuze, boomgaard te onderhouden en te behouden voor een minimumperiode van tien jaar, geen pesticiden te gebruiken in de aanplantin‐ gen. De aanplanting gebeurt volgens plantschema opgemaakt door RLGC. RLGC voorziet: Aanleg en herstel van hoogstamboomgaarden: planopmaak, soortenvoorstel, eventuele administratieve formaliteiten voor vergunningen, levering en aanplant plantgoed (met inbegrip van eventuele noodzake‐ lijke veebescherming), eerste vormsnoei, stimuleren en faciliteren nazorg van de aanplantingen en ver‐ zorging oude boomgaarden. Sensibilisering en educatie: brochure ‘Hoogstamfruit’, snoeicursussen (zie gelinkte acties). Faciliteren regulier snoeionderhoud: aannemer gunnen, administratieve gegevens verzamelen van geïnte‐ resseerde hoogstamfruiteigenaars, opvragen kostenramingen. De eigenlijke uitvoering wordt opgevolgd tussen eigenaar en aannemer. Verloop actie Het project werd opgestart in 2006 met eerste aanplantingen begin 2007. Vandaag staat de teller halfweg het 8e plantseizoen (2013‐2014) op 2021 nieuwe hoogstamfruitbomen in het werkingsgebied (2007: 64, 2008: 149, 2009: 208, 2010: 438, 2011: 452, 2012: 141, 2013: 569). Uitgevoerd 2013 - Oproep voor locaties via landschapskrant, website, gemeentebladen, via de milieuambtenaren, natuurver‐ enigingen, landbouwverenigingen en WBE’s, met aandacht voor de geïntegreerde gebiedsgerichte projec‐ ten (zie gelinkte acties). - Onderzoek en selectie van kandidaat‐locaties uit de oproepen en geïntegreerde gebiedsgerichte projecten - Opmaak plantschema’s voor de geselecteerde locaties - Aanplantingen: in het vroege voorjaar en najaar werden er op 46 geschikte locaties in totaal 569 hoogstam‐ fruitbomen aangeplant. - Samenwerkingsproject hoogstamfruitbomen: RLGC staat in voor het aanleveren van de bomen; de gemeen‐ ten Asse, Grimbergen, Zemst en Meise stonden in voor het aanplanten van de fruitbomen via INL. - Betrekken van interessante aanvragen uit de fruitboom‐ en haagplantactie (zie gelinkte acties) - Snoeicursussen: 9/02/2013 (Kapelle‐op‐den‐Bos) en 16/11/2013 (Zaventem) i.s.m. Nationale Boomgaar‐ denstichting en de betrokken gemeenten (zie gelinkte acties). - Faciliteren regulier snoeionderhoud: aannemer gunnen, administratieve gegevens verzamelen van geïnte‐ resseerde hoogstamfruiteigenaars, opvragen kostenramingen: 6 eigenaars tekenden in op het aanbod. Gepland 2014 - Oproep voor locaties via landschapskrant, website, gemeentebladen, via de milieuambtenaren, natuurver‐ enigingen, landbouwverenigingen en WBE’s, met aandacht voor de geïntegreerde gebiedsgerichte projec‐ ten (zie gelinkte acties). - Onderzoek en selectie van kandidaat‐locaties uit de oproepen en geïntegreerde gebiedsgerichte projecten. - Betrekken van interessante projecten uit de fruitboom‐ en haagplantactie: aanvragen van particulieren uit deze actie worden gescreend en – indien ze voldoen aan de hoger opgesomde eisen – uit de fruitboom‐ en haagplantactie gelicht en opgenomen in deze actie. De eigenaar wordt benaderd met een eigen voorstel vanuit RLGC. Op deze manier kan een grotere natuurmeerwaarde gerealiseerd worden. - Opmaak plantschema’s voor de geselecteerde locaties - Aanplanten van hoogstamboomgaarden in het voorjaar en het najaar van 2014 (raming: ong. 300 hoog‐ stamfruitbomen, op ong. 25 locaties). - 54 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 - Verderzetting samenwerkingsproject hoogstamfruitbomen: RLGC staat in voor het aanleveren van de bo‐ men; de gemeenten Asse, Grimbergen, Zemst en mogelijk ook Meise staan ook in 2014 in voor het aanplan‐ ten van de fruitbomen via de INL‐ploegen. - Koesterburen: De Steenuil is een koestersoort (zie gelinkte acties) die voorkomt in hoogstamboomgaarden en kleinschalig landschap, daarom wordt bij de aanleg van boomgaarden ook met deze soort rekening ge‐ houden en waar relevant worden nestkasten voor Steenuil voorzien. - Verderzetting faciliteren regulier snoeionderhoud: aannemer gunnen, administratief gegevens verzamelen geïnteresseerde hoogstamfruiteigenaars, opvragen kostenramingen. Eigenlijke uitvoering is tussen eigenaar en aannemer. - Snoeicursus: 08/02/2014 i.s.m. Nationale Boomgaardenstichting te Asse (zie gelinkte acties). Figuur 13: Overzichtskaart van de aangelegde hoogstamboomgaarden tijdens de periode 2007‐2013 Aantal hoogstamfruitbomen 600 500 400 2013 300 2012 200 2011 100 2010 0 2009 2008 2007 Figuur 14: Overzicht per gemeente van de aangelegde en herstelde hoogstamboomgaarden in de periode 2007‐2013 - 55 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 10: Overzicht van de aangelegde hoogstamboomgaarden in 2013 nr. Gemeente Adres 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 Asse Asse Asse Asse Asse Asse Asse Asse Grimbergen Grimbergen Grimbergen Grimbergen Grimbergen Londerzeel Londerzeel Londerzeel Londerzeel Meise Meise Meise Meise Meise Merchtem Merchtem Merchtem Merchtem Merchtem Merchtem Merchtem Merchtem Opwijk Opwijk Steenokkerzeel Steenokkerzeel Steenokkerzeel Vilvoorde Vilvoorde Vilvoorde Wemmel Wemmel Zaventem Zaventem Zemst Zemst Zemst Zemst Zemst Zemst Gentsesteenweg Geertskouter Nieuwstraat Langeweide Frans Schachtstraat Zavelput Snassersweg Bollebeekstraat Eeuwlaan Grimbergsesteenweg Grimbergsesteenweg Veldkantstraat Karenbergstraat Zwaantje Walrotstraat Rossemstraat Walrotstraat Rooststraat Karlijkstraat Schriekkouterbaan Hoekstraat Nieuwenrodestraat Klei Klei Wolvendaal Kersgatstraat Kleyenweg Voetbalplein Paddenbroeken Mieregatstraat Molenbeekstraat Doortstraat Donkerstraat Kampenhoutsesteenweg Breemstraat Brembosstraat Brembosstraat Kluitingstraat Jan vander Vekenstraat Zijp Kleine Everseweg Imbroekstraat Gulderij Linterpoortenlaan Bist Bautelareweg Gulderij Waversebaan TOTAAL - 56 - Aantal hoogstam‐ fruitbomen 13 14 3 2 14 4 40 12 2 32 4 28 6 2 8 1 10 1 30 3 13 10 1 32 20 2 13 6 4 3 5 8 3 2 18 20 1 73 4 8 15 1 37 16 1 2 1 21 569 Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Nazorg en opvolging - Nazorg aanplantingen: controleren aanplantingen vorig seizoen en waar nodig inboeten - I.s.m. de andere Vlaams‐Brabantse regionale landschappen is er een brochure ‘hoogstamboomgaarden’ opgemaakt. Deze wordt als handleiding gegeven aan eigenaars met een nieuwe hoogstamboomgaard. - Snoeicursussen: aangezien bij een nieuwe hoogstamboomgaard de eerste jaren belangrijk zijn voor het succes van de aanplanting, worden er jaarlijks snoeicursussen ingericht die de mensen op weg helpen in de eerste vormsnoei. Maar ook de onderhoudssnoei voor bestaande boomgaarden komt aan bod. (Nieuwe) eigenaars van hoogstamboomgaarden en eigenaars waarbij achterstallig beheer vastgesteld werd, worden actief uitgenodigd voor deze snoeicursussen (zie gelinkte acties). - Reguliere snoei: bij vraag naar mogelijkheden om reguliere snoei te laten uitvoeren, probeert RLGC te facili‐ teren door het doorgeven van coördinaten van verschillende boomverzorgers en sociale‐ economiebedrijven met expertise in snoei van hoogstamfruit. Eventuele snoei is voor de volle 100% gefi‐ nancierd door de betrokken eigenaar. Sinds 2012 wordt de optie 'snoei door expert' effectief opgenomen in de projectovereenkomst met eigenaars. RLGC gunt hiertoe een aannemer, verzamelt de administratieve gegevens van de geïnteresseerde hoogstamfruiteigenaars, vraagt een detailkostenraming op. De eigenlijke overeenkomst reguliere snoei en uitvoering wordt opgevolgd tussen eigenaar en aannemer. - Fruitpersmoment: de inwoners van de Groene Corridor krijgen jaarlijks de mogelijkheid om de opbrengst van hun boomgaard te laten persen tot fruitsap. (zie gelinkte acties). - Steenuilenkasten: op geschikt bevonden locaties, worden nestkasten voor Steenuil aangeboden. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker natuur, de biodiversiteitsmedewerker en de land‐ schapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de ter‐ reinrealisaties i.k.v. deze acties gelden de volgende algemene verdeelsleutels: - 50% van de kosten financiert RLGC via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten of projectmidde‐ len voor de landschapsteams van het Agentschap Onroerend Erfgoed (vanaf 2014 via provincie Vlaams‐ Brabant, dienst Cultuur), de overige 50% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Indien de boomgaard gelegen is binnen een prioritaire aandachtszone financiert RLGC 70% en betaalt de eigenaar 30% van de kosten. - De nestkasten voor bv. Steenuil blijven eigendom van RLGC i.f.v. het inventarisatieproject. Wanneer ze na een aantal jaren onbewoond blijven, kunnen ze door RLGC worden weggehaald om elders op te hangen. Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 6. Soortbescherming Actie 20. Knabbel‐babbeltocht Actie 26‐28. Gebiedsgerichte projecten Actie 34. Snoeicursussen hoogstamfruit - 57 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Lies Heirman, Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, gemeenten, Natuurpunt vzw Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen Doelstelling Naast het behoud en herstel van deze houtige (erfgoed)elementen, wil Regionaal Landschap Groene Corridor met dit project een verhoging aan diversiteit en variatie in het landschap tot stand brengen. De nieuwe aan‐ plantingen van vandaag vormen immers de monumentale solitaire bomen of bomengroepen van morgen. Bovendien zorgt een tijdige verjonging ervoor dat bestaande leefgebieden voor koestersoorten als vleermui‐ zenkunnen behouden worden of nieuwe kunnen ontstaan. Omschrijving De afgelopen jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor het behoud van historische elementen, zo ook voor houtig erfgoed. Hiervoor worden vaak cultuur‐ en erfgoedargumenten aangehaald als redenen voor het behoud. Maar aan deze gekende en zichtbare monumentale pracht is vaak ook voor mensen een minder zichtbare biologische rijkdom verbonden. Door hun jarenlange aanwezigheid in het landschap, hebben deze houtige elementen immers ook gaandeweg bijgedragen tot een hogere natuurwaarde. Vaak fungeren ze als lineair of solitair element als een refugium, stapsteen, nestplaats of foerageerplaats voor insecten, vogels en andere zoogdieren. Als bomenrij of dreef maken ze bv. de noodzakelijke groene verbindingen tussen grotere natuurgebieden. Ook knotbomen zijn net als hagen en houtkanten typische lineaire kleine landschapsele‐ menten. Het zijn natuureilandjes in een ‘cultuurlandschap’. Solitaire bomen en bomenrijen fungeren boven‐ dien voor soorten zoals vleermuizen als oriëntatiebakens. Samen met de leeftijd zijn vrijstaande bomen of bomenrijen rijk aan mossen en korstmossen. Uiteraard zijn in dit verband inheemse boomsoorten te verkie‐ zen boven cultuurvariëteiten. De regio van de Groene Corridor wordt gekenmerkt door heel wat parklandschappen en kasteeldomeinen die in een sterk verstedelijkte regio vaak de laatste groene kerngebieden vormen. Het is net in deze omgeving dat er heel wat houtig erfgoed aanwezig is (zie ook gelinkte acties). Op geselecteerde en weloverwogen plaatsen (zie criteria) worden in het open landschap solitaire bomen aangeplant. Deze doen, naast visuele landschapsbaken, dienst als nectarboom, bruidsboom, slaapplaats of als zangpost. Op locaties waar restanten van dreven en bomenrijen staan worden deze hersteld. Nieuwe (knot)bomenrijen krijgen alle kansen. Criteria Deel uitmaken van de voor RLGC‐BGGC afgebakende prioritaire aandachtszones Ruimtelijk aansluiten op andere landschappelijke ingrepen van RLGC of BGGC zoals het aanleggen van hagen, heggen, bosranden of houtkanten in de omgeving of aansluiten op reeds bestaande na‐ tuurlijke elementen Een rechtstreeks bijdrage leveren tot de verhoging van de aanwezige natuur‐ en landschapswaarden of het versterken/behouden van de cultuurhistorische erfgoedwaarde. - 58 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Afgelopen jaren werd reeds heel wat aandacht besteed aan deze houtige (erfgoed)elementen door aanplan‐ ten van solitaire bomen en herstel van dreven en/of bomenrijen, veelal in het kader van een project rond landschapsherstel in een beschermde omgeving, bv. in de buurt van kapel, knoteiken, historische dreven... Vandaag staat de teller op 953 nieuwe bomen ‐ als solitairen, bomengroepen of dreven ‐ in het RLGC‐ werkingsgebied (2009: 174, 2010: 78, 2011: 164, 2012: 319 en 2013: 218). Figuur 15: Overzichtskaart van de aangelegde en herstelde dreven en bomenrijen tijdens de periode 2009‐2013 Uitgevoerd 2013 - Verschillende KLE‐projecten gaan verder dan hagen, houtkanten, heggen of hoogstamfruit. Daar waar land‐ schappelijk relevant of op historische locaties worden ook hoogstambomen aanplant: als solitaire en/of bomengroep, als bomenrijen, als dreefherstel of als nieuwe dreef. - Opmaak plantschema’s voor de geselecteerde locaties - Aanplanting: in het vroege voorjaar en najaar werden er op 19 geschikte locaties in totaal 218 hoogstam‐ bomen aangeplant, hetzij al solitair, bomenrij of dreef. Gepland 2014 ‐ Verderzetting project: opnemen hoogstambomen waar landschappelijk of historisch relevant in reguliere KLE‐projecten, in enkele kasteeldomeinen of (historisch) dreefherstel: o.a. o Fase III dreefherstel Landgoed Kasteel Ter Meeren (Zaventem), o dreefherstel Ramsdonk, o dreefherstel Imde, … (zie ook gelinkte acties) ‐ Binnen enkele projecten staan velwerken (exoten, zieke bomen, …) gepland, met vervanging door nieuwe hoogstammen of houtkanten (o.a. St. Alexius, Grimbergen). ‐ Verderzetten brandhoutcatalogus in samenwerking met Bosgroep Groene Corridor. - 59 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 300 Aantal hoogstambomen 250 200 2013 150 2012 2011 100 2010 50 2009 0 Figuur 16: Overzicht per gemeente van de aangeplante hoogstambomen als solitairen, bomengroepen of dreven in de periode 2009‐2013 Tabel 11: Overzicht van de geplante hoogstambomen (solitair, groep of dreven) in 2013 nr. Gemeente Adres Aantal hoogstambomen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Asse Kapelle‐op‐den‐Bos Londerzeel Londerzeel Meise Merchtem (1) Merchtem Merchtem (1) Mercthem Merchtem Steenokkerzeel (2) Steenokkerzeel Vilvoorde Wemmel Zaventem (3) Zaventem Zemst Zemst Zemst Geertskouter Kasteel Rogier Waterwinningstraat Hoekstraat Wolvendael Kleyenweg Ossel Langevelde Peizegem Kasteelhoekstraat Kampenhoutsesteenweg Brembosstraat Beverbos Kleine Geeststraat Kleine Everse Weg Gulderij Bist Schom 1 9 10 9 39 21 1 5 4 3 3 2 4 15 56 17 11 7 1 som 218 Legende: (1) Haagbeukendreef Ossel, (2) Landgoed Domein van Perk, (3) Landgoed Kasteel Ter Meeren – zie actiefiches 10 & 11 voor meer details - 60 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 / Figuur 17: Aanplanting hoogstambomen te Meise Nazorg en opvolging Project ‘Groene Houtcarrousel’. Sinds 2012 loopt er in samenwerking met Bosgroep Groene Corridor een nazorgproject rond hakhout‐, houtkantenbeheer en knotbomen. Hierbij worden vrijwilligers opgeleid (cursus ‘knot‐ & hakhoutbeheer’ en cursus ‘veilig werken met kettingzaag’) en kunnen geïnteresseerden intekenen op het knotten van bomen en terugzetten van houtkanten tegen de waarde van het brandhout (brandhout‐ catalogus) (zie gelinkte acties). Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker natuur en de landschapsanimator. Voor de financie‐ ring van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties geldt de volgende algemene verdeelsleutel: - 70% van de projectkosten financiert RLGC via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten of pro‐ jectmiddelen van het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de landschapsteams (vanaf 2014 via provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur). - 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Gelinkte acties Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 10. Historische parken en tuinen Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 38. Cursus ‘Knot‐ & hakhoutbeheer’ Actie 39. Cursus ‘Veilig werken met Kettingzaag’ Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders, flyers, affiches - 61 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Lies Heirman (tijdelijk vervangen in 2013 door Tinne Cockx) Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Brecht Vermote, Patrick Endels Partners Gemeenten Asse, Grimbergen, Kapelle‐op‐den‐Bos, Londerzeel, Meise, Merchtem, Opwijk, Steenokkerzeel, Vilvoorde, Wemmel, Zaventem en Zemst, Natuurpunt. Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Doelstelling is het aandeel van hagen met autochtoon materiaal van inheemse soorten (Eenstijlige meidoorn, Sleedoorn, Haagbeuk, Hazelaar…) te verhogen ten koste van ‘harde’ afsluitingen en omheiningen of ter ver‐ vanging van exoten. Zo willen we tuinen natuurvriendelijker maken en ok oude hoogstamfruitrassen terug‐ brengen in het landschap. Met de fruitboom‐ en haagplantactie wil RLGC ook meer groen in en aan de rand van steden bevorderen. Ook heel wat koesterburen zoals zwaluwen, vleermuizen, Steenuil, Sleedoornpage,… zijn gebaat bij meer hagen, heggen, houtkanten of hoogstambomen in hun omgeving. Daarnaast beoogt deze actie ook het verbeteren van de bekendheid van RLGC vzw en zijn werking bij het grote publiek. Tenslotte fungeert deze actie als een ‘visvijver’ voor de acties ‘hagen en houtkanten’ en ‘hoog‐ stamboomgaarden’ (screening van de aanvragen uit de fruitboom‐ en haagplantactie i.f.v. ruimere projec‐ ten). Omschrijving De actie wordt via gemeentelijke publicaties en via eigen kanalen naar het grote publiek gecommuniceerd. Via ondersteuning door RLGC van het proces (inschrijvingsmodule, promotie, bedeling van de pakketten…; dus niet via financiële tussenkomst in het eigenlijke plantgoed) wordt getracht een zo groot mogelijk aantal geïnteresseerden te overtuigen om in te tekenen op de actie. Naast de onmiddellijke impact die deze actie heeft op natuur‐ en landschapsherstel, is de bekendmaking van het RLGC en haar andere acties bij een breder publiek meegenomen. Aanbesteding gebeurt tijdens de lente, promotie en intekening tijdens zomer en vroe‐ ge herfst en uitvoering later in het najaar (nov‐dec). Tijdens het eerstvolgende milieuambtenarenoverleg wordt de voorgaande editie geëvalueerd. Verloop actie Uitgevoerd 2013 ‐ Samenstelling nieuw pakket voor een ‘bijenheg’: een pakket gemengd plantgoed dat toegespitst is op voedselaanbod voor bijen. Elk pakket bevat een 30‐tal planten en is samengesteld uit soorten zo‐ als Sporkehout, Meidoorn, Sleedoorn, Wilde liguster, Hondsroos, Hazelaar, Boswilg,… die goede nec‐ tarleveranciers zijn voor bijen over een verspreide periode in het jaar (zie ook gelinkte acties). ‐ Communicatie naar gemeenten i.v.m. de actie / aanbrengen van het project en afspraken over de taakverdeling met de deelnemende gemeenten tijdens milieuambtenarenoverleg van voorjaar 2013 en via verschillende contacten in de loop van het jaar. ‐ Deelnemende gemeenten: opvolgen toezeggingen deelname gemeenten; alle 12 aangesloten ge‐ meenten namen deel aan de actie in 2013 ‐ Ontwikkeling van documentatie in het kader van de HPA: een A3‐affiche, een A5‐flyer, het bestel‐ formulier met reglement en documentatiepagina’s op de website werd. De brochures ‘Hoogstam‐ boomgaarden’, ‘Hagen, heggen en houtkanten’ en ‘knotbomen’, die i.s.m. de andere regionale land‐ schappen en met de financiële steun van provincie Vlaams‐Brabant ontwikkeld werden (herziene tweede druk) werden opnieuw bedeeld samen met het plantgoed. ‐ Aanbesteding voor de levering en distributie van plantgoed. ‐ Bekendmaking van de actie via gemeentebesturen en gemeentelijke infobladen, via eigen mai‐ lings/landschapskrant, flyers, affiches en via regionale pers en andere media. - 62 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ Registratie, verwerking van de aanvragen in de databank (bestelperiode van 2 september tot 15 ok‐ tober), daarna bewerking van de gegevens voor gebruik door de verschillende partners. Aanlevering van het plantgoed gebeurde door de leveranciers in de week voor het verdeelmoment in de diverse gemeenten op 28/11/2013. Bedeling plantgoed i.k.v. Fruitboom‐ en haagplantactie 2013 op 30 november 2013 Screening van de bestellingen op potenties voor een ruimer project (poelen, hagen en houtkanten, hoogstamboomgaarden) en desgevallend contacteren van eigenaars. O.b.v. screening werden 68 bestellers gecontacteerd. In 21 gevallen werd de bestelling uit de haagplantactie gelicht om met de betrokkene een KLE‐project uit te voeren. Bestellingen: in totaal werden 202 bestellingen geregistreerd. Interessante bestellingen (21) werden met instemming van de bestellers uit de fruitboom‐ en haagplantactie gelicht om als apart project verdergezet te worden. Nog enkele bestellers betaalden niet tijdig (6). Uiteindelijk werden 175 be‐ stellingen weerhouden voor: o een totaal van 295 pakketten bosplantsoen ofwel 8850 stuks plantgoed o een totaal van 387 hoogstamfruitbomen, loofbomen en wilgenpoten Figuur 18: Locaties aanplantingen i.k.v. Fruitboom‐ en Haagplantactie 2013. De rode driehoeken zijn de loca‐ ties van de haagplantactie, groene zones zijn de prioritaire aandachtszones waar eigen terreinprojecten plaatsvinden. Uit de kaart blijkt duidelijk de complementariteit van de actie met de andere terreinprojecten: de grote meerderheid van de locaties van de haagplantactie ligt immers buiten de aandachtszones. Gepland 2014 ‐ Evaluatie van de afgelopen actie in 2013 (tijdens het eerstvolgende milieuambtenarenoverleg in 2014) ‐ Herneming van de Fruitboom‐ en haagplantactie vanaf lente‐zomer 2014: o Aanbesteding voor de levering en distributie van plantgoed. o Bekendmaking van de actie via gemeentebesturen en gemeentelijke infobladen, via eigen mai‐ lings/landschapskrant, flyers, affiches en via regionale pers en andere media. o Registratie, verwerking van de aanvragen in de, daarna bewerking van de gegevens voor ge‐ bruik door de verschillende partners. Afgaande op de ervaringen uit de voorgaande jaren kun‐ nen volgende resultaten verwacht worden: 175 deelnemers / 9.000 stuks plantgoed aangeplant in hagen heggen en houtkanten / 300 aangeplante hoogstam(fruit)bomen o Aanlevering van het plantgoed in de week voor het verdeelmoment in de diverse gemeenten. o Bedeling plantgoed i.k.v. Fruitboom‐ en haagplantactie 2014 o Screening van de bestellingen op potenties voor een ruimer project (poelen, hagen en houtkan‐ ten, hoogstamboomgaarden) en desgevallend contacteren van eigenaars. - 63 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 19: Resultaten fruitboom‐ en haagplantactie 2009‐2013 per type haagplantpakket (boven), fruitsoort (midden) en gemeente (onder) - 64 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 20: Bedeling plantgoed Fruitboom‐ en haagplantactie op 30/11/2013 (sfeerbeeld bedeelpunt gemeente Zemst) Nazorg en opvolging ‐ Bestellers van hoogstamfruitbomen werden en worden ook in de nabije toekomst uitgenodigd voor de snoeicursussen (zie gelinkte acties). ‐ In functie van het succes in 2014 zal bekeken worden onder welke vorm deze actie i.s.m. de deelne‐ mende gemeenten kan verdergezet worden in 2015. Zoals reeds hoger aangegeven zal deze evalua‐ tie o.a. tijdens het milieuambtenarenoverleg gebeuren. ‐ potentieel interessante aanvragen uit deze fruitboom‐ en haagplantactie lichten en de aanvrager contacteren m.b.t. een ruimer KLE‐project. ‐ Elke besteller zal ook in 2014 een praktische gids (‘Hagen, Heggen en houtkanten’, ‘Hoogstamboom‐ gaarden’ of ‘Knotbomen, knoestige knapen’) ontvangen bij het afhalen van zijn/haar plantgoed. Samenwerking en financiering De actie verloopt in samenwerking met de deelnemende gemeenten (milieudiensten) en houdt wat financie‐ ring vanuit RLGC betreft enkel de personeelsinzet (biodiversiteitsmedewerker) en organisatiekosten (promo‐ tie…) in. Het plantgoed zelf wordt volledig gefinancierd door de bestellers. De personeelsinzet van de biodi‐ versiteitsmedewerker wordt verdeeld zoals aangegeven in tabel 1 (2013) en tabel 3 (2014). De beperkte or‐ ganisatiekosten worden gedragen door de sokkelfinanciering van gemeenten en provincie Vlaams‐Brabant. Gelinkte acties Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 6. Soortbescherming Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 8. Autochtone bomen en struiken Actie 34. Snoeicursussen hoogstamfruit Actie 38. Cursus ‘Knot‐ & hakhoutbeheer’ Actie 41. Cursus ‘Aanleg en beheer van hagen en heggen’ Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders, flyers, affiches - 65 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.1.2 Soortbescherming RLGC voert reeds meerdere jaren acties uit rond soortbescherming. Dit kan gaan om soortspecifieke maatre‐ gelen of maatregelen op het niveau van het leefgebied. Ook in 2014 wordt verder gewerkt aan het herstel van een aantal geselecteerde leefgebieden en daaraan verbonden doelsoorten. In 2014 werkt RLGC daaren‐ boven rond het jaarthema ‘Water=Leven’. Zowel terreinacties als vormingsmomenten, publicaties en pu‐ blieksevenementen zullen in 2014 dit thema in het licht zetten. Actie 6. Soortbescherming IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Lies Heirman (tijdelijk vervangen in 2013 door Tinne Cockx) Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Wim Solie, Roald Steeno, Sarie Van der Aa, Marijke Smans, Patrick Endels Partners Gemeentebesturen, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, Brakona, Natuurpunt, Vo‐ gelwerkgroep NW‐Brabant, Vleermuizenwerkgroep, landbouwers, Boerenbond, Wildbeheereenheden, INL, Bosgroep Groene Corridor, Agro‐aanneming, Vlaamse Landmaatschappij, INBO, andere regionale landschap‐ pen Doelgroepen Natuurverenigingen, landbouwers, jagers, particulieren, (particuliere) boseigenaars, gemeentebesturen en andere openbare besturen Doelstellingen Acties van RLGC rond soortbescherming sluiten zo goed mogelijk aan bij de vastlegging van de instandhou‐ dingsdoelstellingen voor habitatrichtlijngebieden in onze regio en bij de provinciale biodiversiteitscampagne rond koesterburen en hebben daarom ook lange termijndoelstellingen die lopen tot 2014 en verder: ‐ Werk maken van leefgebiedenherstel in het kader van soortbescherming. Bijvoorbeeld door het be‐ houd, herstel en uitbreiding van het bestaande netwerk van hagen en houtkanten ter versterking van ecologische corridors. ‐ Uitvoeren van terreinacties voor het in stand houden van bedreigde soorten. ‐ Ondersteuning van inventarisatie en kennis verzamelen over het voorkomen, de verspreiding en de mogelijkheden van bedreigde soorten in de regio. ‐ Ondersteuning bieden aan de gemeenten in het kader van de koesterburencampagne. Door laag‐ drempelige acties voor koestersoorten wil de provincie gemeenten aansporen via sensibilisatie en terreinacties mee te werken aan soortbescherming. Omschrijving Soortbeschermingsacties van RLGC zijn veelal gebaseerd op het herstel van leefgebieden, maar zijn soms ook heel soortspecifiek. RLGC is actief rond soortbescherming met volgende acties en initiatieven (i.s.m. part‐ ners): ‐ Eigen soortbeschermingsacties op het terrein (zwaluwen, akkervogels,…) ‐ Uitwerking van de provinciale Koesterburencampagne voor de regio Groene Corridor. De regionale landschappen spelen hierin zowel een rol in de voorbereidings‐, plannings‐, als uitvoeringsfase. Hierbij hoort ook consultatie van regionale experts i.f.v. acties voor leefgebieden en/of koesterbu‐ ren, communicatie (i.s.m. Provincie Vlaams‐Brabant) naar gemeenten, sensibilisatie, stimuleren van gemeentelijke acties i.f.v. koesterburen, ondersteuning bieden bij het zoeken naar extra financiering voor gemeenten via samenwerkingsovereenkomst, provinciale subsidies voor natuurinrichting… ‐ Mee invulling geven aan de instandhoudingsdoelstellingen. Het is de ambitie van RLGC om dit zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de Koesterburencampagne zodat één coherent verhaal gebracht kan worden bij gemeenten en andere partners en – nog belangrijker – de gepaste terreinmaatregelen gepland kunnen worden i.f.v. de doelstellingen uit beide acties. - 66 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Uitgevoerd 2013 1. Monitoring Monitoring en inventarisatie vormt de basis voor het uitvoeren van gerichte soortbeschermingsacties. Omwil‐ le van de achterstand t.o.v. andere regio’s wat betreft basisinventarisatie en opvolging van verschillende soortengroepen, ziet RLGC het in het kader van soortbescherming als een taak om hierin een initiërende rol te spelen en betrokken te zijn bij monitoringsinitiatieven in de regio. Het zal echter nooit de bedoeling zijn dat RLGC zelf een monitoringstaak volledig op zich neemt. ‐ Opvolgen van monitorings‐ en inventarisatie‐initiatieven in de regio, in samenwerking met Vogel‐ werkgroep NW‐Brabant (zwaluwen, akkervogels…), Natuurpuntkoepel NW‐Brabant en Natuurpunt. ‐ Doorgeven van monitoringsresultaten aan Brakona ‐ Inrichten van laagdrempelige cursussen zoals de Kikvorscursus XL ter bevordering van monitoring in de streek. ‐ Publiceren en verspreiden van inventarisatiecursussen en andere excursies in kader van soorther‐ kenning en monitoring. 2. Akkergemeenschappen: akkervogels Ondanks de versnippering en verstedelijking in de regio van Groene Corridor, zijn er toch resterende akker‐ gemeenschappen waar nog bedreigde akkervogels voorkomen. Sinds 2009 neemt RLGC in samenwerking met vele partners maatregelen ten voordele van akkervogels. Het werken rond akkervogels is populair in de regio, elk jaar zijn er meer partners die de handen in elkaar slaan om maatregelen te realiseren. Dit betekent dat de intentie van RLGC om deze acties aan te zwengelen steeds meer resultaat oplevert. Langzaam maar zeker werken we aan een continue opvolging van het akkervogelproject door de Vogelwerkgroep NW‐Brabant, natuurpuntafdelingen, gemeenten, WBE… ‐ Leefgebiedenherstel: aanleg van hagen en houtkanten i.f.v. habitatherstel van akkervogels gebonden aan kleinschalige landschappen, onder andere in Londerzeel en Sterrebeek. Binnen enkele gemeenten en via INL werd dit ook opgenomen in het jaarprogramma. ‐ Soortbeschermingsmaatregelen: ook in 2013 werd actief samengewerkt met landbouwers, VLM, WBE Land van Asse, WBE Klaverbeek, gemeenten, Vogelwerkgroep NW‐Brabant, Natuurpunt‐afdelingen en particulieren rond de bestendiging van akkervogelmaatregelen in de regio, met een mooi resultaat tot gevolg: o Akkervogelranden 2013‐2014: In 2013 werden 23 akkerranden ingezaaid door verschillende partners, samen goed voor minstens 3,5 ha. Deze randen werden aangelegd in de gemeenten Asse, Merchtem, Opwijk, Wemmel, Londer‐ zeel, Zemst, Grimbergen, Zaventem en Steenokkerzeel. Ze blijven behouden tot en met maart 2014. RLGC trad adviserend op voor de samenstelling van het zaaimengsel, de ligging van de randen en ondersteunde de uitwerking van het subsidiedossier van WBE Land van Asse en WBE Klaverbeek bij ANB. Vijftien van deze randen werden door RLGC mee gerealiseerd (zie tabel 13 en kaart in figuur 21). o Opvolgen en ondersteuning akkervogel‐initiatieven in de regio: Londerzeel, Asse, Merchtem, Grim‐ bergen, Opwijk,… ‐ Sensibilisatie: o Akkervogelhappening Asse, 23/06/2013: Het Regionaal Landschap ondersteunde de vogelwerk‐ groep en de gemeente Asse bij het organiseren van een akkervogelhappening op zondag 23 juni 2013. Via een wandeling konden de deelnemers aan deze activiteit ontdekken welke maatregelen er worden genomen om de akkervogels te helpen. - 67 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 ‐ Inventarisatie/Monitoring: monitoring van de aangelegde akkervogelranden gebeurde door de Vogel‐ werkgroep NW‐Brabant. Op waarnemingen.be werd in 2013 voor elke akkervogelrand een gebied aan‐ gemaakt zodat waarnemingen gericht ingevoerd kunnen worden. Tabel 12: Samenstelling akkervogelmengsels 2013‐2014 regio Land van Asse en Klaverbeek Regio Land van Asse (Asse) Soort Zomertarwe* Triticale* Haver* Luzerne Voerderraap* Bladkool* Rode klaver Akkerbonen Phacelia Esparcette Boekweit Lupinen Bladrammenas* totaal *Vereiste soorten ANB (min75%) Regio Klaverbeek (Londerzeel) Soort % % 35 22 18 3 2 2 4 2 1 2 5 2 2 100 Zomertarwe* Gerst Haver* Rode klaver Luzerne Phacelia Boekweit Bladrammenas* totaal 62 10 8 4 5 1 8 2 100 Tabel 13: Overzicht akkervogelmaatregelen Noordwest‐Brabant door RLGC en betrokken partners Akkerrand Gemeente Maatregel Partners Opp. (Ha) 1 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,25 2 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,25 3 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,35 4 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,15 5 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,12 6 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,25 7 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,25 8 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,10 9 Asse graan‐kruidenrand WBE Land van Asse + gemeente Asse + RLGC 0,50 10 Asse graan‐kruidenrand Natuurpunt Asse + gemeente Asse + RLGC 0,25 11 Asse gras‐bloemenmengsel Gemeente Asse 0,35 12 Londerzeel graan‐kruidenrand WBE Klaverbeek + gemeente Londerzeel + RLGC 0,40 13 Londerzeel graan‐kruidenrand WBE Klaverbeek + gemeente Londerzeel + RLGC 0,10 14 Sterrebeek graanrand RLGC 0,10 15 Steenokkerzeel vogelvoedselgewas VLM ‐ beheerovereenkomst 16 Steenokkerzeel vogelvoedselgewas VLM ‐ beheerovereenkomst 17 Steenokkerzeel vogelvoedselgewas VLM ‐ beheerovereenkomst 18 Grimbergen graan‐kruidenrand Vogelwerkgroep NW‐Brabant 19 Merchtem graan‐kruidenrand Natuurpunt Merchtem + gemeente Merchtem 20 Merchtem graan‐kruidenrand Natuurpunt Merchtem + gemeente Merchtem 21 Merchtem graan‐kruidenrand Natuurpunt Merchtem + gemeente Merchtem 22 Zemst graan‐kruidenrand Natuurpunt Kanaalregio ‐ Bos van Aa 23 Opwijk graan‐kruidenrand Natuurpunt Opwijk TOTAAL - 68 - 3,42 Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 21: Overzichtskaart akkervogelmaatregelen 2009‐2014 in Noordwest‐Brabant 3. Urbane gebieden: zwaluwen Het zwaluwenproject van RLGC loopt al enkele jaren, maar nog steeds is het zeer actueel. Negen gemeenten van RLGC hebben een zwaluw als koesterbuur. Het project omvat: ‐ Sensibilisatie via brochures en infoborden ‐ Aanbieden en plaatsen van kunstnesten en mestplankjes voor huis‐ en boerenzwaluw ‐ Actie rond het extra stimuleren van eigenaars van bestaande natuurlijke nesten Kandidaat‐locaties worden daarbij geselecteerd op basis van de nabijheid van bestaande kolonies, de ligging in het landschap, hoogte van de gevel, aard van de dakoversteek… Voor de plaatsbezoeken en het ophangen van de kunstnesten werkt RLGC samen met INL en vrijwilligers van de Vogelwerkgroep NW‐Brabant. ‐ ‐ ‐ Leefgebiedenherstel: aanplantingen van hagen en struiken in stedelijke omgeving via de fruitboom‐ en haagplantactie. Soortbeschermingsmaatregelen zwaluwen (zie tabel 14 en figuur 22): o in 2013 werden 23 kunstnesten (9 kunstnesten voor Huiszwaluw en 14 voor Boerenzwaluw) opge‐ hangen verspreid over 3 gemeenten (Asse, Merchtem en Steenokkerzeel). Sinds de opstart van het zwaluwproject werden zo’n 403 kunstnesten opgehangen. Onder andere de vogelwerkgroep gaat actief mee op zoek naar locaties. o De zwaluwenactie werd door alle aangesloten gemeenten opgenomen in het jaarprogramma van de INL‐ploegen. Ze stonden opnieuw in voor het aftoetsen van de locaties en het plaatsen van de nes‐ ten en mestplanken. Ook het proper maken van de mestplanken werd voorzien. o Bij overlast door uitwerpselen van huiszwaluwen, mestplankjes opgehangen in Vilvoorde, Zemst en Meise. Inventarisatie/monitoring: Dit verloopt in samenwerking met de Vogelwerkgroep NW‐Brabant. Zij bundelen ook jaarlijks alle resul‐ taten op hun website. - 69 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 14: Overzicht zwaluwkunstnesten per gemeente tot en met 2013 Aantal kunstnesten t.e.m. 2013 Asse 117 Grimbergen 46 Kapelle‐op‐den‐Bos 4 Londerzeel 16 Meise 27 Merchtem 40 Opwijk 21 Steenokkerzeel 20 Vilvoorde 43 Wemmel 48 Zemst 21 TOTAAL 403 140 120 100 80 60 40 20 0 Figuur 22: Totaal aantal kunstnesten voor zwaluwen per gemeente tot en met 2013 - 70 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 4. Urbane gebieden en akkergemeenschappen: (solitaire) bijen ‐ Leefgebiedenherstel/soortbeschermingsmaatregelen: Hieronder verstaan we zowel terreingerichte maatregelen die genomen kunnen worden door particulieren in hun eigen omgeving of tuin, alsook maatregelen die zich specifiek richten op landbouwers, wildbeheerders en natuurbeheerders. o Op de bijenavonden en via onze communicatiekanalen (nieuwsbrief, website, …) werden de zakjes eenjarig bijenmengsel van Provincie Vlaams‐Brabant, dienst Landbouw, voor het inzaaien in eigen tuin en omgeving gepromoot en aangeboden. Waar mogelijk werd deze actie gekoppeld aan de ver‐ koop van bijenhotels. o De aanmaak van de bijenblokken werd gerealiseerd door de leerlingen van 4 en 5 hout van TechnOV Vilvoorde. In totaal maakten de leerlingen een 100‐tal bijenhotels. Deze hotels werden gepromoot en verkocht tegen kostprijs (nieuwsbrief, website, op het publieksevenement rond bijen, bijen‐ infoavonden en op andere activiteiten van RLGC). o In de jaarlijkse fruitboom‐en haagplantactie van RLGC werd een ‘bijenpakket’ opgenomen: de actie bestaat uit het promoten en verkopen (tegen kostprijs) van een pakket gemengd plantgoed dat toe‐ gespitst is op voedselaanbod voor bijen. Elk pakket bevat een 30‐tal planten en is samengesteld zijn uit volgende soorten: Eenstijlige meidoorn ‐ Hondsroos ‐ Inlandse vogelkers ‐ Sporkehout – Slee‐ doorn. Dit zijn goede pollen‐ en nectarleveranciers voor bijen over een lange periode in het jaar. o Aanleggen van bijenranden (zie tabel 15 en figuren 23 en 24): als pilootprojecten in de regio legde RLGC enkele bijenranden aan. Deze bijenranden zijn een ingezaaide strook van een‐ of meerjarige bloemen die van vroeg in het voorjaar tot laat in het najaar nectar voorzien voor bijen. Deze actie gebeurde in samenwerking met particulieren, gemeenten, landbouwers, wildbeheereenheden, na‐ tuurverenigingen en imkers. Aanvragers van een bijenrand konden rekenen op het aanleveren van een bloemenmengsel door RLGC om in te zaaien op hun perceel. De deelnemers staan dan in voor het inzaaien en beheren voor 5 jaar van deze bijenrand (ook zo opgenomen in een overeenkomst). De samenstelling van dit meng‐ sel werd gebaseerd op eerdere experimenten in Vlaanderen (cf. advies voor gebruik van bloemen‐ zaadmengsels INBO) en op ervaring van andere organisaties zoals Imkervereniging Neerbrabant en Natuurpunt vzw (Jens D’Haeseleer). Er is uiteindelijk gekozen voor een meerjarig bloemen‐ en gras‐ mengsel, waaraan enkele eenjarige planten zijn toegevoegd om dadelijk resultaat te hebben in het eerste groeiseizoen. De grassen zijn toegevoegd om de prijs te drukken (samenstelling mengsel zie tabel 16). In totaal heeft RLGC 15 randen aangelegd in 2013 met een totale oppervlakte van bijna 2,2 ha. Figuur 23: Ingezaaide bloemenweide, zomer 2013, bij instituut Sint‐Alexius, Grimbergen - 71 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 15: Aangelegde bloemenranden voor bijen nr. ligging / gemeente context opp. (are) Bijenrand 1 Asse natuur op school 3,5 Bijenrand 2 Grimbergen instituut 30 Bijenrand 3 Malderen WBE‐landbouwer 5 Bijenrand 4 Meise OCMW 10 Bijenrand 5 Merchtem particulier 25 Bijenrand 6 Steenokkerzeel Landbouwer 25 Bijenrand 7 Vilvoorde particulier 16 Bijenrand 8 Wemmel natuur op school 0,35 Bijenrand 9 Wolvertem WBE‐landbouwer 30 Bijenrand 10 Wolvertem WBE‐landbouwer 25 Bijenrand 11 Zaventem gemeente Bijenrand 12 Zemst WBE‐landbouwer 10 Bijenrand 13 Zemst WBE‐landbouwer 7 Bijenrand 14 Zemst WBE‐landbouwer 10 Bijenrand 15 Zemst Kinderboerderij 4 17,5 TOTAAL 218,35 Figuur 24: Overzichtskaart aangelegde bloemenranden voor bijen 2013 - 72 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 16: Samenstelling meerjarig mengsel voor bloemenranden bijen Soort wetenschappelijke naam Gele ganzebloem Boekweit Karwij Goudsbloem Gewoon duizendblad Gewoon knoopkruid Gewone margriet Oregano/ Wilde marjolein Groot kaasjeskruid Gewone brunel Wilde peen Gewone rolklaver Hopklaver Rode klaver Roodzwenkgras Veldbeemdgras Italiaans Raaigras Kropaar Rietzwenkgras Glebionis segetum Fagopyrum esculentum Carum carvi Calendula officinalis Achillea millefolium Centaurea jacea Leucanthemum vulgare Origanum vulgare Malva sylvestris Prunella vulgaris Daucus carota Lotus corniculatus Medicago lupulina Trifolium pratense Festuca rubra Poa pratensis Lolium multiflorum Dactylis glomerata Festuca arundinacea % in mengsel 3,6 1,8 1,8 1,8 2,5 7,5 3,3 2,4 9 4 4,1 3,3 3,3 1,6 21,4 10,7 10,7 3,6 3,6 Figuur 25: Bijenblokken gemaakt door leerlingen van richting houtbewerking, TechnOV in Vilvoorde ‐ Sensibilisatie en educatie: o Op zondag 26 mei werd een publieksevenement rond bijen georganiseerd (‘Biekesfeest’, zie gelink‐ te acties) o Bijeninfoavond: Op 25 april (Zaventem) en op 27/09 (Asse) organiseerde RLGC i.s.m. de provincie, de betrokken gemeente en de lokale natuurpuntafdeling een infoavond met als thema solitaire bijen (zie gelinkte acties). o RLGC ontwikkelde eind 2012‐begin 2013 een begeleid educatief scholenpakket rond bijen i.s.m. Provincie Vlaams‐Brabant voor de 1ste graad van het lager onderwijs (‘Bijzondere bijen’, zie gelinkte acties) ‐ Monitoring en nazorg: De bijenranden zijn ingezaaid in het voorjaar van 2013. Dit wil zeggen dat het effect van de meerjarige planten pas duidelijk gaat zijn in de zomer 2014. Het was ook een slecht voorjaar waardoor er pas in juli echt bloemen in de randen zijn verschenen. De eerste maaibeurt is daardoor ook weggevallen. Er werd samengewerkt met de dienst Landbouw van de provincie door het zaadmengsel ter beschikking te stel‐ len. Zij hebben hiermee een proefveldje ingezaaid en nemen de resultaten mee op in hun onderzoek. - 73 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gepland 2014 Soortbeschermingsacties rond zwaluwen, akkervogels en bijen lopen verder zoals in 2013. In 2014 werkt RLGC rond het thema ‘water’. Er zal dan ook actie ondernomen worden voor enkele watergebonden koester‐ buren zoals de zeldzame Kamsalamander (Habitatrichtlijnsoort bijlage IV) en de beschermde Vuursalamander (koestersoort voor de gemeente Asse en Opwijk). Ook voor vleermuizen (waaronder de meesten ook Habita‐ trichtlijnsoorten bijlage IV) wordt in 2014 actie ondernomen. Een overzicht van alle geplande acties is terug te vinden in tabel 17. Tabel 17: Overzicht geplande soortgerichte acties RLGC i.s.m. BGGC voor 2014 Leefgebied Soorten RLGC cat. prioritair Plassen, poelen en waterlopen Kamsalamander, Vuursalamander Terreinmaatregelen . herstellen en aanleggen van bospoelen . houtstapels leggen reserve ‐ Bosgroep Groene Corridor, gemeente Opwijk, gemeente Asse, gemeente Grimbergen, partners Natuurpunt Asse, Natuurpunt Opwijk, provincie Vlaams‐Brabant, provincie Oost‐ Vlaanderen, Urbane en agrarische gebieden (solitaire) bijen . Inzaaien bijenranden met bloemenmengsel . Omvormingsbeheer tot bloemenweide bij hoog potentiële terreinen prioritair . Maken van bijenblokken en bijenhotels . Verspreiden zakjes zaadmengsel van provincie Vlaams‐Brabant reserve partners Agrarische gebieden Urbane gebieden akkervogels zwaluwen ‐ gemeenten, eigenaars, landbouwers, imkers, natuurverenigingen,… vleermuizen aanplant HHH in belangrijke zones voor akkervogels partners WBE, gemeenten, NP, landbouwers, VLM, Boerenbond, Vogelwerkgroep NW‐Brabant . Trachten een zwaluwhotel of alternatief te voorzien voor de kolonie aan prioritair elektriciteitscentrale in Vilvoorde . Stimuleren van modderplaatsen . Aanplant hagen in kader van haagplantactie reserve . Spontane aanvragen voor zwaluwnesten laten uitvoeren door INL partners INL, gemeenten, eigenaars, vogelwerkgroep NW‐Brabant . Infomoment over solitaire bijen voorjaar 2014 . Koestercarrousel/koestersafari over Bijen . Bijzondere bijen ‐ spel voor 1ste graad LO . Oproep in nieuwsbrief reserve . Aanleg en herstel hoogstamboomgaarden en historische parken - 74 - . Beheeradvies voor deelnemende particulieren, landbouwers, gemeenten ‐ imkervereniging 'De Bieëntelers' uit Grimbergen, provincie Vlaams‐ Brabant dienst Leefmilieu, dienst Landbouw ‐ WBE, NP, gemeenten, Vogelwerkgroep . Zwaluwspel, kriebelfladderpad . Zwaluw‐Cdrom NME, scholenkit Koesterburen gemeenten, NP, vogelwerkgroep NW‐Brabant partners BGGC, eigenaar schiplakenbos, gemeente Zemst mogelijk infomoment voor betrokken partiuclieren, ‐ landbouwers, eigenaars BGGC, gemeente Opwijk, gemeente Asse, gemeente Grimbergen, Natuurpunt Asse, Natuurpunt Natuurpuntafdelingen, vrijwilligers Opwijk, provincie Vlaams‐Brabant, provincie Oost‐Vlaanderen, . Bestendiging van geïnitieerde maatregelen rond wintervoedsel / dekking /... in Asse, Londerzeel, Sterrebeek,… (gemeentelijke) infomomenten op prioritair . Adviseren voor samenstelling graanmengsels vraag . Ondersteunen van subsidieaanvragen van WBE's bij ANB reserve Monitoring en nazorg . Beheeradvies voor deelnemende . Padden op ZebraPAD particulieren, landbouwers, . Vormingsmoment 'water in je tuin' gemeenten . Big jump 2014 . Nagaan poelen op aanwezigheid . publiceren artikels in landschaps‐ salamanders door eigenaars, lokale krant en nieuwsbrief vrijwilligers . Paddenoverzetacties ‐ . Herstel ijskelder Schiplaken prioritair . Herstel bos en parkomgeving Schiplakenbos . Dreefherstel tvv lineaire elementen Parklandschap Sensibilisatie . publicatie herstel ijskelder in nieuwsbrief RLGC . Begeleide groepsbezoeken aan ijskelder BGGC, eigenaars, gemeenten . Opvolging van terreinacties (en indien nodig bijsturing) . Opvolging en ondersteuning van inventarisatie en monitoring door vrijwilligers ‐ Vogelwerkgroep NW‐Brabant, Natuurpunt . Zwaluwspotters ondersteunen in hun inventarisatiewerk ‐ Vogelwerkgroep NW‐Brabant, vrijwilligers . Opvolging inventarisatie vleermuizenkelders ‐ Eigenaars, NP, BGGC Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 1. Algemene ondersteuning van monitoringsinitiatieven ‐ Opvolgen van monitorings‐ en inventarisatie‐initiatieven in de regio, in samenwerking met Vogel‐ werkgroep NW‐Brabant (zwaluwen, akkervogels…), Natuurpuntkoepel NW‐Brabant en Natuurpunt. ‐ Inrichten van laagdrempelige cursussen zoals een cursus ‘Water in je tuin’ met aandacht voor ver‐ schillende soortengroepen die gebonden zijn aan dit waterbiotoop (Amfibieën, libellen,…) – zie ook gelinkte acties. ‐ Publiceren en verspreiden van inventarisatiecursussen en andere excursies van lokale verenigingen in kader van soortherkenning en monitoring. ‐ Ondersteunen van monitoring voor vleermuizen (wintertelling) van de door RLGC heringerichte ijs‐ kelders in Steenokkerzeel (Domein van Perk) en Zemst (Linterpoort). 2. Watergebonden soorten: Kamsalamander, Vuursalamander De Kamsalamander komt voor in Zemst en Opwijk. In deze gemeenten werden reeds verschillende poelen aangelegd en hersteld en kleinschalig landschap opgewaardeerd, voor het behoud en versterken van deze populaties. Vanaf 2011 werd ook in Grimbergen aan de rand van het ‘s Gravenbos Kamsalamander waarge‐ nomen. Deze omgeving biedt vele kansen om de aanwezige populatie een steuntje in de rug te geven. In 2012 werden reeds permanente amfibieëntunnels voorzien in de Voordestraat zodat de amfibieën veilig op hun voortplantingsplaats kunnen geraken. Daarnaast heeft de bestaande voortplantingspoel zeker onder‐ houd nodig en kunnen nog enkele nieuwe poelen aangelegd worden om de populatie te versterken. Dit ho‐ pen we in eerste plaats te realiseren in samenwerking met de eigenaar van ’s Gravenbos en omliggende land‐ gebruikers. De Vuursalamander komt in onze regio nog voor in Kravaalbos in Asse en Opwijk. In beide gemeenten werd al rond deze soort gewerkt. Nu wil ook RLGC deze acties ondersteunen, in samenwerking met Bosgroep Groene Corridor, de gemeenten, lokale natuurpunt‐afdelingen. In Asse werd voor 2013‐2014 een gemeente‐ lijke natuurproject rond biodiversiteit goedgekeurd waarin ook acties voor de Vuursalamander gebeuren. Deze acties kaderen ook in het vervolg op het strategisch project ‘Landschap van Erembald tot Kravaalbos’: ‘Gestroomlijnd Landschap’. Het project omvat in 2014: - In het begin worden vooral potenties in kaart gebracht om rond deze soorten aan de slag te gaan, om nadien concrete acties te kunnen realiseren. - Onderzoeken van de mogelijkheid tot het aanleggen van een 3‐tal poelen in de omgeving van het ’s Gravenbos, herstellen van de bestaande voortplantingspoel en versterking van het kleinschali‐ ge landschap door aanleg van hagen, heggen en/of houtkanten. - Samenbrengen van verschillende partners en onderzoeken van mogelijke ingrepen en locaties in en rond Kravaalbos voor acties ten voordele van de Vuursalamander. Mogelijke realisaties zijn het aanleggen van houthopen, het herstellen of aanleggen van bospoelen of het aanpassen van bosgrachtjes. - Vorming of excursie rond deze of andere watergebonden soorten 3. Parkgebieden: Vleermuizen Vele soorten vleermuizen, zoals de Baardvleermuis, Franjestaart of Grijze grootoorvleermuis, staan op de rode lijst als bedreigd, zijn koesterburen en habitatrichtlijnsoorten (bijlage IV) waarvoor instandhoudings‐ doelstellingen (IHD) zijn opgesteld. Hun aantal gaat zienderogen achteruit. In dit project wil RLGC dan ook een in verval geraakte winterverblijfplaats voor vleermuizen herinrichten, in samenwerking met Bosgroep Groene Corridor, Natuurpunt Zemst en de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt. In het Schiplakenbos, een oud boscomplex gelegen tussen Zemst en Boortmeerbeek, ligt een oude ijskelder die hoorde bij het kasteel van Schiplaken. Deze ijskelder wordt momenteel reeds door verschillende soorten vleermuizen (Grootoorvleermuis, Watervleermuis, Baardvleermuis, Franjestaart) gebruikt als overwinterings‐ plaats. In 2013‐2014 willen we deze ijskelder herstellen en inrichten. Dit soortbeschermingsproject kadert ook binnen het uitgebreid bosbeheerplan van het Schiplakenbos geïnitieerd door Bosgroep Groene Corridor. - 75 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Het project omvat in 2013‐2014: - Leefgebiedenherstel: het verhogen van het volume dood hout, omvormingsbeheer, openplek‐ kenbeheer. - Soortbeschermingsactie: herstel ijskelder: voorstudie en opmaak plannen, eigenlijk herstel en in‐ richtingswerken ijskelder. Voor de kelder zelf dient de boomopslag op de koepel verwijderd te worden. Om het binnenklimaat zo constant mogelijk te houden dienen er twee deuren geplaatst te worden, beiden voorzien van een invliegopening. Dit zorgt er ook voor dat de verstoring tot een minimum wordt herleid. Binnenin de ijskelder dient de klok en de buitenschil op verscheide‐ ne plaatsen hersteld te worden alsook de ingang. Tot slot zullen er gelijktijdig met de herstelwer‐ ken kleine schuilplaatsen (speciale bakstenen) worden aangebracht, waarachter de vleermuizen zich kunnen verschuilen. 4. Akkergemeenschappen: akkervogels In 2013‐2014 leggen we onze focus op het ondersteunen van acties van partners en het nemen van acties waar een continuering zonder RLGC nog niet mogelijk is (door o.a. afwezigheid van een WBE zoals in Zaven‐ tem). Het project omvat in 2014: - Gemeente Londerzeel, gemeente Asse: ondersteunen van acties voor akkervogelmaatregelen door partners in de regio. o Adviseren voor het aanleggen van graan‐kruidenranden (locatie, grootte, zaadmeng‐ sel,…) i.s.m. landbouwers, WBE Klaverbeek, WBE Land van Asse, gemeente Londerzeel, gemeente Asse, Natuurpuntafdelingen, Vogelwerkgroep NW‐Brabant en particulieren. o Voorzien van een graan‐kruidenmengsel indien relevant o Ondersteuning voor uitwerken van een subsidieaanvraag bij ANB. - Aanleggen van een graanrand in Sterrebeek ten voordele van de Geelgors. Daarnaast ook stimu‐ leren van gemeente Zaventem of bedrijven om specifieke acties rond de Geelgors te onderne‐ men. - Opvolgen en ondersteunen van andere akkervogelinitiatieven in de regio: Merchtem, Grimber‐ gen, Opwijk,… - Ondersteunen van Vogelwerkgroep NW‐Brabant bij inventarisatie en monitoring van akkervogels 5. Urbane gebieden: zwaluwen Verschillende zwaluwkolonies werden ondertussen voldoende versterkt om zich in stand te houden. Vanuit RLGC zullen daarom vnl. nog gericht maatregelen genomen worden op specifieke locaties. Voor een grote kolonie Huiszwaluwen aan de site van Electrabel in Vilvoorde is bijvoorbeeld actie nodig. De gebouwen wor‐ den binnenkort immers afgebroken. Om de vogels nog een onderkomen te bezorgen wordt er in samenwer‐ king met INL getracht om in de buurt een zwaluwtoren te plaatsen. Voor de andere gemeenten zullen spontane aanvragen opgevolgd worden, maar ze worden niet meer actief benaderd. Hiervoor werken we samen met de INL‐teams, die de thuisbezoeken met advies‐ en dienstverle‐ ning naar plaatsing en ophanging op zich nemen in het kader van het soortbeschermingsproject rond Huis‐ en Boerenzwaluwen. Voor de inventarisatie en monitoring van de bestaande natuurlijke en kunstnesten werken we samen met vrijwilligers van de Vogelwerkgroep NW‐Brabant. Het project omvat in 2014: - Plaatsen van een zwaluwtoren in Vilvoorde in de buurt van het voormalige terrein van Electrabel - Ophangen van kunstnestkasten en mestplankjes waar relevant i.s.m. INL. - Stimuleren van aanleg van modderplaatsen voor zwaluwen. - Aanplanten van struiken en hagen in stedelijke omgeving als voedselbron voor zwaluwen door middel van de fruitboom‐ en haagplantactie (zie gelinkte acties). - 76 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 - 6.Urbane en agrarische gebieden: bijen Bloemen, bijen en bestuiving is een thematiek waarmee vele groepen mee te maken hebben. RLGC wil dan ook zoveel mogelijk doelgroepen bereiken met deze acties: particulieren, gemeente, scholen, landbouwers, wildbeheerders en natuurbeheerders. Het project omvat in 2014: - promoten en aanbieden van de zakjes eenjarig bijenmengsel van Provincie Vlaams‐Brabant, dienst Landbouw, voor het inzaaien in eigen tuin en omgeving. - Aanmaken en verkopen van bijenblokken in samenwerking met de technische school TechnOV Vilvoorde. Deze worden gepromoot en verkocht tegen kostprijs via onze website en op activitei‐ ten van RLGC. - Overblijvend ‘bijenpakket’ in de fruitboom‐en haagplantactie van RLGC: Promoten en verkopen (tegen kostprijs) (zie gelinkte acties). - Aanleggen van bijenranden: Opvolgen en evalueren van de bijenranden die aangelegd werden in 2013, het aanleggen van nieuwe bijenranden in het najaar van 2013 en in 2014 indien zich op goede locaties kansen voordoen. Deze bijenranden zijn een ingezaaide strook van een‐ of meer‐ jarige bloemen die van vroeg in het voorjaar tot laat in het najaar nectar zullen voorzien voor bij‐ en. RLGC voorziet het zaadmengsel om de bloemenrand aan te leggen, de deelnemende partij zorgt voor het inzaaien en het beheer ervan. We mikken op een 1,5 hectare bijenranden in 2013‐ 2014. Dit zal gebeuren in samenwerking met particulieren, gemeenten, landbouwers, wildbe‐ heereenheden, natuurverenigingen en imkers. - Infomomenten rond bijen (zie gelinkte acties). - Begeleid educatief scholenpakket rond bijen i.s.m. Provincie Vlaams‐Brabant voor 1ste graad LO (zie gelinkte acties). Nazorg en opvolging ‐ Kennis, ervaring en feedback vanuit een expertengroep zal benut worden voor de aanpak van leef‐ gebied‐ en soortspecifieke maatregelen. ‐ Opvolging van monitoring van akkervogelmaatregelen en poelenmonitoring (zie gelinkte acties). ‐ Opvolging van de resultaten van de terreinacties en van de vindplaatsen van doelsoorten voor de verschillende leefgebieden. ‐ Opvolging en ondersteuning van gemeentelijke initiatieven in het kader van de provinciale biodiver‐ siteitscampagne. ‐ Blijvende aandacht voor mogelijke acties of realisaties op het terrein. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de biodiversiteitsmedewerker. Voor de financiering van deze personeelsin‐ zet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties gelden de volgende algemene verdeelsleutels: 70% financiert RLGC via provinciale projectsubsidies voor natuurprojecten. Minstens 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Uitvoeren van beheerwerken op gemeentelijke eigendommen gebeurt vaak in samenwerking met de gemeenten via de INL‐ploegen. De nestkasten voor zwaluwen blijven eigendom van RLGC. Wanneer ze na een aantal jaren onbewoond blijven, kunnen ze door RLGC worden weggehaald om elders op te hangen. De bijenblokken worden tegen kostprijs verkocht Voor de bijenranden wordt het zaaigoed volledig gefinancierd door RLGC, maar zorgt de betrokkene zelf voor het inzaaien. - 77 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, Koesterburen en IHD Actie 8. Autochtone bomen en struiken Actie 10. Historische parken en tuinen Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik (herstel en herinrichting ijskelder) Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 15. Beheerovereenkomsten Actie 19. Rondje Kouters Actie 20. Knabbel‐babbeltocht Actie 21: Biekesfeest Actie 22: Karpoelen ‐ Vaarhappening Acties 26‐27. Gebiedsgerichte projecten Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 31. Op zebraPAD Actie 35. Kikvorscursus XL / cursus ‘Water in je tuin’ Actie 36. Infomomenten soortbescherming Actie 37. Infomomenten landbouw en natuur Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders, flyers en affiches Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, koesterburen en instandhoudingshoudingsdoelstellingen IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Lies Heirman Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Potentieel kunnen alle medewerkers bij deze ondersteunende acties betrokken worden Partners Provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap voor Natuur en Bos, BGGC vzw, Gemeenten Asse, Opwijk, Londerzeel, Merchtem, Meise, Grimbergen, Meise, Kapelle‐op‐den‐Bos, Zemst, Steenokkerzeel, Stad Vilvoorde, Zaven‐ tem, Natuurpunt, NV Waterwegen en Zeekanaal, Agentschap Onroerend Erfgoed, INL. Doelgroepen Gemeenten, lokale grondeigenaars en grondgebruikers (boseigenaars, landbouwers), brede publiek Doelstelling Advies en ondersteuning bieden rond soortbescherming en koesterburencampagne aan gemeenten, partner‐ organisaties en het brede publiek. Door coördinatie van het overleg tussen de betrokken partners en/of door inhoudelijke/praktische ondersteuning wil RLGC de natuurbestemming in de habitatrichtlijngebieden op het terrein helpen realiseren. Omschrijving In kader van de provinciale biodiversiteitscampagne biedt RLGC advies en ondersteuning aan gemeenten en partnerorganisaties om soortbescherming en de koesterburen tot bij het brede publiek door te laten dringen. Projecten in kader van IHD worden ook afgestemd op de koesterburencampagne. - 78 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Voor de werking rond IHD gaat het potentieel over de volgende gebieden (zie overzichtskaart in figuur 26) binnen het werkingsgebied van RLGC: 1. Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem 2. Bossen van het zuidoosten van de Zandleemstreek 3. Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere zuidvlaamse bossen Figuur 26: Overzichtskaart habitatrichtlijngebieden in het werkingsgebied van RLGC Aandacht voor de habitatrichtlijngebieden zat in het verleden reeds impliciet vervat in de reguliere werking (zie hieronder voor een kort overzicht), maar sinds eind 2012 startte ANB Vlaams‐Brabant een traject op om de regionale landschappen en bosgroepen nauwer te betrekken bij de uitvoering van maatregelen in of aan‐ sluitend op SBZ die tegemoet komen aan de reeds voorlopig goedgekeurde S‐IHD. Verder overleg met het ANB loopt en zal na een eerste workshop op 12/12/2012 in 2013‐2014 uitgebreid worden met terreinbezoe‐ ken om de specifieke mogelijkheden voor regionale landschappen en bosgroepen per (deel)gebied te verdui‐ delijken. Daarnaast is BGGC uiteraard betrokken bij de opmaak van verschillende uitgebreide bosbeheerplannen die habitatrichtlijngebieden omvatten of er meteen op aansluiten (UBP Kravaalbos, UBP Duystbos, UBP Schipla‐ kenbos) - 79 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Uitgevoerd 2013 IHD Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem – zone 1 - Samen met BGGC werd verder naar een oplossing gezocht voor de ijskelder in Schiplakenbos (Zemst, net ten noorden van de eigenlijke SBZ), dit om het bouwwerk structureel te herstellen en herin te richten als vleermuisoverwinteringsplaats (zie gelinkte acties) - Samen met RL Dijleland, BGGC en Bosgroep Dijle‐Geteland werd deze zone naar voor geschoven als projectgebied (‘focuszone’) voor een mogelijke Life+ projectaanvraag in 2013. Hiervoor werd een fiche uitgewerkt en lijstten alle partners ook de concrete mogelijkheden in het gebied op. De pro‐ jectaanvraag werd helaas niet goedgekeurd Bossen van het zuidoosten van de Zandleemstreek – zone 2 - Zone Dorent‐Nelebroek (Vilvoorde‐Zemst): hierrond kon op het terrein geen verdere actie onder‐ nomen worden in 2013. Wellicht kan via de stuurgroep die de visievorming voor dit gebeid begeleidt i.k.v SIGMA wel opnieuw overlegd worden in 2014 - Zone Gravenbos (Grimbergen – KODB): De site van de Voordestraat is al jarenlang een overzetplaats waar RLGC samenwerkt met INL, de gemeente en vrijwilligers. In 2011 werd hier voor het eerst ook Kamsalamander aangetroffen. RLGC maakte in 2012 samen met de gemeente een subsidiedossier op voor een natuurproject gefinancierd door de provincie Vlaams‐Brabant. Op die manier konden bij de heraanleg van de Voordestraat tijdens de zomerperiode van 2012 paddentunnels en permanente schermen geïntegreerd worden in de wegenwerken. Een projectmedewerker van RLGC volgde de werken op om te komen tot een betere oplossing voor paddenmigratie. In 2013 werden op deze lo‐ catie infoborden geplaatst (zie figuur 6) Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere zuidvlaamse bossen – zone 3 - Kravaalbos en omgeving (Asse – Opwijk) BGGC verzorgt samen met Bosgroep Midden Oost‐ Vlaanderen de opmaakt van een UBP waarbinnen de instandhoudingsdoelstellingen uiteraard de nodige aandacht krijgen. Dit UBP werd in 2013 afgewerkt en ligt momenteel ter goedkeuring voor. - RLGC is in Opwijk betrokken bij de herinrichting van twee gemeentelijke terreinen waarvan er één waarschijnlijk zal bebost worden hetgeen zal bijdragen tot de S‐IHD. KOESTERBUREN: RLGC is partner in de ondersteuning van de gemeenten voor het uitwerken van acties voor koesterburen. Vanuit het regionaal landschap werd constructief meegewerkt aan provinciale initiatieven om de gemeenten te informe‐ ren over de campagne alsook aan de ondersteuning van gemeenten bij de uitwerking van lokale initiatieven in kader van de Koesterburencampagne. - Deelname aan de regiovergaderingen (MAO’s) rond biodiversiteit indien relevant - Organisatie van milieuambtenarenoverleg met stand van zaken biodiversiteitscampagne - Opvolgen gemeentelijke biodiversiteitswerkgroepen (Asse, Opwijk, Londerzeel, Meise) en hun acties - Stimuleren van gemeentelijke acties en ondersteunen van gemeentelijke initiatieven rond biodiversiteit (zwaluwen, akkervogels, bijen,…) RLGC is partner in het bereiken van verschillende doelgroepen (landbouwers, WBE’s, bedrijven, scholen…) om actie te ondernemen ten voordele van koesterburen en biodiversiteit. RLGC stond in 2013 mee in voor het onder‐ steunen en uitdragen van de campagne naar de verschillende doelgroepen en partners: - WBE Land van Asse, WBE Klaverbeek, Vogelwerkgroep NW‐Brabant voor acties rond akkervogels - Vogelwerkgroep NW‐Brabant en gemeenten voor acties rond zwaluwen - Imkervereniging, landbouwers en particulieren voor bloemenranden voor bijen - Leerlingen uit de richting houtbewerking van TechnOV Vilvoorde voor het maken van bijenhotels - … - 80 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gepland 2014 Voorlopig staan in dit verband de reeds volgende acties gepland: IHD: Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem – zone 1 - - Verdere overleg met eigenaar Ijskelder Schiplakenbos i.f.v. herstel van de ijskelder ten voordele van vleermuizen in 2014 (zie gelinkte acties). Opvolging van de inventarisatie van Vleermuizen in de ijskelders van Linterpoorten, Perk en Schiplaken. Begeleide bezoeken van groepen aan ijskelder van Perk of Ijskelders Zemst waarbij ook het belang van deze bouwwerken voor het voortbestaan van beschermde soorten vleermuizen wordt onderstreept (zie gelinkte acties, Open Monumentendag) Aanplantingen van houtkanten en knotbomen als natuurverbinding tussen de diverse deel‐ gebieden van deze SBZ. Bossen van het zuidoosten van de Zandleemstreek – zone 2 - - Verdere ondersteuning amfibietrek (plaatsing van tijdelijke schermen over deel traject Voordestraat) in Grimbergen i.f.v. Kamsalamander Versterken van het leefgebied van de Kamsalamander in Grimbergen in de omgeving van de waarnemingsplaats aan de Voordestraat in Grimbergen door het graven en/of herstellen van poelen, sterken KLE‐netwerk in 2014. Sensibiliserende acties ‘Op Zebrapad’ (zie gelinkte acties) en mogelijk ook opruimactie met school op de deze locatie. Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere zuidvlaamse bossen – zone 3 - Opmaak inrichtingsvoorstel gemeentelijke terreinen in Opwijk en begeleiding uitvoering werken (via INL‐ploegen). - Terreinacties en sensibilisatie rond de beschermde Vuursalamander in Kravaalbos en om‐ geving (Asse – Opwijk) i.s.m. BGGC, ANB, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten en natuur‐ puntafdelingen. KOESTERBUREN: Ook in 2014 is RLGC partner in de ondersteuning van de gemeenten voor het uitwerken van acties rond koester‐ buren: - Deelname aan de regiovergaderingen (MAO’s) rond biodiversiteit indien relevant - Organisatie van milieuambtenarenoverleg met stand van zaken biodiversiteitscampagne - Opvolgen gemeentelijke biodiversiteitswerkgroepen (Asse, Opwijk, Londerzeel, Meise) en hun acties - Stimuleren van gemeentelijke acties en ondersteunen van gemeentelijke initiatieven rond biodiversiteit (zwaluwen, akkervogels, bijen, nacht van de Vleermuis in Londerzeel,…) RLGC staat ook in 2014 mee in voor het ondersteunen en uitdragen van de campagne naar de verschillende doelgroepen en partners: - WBE Land van Asse, WBE Klaverbeek, Vogelwerkgroep NW‐Brabant voor acties rond akkervogels - Vogelwerkgroep NW‐Brabant en gemeenten voor acties rond zwaluwen - Imkervereniging, landbouwers en particulieren voor bloemenranden voor bijen - Leerlingen uit de richting houtbewerking van TechnOV Vilvoorde voor het maken van bijenhotels (zie ge‐ linkte acties) - GO Vijverbeek (Asse) en Virgo+ (Vilvoorde) voor project rond koesterburen en natuur‐op‐school - … Samenwerking met Brakona en deelname aan de stuurgroep. Monitoringsgegevens (poelen, paddentrek) en resultaten van soortbeschermingsacties worden doorgegeven aan Brakona. RLGC tracht lokale actoren (Natuur‐ punt afdelingen, Vogelwerkgroep NW‐Brabant) ook te stimuleren om actief bij te dragen (b.v. stimuleren van partners tot het invoeren van gegevens in www.waarnemingen.be). - 81 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Nazorg en opvolging Projecten en initiatieven rond biodiversiteit en IHD in de regio worden ook na afloop verder opgevolgd en ondersteund. Daarnaast komen elementen rond nazorg en opvolging ook reeds aan bod in de specifieke actiefiches waar de diverse terreiningrepen omschreven worden (zie gelinkte acties). Samenwerking en financiering Specifieke ingrepen (poelherstel, dreefherstel, ijskelderherstel,…) worden gedragen via de projectsubsidies voor natuurprojecten van de provincie Vlaams‐Brabant of de projectmiddelen van het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de landschapsteams (tot 2013, vanaf 2014 via subsidies vanuit provincie Vlaams‐Brabant, dienst cultuur). Andere ondersteuning bestaat voor RLGC uit de coördinatie & overleg (voorbereidingen, uitwerking en verslaggeving). De loonkost van de biodiversiteitsmedewerker, coördinator en projectmedewerker natuur die zich hiervoor inzetten, wordt gefinancierd zoals weergegeven in tabel 1 (2013) en tabel 3 (2014). Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 6. Soortbescherming Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 31. Op zebraPAD Actie 32. Ondersteuning ‘Natuur op School’ Actie 35. Kikvorscursus XL / cursus ‘Water in je tuin’ Actie 36. Infomomenten soortbescherming Actie 8. Autochtone bomen en struiken GROEN & IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Sarie Van der Aa Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Alle medewerkers die inrichtingsprojecten uitvoeren met autochtoon, plantgoed: Brecht Vermote, Wim Solie, Klaas Van Roy (via BGGC). Lies Heirman (voor fruitboom –en haagplantactie en ‘Natuur op School’) Partners Bosgroep Groene Corridor, Regionaal Landschap Rivierenland, Regionaal Landschap Dijleland, IGO, Bosgroep Dijle‐Geteland, Regionaal Landschap Schelde‐Durme, Bosgroep Antwerpen‐Zuid, Regionaal Landschap Pajot‐ tenland en Zennevallei, Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen, INBO, Pro Natura, ANB, gemeenten, Regio‐ naal Landschap Kleine en Grote Nete Doelgroepen Alle actoren die momenteel aanplanten met inheems plantgoed: INL‐teams, bosgroep, regionale landschap‐ pen, Natuurpunt, gemeenten, deelnemers Fruitboom‐ en haagplantactie… Doelstelling RLGC wil bijdragen aan de instandhouding van het autochtoon genetisch materiaal van de streek door het oogsten van een ruim gamma aan houtige soorten te promoten (Eenstijlige meidoorn, Gewone lijsterbes, Sleedoorn, Hondsroos, Viltroos, Gelderse roos, Kardinaalsmuts, Rode kornoelje, Sporkehout, Haagbeuk, Ge‐ wone es, Veldesdoorn, Zwarte els, Hazelaar…). Het oogsten gebeurt door sociale economie, i.o.v. kwekers, aangesloten bij het Plant van Hier‐label, in geïn‐ ventariseerde herkomstgebieden (inventaris opgesteld in opdracht van het INBO). Sinds 2011 is RLGC ook gebruiker van het Plant van Hier kwaliteitslabel. - 82 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving Autochtone bomen en struiken zijn afstammelingen van bomen en struiken die zich na de laatste ijstijd spon‐ taan in onze gebieden gevestigd hebben. Kortom, het zijn bomen en struiken die al zeer lang in onze gebie‐ den vertoeven en dus zeer goed aangepast zijn aan de bodem en de leefomstandigheden in onze streken. Uit onderzoek weten we dat maar 5% van onze bomen en struiken nog écht autochtoon is. Dit komt door de goedkope import van plantmateriaal uit landen zoals Italië, Polen en de Balkanlanden. Om de inwoners bij dit project te betrekken, organiseren we een publieke zaadoogstactie op vraag van een gemeente, waarbij vrijwilligers informatie krijgen over het project en daadwerkelijk op terrein mee gaan oogsten. De zaadoogstactie is gericht op het brede publiek (inclusief kinderen). Figuur 27: Logo Label ‘Plant van Hier’ Verloop actie Uitgevoerd 2013 ‐ Door een medewerker van RLGC werden autochtone zaadbronnen (zie figuur 28) gecheckt op zaad‐ zetting (lente, zomer en herfst 2013) ‐ De medewerker van RLGC is voorzitter van Brabants District West, wat wil zeggen dat RLGC trekker is voor de verschillende oogstende organisaties van ‘Brabants District West’. Dit resulteerde in een gezamenlijke lijst van economisch interessante oogstlocaties tussen RLGC, BGGC, RL Dijleland, RL Ri‐ vierenland, IGO, RL Schelde‐Durme, BG Dijle‐Geteland, RL Vlaamse Ardennen, BG Antwerpen‐Zuid (voor het overlappend gedeelte van het Brabants District West). Dit garandeert ook een ruimere ge‐ netische basis van de volledige oogst uit 2013 en laat toe dat nadien al deze organisaties hiervan ge‐ bruik maken. ‐ Er wordt goed gedocumenteerd op welke locaties RLGC nieuwe aanplantingen uitvoert met autoch‐ toon materiaal. Deze kunnen in de toekomst dan aangesproken worden voor het oogsten van zaden en vruchten. ‐ Het plantgoed dat voortkomt van de oogst van 2010, 2011 en 2012 uit eigen contractteelt wordt verdeeld onder de toen oogstende partners. De medewerker van RLGC maakt hiervoor een verde‐ lingstabel op en controleert de bestellingen. - 83 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 28: Gescreende autochtone locaties in werkgebied RLGC voor de coördinatie van de zaadoogst in Brabants District West Gepland 2014 De zaadoogst zal in 2014 verder gezet worden om een continue beschikbaarheid van autochtoon plantmate‐ riaal voor het herkomstgebied ‘Brabants District West’ te bekomen. Vanaf 2013 staan private kwekers recht‐ streeks in voor de oogst in ‘Brabants District West’ (BDW), in het kader van het Plant van Hier‐label. De ploe‐ gen van deze kwekers zullen locaties aangeduid krijgen van de medewerker van RLGC. Deze oogst gebeurde in 2013 voor het eerst door de private kwekers en zal ook geëvalueerd worden door de partners uit BDW. Afhankelijk van de resultaten van deze evaluatie, zal de manier van oogsten behouden blijven of aangepast worden in 2014. Nazorg en opvolging Geen specifieke nazorg voorzien. Het project (afstemming oogst) wordt opgevolgd i.f.v. uitbreiding en sa‐ menwerking met andere partners (regionale landschappen en bosgroepen). Samenwerking en financiering Deze actie omvat voor RLGC nagenoeg enkel personeelsinzet (projectmedewerker Sarie Van der Aa) en zeer beperkte werkingsmiddelen (voor overleg etc.). Voor de financiering van de personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Acties 26‐27. Gebiedsgerichte projecten - 84 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 9. Koesterbuurten GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC Provincie Vlaams‐Brabant en de vijf Vlaams‐Brabantse regionale landschappen / Lies Heirman Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Wim Solie, Sarie Van der Aa, Marijke Smans, Patrick Endels Partners Regionale landschappen Vlaams‐Brabant, gemeenten, provincie Vlaams‐Brabant Doelgroepen Inwoners en buurten in Vlaams‐Brabant Doelstelling De ontwikkeling van een methodiek om, via het werken met koesterbuurTen, de bewustmaking en inzet voor het behoud van biodiversiteit bij de modale burger te verhogen. In het pilootproject zal gewerkt worden met een geselecteerd aantal koesterbuurTen waarbij de nodige variatie in uitgangssituaties nagestreefd wordt. De resultaten van dit pilootproject worden gebruikt voor de ontwikkeling van een algemeen toepasbare metho‐ diek. ‘Koesterbuurten’ wil een campagne‐aanpak fijnstellen waarmee: ‐ zoveel mogelijk burgers en buurten aangesproken worden om deel te nemen aan de uitdaging om te evolueren tot 'koesterbuurten'. ‐ om een duurzame gedragsverandering tot stand te brengen bij burgers, ten voordele van biodiversi‐ teit, door gebruik te maken van het sociale netwerk van de buurt waarin zij leven. Het woord 'koesterbuurt' impliceert dat tegen het einde van de campagne modale burgers meer acties voor biodiversiteit ondernemen in huis en tuin, in de publieke zones rondom hun woning en in de ruimere omge‐ ving van het rurale landschap. Omschrijving Samen met de provincie, de verschillende regionale landschappen in Vlaams‐Brabant en Velt werd het pro‐ ject ‘Koesterbuurten’ als uitbreiding op de koesterburencampagne bedacht en uitgewerkt als projectvoorstel i.k.v. het Europees programma Life+. Deze projectaanvraag werd helaas niet goedgekeurd. Door de campag‐ ne ‘Koesterbuurten’ wordt een innovatieve communicatiestrategie ontwikkeld met als doel buurten te be‐ trekken bij het behoud van biodiversiteit. Het verlies aan biodiversiteit stopzetten in Europa en vooral in sterk geürbaniseerde regio's als Vlaanderen zal niet mogelijk zijn zonder de hulp van de 'man in de straat'. In dit type van urbane en peri‐urbane regio’s is het belangrijk dat zoveel mogelijk burgers zich engageren voor de bescherming van de biodiversiteit. Verloop actie Uitgevoerd 2013 vanaf het najaar 2012 is in samenwerking met de verschillende partners gestart met het herwerken van de aanvraag voor het indienen ervan i.k.v. ‘PDPO II’ (deadline februari 2013). In dit verband werden door de regionale landschappen reeds verschillende buurten gescreend op hun potenties om te fungeren als piloot‐ zone. Het project werd ingediend i.k.v PDPO II in februari 2013, maar werd niet goedgekeurd. Diverse projec‐ tideeën werden echter overgenomen via andere lopende acties en de inrichting van OCMW‐centrum & om‐ geving in Wolvertem (Meise) werd ingediend en goedgekeurd als Quick‐win Vlaamse‐Rand (zie gelinkte ac‐ ties). Gepland 2014 / Samenwerking en financiering / Gelinkte acties Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, Koesterburen en IHD Actie 16. Maak spel van je groen Actie 18. Natuur in het Dorp – Dorp in de Natuur, Wolvertem - 85 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.2 Landschapszorg en streekeigen karakter Actie 10. Historische tuinen en parken Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Lies Heirman en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, Bosgroep Groe‐ ne Corridor vzw, gemeenten Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, gemeentebesturen en andere openbare besturen… Doelstelling Binnen de monumenten‐ en landschapszorg hebben historische tuinen en parken en historisch cultuurgroen de voorbije decennia aan belang gewonnen. Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Groene Corridor heeft een rijk patrimonium aan dergelijke historische tuinen en parken. Een groot deel van deze sites wordt vandaag echter gekenmerkt door verval of achterstallig beheer. Deze tendens wil Regionaal Landschap Groe‐ ne Corridor samen met Bosgroep Groene Corridor keren door het opstellen van een herinrichtingsplan en/of beperkt beheerplan, beide in nauw overleg met betrokken eigenaars. Ook voor de eigenlijke uitvoering van bepaalde acties in deze plannen zal RLGC samen met BGGC instaan. Een leidraad bij dit project zijn o.a. de ‘M&L‐Cahiers Historische tuinen en parken van Vlaanderen’. Omschrijving Naast de landschappelijke en cultuurhistorische waarde van de tuin of het park worden ook de natuurwaarde (met aandacht voor het gebruik van streekeigen autochtoon plantgoed en ruimte voor spontane processen), de recreatieve waarde en eventuele andere functies opgenomen in het herinrichtingsplan en/of beperkte beheerplan. Heel wat van deze historische tuinen en parken sluiten dan ook aan bij de geïntegreerde ge‐ biedsgerichte projecten van RLGC (zie gelinkte acties). Volgende stappen worden onderscheiden in het projectverloop: - (1) Eerste contact met eigenaar + terreinbezoek - (2) Inventarisatie gegevens (teksten ‘M&L‐Cahiers historische tuinen en parken van Vlaanderen’, aanwezig kaartmateriaal, oud fotomateriaal…) - (3) Opmaak eerste herinrichtingsvoorstel en/of beperkt beheerplan - (4) Overleg met eigenaar - (5) Opmaak definitief voorstel, uitvoeringsplan en kostenraming - (6) Aanvraag vergunningen, opstellen offertes, gunningen… - (7) Uitvoering inrichtingsmaatregelen en beheerwerken. Verloop actie Het project werd met een eerste consultatieronde in 2007 opgestart, waarbij er verschillende eigenaars on‐ middellijk hun interesse lieten blijken. In 2008 werden dan ook de eerste realisaties op het terrein gedaan en deze lijn werd helemaal doorgetrokken vanaf 2009 met jaarlijks de (gedeeltelijke) herinrichting van verschil‐ lende domeinen. Ook in 2013 werd gewerkt in een aantal (historische) domeinen of landgoederen: - 86 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Uitgevoerd 2013 Individuele projecten (veelal) in prioritaire aandachtszones Landgoed Kasteel van Houtem, Ramsdonk, Kapelle‐op‐den‐Bos Het landgoed Kasteel van Houtem is een groot, omgracht domein met een fraai landschapspark en dreven te Ramsdonk. Het park rond het kasteel herbergt een aantal zeldzame en/of oude bomen, dreven, vista’s, vij‐ vers en grachten. Het kasteel wordt gekenmerkt door een geleidelijke evolutie van een middeleeuwse, twee‐ ledige ringgrachtsite met woon‐ en boerderijzone tot een riant waterkasteel met een 18de eeuwse formele parkaanleg. Het grootste deel van het kasteeldomein bestaat uit een oud bosplantsoen met enkele dendrolo‐ gische merkwaardigheden. De formele aanleg bleef beperkt tot de onmiddellijke omgeving van het kasteel: de oeverzones van de slotgracht, de toegangsdreef en de dreven in het bosgedeelte. Het strakke, op het kasteel georiënteerde drevenpatroon en ook de lepelvormige vijver in het "zicht" van het kasteel werden vermoedelijk in de 18de eeuw aangelegd en komen reeds voor op de Ferrariskaart. Doorheen de landschappe‐ lijke facelift van het park, gelijktijdig met de bouw van een neo‐rennaissancistisch kasteel omstreeks 1880, is de feodale voorgeschiedenis en structuur van het domein (diverse rechtlijnige elementen, o.m. de verbinding met het Hof te Berenbroek) nog min of meer zichtbaar. Op vraag van de eigenaar werkt Regionaal Landschap Groene Corridor samen met de VLM‐bedrijfsplanner en Bosgroep Groene Corridor een herinrichtingsplan en bijhorend beperkt beheerplan uit voor het gehele domein. Ondernomen acties: Projectstappen (1) tot deels (7) uitgevoerd in 2012: De aanplantingen opgestart eind 2012 werden in het vroege voorjaar 2013 afgewerkt: aanplant van houtkanten, aanplant lindendreef, … Het herinrichtingsplan werd in het najaar van 2013 vervolledigd door de aanleg van een poel in één van de omliggende weilanden. Figuur 29: Aanplanting dreef Kasteel van Houtem, Ramsdonk (Kapelle‐op‐den‐Bos) - 87 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Landgoed Domein van Perk, Steenokkerzeel Centraal in het Domein van Perk (Steenokkerzeel) ligt het ‘Kasteel de Ribeaucourt’. Het ligt ten zuidoosten van de dorpskern van Perk, waarmee het door een lange dubbele beukendreef verbonden is. Deze voormalige motte werd voor het eerst vermeld op het einde van de 12de eeuw. In de 17de eeuw was het een indrukwek‐ kend waterslot, geflankeerd door 2 rechthoekige torens. In de 19e eeuw werd het neo‐rennaissance‐complex verbouwd en uitgebreid. Onder leiding van de landschapsarchitect F.J. Keilig werden de oorspronkelijke Fran‐ se tuinen heringericht tot een landschapspark in Engelse stijl met behoud van diverse rechtlijnige elementen. De buitenste ringgracht, de omheiningsmuur en de neerhofgebouwen die in de 17de eeuw reeds aanwezig waren, bleven gedeeltelijk bewaard. Ten westen ligt de kasteelhoeve ‘Hof te Veaux’ met een geplaveide bin‐ nenplaats, gebouwd in de 18e eeuw en aangepast in de 19de eeuw. Dit vormt samen met het kasteelpark (met vijvers en een aantal monumentale bomen) en de omliggende bossen (ten noordoosten, met ijskelder), en landbouwgronden en hoogstamboomgaard ten westen van het kasteel een prachtig ensemble. Ondernomen acties: Projectstappen (1) tot (7) uitgevoerd. Tijdens het werkingsjaar 2008 werd de ijskelder van het domein her‐ steld en ingericht als vleermuizenoverwinteringsplaats. Langsheen de landbouwgronden in het westen werd eveneens een streekeigen gemengde haag aangeplant. In 2009 werd deze landschappelijke herinrichting verder doorgezet met de aanplanting van een 2de lange gemengde haag en een rij zomerlindes tussen ‘Hof te Veaux’ en de nabijgelegen boerenhuisjes (beide beschermde monumenten). In 2011 werd tussen deze rij zomerlindes en het kasteel een rij winterlindes geplant en werd de beukendreef naar het kasteel lokaal her‐ steld. Daarnaast een oude meidoornhaag langsheen de noordoostelijke landgoedgrens aangevuld. Begin 2013 werd het volledig omzoomen van het landgoed met een gemengde haag verdergezet met de aanplanting van een haag tussen toegangspoort kasteeldomein en het ‘Hof te Veaux’. Figuur 30: Aanplantingen in het Domein van Perk, Steenokkerzeel - 88 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Landgoed Ter Meeren, Zaventem Het kasteel betreft een in 1865 in neo‐Vlaamse renaissancestijl gerestaureerd laatmiddeleeuws slot. Rondom het kasteel ligt een landschappelijk park (‘rivierenlandschap’) van bijna 5 hectare met een serpentinevijver (de ‘rivier’) rond het kasteel, diverse oude monumentale bomen, een te restaureren ijskelder (zie gelinkte acties) en een monumentale gietijzeren boogbrug. Het domein werd onlangs na jaren lange leegstand en verwildering opnieuw opgekocht. De nieuwe eigenaar wil naast het herstel en nieuwe functie‐invulling van het kasteel ook het landschapspark in zijn glorie herstellen. Hiertoe werd door een studiebureau een master‐ plan opgemaakt en is hier omtrent overleg met de erfgoedconsulent Vlaams‐Brabant met het oog op een landschapsbeheerplan (want beschermd als Landschap). Ook Regionaal Landschap Groene Corridor en Bos‐ groep Groene Corridor worden gevraagd voor advies en maken deel uit van de beheercommissie ter opmaak van een landschapsbeheerplan (zie gelinkte acties). In de ruimere omgeving van het landgoed, buiten het beschermde landschap, liggen nog enkele kaprijpe populierendreven. Samen met Bosgroep Groene Corridor heeft Regionaal Landschap Groene Corridor in 2010 een voorstel opgemaakt en de nodige administratieve documenten in orde gebracht (aanvraagdossier ste‐ denbouwkundige vergunning) voor het vellen van deze bomen. Deze zullen vervolgens worden vervangen door een nieuwe dreef (en eventueel houtkanten) met streekeigen hoogstammen zodat het landschap be‐ houden en versterkt wordt. Ondernomen acties: Projectstappen (1) tot (6) uitgevoerd in 2011, stap (7) deels uitgevoerd in 2012‐2013. Na de velling in de zo‐ mer van 2011 werd in het voorjaar van 2012 de hoofddreef heraangeplant met 88 winterlindes. Dit werkings‐ jaar 2013 werden de andere gevelde dreven, respectievelijk met 30 zomereiken en 26 winterlindes heraan‐ geplant, evenals een heg langsheen de hoofddreef en een houtkant als buffer in de meest oostelijke dreef. Sinds het najaar van 2011 is eveneens de Beheercommissie met het oog op de opmaak van een landschaps‐ beheerplan voor het beschermde landschap opgestart (zie gelinkte acties). Figuur 31: Dreefherstel ‘Ter Meeren’ in Sterrebeek (Zaventem) - 89 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Landgoed Kasteel van Impel, Zemst In oorsprong is het Kasteel van Impel een middeleeuws omwald hof (een motte). In de 18de eeuw werd deze motte voorzien van een formeel aangelegd, 300m lang kanaal met eilandtuin. Eind 18e eeuw werd de motte vervangen door een classicistisch landhuis, het eigenlijke kasteel van Impel. Begin 19e eeuw werd het formele landgoed omgevormd tot een romantisch ‘rivierenlandschap’ van zo’n 5,5 hectare met een zachtjes slinge‐ rende ‘rivier’ (het vroegere kanaal) langsheen monumentale bomen en beboste oevers. Op vraag van de eigenaar werkt Regionaal Landschap Groene Corridor samen met Bosgroep Groene Corridor een herinrich‐ tingsplan en bijhorend beperkt beheerplan uit voor het gehele domein. Ondernomen acties: Projectstappen (1) tot (5) uitgevoerd in 2010, evenals opstart (6) en (7). In dit 2011 werden rondom het kas‐ teel en in het kasteelpark zieke of gevaarlijke bomen geveld. In 2012 werd de heraanplant met autochtoon, streekeigen bosplantgoed en enkele (toekomstige) monumentale parkbomen en de (na slibanalyse, gedeelte‐ lijke) slibruiming uitgevoerd. Het natuurvriendelijker maken van de oevers door creëren van en aanplanten in vooroevers stond in 2013 op de planning. De gemaakte slibbakken en oevers waren nog onvoldoende her‐ steld om reeds over te gaan tot afwerking van de oevers, bijgevolg werd deze actie uitgesteld. Landgoed Het Steen ‐ Rubenskasteel, Zemst Dit landgoed bestaat vandaag uit een landschappelijk park van vier hectare (oorspronkelijk bijna 14 hectare), aangelegd vanaf 1875 rondom 'Het Steen', een door o.a. P.P. Rubens bewoond 'hof van plaisantie'. 'Het Steen' is oorspronkelijk een hoog‐middeleeuws neerhof van een feodale motte. In de loop van de 14de, 15de of 16de eeuw werd het verbouwd met 'kasteelallures'. Het parklandschap bestaat vandaag uit een ringgracht omgebouwd tot meanderende ‘riviervijver’ met eilandjes, open grasvlaktes en hooiweides, bossen, dreven, solitaire monumentale bomen en bomengroepen. Naast het 'kasteel' lig het huidige neerhof bestaande uit drie losstaande gebouwen (duiventoren, oranjerie, stallingen, rentmeesterhuis en gastenverblijf met kapel) en een oude moestuin en boomgaard. BGGC werd door de huidige eigenaar gevraagd om hulp bij het vellen van enkele gevaarlijke bosbomen. Uit een verkennend terreinbezoek met eigenaar, BGGC en RLGC bleken zeker meer mogelijkheden: verzorging monumentale bomen, aangepast beheer graslanden, vijverherstel, herstel hoogstamboomgaard... Ondernomen acties: Projectstappen (1) tot (6) uitgevoerd in 2012: een herinrichtingsplan werd opgemaakt en de nodige steden‐ bouwkundige vergunning voor het vellen van zieke bomen opgemaakt en aangevraagd. Het plan werd in 2013 in overweging genomen door de eigenaar en er werd besloten om dit plan (tijdelijk) ‘on hold’ te zetten. De geplande uitvoering in 2013 vond dus niet plaats. Parktuin Psychiatrische kliniek Sint‐Alexius, Grimbergen Het domein van de psychiatrische kliniek, circa zes ha groot, heeft naast het centraal gelegen gebouw met binnenpleinen en de gordel van nieuwbouwblokken, nog een buitenpark in landschappelijke stijl. Van de oorspronkelijke parkaanleg blijft op de Lourdesgrond, een Madonnabeeld, de beplanting van de oprijlaan en een aantal hoogstambomen verspreid over het domein, weinig over. Op vraag van de eigenaar maakte Regi‐ onaal Landschap Groene Corridor een herinrichtingsplan op waarbij de buitenste gordel een heraanleg krijgt met de aansluiting op het omliggende landschap. Zo wordt het geheel ook ecologischer ingericht met o.a. gemengde hagen en houtkanten, een hoogstamfruitboomgaard, een bloemenweide en inheemse hoog‐ stammige bomen. Ondernomen acties: Projectstappen (1) tot (6) uitgevoerd in 2013, evenals een deel van stap (7): knotwilgen werden geknot, een groene houtkantbuffer aangeplant evenals een hoogstamfruitboomgaard. Het grasplein voor het centrale gebouw werd omgevormd tot een bloemenweide. De bouwvergunning voor het kappen van exoten en zieke bomen werd opgemaakt. De eigenlijke uitvoering hiervan, samen met de heraanplant, staat op de agenda voor 2014. - 90 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 32: Aanplantingen in het domein van de psychiatrische instelling ‘Sint‐Alexius’, Grimbergen Parktuin Villa van Assche, Londerzeel De ‘Villa van Assche’, met heel wat Art Nouveau kenmerken, werd begin 20e eeuw gebouwd en bewoond door de oud‐burgemeester van Londerzeel Petrus van Assche. Nadien werd de gemeente Londerzeel eige‐ naar van het gebouw. Toen er een onderkomen gezocht werd voor de pastoor werd de villa de pastorie van Londerzeel. De villa is vandaag sterk in verval. Ook de omgeving , de pastorietuin, is vandaag sterk verruigd, maar het terrein heeft heel wat natuurwaarde. De aanwezige waterpartijen zijn sterk verland en de brugjes vernield. Vandaag is de eigenlijke villa verkocht en krijgt het binnenkort een B&B‐bestemming. De gemeente Londer‐ zeel blijft echter eigenaar van de achterliggende pastorietuin en bijhorend bos. De gemeente Londerzeel vraagt aan Regionaal Landschap Groene Corridor om een herinrichtingsvoorstel uit te werken voor de verwil‐ derde tuin en de mogelijkheden te bekijken naar aansluiting op het achterliggende administratief centrum en het beschermde landschap ‘Feodale Motte’ (de ‘Burcht’) langsheen de Kleine Molenbeek. Het project kreeg de naam ‘Groene Long van Londerzeel’ mee. Om de jeugdbeweging als gebruiker van het terrein mee betrok‐ ken te houden werd ook een ‘speelgroen’‐traject opgestart (zie gelinkte acties). Ondernomen acties: Projectstappen (1) tot (4) uitgevoerd tussen 2008 en 2013. Het opgemaakte herinrichtingsvoorstel werd eind november 2013 goedgekeurd door het College van Burgemeester en Schepenen. Tevens werd het project in een Provinciaal subsidieaanvraagdossier ‘Gemeentelijke Natuurprojecten’ gegoten en ingediend. De eerste realisaties, na goedkeuring door Provincie, staan gepland voor 2014. - 91 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 33: Eerste herinrichtingsvoorstel ‘Groene Long’, Londerzeel Gepland 2014 Verderzetten en afwerken projecten reeds opgestart in 2013: ‐ Landgoed Domein van Perk, Steenokkerzeel: achterstallig knotten, inboeten en aanleg nieuwe gemengde haag, advies boomverzorging beukendreef ‐ Landgoed Kasteel Ter Meeren, Zaventem: FASE III dreefomvorming populier naar inheems loofhout: onder‐ steuning aanvraag vergunning, heraanplant dreef ‐ Landgoed Kasteel van Impel, Zemst: aanleg natuurvriendelijke vooroevers (indien reeds mogelijk in 2014 door voldoende herstel oevers / inklinken slib, anders wordt dit verschoven naar 2015) ‐ Parktuin Sint‐Alexius, Grimbergen: inboeten, vellen zieke bomen en exoten, heraanplant hoogstambomen ‐ Parktuin Villa van Assche, Londerzeel: opvolging uitvoering: poelen, aanplantingen, aanleg paden, … ‐ Opstart nieuwe projecten binnen ‘historische tuinen en parken’: op vraag van de eigenaar zal Regionaal Landschap Groene Corridor samen met Bosgroep Groene Corridor voor elk domein voorstellen uitwerken naar verdere landschappelijke en ecologische inkleding en cultuurhistorisch herstel (hoogstamboomgaard, vlasrootputten, poelen en vijverpartijen, hagen en houtkanten, exotenbestrijding, bosbeheer, monumenta‐ le bomen…), evenals een bijhorend beheerplan opstellen: - 92 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Nieuwe projecten met vermoedelijke uitvoering 1ste fase in 2014: Landgoed Wormelaar, Zemst Wormelaar is vandaag een landschappelijk park van circa 20 hectare, met een vijver in de vorm van een uitgestrekte ‘rivier’ met een heuveleiland, aangelegd rond 1880 tussen een oude pachthoeve (Hof ter Singelen) en een nieuw gebouwde ‘villa‘ of beter jachtpaviljoen, overgaand in bos met een pittoreske fazantenkooi en kunstmatig aangelegde holle wegen. Het sluit aan op het Linterpoortkasteeldomein via een circa 25 hectare boomgaard, opgesmukt met Italiaanse populieren. Tussen het hof en het Linter‐ poortkasteel werd een 400m lange dreef van Tamme kastanjes aangeplant met hangende Zilverlinden aan de uiteinden. Tijdens WO II verdween het Hof ter Singelen. Het fruitbomen‐bestand op weilanden tussen Wormelaar en Linterpoort is in de loop van de jaren sterk uitgedund. Een heraanplant zou deze hoogstamboomgaard in zijn volle glorie herstellen. Dit voorstel wordt momenteel door de eigenaar in overweging genomen. RLGC zal hierbij instaan voor de planopmaak, advies en opvolging werken in 2014. Landgoed ‘Kasteel van Ossel’,Brussegem (Merchtem) Het landgoed ‘Kasteel van Ossel’ of eertijds zogenaamd ‘Hof ter Logien’ is zo’n 14 ha groot rond een in 1705 tot buitenverblijf verbouwde hoeve met o.a. een gedeeltelijk ommuurde moes‐ en fruittuin en een landschapspark aangelegd in verschillende fasen tussen 1851 en 1889 (vanaf 1870 volgens aanwijzingen van de befaamde Belgische landschapsarchitect Edouaerd Keilig) met een ‘riviervijver’, boeiende per‐ spectieven, bos en monumentale bomen. In de loop der jaren werd in het westelijke parkgedeelte een villa gebouwd. De huidige eigenaar vraag RLGC en BGGC advies rond het (achterstallig) beheer van zijn parkgedeelte, met o.a. aantal monumentale bomen, bos(randen) en de historische ommuurde moes‐ en fruittuin. Een verkennend overleg en terreinbezoek vond reeds plaats in 2013. Eventuele verdere stap‐ pen worden genomen in 2014 (uitschrijven beheerplan, aanvraag kapmachtiging, advies beheer, …). Landgoed Linterpoortenkasteel, Zemst Het Linterpoortenkasteel is één van de oudste hoeven van Zemst, voor het eerst vermeld in 1593. Het was in oorsprong een bijna gesloten vierkantshoeve met een U‐vormige gracht, een boomgaard met een kleine poel en een omhaagde tuin. Het huidige kasteel stamt echter af van een in 1775 opgetrokken neoclassicistisch landhuis. Omstreeks 1810 werd het park aangelegd in gemengde stijl, met geometri‐ sche en landschappelijke elementen waaronder een vijvertje, een oprijlaan, een gedeeltelijk ommuurde moestuin met ten noorden hiervan een grote boomgaard (30ha), diverse ondertussen monumentale bomen uit de eerste helft van de 19e eeuw. Op vraag van de eigenaar werkte Regionaal Landschap Groene Corridor samen met Bosgroep Groene Corridor een herinrichtingsplan en bijhorend beperkt be‐ heerplan uit voor het gehele domein. Enkele jaren terug werd de historische hoogstamboomgaard her‐ steld evenals he leifruit in de ommuurde moestuin. In 2014 wordt het inboeten van beide ingepland. De toegangspoort van de moestuin en de aanwezige ijskelder werden eveneens afgelopen jaren door RLGC in ere hersteld. Parktuin Koningsteen, Kapelle‐op‐den‐Bos De historiek van het domein Koningsteen gaat terug tot in de 13de eeuw. Het maakte toen deel uit van een adellijk jachtdomein. Van het oorspronkelijke middeleeuwse laathof blijft na vele uitbreidingen en restauraties in het huidige kasteelgebouw Koningsteen niet veel meer over. Vandaag vormen het kasteel en de naastliggende hoeve samen met het omliggende park en erf het vormings‐ en opleidingscentrum Koningsteen. Op vraag van de eigenaar werkte Regionaal Landschap Groene Corridor in 2008 een herin‐ richtingsplan uit voor de landschappelijke tuin achter de hoeve, waarna o.a. hoogstamfruitomen werden aangeplant, evenals diverse hagen, heggen en houtkanten. In 2014 plant de eigenaar samen met RLGC een verdere inrichting van zijn terrein met de aanplanting van een klein bosje/struweel. Reserveacties Reserve: Landgoed Lintkasteel, Grimbergen: dreefherstel en herstel historische boomgaard Reserve: Landgoed Gravenkasteel, Grimbergen: herstel historische boomgaard, poelen, … (zie gelinkte acties soortbescherming) Reserve: Landgoed Kasteel van Impel, Zemst: herstel oevers en aanleg vooroevers - 93 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Nazorg en opvolging Nazorg/opvolging is dezelfde als reeds aangegeven onder Actie 1 ‘Poelennetwerk’, Actie 2 ‘Hagen en Hout‐ kanten’, Actie 3 ‘Hoogstamboomgaarden’ en Actie 4 ' Bomenrijen, dreven en solitaire bomen'. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties gelden de volgende algemene verdeel‐ sleutels: - 70% van de projectkosten financiert RLGC, via provinciale projectmiddelen, projectmiddelen van Agent‐ schap Onroerend Erfgoed (vanaf 2014 via provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur) of middelen van het Agentschap voor Natuur en Bos via samenwerking met BGGC. - 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. - Wat betreft eventuele slibruiming van de waterpartijen wordt de maximale financiële tussenkomst door RLGC beperkt tot 5000 €. De tussenkomst voor de noodzakelijke basis‐slibanalyse is beperkt tot 70%. Gelinkte acties Actie 1. Poelen Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 3. Hoogstamfruitbomen Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 16. Maak spel van je groen Actie 24. Kastelennocturne Actie 26‐27. Gebiedsgerichte projecten Actie 28. Ondersteuning landinrichtingsprojecten i.k.v. Planprogramma Vlaamse Rand Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Lies Heirman en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten, Bosgroep Groene Corridor vzw, Natuurpunt vzw Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, gemeentebesturen en andere openbare besturen Doelstelling Cultuur (lees mensen) en landschap/natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Overal in ons landschap zien we immers de sporen van jaren menselijk ingrijpen, veelal noeste arbeid van landbouwers. Kleine land‐ schapselementen als knotbomen, houtwallen, graften, heidevlaktes, grienden… waren door de eeuwen heen in gebruik ‐ en dus ook in beheer ‐ bij landbouwers. De laatste jaren is deze relatie echter minder vanzelfspre‐ kend geworden. Deze landschapselementen vormen vandaag veelal een obstakel in de grootschalige en in‐ tensieve landbouw en werden dan ook vaak opgeruimd. Hierdoor verdwijnen niet alleen landschapsbepalen‐ de elementen, maar ook een cultuurhistorisch landgebruik en waardevolle natuurelementen. Regionaal Landschap Groene Corridor wil dit cultuurhistorisch landgebruik mee helpen opwaarderen door: - 94 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 - de nog bestaande KLE’s te vrijwaren, te versterken, waar mogelijk uit te breiden waar mogelijk het oude landgebruik of historische beheer KLE’s te herstellen (zie ook gelinkte ac‐ ties). Kleine landschapselementen zijn echter meer dan bomen, hagen of houtkanten. Ook kleine bouwwerken kunnen hun stempel drukken op het uitzicht van een landschap en een boeiend verhaal vertellen. Denken we maar aan veldkapelletjes, veldkruisen, grenspalen, wegwijzers, ijskelders… Door hun beperkte omvang drei‐ gen deze niet‐beschermde elementen echter meer en meer te verdwijnen. Regionaal Landschap Groene Corridor wil door de landschappelijke herwaardering van hun omgeving en door restauratie van het klein (bouwkundig) erfgoed zelf, deze tendens een halt toeroepen. Omschrijving RLGC wil meehelpen om dit cultuurhistorische erfgoed of landgebruik te herstellen of te herwaarderen en zo te bewaren. Volgende stappen worden onderscheiden in het projectverloop: - (1) Eerste contact met eigenaar + terreinbezoek - (2) Inventarisatie gegevens (aanwezig kaartmateriaal, oud fotomateriaal…) - (3) Opmaak eerste herinrichtingsvoorstel - (4) Overleg met eigenaar - (5) Opmaak definitief voorstel, uitvoeringsplan en kostenraming - (6) Aanvraag vergunningen, opstellen offertes, gunningen… - (7) Uitvoering inrichtingsmaatregelen. Cultuur en Natuur: IJskelder als vleermuizenoverwinteringsplaats In veel kasteeldomeinen zijn nog historische ijskelders te vinden, die vroeger als opslagplaatsen voor ijs wer‐ den gebruikt. Deze ijskelders hebben een aanzienlijke cultuurhistorische waarde en bieden ‐ dankzij hun sta‐ biele temperatuur en luchtvochtigheid ‐ tevens waardevolle overwinteringsplaatsen voor vleermuizen. Res‐ tauratie van dergelijke ijskelders is dus zowel vanuit cultuurhistorisch oogpunt als vanuit natuurbehoud be‐ langrijk. Binnen haar werkingsgebied wil RLGC i.s.m. Bosgroep Groene Corridor dit klein bouwkundig erfgoed herstellen en mits eenvoudige inrichtingswerken geschikt maken als winterverblijfplaats voor vleermuizen. Voor herstel en inrichting van ijskelders/bunkers als winterverblijfplaats wordt rekening gehouden met: Geschiktheid locatie: een stabiele temperatuur en luchtvochtigheid; voldoende rust; bij voorkeur in nabij‐ heid van voldoende punt‐ en lijnelementen in het landschap (belangrijke oriëntatiepunten) Overeenkomst met eigenaar: bijdrage in de kosten, zorgplicht en naleven wet op de beschermde dier‐ soorten (niet bejagen of vangen; verblijfplaatsen niet beschadigen; geen verstoring; niet vervoeren of verhandelen), toegang verlenen voor werken en inventarisatie Methodiek herstel/inrichten: herstel zoveel mogelijk conform cultuurhistorische eisen (zeker uitwendig); verwijderen afval; verwijderen houtige gewassen bovenop ijskelder/bunker, plaatsen dubbele deur met vliegopening (bescherming vandalisme, rust en buffer luchtcirculatie); binneninrichting door aanbrengen van extra schuilmogelijkheden (spleten, bouwstenen…) Cultuur en Natuur: Knot‐ & Hakhoutbeheer Het landschap rondom ons draagt nog veel stille getuigen van een jarenlange noeste arbeid. Kleine land‐ schapselementen (KLE) als knotbomen, hagen en houtkanten waren door de eeuwen heen in gebruik en dus ook in beheer van mensen. Ze zorgden voor brandhout en geriefhout, hielpen weilanden draineren of deden dienst als perceelsscheiding of windscherm. Daarnaast hebben deze elementen een hoge landschaps‐ & na‐ tuurwaarde. Sommige van deze functies zijn deels verloren gegaan, maar desondanks blijft een correct uitge‐ voerd beheer belangrijk om deze houtige kleine landschapselementen op lange termijn te behouden. Hak‐ hout is een vorm van bos‐ en houtkantenbeheer dat eeuwenlang werd toegepast in Vlaanderen, vooral met als doel brandhout. Hakhout in de onderetage van het bos heeft ook heel wat natuurwaarde en veel (bos)beheerders willen het hakhoutbeheer daarom opnieuw opnemen. - 95 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Uitgevoerd 2013 De afgelopen jaren herstelde RLGC reeds de ijskelders van het Domein van Perk te Steenokkerzeel (in 2008) en deze van het Linterpoortkasteel te Zemst (2011‐2012). Tegelijkertijd werden beide kelders ingericht als vleermuizenoverwinteringsplaats. Daarnaast werd gezocht naar haalbare mogelijkheden voor een herstelpro‐ ject voor de ijskelder van het Kasteel van Schiplaken te Zemst. Dit werkingsjaar 2013 werden de eerste stap‐ pen gezet richting herstel en inrichting (stap 1 tot en met 6). De eigenlijke uitvoering staat op de planning voor 2014, na het terug uitvliegen van de overwinterende vleermuizen. In het kader van de Open Monumen‐ tendag, thema ‘Erfgoed in de toekomst’ (14/09/2014) zal deze herbestemming van de ijskelder door RLGC in de spots worden gezet (zie gelinkte acties). Figuur 34: Vervallen ijskelder Landgoed Schiplaken, Zemst Gepland 2014 ‐ Knoteiken, Prinsenveld, Zemst: verder opvolgen beperkte beheercommissie voor de opmaak van een Landschapsbeheerplan waarin o.a. de 2de fase voor het achterstallig onderhoud en het reguliere onderhoud in vastgelegd en beschreven worden (zie gelinkte acties) ‐ Verder aftoetsen haalbaarheid herstel verschillende ijskelders en eventuele opstart studieopdracht ter voorbereiding van restauratie en inrichting als vleermuizenoverwinteringsplaats: o opstart restauratie ijskelder Schiplakenbos (onder voorbehoud, financiering nog niet hele‐ maal afgerond) o onderzoeken aanwezigheid ijskelder domein Ter Tommen (Grimbergen) en domein Kasteel van Imde (Wolvertem) ‐ Cursus ‘knot‐ en hakhoutbeheer’ afwisselen met cursus ‘aanleg en beheer hagen & heggen’ (zie ge‐ linkte acties) ‐ Cursus ‘veilig werken met kettingzaag – module 2’ (zie gelinkte acties) ‐ Eventueel opstarten nieuwe projecten binnen ‘Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik’ - 96 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 35: IJskelder Landgoed Schiplaken, Zemst: plannen voor restauratie en herinrichting als vleermuisover‐ winteringsplaats Nazorg en opvolging ‐ Knoteiken: opstellen beheerplan voor verder regulier beheer van knoteiken ‐ IJskelders: jaarlijkse inventarisatie overwinterende vleermuizen i.s.m. vleermuizenwerkgroep Na‐ tuurpunt ‐ Cursus ‘veilig werken met kettingzaag’: stimuleren tot het correcte en veilige uitvoering beheer knotbomen en houtkanten. ‐ ‘Groene Houtcarrousel’: ondersteuning achterstallig en regulier beheer knotbomen en houtkanten (zie gelinkte acties). - 97 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties gelden de volgende algemene verdeel‐ sleutels: - 70% van de projectkosten financiert RLGC, via provinciale projectmiddelen, projectmiddelen van Agent‐ schap Onroerend Erfgoed (vanaf 2014 via provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur) of middelen van het Agentschap voor Natuur en Bos via samenwerking met BGGC. - 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 3. Hoogstamfruitbomen Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, Koesterburen en IHD Actie 10. Historische tuinen en parken Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 20. Knabbel‐Babbeltocht Actie 26. Gebiedsgericht project Schiplakenbos, Zemst Actie 38. Cursus knot‐ & hakhoutbeheer Actie 39. Cursus Veilig werken met de kettingzaag Actie 45. Andere publicaties: knotbomenbrochure Actie 12. Groene Houtcarrousel Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Patrick Endels en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten, Bosgroep Groene Corridor vzw Doelgroepen Natuurverenigingen, landbouwers, particulieren, gemeentebesturen en andere openbare besturen Doelstelling De algemene doelstelling van het project is de instandhouding van de KLE door een blijvend regulier beheer. Dit door gemotiveerde (natuur)liefhebbers aan slag te zetten bij diegene die een tekort aan werkkrachten of tijd hebben in kader van het beheer van ecologisch belangrijke houtige KLE (landbouwers, gemeenten, parti‐ culieren). Het vrijgekomen brandhout is dan de beloning/vergoeding voor dit werk. Daarnaast willen we ook de landbouwer zelf stimuleren om in de winterperiode mee op de kar te springen van het agrarisch natuur‐ beheer en te laten beheren bij particulieren, in natuurgebieden en/of bij openbare besturen. Zo beogen we naast een regulier beheer tegelijk een verbetering van de verstandhouding tussen landbouw en natuur door het wegnemen van voor landbouwers hinderlijk achterstallig beheer of door inzet van landbouwers bij het beheer van natuurgebieden. - 98 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Meer specifiek willen we: o inzicht verwerven in de aanbodzijde: waar is er in Noordwest‐Brabant nood aan (achterstallig) be‐ heer van houtige elementen als knotbomenrijen, bosranden, struwelen en houtkanten? Welke po‐ tenties voor regulier beheer bieden de in de loop van de voorbije jaren gerealiseerde inrichtingspro‐ jecten van RLGC en regionale partners? o een beeld vormen van de vraagzijde: wie is waar geïnteresseerd in brandhout? Wat is basiskennis van deze personen (voor wat betreft het correct beheer / veilig omgaan met het nodige materiaal)? o op basis van voorgaande de nodige vormingen organiseren: inzicht verschaffen in het cultuurhisto‐ risch landbouwverhaal van KLE en hun (potentiële) natuurwaarde, evenals zowel theoretische als praktische kennis van het beheer bijbrengen. o deelnemers ook op andere manieren (logistiek) ondersteunen i.k.v. het veilig beheren van houtige KLE o tenslotte, vraag en aanbod op elkaar afstemmen zodat: o de beheerwerken op een correcte manier uitgevoerd worden o achterstallig beheer in de regio weggewerkt wordt o het reguliere beheer van KLE wordt verder gezet o het draagvlak gecreëerd wordt voor bijkomende aanleg en herstel van houtige KLE Figuur 36: Overzichtskaart uitgevoerde (knot)loten via brandhoutcatalogus periode 2011‐2013 Omschrijving Het landschap rondom ons draagt nog veel stille getuigen van een jarenlange noeste landbouwarbeid. Kleine landschapselementen (KLE) als knotbomen, hagen en houtkanten waren door de eeuwen heen in gebruik en dus ook in beheer van de landbouwers. Ze zorgden voor brandhout en geriefhout, hielpen weilanden draine‐ ren of deden dienst als perceelsscheiding of windscherm. Daarnaast dragen ze ook vandaag nog sterk bij tot de visueel‐landschappelijke waarde van de open ruimte en vervullen ze een belangrijke refugium‐ en corri‐ dorfunctie voor tal van planten en dieren. - 99 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 De relatie met het landbouwgebruik is vandaag echter minder vanzelfsprekend geworden. Door intensivering en veranderend landgebruik zijn heel wat KLE verdwenen. Bij diegene die wel overleefden, blijft vaak het regelmatig onderhoud achterwege, waardoor ze zowel op een natuurlijke manier (bv. windval) als o.w.v. het mogelijk hinderlijk karakter langzaamaan uit het landschap verdwijnen. En met hen ook de landbouw‐, land‐ schaps‐ en natuurwaarde. Sinds het natuurdecreet van 1997 mogen KLE dan wel een hogere mate van bescherming genieten, zo lang het reguliere onderhoud ervan problematisch blijft wegens tijds‐ en/of kennisgebrek zal dit noodzakelijk beheer dikwijls achterwege blijven. Stimulansen om bestaande houtige KLE zoals houtkanten en knotbomen‐ rijen te herstellen of nieuwe elementen aan te leggen (o.a. via de acties van regionale landschappen en via de beheerovereenkomsten afgesloten door de Vlaamse Landmaatschappij) missen hierdoor ook een deel van hun effect. Een degelijk regulier beheer van houtige KLE blijkt in de praktijk niet zozeer een kwestie te zijn van een gebrek aan (financiële) middelen, dan wel van een gebrekkige kennis en een manke afstemming van de vraag naar (brand)hout op het bestaande aanbod. Ook in NW‐Brabant stelt zich dit probleem en het reguliere onderhoud wordt in deze regio nog bemoeilijkt door de hoge mate van versnippering van het buitengebied. Dat laatste zorgt ervoor dat een grootschalige machinale aanpak van het beheer van houtige KLE in de prak‐ tijk niet haalbaar is en dat in deze regio het achterstallig beheer op een andere manier dient weggewerkt te worden. Samen met Bosgroep Groene Corridor en een aantal andere partners heeft RLGC daarom in 2011 een ‘Groene Houtcarrousel’ opgestart. Tabel 18: Overzicht van de uitgevoerde (knot)loten via brandhoutcatalogus in 2013 nr. 1 2 3 4 5 6 7 Gemeente Asse Asse Kapelle‐op‐den‐Bos Meise Merchtem Zaventem Zemst Adres Jan Tieboutstraat Keienberg Notenstraat‐Stichelaarstraat Verbindingsweg Lovegemblokstraat Krommeweg ‐ Imbroekstraat Kasteeldreef Wat? Knotelzen Knotwilgen Knotwilgen Knotwilgen Knotwilgen Knotwilgen Verjonging loofhout Verloop actie Voor het realiseren van de doelstellingen werkt RLGC in samenwerking met BGGC op verschillende sporen: bevragen van de vraag‐ en aanbodzijde: bij landbouwers, lokale natuurverenigingen, lokale besturen, particuliere grondeigenaars wordt gepolst naar de nood aan hakhoutbeheer (houtkanten en bosranden) / knotbeheer. Anderzijds wordt via lokale media en publicaties van RLGC/BGGC (krant, nieuwsbrieven, websites,…) een oproep gedaan naar geïnteresseerde vrijwilligers die het beheer willen opnemen. vormingstraject: een cursus “Knot‐ en hakhoutbeheer” wordt ingericht. Deze is gericht op iedereen, zo‐ wel aan aanbodzijde als vraagzijde, die een rol wenst op te nemen in de “Houtcarrousel” (landbouwers, natuurbeheerders en particulieren). Dit om kennis te verhogen rond dit thema bij zowel de eige‐ naars/pachters van de percelen waar de beheerwerken zullen doorgaan als bij degenen die de eigenlijke beheerwerken voor hun rekening zullen nemen. Daarnaast wordt ook een cursus “Veilig werken met de kettingzaag” aangeboden; deze laatste is uiteraard in eerste instantie gericht op de toekomstige uitvoer‐ ders van de beheerwerken (zei gelinkte acties). ondersteuning vrijwilligers: via samenaankoop van (beschermings)materialen. verzamelen info brandhoutloten: om op een gestandaardiseerde manier informatie te verzamelen rond het desbetreffende lot wordt gewerkt met fiches waarbij niet alleen de geschatte volumes, maar ook de andere in het lastenboek op te nemen elementen (verwerken en verzamelen resthout, toegang tot het terrein, etc…) worden opgelijst. Al deze info wordt verwerkt tot een brandhoutcatalogus. Toewijzing (brandhout)loten: Dit gebeurt volgens het principe ‘wie eerst komt, eerst maalt’, waarbij het een grote meerwaarde is dat dit samen met de loten aangeboden door BGGC kan gebeuren. Dit vergroot immers de vraag‐ en aanbodzijde zodat de kans groter wordt dat ook economisch onrendabele loten, toe‐ gekend worden. Opvolging eigenlijke werken: controle of uitvoering gebeurde volgens lastenboek / verzamelen feedback eigenaars. - 100 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 7 2013 Aantal (knot)loten 6 2012 5 2011 4 3 2 1 0 Figuur 37: Overzicht per gemeente van de (knot)loten via brandhoutcatalogus periode 2011‐2013 Uitgevoerd 2013 Januari – maart 2013: Opvolgen van de knot‐ & hakhoutwerken opgenomen in de brandhoutcatalogus 2012 Evaluatie brandhoutcircuit 2012: in totaal 16 loten, waarvan 4 door RLGC. Voor alle loten werd een geïnteresseerde gevonden. Organisatie van de algemene cursusmodule ‘Knot‐ en hakhoutbeheer’ (zie gelinkte acties). Voorjaar en zomer 2013: Verder in kaart brengen van de vraag‐ en aanbodzijde via de diverse kanalen met het oog op de op‐ maak van de brandhoutcatalogus 2013‐2014 Opstellen brandhoutcatalogus i.s.m. Bosgroep Groene Corridor vzw. Promotie en communicatie aanbod brandhoutcatalogus via de diverse kanalen. Najaar 2013: Organisatie i.s.m. Bosgroep Groene Corridor van de specifieke cursusmodule ‘Veilig werken met ket‐ tingzaag‐ module 1’ (zie gelinkte acties). Promotie en communicatie aanbod brandhoutcatalogus via de diverse kanalen (zie hoger) Een eerste versie met aanbod van 16 loten, waarvan 7 RLGC‐loten werd uitgestuurd begin december aan 120 geïnteresseerden (deze zal dynamisch worden aangevuld met nieuwe loten begin 2014). Op 2 loten na werden deze 16 loten in eerste fase toegewezen. Alle 7 de RLGC‐loten werden toegewe‐ zen, maar 2 werden voorlopig uitgesteld wegens wijziging eigenaar. Opvolgen van de knot‐ & hakhoutwerken opgenomen in de brandhoutcatalogus 2013‐2014 - 101 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 38: Lot knotbomen opgenomen in brandhoutcatalogus: knotbeurt gestart (najaar 2013) Gepland 2014 ‐ De brandhoutcatalogus wordt verdergezet in 2014 met een gelijkaardige aanpak als in 2013. ‐ Samen met BGGC wordt de mogelijkheid tot aanbieden van de vervolgmodule ‘Veilig werken met ket‐ tingzaag – module 2’ onderzocht, evenals het terug organiseren van een ‘Samenaankoop materi‐ aal’(zoals in 2012). ‐ De algemene cursus ‘Knot‐ & hakhoutbeheer’ zal dit jaar alternerend vervangen worden door de cursus ‘Aanleg & beheer van hagen en heggen’ (zie gelinkte acties) Nazorg en opvolging De Groene Houtcarrousel en flankerende cursussen kunnen gezien worden als nazorg voor het uitvoeren van achterstallig & regulier beheer van knotbomen en houtkanten. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de landschapsanimator en projectmedewerker natuur. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De uitvoering van de werken gebeurt gratis in ruil voor het brandhout en houdt dus voor RLGC geen directe kosten in. Gelinkte acties Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, Koesterburen en IHD Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 26‐27. Geïntegreerde gebiedsgerichte projecten Actie 38. Cursus knot‐ & hakhoutbeheer Actie 39. Cursus Veilig werken met kettingzaag Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders, flyers, affiches - 102 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Trekker / contactpersoon bij RLGC Afhankelijk van de deelactie RLGC of erfgoedconsulent Agentschap Onroerend Erfgoed / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Patrick Endels en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, gemeentebesturen en andere openbare besturen… Doelstelling De nadruk van de werking van de landschapsanimator ligt op projectuitvoering op het terrein (zie gelinkte acties). Daarnaast wordt de landschapsanimator echter ook vaak om advies of ondersteuning gevraagd in projecten die niet direct in aanmerking komen voor tussenkomst via de projectmiddelen van de landschapsa‐ nimator, maar bv. wel voor andere premies van Agentschap Onroerend Erfgoed (o.a. landschapsbeheerplan, herwaarderingsplan, onderhoudspremie…). Deze taakstelling ligt op het snijvlak met die van de erfgoedcon‐ sulent en geregeld vindt dus afstemming plaats met deze persoon. Omschrijving De acties die hierbij worden genomen zijn: - Terreinbezoek en overleg met de betrokken eigenaar - Promotie van bestaande instrumentarium van het Agentschap Onroerend Erfgoed - Adviesverlening, doorverwijzing of administratieve ondersteuning van eigenaars van beschermde monumenten of eigenaars in beschermde landschappen en dorpsgezichten naar aanvraag onder‐ houdspremies. - Deelnemen aan beheercommissie voor opmaak van een landschapsbeheerplan of herwaarderings‐ plan Verloop actie Uitgevoerd 2013 Stimuleren onderhoud en herstel binnen beschermde landschappen Beschermd landschap ‘Landschap gevormd door oud kasteel en omgeving’ en Beschermd landschap ‘Land‐ schap gevormd door de Sint‐Servatiuskerk met omliggend oud kerkhof’, Wemmel In de loop van 2008 werd er, op aanvraag van het College van burgemeester en schepenen van Wemmel, een beheercommissie samengesteld om voor deze sites een landschapsbeheerplan op te maken. De land‐ schapsanimator maakt hier deel van uit als vertegenwoordiger van Regionaal Landschap Groene Corridor. In 2009 is de beheercommissie niet bijeengekomen wegens nog niet door de minister goedgekeurde vervanging van de gemeentelijke vertegenwoordigers binnen de commissie. In 2010 was deze goedkeuring er wel en ging de beheercommissie van start. In 2010 werd één keer samengekomen. In 2011 kwam de commissie twee keer samen. Hierbij werd o.a. de gunningsprocedure voor de opmaak van het landschapsbeheerplan door een studiebureau doorlopen, werd de opdracht toegekend en stelde het gekozen studiebureau haar team en planning voor. In 2012 heeft het studiebureau het landschapsbeheerplan opgemaakt en dit onder begeleiding en met regelmatige terugkoppeling naar de beheercommissie. Op 21/11/2012 werd het definitieve land‐ schapbeheerplan ondertekend door alle leden van de beheercommissie. In 2013 werd de beheercommissie niet meer samengeroepen. Indien de gemeente dit wenst, wordt de beheercommissie in de toekomst sa‐ mengeroepen voor de opvolging van de uitvoering van het landschapsbeheerplan. - 103 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Beschermd landschap ‘Het domein Ter Meeren’, Zaventem Op vraag van de huidige eigenaar werd in 2010 een beheercommissie samengesteld om voor deze sites een landschapsbeheerplan op te maken. Hierin zal de toekomstvisie voor het hele park rondom het kasteel wor‐ den uitgewerkt. Alle betrokken partijen worden in deze commissie samengebracht. De landschapsanimator maakt hier deel van uit als vertegenwoordiger van Regionaal Landschap Groene Corridor. Ook Bosgroep Groene Corridor is hierin vertegenwoordigd. Na goedkeuring van de beheercommissie door de bevoegde minister ging deze commissie in 2011 van start en kwam de commissie drie keer samen. In 2012 kwam de commissie slechts één keer samen, waarbij het ‘bestek voor opmaak landschapsbeheerplan’ werd gefinali‐ seerd. Op basis van dit bestek is de eigenaar sindsdien op zoek naar een geschikte ontwerper. Tot op heden zonder resultaat. De beheercommissie kwam in 2013 bijgevolg niet samen. Zodra deze gevonden en goedge‐ keurd door het Agentschap Onroerend Erfgoed kan de beheercommissie starten met het opvolgen van de opmaak van het beheerplan. Beschermd landschap ‘Noordelijk deel van Rijksdomein en de Molenheide’, Zemst Op vraag van ‘Natuurpunt Zemst’, beheerder van het Prinsenveld (Molenheide) werkte Regionaal Landschap Groene Corridor een stappenplan uit om het achterstallig knotbeheer van de 80 resterende knoteiken gefa‐ seerd weg te werken en nieuwe eiken aan te planten en in het knotregime op te nemen. Wegens de hoog‐ dringendheid werd in overleg met de erfgoedconsulent besloten om dit achterstallig beheer deels te dragen via de projectmiddelen van de landschapsanimator gespreid over 3 werkingsjaren: 2008, 2009 en de laatste fase in 2010. Op initiatief van RLGC is in 2012 een beperkte beheercommissie opgestart voor de opmaak van een landschapsbeheerplan, waarin de werkwijze en aandachtspunten om het achterstallig beheer definitief weg te werken en het reguliere beheer op te starten, worden opgenomen. De landschapsanimator zetelt als vertegenwoordiger van Regionaal Landschap Groene Corridor in deze beperkte beheercommissie. De be‐ heercommissie kwam in 2012 twee keer samen. In 2013 kwam de commissie één keer samen op 06/03/2013. Momenteel is de beheerder Natuurpunt Zemst in eigen beheer het landschapsbeheerplan aan het opmaken, waarbij regelmatig zal worden teruggekoppeld naar de beheercommissie. Stimuleren onderhoud en herstel binnen beschermde dorpsgezichten Beschermd dorpsgezicht ‘Waalborrepark’, Asse Na overleg met de erfgoedconsulent besliste het College van burgemeester en schepenen van Asse over te gaan tot het oprichten van een beheercommissie voor de opmaak van een herwaarderingsplan voor dit park. Dit kan daar dit geheel een beschermd dorpsgezicht is (met 24 bomen als beschermd monument). In dit plan wordt een totaalvisie rond het toekomstige onderhoud, beheer en herinrichting van het park in zijn geheel uitgewerkt. Alle betrokken partijen worden in deze commissie samengebracht. De landschapsanimator maakt hier deel van uit als vertegenwoordiger van Regionaal Landschap Groene Corridor. De procedure van opmaak herwaarderingsplan werd doorlopen in 2010 en 2011. In het najaar van 2011 werd het uiteindelijke herwaar‐ deringsplan goedgekeurd door de commissie, college en gemeentebestuur. Tijdens 2012 en in 2013 kwam de beheercommissie niet samen. De eigenlijke uitvoering van het herwaarderingsplan werd in 2013 wel opge‐ start. Indien de gemeente dit wenst, wordt de beheercommissie in de toekomst samengeroepen voor de opvolging van de uitvoering van het herwaarderingsplan. Beschermd dorpsgezicht ‘De Maalbeekvallei’, Grimbergen Een groot deel van de Maalbeekvallei (Grimbergen) is beschermd als dorpsgezicht. De Maalbeek is een blauw lint dat waardevol cultuurhistorisch erfgoed (o.a. 4‐tal watermolens, oude hoeves… ) met elkaar verbindt, omgeven door een gebied met een hoge natuur‐ en landschapswaarde. Regionaal Landschap Groene Corridor drong in 2010, na enkele realisaties in 2009 en 2010, bij de gemeente aan om hiervoor een herwaarderings‐ plan te laten opstellen (met uitbreiding van het beschermde gebied met aansluitende gemeentelijke eigen‐ dommen zoals het recreatiegebied langsheen de Oyenbrugstraat), al dan niet begeleid door een stuurgroep. In 2011 werd dergelijke stuurgroep opgericht. RLGC is hierin vertegenwoordigd. Daarnaast werd door het college de opdracht tot opmaak startnota 'Omgeving Oyenbrugmolen' gegeven aan een studiebureau. In de loop van 2011 werd de methodiek echter bijgestuurd en werd gekozen om de ankerplaats 'Maalbeekvallei ten Oosten van Grimbergen' definitief te beschrijven en zo de mogelijkheid te creëren om in de toekomst over te gaan tot een erfgoedlandschap en de bijhorende mogelijkheden tot opmaak landschapsbeheerplan en bijhorend instrumentarium Agentschap Onroerend Erfgoed. Wegens interne taakherverdeling binnen het Agentschap in 2012 is deze laatste piste niet meer de meest haalbare. Eind 2012 riep de gemeente een ver‐ - 104 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 gadering bijeen met alle partners uit de stuurgroep om in kaart te brengen wat de nog voorliggende opties zijn. Hierbij werd gekozen voor de opmaak van een Herwaarderingsplan, begeleid door een beheercommis‐ sie. Deze laatste bestaat uit de reeds bestaande stuurgroep, uitgebreid met omwonenden en betrokken ter‐ reinbeheerders of lokale organisaties. Dit werkingsjaar 2013 ging deze procedure van start. Deze beheer‐ commissie kwam samen op 16/05 (verkennend terreinbezoek), 03/07 en 18/09 (opmaak bestek studieop‐ dracht) en 14/11/2013 (infomoment geïnteresseerde studiebureaus). De eigenlijke keuze van studiebureau en de opmaak van het herwaarderingsplan staat op de agenda voor 2014. RLGC blijft via de beheercommissie heel nauw betrokken bij dit proces. Stimuleren onderhoud en herstel van beschermde monumenten In 2013 kwam van de gemeente Merchtem de vraag tot advies en administratieve ondersteuning bij de aan‐ vraag onderhoudspremie voor het beschermd monument ‘Knoteik met herinneringskruis, Terspelt’, Merchtem. De landschapsanimator ging met 5 boomverzorgers ter plaatste met het oog op advies achterstal‐ lig onderhoud van de knoteik en hun bijhorende offerte. Op basis van de binnengekomen offertes werd een gunningsadvies gegeven aan de gemeente Merchtem. Daarnaast werd bij het Agentschap Onroerend Erfgoed een onderhoudspremie aangevraagd voor het achterstallig onderhoud en het herstel van het herinnerings‐ kruis. Deze werken staan gepland voor 2014. Stimuleren onderhoud en herstel van niet‐beschermde waardevolle gebouwen De Provincie Vlaams‐Brabant kan een premie toekennen voor onderhoudswerken aan monumentale gebou‐ wen gelegen in Vlaams‐Brabant die niet als monument beschermd zijn. Voorwaarden zijn dat het gebouw is opgenomen in de inventaris ‘Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen’ of het gebouw als waardevol beoordeeld is door een deskundige beoordelingscommissie. De landschapsanimator begeleidt en adviseert bij de eventuele opmaak van aanvraagdossier en de bijhorende vraag naar onderhoudspremies. Dit werkings‐ jaar 2013 werd dergelijke aanvraag tot erkenning en bijhorende onderhoudspremie gedaan door RLGC wat betreft de ijskelder van Schiplakenbos, maar dit werd helaas niet gehonoreerd (zie gelinkte acties). Gepland 2014 ‐ Beheercommissies ‘Kasteel en omgeving, Wemmel’, ‘Domein Ter Meeren, Zaventem’, ‘Molenheide‐ Prinsenveld, Zemst’, ‘Waalborrepark, Asse’ en ‘Maalbeekvallei ten Oosten van Grimbergen’ worden verder opgevolgd door de landschapsanimator. ‐ Voor projecten binnen beschermde landschappen, stads‐ of dorpsgezichten of aan beschermde mo‐ numenten wordt jaarlijkse administratieve ondersteuning gegeven voor de aanvraag van onder‐ houdspremies. ‐ Nieuwe vragen en projecten die zich aandienen, worden opgevolgd. Nazorg en opvolging Nazorg en opvolging maken inherent deel uit van deze actie. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Advies en ondersteuning vragen daarnaast geen andere rechtstreekse kosten. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 8. Autochtone bomen en struiken Actie 10. Historisch parken en tuinen Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 17. Groene Parkpoort Maalbeekvallei. Actie 26‐27. Geïntegreerde gebiedsgerichte projecten Actie 28. Ondersteuning landinrichtingsprojecten i.k.v. planprogramma Vlaamse Rand - 105 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.3 Duurzaam bosbeheer Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw IHD Trekker / contactpersonen bij RLGC BGGC / Klaas Van Roy en Geertrui Dehandschutter (BGGC) Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Alle medewerkers van RLGC Partners Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, alle bij BGGC aangesloten gemeenten Doelgroepen Private en openbare boseigenaars Doelstellingen De bosgroep werkt rond 4 grote pijlers met de volgende doelstellingen: 1) Adviesverlening aan boseigenaars aangaande alle thema’s die gerelateerd zijn aan bosbeheer. Bijko‐ mend – en vaak volgend uit dit advies – wordt er eveneens een ondersteuning voorzien voor het eigen‐ lijke bosbeheer. 2) Sensibilisatie en communicatie (via tijdschrift de Bos(g)roep), via bebording n.a.v. terreinwerken, via het inrichten van cursussen… 3) Samenwerken aan bosbeheer: via de gezamenlijke aanpak met RLGC van prioritaire aandachtszones, begeleiding van de opmaak van uitgebreide bosbeheerplannen… 4) Projecten en terreinrealisaties: BGGC wil volgende bosgerelateerde terreinrealisaties met een niet‐ economische karakter ondersteunen in regio NW‐Brabant (poelen, open plekkenbeheer, bosranden, soortgerichte maatregelen, onrendabele omvormingen en exotenbestrijding) Via de samenwerking tussen RLGC en BGGC streven beide organisatie volgende gezamenlijke doelstellingen na: ‐ Gezamenlijk aanspreekpunt voor gemeenten en doelgroepen m.b.t. de werkingsthema’s van RLGC en BGGC die erg complementair zijn ‐ Efficiënte inzet van mensen en middelen o om via schaalvergroting werkingskosten te drukken o ruimer of net gerichter promotie te voeren o om gezamenlijke terreinprojecten uit te voeren Omschrijving Deze samenwerking hield in 2013 o.a. volgende elementen in en wordt in 2014 op een gelijkaardige manier verdergezet: 1. Organisatorische/administratieve samenwerking: - gezamenlijke huisvesting - tweewekelijks gezamenlijk projectoverleg bijgewoond door projectmedewerkers en coördinator RLGC en bosgroepcoördinator - uitbuiten schaalvergroting, naast de voor de hand liggende zaken als delen huurlasten en aankoop bureaumaterialen ook i.k.v. terreinprojecten: gezamenlijke aanbestedingen (poelen, aanplantin‐ gen,…) en aankopen (uitrusting, plantgoed…) - gezamenlijke projectbegrotingen, hierdoor kunnen meer en grotere projecten worden aangepakt en wordt vermeden dat er een opbod naar eigenaars ontstaat bij vergelijkbare projecten (eigenaars kunnen niet beginnen te ‘shoppen’ tussen verschillende subsidiekanalen). Zeker in financieel moei‐ lijker tijden zorgt het afstemmen van subsidies ervoor dat bepaalde grotere projecten nog wel uit‐ voerbaar zijn. Dit vergt wel enig puzzelwerk o.w.v.: - 106 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 verschillende formele criteria subsidieverleners (Agentschap Onroerend Erfgoed, Provincie, ANB, gemeenten…) o verschillende inhoudelijke verwachtingen van die subsidieverleners o timing afrekeningen / besteding projectsubsidies collegiale opstelling naar projectopvolging – efficiënte inzet personeel: o bestellingen/contacten aannemers o opstart/opvolging werken o adviesverlening en/of doorverwijzing (o.a. bij telefonische vragen…) delen van knowhow en uitrusting gezamenlijke bibliotheek, gezamenlijke fotodatabank en digitaal archief… gezamenlijke inzet promotiekanalen / afstemming doelgroepen voor vorming en publieksactiviteiten gezamenlijke communicatie naar / afstemming met andere actoren: o gezamenlijk afstemmen van inbreng RL/BG in Jaarplanning INL o organisatie gezamenlijk koepeloverleg milieuambtenaren NW‐Brabant o … o - - 2. Inhoudelijke samenwerking - Afstemming timing, taakverdeling en prioriteiten gebiedsgerichte projecten (in deze zgn. ‘aandachts‐ zones’ en grotere (kasteel)domeinen) binnen de gemeenschappelijke delen van de resp. werkings‐ gebieden. Voorbeelden afgelopen en lopende projecten: Asbeek (Asse), Dokkene‐Trod (Opwijk)… Hierbij wordt telkens aan eigenaars een gezamenlijk inrichtingsvoorstel en daaraan gekoppeld be‐ heerplan voor de bosgedeelten voorgesteld. - Afstemming themagebonden projecten buiten de aandachtszones: ook voor opportuniteiten die zich aanbieden buiten de aandachtszones wordt waar kan samengewerkt: o Samenwerking bij ad hoc werking i.k.v. natuurgerichte maatregelen in de bossfeer (zoals poelen en bosranden) en bij RL lopende acties rond aanleg en herstel van kleine land‐ schapselementen o gezamenlijke actie rond speelgroen: natuurvriendelijke inrichting van terreinen van jeugd‐ bewegingen (bv. Speelbos Mollem, Speelbos Opwijk,…) o Samenwerking rond soortbescherming: herstel en herinrichting ijskelder Schiplakenbos, op‐ start acties rond Vuursalamander (in 2014) o Gezamenlijke brandhoutcatalogus in het kader van het project ‘Groene Houtcarrousel’ (zie gelinkte acties) o Samenwerking i.k.v. autochtone bomen en struiken (gezamenlijke screening oogstlocaties, samenwerking voor het coördineren van de zaadoogst van autochtone bomen en struiken in het herkomstdistrict ‘Brabants District West’) o Samenwerking i.k.v. vormings‐ en publieksactiviteiten; in 2013 & 2014 bv. gezamenlijke or‐ ganisatie van vormingen in het kader van het project ‘Groene Houtcarrousel’ (Knot‐ en hak‐ houtbeheer, veilig kettingzagen) Financiering De personeelskosten voor de bosgroep worden gedragen door de middelen voorzien voor de bosgroep vanuit het Agentschap voor Natuur en Bos (tot 2013, vanaf 2014 Provincie Vlaams‐Brabant). Projecten en cursussen worden ook financieel ondersteund vanuit de provincie via de projectsubsidies voor natuurprojecten. Gelinkte acties Actie 1. Poelen Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 6. Soortbescherming Actie 8. Autochtone bomen en struiken Actie 7. Soortbescherming Actie 10. Historisch parken en tuinen Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 16. Maak spel van je groen Acties 26‐27. Gebiedsgerichte projecten - 107 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.4 Duurzame landbouw Actie 15. Beheerovereenkomsten Trekker / Contactpersoon bij RLGC VLM of RLGC afhankelijk van deelactie / Roald Steeno Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Lies Heirman, Brecht Vermote Partners Vlaamse Landmaatschappij Doelgroepen Landbouwers Doelstelling Door het sluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers wordt gestreefd naar een meer milieu‐ en natuurvriendelijke landbouw. Omschrijving Binnen het werkingsgebied van RLGC zijn volgende beheerpakketten mogelijk: Aanleg en onderhoud van kleine landschapselementen (hagen, heggen, houtkanten en poelen) Perceelsrandenbeheer (bufferstroken tussen een landbouwperceel en een waardevol natuurele‐ ment) Erosiebestrijding (door aanleg van grasstroken, niet‐kerende bodembewerking, directe inzaai…) Botanisch beheer van akkerland en grasland (verhogen van de botanische waarde van akkerland en grasland door verminderde bemesting, vruchtwisseling, uitstellen van maai‐ of beweidingsdatum…) Beheerovereenkomst water (verminderde bemesting en beperking van het gebruik van dierlijke mest in kwetsbaar gebied water) Bescherming van akkervogels (maatregelen met het oog op de instandhouding van akkervogels en hun habitat) Landbouwers sluiten steeds op vrijwillige basis een5‐jarige beheerovereenkomst. In dit kader informeert de bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij vrijblijvend de landbouwers over de mogelijkheden die passen binnen de bedrijfsvoering. Het kan zijn dat de landbouwer uit interesse zelf contact opneemt maar evengoed neemt de bedrijfsplanner zelf het initiatief in functie van lopende projecten van het Regionaal Landschap. Het instrument beheerovereenkomsten kan op deze manier bijdragen om de brede doelstellingen rond natuurinrichting en landschapsherstel te bereiken. Verloop actie Uitgevoerd 2013 ‐ Sluiten overeenkomsten Aan het eind van 2013 liepen 54 objecten, onder beheer van 10 landbouwers, ten einde . In afwachting van een nieuw kader voor het sluiten van beheerovereenkomsten werden deze landbouwers bereid gevonden om hun overeenkomst geheel of gedeeltelijk te verlengen voor de duur van één jaar. Nadat de laatste reeks PDPOII‐overeenkomsten van start ging op 1/1/2013, ligt het in de verwachting dat per 1/1/2015 opnieuw beheerovereenkomsten van start kunnen gaan en dit onder het PDPOIII (in voorbereiding). - 108 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 ‐ Raakvlakken tussen natuur en landbouw: accenten voor beheerovereenkomsten Roald Steeno nam op 1 januari 2013 de rol van bedrijfsplanner over van Hylke Colpaert. Op uitnodiging van Natuurpunt Asse werd de nieuwe bedrijfsplanner rondgeleid door Asse (Droogveld, Kerremansbos, Vaal en Velm) waarbij de verschillende kansen en bedreigingen voor natuur aan bod kwamen. Tijdens de uitstap kon de bedrijfsplanner ook kennismaken met initiatieven uit de hoek van het Regionaal Landschap, zijnde de maatregelen voor akkervogels buiten de afbakening waarbinnen VLM opereert. Uitgevoerd 2013 en doorlopend in 2014 ‐ Monitoring akkervogels De bedrijfsplanner engageerde zich om mee de ronde te lopen die de Vogelwerkgroep Noordwest‐Brabant maandelijks aflegt in het winterhalfjaar langs de percelen met akkervogelmaatregelen in de afbakening ak‐ kervogelbescherming te Steenokkerzeel. Met het verzamelen van waarnemingen wordt getracht een beeld te krijgen van de efficiëntie van de maatregelen akkervogelbeheer en de functionaliteit ervan voor het behoud van de huidige populaties van een aantal bedreigde akkervogelsoorten. ‐ Uitvoering gemeentelijke erosiebestrijdingsplannen Op uitnodiging van de provinciale erosiecoördinator werd, in aanwezigheid van de betrokken landbouwers, op terrein de situatie bekeken van de omgeving Hof te Beverlaan (Grimbergen) en deze in de Amelgemstraat‐ August Van Doorslaerlaan‐Kaarlijkstraat (Meise). Hiermee zijn reeds de contacten gelegd om, complementair aan de kleinschalige erosiebestrijdingswerken, beheerovereenkomsten erosiebestrijding te sluiten. ‐ Strategisch project ‘Gestroomlijnd landschap’ Het strategisch project ‘Landschap van Erembald tot Kravaalbos’ liep af maar loopt intussen verder als onder‐ deel van het nieuwe project ‘Gestroomlijnd Landschap’ van de Provincie Oost‐Vlaanderen. Het is nog even afwachten over welke instrumenten de VLM beschikt na goedkeuring van het PDPOIII om in te kunnen schat‐ ten in welke mate beheerovereenkomsten verder kunnen bijdragen tot het project. ‐ Landinrichting Molenbeek & Maalbeek Met de aankoop van de hoeve Hooghof en omliggende velden in de gemeente Asse nam de bedrijfsplanner deel aan een bezoek ter plekke op initiatief van de erosiecoördinator van de provincie Vlaams‐Brabant. Met de beheervisie die in 2014 door VLM wordt opgesteld zal gepleit worden voor bijkomende erosiebestrij‐ dingsmaatregelen. Daarnaast staan twee inrichtingsplannen op stapel, enerzijds voor Wijk Horing en omge‐ ving en anderzijds voor de Maalbeekvallei, met o.m. de bedoeling deze landschappelijk in te kleden. Het Re‐ gionaal Landschap is belangrijke partner in dit gebeuren. ‐ Andere projecten Afhankelijk van de datum van goedkeuring van het instrument beheerovereenkomsten, onder het nieuwe Programmadocument voor Plattelandsontwikkeling, zullen diverse lopende projecten (Bos van Aa,…) in de mate van het mogelijke terug opgepikt worden. Nieuw gepland voor 2014 ‐ de nieuwe beheerovereenkomsten PDPOIII Nadat op 1/1/2014 geen nieuwe beheerovereenkomsten van start gingen wegens het ontbreken van nieuwe wetgeving, zal in 2014 duidelijk worden welke wijzigingen in het verschiet liggen en in welke context de agromilieumaatregelen, waaronder beheerovereenkomsten, zich verder zullen situeren naast de Vergroening en de Randvoorwaarden onder het GLB 2014‐2020. Naar verwachting zal de klemtoon in 2014 dan ook ko‐ men te liggen op communicatie van de nieuwe pakketten en mogelijke wijzigingen van maatregelen. Met een duidelijke voorkeur om beheerovereenkomsten gericht in te zetten, zal de wisselwerking tussen bedrijfsplan‐ ner en het Regionaal Landschap nog in belang winnen. ‐ Maalbeekvallei Grimbergen De mogelijkheid voor het opstarten van een landinrichtingsproject wordt bekeken in 2014. - 109 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 39: Kaart met de vaste objecten via Beheerovereenkomsten VLM op datum van 1/1/2013 Nazorg en opvolging Op grond van Europese regelgeving wordt jaarlijks minstens 5% van de beheerovereenkomsten gecontro‐ leerd door de dienst Handhaving van de Vlaamse Landmaatschappij. Tevens gebeurt een evaluatie van de aflopende beheerovereenkomsten om te oordelen of de verscheidene maatregelen al dan niet in aanmerking komen voor hernieuwing. Hierbij staat de meerwaarde die gegenereerd wordt op vlak van milieu en natuur centraal. Landbouwers met vragen kunnen gedurende de looptijd van hun overeenkomst ook terecht voor advies bij de bedrijfsplanner. In 2013 werd de nodige inspanningen geleverd om, daar waar opportuun, actief de landbouwers te begeleiden. Samenwerking en financiering De beheerovereenkomsten worden gefinancierd met Europese en Vlaamse middelen. De administratieve kost verbonden aan het sluiten en opvolgen van de overeenkomsten, alsook de ondersteuning van de land‐ bouwers via de reguliere werking van de bedrijfsplanner, valt voor het werkingsgebied van RLGC geheel ten laste van VLM. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 6. Autochtone bomen en struiken Actie 7. Soortbescherming Actie 27. Gebiedsgericht project Maalbeekvallei, Grimbergen Actie 28. Ondersteuning landinrichtingsprojecten i.k.v. Planprogramma Vlaamse Rand Actie 37. Infomomenten landbouw en natuur - 110 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.5 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 16. Maak spel van je groen TOEG & GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Sarie Van der Aa Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Wim Solie, Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Bosgroep Groene Corridor, Agentschap voor Natuur en Bos, jeugdverenigingen, openbare besturen, kerkfa‐ brieken en parochies, lokale scholen Doelgroepen Jeugdverenigingen Doelstelling Het project heeft twee doelstellingen: - Inrichting/beheer van terreinen in eigendom of ter beschikking gesteld aan jeugdverenigingen waar‐ bij wordt gestreefd naar een verhoging van de natuurwaarde van deze terreinen en een verhoging van de educatieve waarde / natuurbeleving. - Ondersteuning van de begeleiders om aan draagvlakverbreding te werken met jongeren en hen hel‐ pen op een duurzame en respectvolle manier om te gaan met de aanwezige natuur/bos tijdens leuke activiteiten/spelen. Figuur 40: Overzichtskaart locaties afgeronde en lopende speelgroenprojecten - 111 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving Het project kent meerdere stappen: - In een eerste stap wordt met alle betrokkenen (jeugdvereniging, ANB, gemeente, school…) een ka‐ der gecreëerd waarbinnen RLGC en de jeugdvereniging een inrichtingsplan kunnen uitwerken. - Dit voorstel wordt besproken met alle betrokkenen en na goedkeuring uitgevoerd. - Er worden duidelijke afspraken gemaakt wie welke delen financiert en de jeugdvereniging engageert zich minstens voor het behoud van deze inrichtingsmaatregelen, maar waar kan ook voor een goed beheer. - In een volgende stap worden de begeleiders ondersteund om leuke spelactiviteiten te ontwikkelen om maximaal op een duurzame manier gebruik te maken van de nieuwe natuur(infrastructuur). Figuur 41: Sfeerbeelden opening speelbos Mollem (Asse) - 112 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Uitgevoerd in 2013 - Verderzetten van het project met Chirojongens Steenhuffel Klaas en Chiromeisjes Klaas o Uitwerken aanpassingen plantplan, alsook soortenbepaling o Co‐ontwikkelen van speelse elementen op terrein - Verderzetten en afronden speelgroenproject met gemeente Asse, jeugdraad Asse en GBS Mollem o Speelse ideeën bedenken voor de opening van het speelbos o Aanwezigheid op de opening van het speelbos - Verderzetten en afronden speelgroenproject met gemeente Opwijk, Natuurpunt Ijsvogel, Pro Natu‐ ra, jeugdraad Opwijk en GBS De Boot o Ontwerpen infoborden o Opmaak stedenbouwkundige aanvraag poel o Opvolgen van het graven van de poel o Aanwezigheid op de opening van het speelbos - Start project met Chiro Hofstade o Eerste overleg met groepsleiding - Start project met gemeente Meise, KLJ Wolvertem, buurtjeugd o Eerste overleg met gemeente Meise - Start project Groene Long met gemeente Londerzeel en Chirojongens Londerzeel (zie gelinkte acties) o Eerste overleg met gemeente Londerzeel met terreinbezoek o Overleg met Chirojongens Londerzeel o Uitwerken plan voor site - Start project De Motte met gemeente Wemmel, school Mater Dei, Natuurpunt Wemmel en Scouts en Chiro Wemmel o Eerste overleg met gemeente Wemmel, school Mater Dei en Natuurpunt Wemmel met ter‐ reinbezoek Gepland 2014 - Verderzetten van projecten die reeds liepen in 2013 – project Chiro Klaas Steenhuffel, speelterrein Oppem, Groene Long Londerzeel, De Motte Wemmel - Opstart van nieuwe projecten worden enkel aanvaard na afronden van lopende projecten en op aanvraag van de jeugdvereniging zelf om maximale betrokkenheid te garanderen en zo de kans op welslagen van het project te verhogen. Nazorg en opvolging De nazorg en opvolging is reeds vervat in de opzet van dit project. Door nauwe betrokkenheid van de jeugd‐ beweging bij de inrichting van het terrein wordt nadien ook beter zorg gedragen voor het onderhoud / be‐ heer. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker NME‐communicatie‐recreatie. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Indien passend binnen de projectvoorwaarden voor bv. hagen en houtkanten of poelen, aanleg bosranden, opruimen gebiedsvreemde constructies, dan kan RLGC en/of BGGC ook bijdragen tot de uitvoering van de voorgestelde inrichting volgens dezelfde verdeelsleutels als aangegeven onder deze acties. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 10. Historische parken en tuinen Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw - 113 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 17. Groene Parkpoort Maalbeekvallei TOEG & GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote Partners Gemeente Grimbergen, Vlaamse Landmaatschappij, Bosgroep Groene Corridor, Pro Natura vzw (INL) Doelgroepen Gemeente Grimbergen, omwonenden. Doelstelling Het realiseren van een “poort” naar de Maalbeekvallei om op die manier aan te sluiten op de groene recrea‐ tieve ontsluiting van de Maalbeekvallei via de inrichting van een perceel aansluitend op het centrum van Grimbergen. Het project kadert ook binnen de doelstellingen van de projectoproep van VLM ‘Quick‐wins Vlaamse Rand’. Meer bepaald binnen de eerste pijler: een randgeval voor ruimte en rust, waarin mensen aangeven de kwali‐ teit van wonen voor een belangrijke mate beïnvloed wordt in hoeverre er voldoende ruimte en rust in de leefomgeving aanwezig is. Figuur 42: Voorstel ontwerp ‘Groene Parkpoort Maalbeekvallei, Grimbergen’ op microschaal - 114 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 43: Uitgangssituatie (boven) en omgeving (onder) van het projectgebied ‘Groene Parkpoort Maalbeekvallei’ (Grimbergen) - 115 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving Binnen de valleistructuur van de Maalbeek zijn heel wat aspecten aanwezig die het aangenaam vertoeven maakt. Ondanks de enorme druk op de nog groene en open ruimte heeft de vallei immers nog een belangrij‐ ke waarde op het vlak van natuur, cultuur, landschap, recreatie en ontspanning binnen een sterk bebouwde context met een grote maatschappelijke vraag naar groene belevingsruimte en rust. Poort‐Park‐Poort Door zijn gunstige ligging op een steenworp van het centrum vormt dit perceel de ideale begin voor een ont‐ dekking van de vallei. Dit is een opportuniteit om niet alleen een fysieke poort te ontwikkelen voor de Maal‐ beek, maar in een vervolgtraject ook een echte ‘huisstijl’ voor dit gebied te realiseren. Dit met als doel buurt‐ bewoners en bezoekers op een coherente manier kennis te laten maken met het groene karakter van de streek. Bovendien zien we hierin een kans om een dynamiek op gang te krijgen voor de opwaardering van de hele beekvallei (zie gelinkte acties). Aanvullende projecten kunnen een antwoord bieden aan de versnippe‐ ring met als doel een samenhangende landschapsstructuur te realiseren. Om de Maalbeekvallei zichtbaar te maken wordt hier de optie genomen om een onthaalpunt in te richten voor de bezoekers. Binnen dezelfde gekozen huisstijl zullen langsheen het traject markante punten onder de aandacht gebracht worden met extra info. Van bij de opmaak van het inrichtingsvoorstel is de optie genomen om maximaal gebruik te maken van de aanwezige elementen, eerder dan te starten met een wit blad. De bestaande topografie en vegetatie worden zoveel mogelijk behouden en aanwezige materialen krijgen waar mogelijk een nieuwe bestemming. Natuur verdient op dit perceel zeker zijn plaats. Het past immers volledig binnen het aanbod van een groen traject. Op verwijderen van een aantal exoten na, worden de aanwezige struwelen zoveel mogelijk behou‐ den. Ook de aanwezige bosjes vormen reeds een bepalende structuur. De mogelijkheid voor de aanleg van een oeverzwaluwenwand wordt open gelaten, maar maakt voorlopig geen deel uit van de eerste uitvoerings‐ fase en zal desgevallend dus later uitgevoerd worden. Voor het overige wordt naast de aanleg van bufferende houtkanten de verder spontane ontwikkeling op het terrein gestimuleerd. Binnen de gemeente is er ook de vraag naar een “avontuurlijk” speelterrein voor jeugdbewegingen. Waar kan dit beter dan op een plek centraal in de gemeente midden het groen. Voor de inrichting zelf worden bestaan‐ de materialen geïntegreerd op het terrein. De bestaande heuvels zullen een duidelijker profiel krijgen en dienst doen als speelheuvels. Ze zorgen door hun ligging bovendien ook voor een fysieke barrière naar het achterliggend natuurgedeelte en de waterloop. Bijkomend worden er extra natuurlijke speelelementen inge‐ voegd. - 116 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 44:Inrichting‘Groene Parkpoort Maalbeekvallei’‐ fase 1: zeven en afvoeren materialen, herprofilering terrein, inrichting natuurlijke speelzone en onthaalplek, aanleg pad - 117 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Vanuit het parkpoortperceel start een groene dreef die een zichtbare link maakt met het traject langs de Maalbeek. Gezien de nood aan parkeerplaats in deze omgeving voor bestaande horeca (o.a. aan de Liermo‐ len), wordt op zich niet geraakt aan het totaal aantal parkeerplaatsen langsheen de Vorststraat, maar wordt de nu overgedimensioneerde parking teruggebracht tot een logische oppervlakte die overeenkomt met de lengte van een personenwagen. De vrijgekomen ruimte wordt gebruikt om recreanten het groene traject te laten volgen zonder dat hierbij bestaande groene ruimte moet opgeofferd worden. Verloop actie Uitgevoerd in 2013 - Terreinbezoeken, overleg met de gemeente Grimbergen - Opmaak inrichtingsvoorstel en financieel plan - Uitwerking project - Opmaak bestek onthaalplek - Opmaak detailplannen - Uitschrijven bestek onthaalpoort Maalbeekvallei - Gunning en ontwerp onthaalplek - Opmaak en uitschrijven bestek wandel‐ en fietspad - Informatie buurtbewoners - Afzeven en afvoeren gebiedsvreemde inerte materialen - Grondwerken - Realisatie onthaalplek - Realisatie speelheuvels - Realisatie extra natuurlijke speelelementen Gepland 2014 - Aanplantingen dreef en struwelen - Inzaaien speelheuvels en open plekken deels met wilde bloemenmengsels - Plaatsen picknickplaats, fietsenstalling en infoborden - Opstarten nazorg en beheer - Openingsmoment en betrekken project in fietstraject ‘Karpoelen’ (zie gelinkte acties) Nazorg en opvolging Het beheer van de site na inrichting zal gebeuren door de INL‐ploegen. De werken zullen voornamelijk be‐ staan uit het vrijstellen van de nieuwe aanplant, het maaibeheer van de centrale open ruimten, het terugzet‐ ten van een aantal geselecteerde hakhoutstoven. Bijkomend zullen ze ook instaan voor het inboeten van het plantgoed. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker natuur en landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Deze actie wordt daarnaast deels gefinancierd via bijkomende projectmiddelen vanuit platteland (projectkanaal ‘Quick‐wins Vlaamse Rand’) met cofinanciering door de gemeente Grimbergen en RLGC (via projectsubsidies natuur van de provincie Vlaams‐Brabant). Gelinkte acties Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 15. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 22. Karpoelen – Vaarhappening Actie 27. Gebiedsgericht project Maalbeekvallei, Grimbergen - 118 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 18. Natuur in het Dorp – Dorp in de Natuur, Wolvertem TOEG & GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Patrick Endels Partners OCMW Meise, Natuurpunt Meise Doelgroepen Gemeente Meise, lokale grondeigenaars, lokale grondgebruikers, omwonenden, recreanten Doelstelling Naar aanleiding van de tweede oproep ‘Quick‐wins –Vlaamse Rand’ voor verbetering van de omgevingskwali‐ teit in de Vlaamse rand‐ vanuit de VLM werd een projectdossier ingediend rond het zorgcentrum in Wol‐ vertem. Initieel maakt het inrichtingsvoorstel onderdeel uit van een zoektocht naar een algemene opwaarde‐ ring van de Molenbeek als een groen‐blauw recreatief lint doorheen het centrum van Wolvertem. De bedoe‐ ling ligt in het realiseren en opwaarderen van groengebieden langsheen het traject en op (semi) private gron‐ den om op die manier twee natuurgebieden buiten de dorpskern met elkaar te verbinden. Omschrijving Het projectgebied situeert zich in Meise, meer bepaald in de groene deelgemeente Wolvertem. Het wordt omringd door twee natuurgebieden. De ‘Wolvertemse Beemden’ in het noorden en ‘Land van Oppem’ in het zuiden. In het oosten en het westen wordt het dorp omarmd door een gevarieerd kouterlandschap. De historische kleine dorpskern is ondertussen, onder druk van verstedelijking, geëvolueerd naar een sterk residentiële woonzone. Toch bemerken we nog heel wat groene – zij het soms wat versnipperde ‐ open ruim‐ te. Dwars door de dorpskern stroomt de Molenbeek. Het groene karakter van de rand rond Brussel vormt voor heel wat mensen een grote aantrekkingskracht. Maar het is net deze aantrekking die een grote druk legt op de nog resterende open ruimte. Deze restruimten zijn voor de inwoners echter des te belangrijker op het vlak van waardering en beleving. De realiteit is echter dat de kwaliteit van deze percelen niet altijd in diezelf‐ de verhouding staat. De aanwezige natuurgebieden in de nabije omgeving en de nog aanwezige groene ruimten in de dorpskern vormen mogelijke bouwstenen voor een verweving van natuurlijke zones en bewoning die de natuur weer naar de woonkern toe trekken. Samen met de projectpartner Natuurpunt Meise wil RLGC deze percelen aan‐ pakken en ze een meer kwalitatieve inrichting geven. Elk vanuit zijn doelstellingen hopen we partners te vinden die dit opwaarderingverhaal een warm hart toedragen. Met het OCMW Meise is hierin een eerste partner gevonden die, op hun terreinen rondom het woonzorgcen‐ trum Residentie Van Horick, achter deze doelstellingen kan staan en ook actief aan de slag wil gaan binnen hun campus. Op initiatief van Natuurpunt Meise en met advies van RLGC werd reeds een inrichtingsvoorstel uitgewerkt binnen een grotere visie voor heel de beekvallei. De woonzorgcampus kiest bewust voor deze opwaardering om een meer kwalitatieve woonomgeving te kunnen aanbieden. Het is de bedoeling om met de ingebrachte groenelementen samen met de bewoners aan de slag te gaan. - 119 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 45: Visiekaart projectgebied Molenbeek, Meise (Natuurpunt Meise) Concreet gaat het over het inbrengen van hagen, heggen, knotbomen en solitaire bomen. De realisatie van een boomgaard staat ook op de planning evenals de aanleg van een bloemenweide inclusief een bijenhotel. Gezien de nabijheid van een zwaluwenkolonie zullen er op de campus ook extra kunstnesten aangebracht worden. In een verdere fase hopen we dat deze inrichting een aanleiding kan vormen voor andere eigenaars/partners om mee te stappen in gelijkaardige projecten, met het oog op een verbetering van de natuur en landschaps‐ waarden. Verloop actie Uitgevoerd 2013 In 2013 werd er met de verschillende partners reeds heel wat tijd en werk gestoken in het uitwerken van een totaalvisie voor het gebied. Met Natuurpunt Meise als initiatiefnemer, werden er al een aantal mogelijk sa‐ menwerkende partners gecontacteerd waarvan het zorgcentrum het eerste concrete project werd. - 120 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 46: Voorlopig inrichtingsvoorstel voor het OCMW‐centrum in Wolvertem (Natuurpunt Meise) Gepland 2014 - De uitvoering van de verschillende inrichtingsonderdelen: hagen, heggen, boomgaard, bloemenweide, bij‐ enhotel,… - Deelname aan een participatief traject met de bewoners en bezoekers Nazorg en opvolging Verder aftoetsen van mogelijke andere geïnteresseerde particulieren in de nabije omgeving. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker natuur. Voor de financiering van deze personeelsin‐ zet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Deze actie wordt daarnaast deels gefinancierd via bijkomende projectmid‐ delen vanuit platteland (projectkanaal ‘Quick‐wins Vlaamse Rand’) met cofinanciering door het zorgcentrum OCMW Meise en RLGC (provinciale projectsubsidies voor natuurprojecten). Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 6. Soortbescherming Actie 9. Koesterbuurten - 121 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 19. Rondje Kouters TOEG & IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC Toerisme Brabantse Kouters / Patrick Endels (2013), Sarie Van der Aa (2014) Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Tinne Cockx (2013) / Lies Heirman (2014) Partners Toerisme Brabantse Kouters, De Heidemolen vzw (2013), VOC Malderen (2013), Comité Jean Pain (2013), VELT (2013). Voor de activiteit in 2014 wordt momenteel nog volop naar partners gezocht. Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Het brede publiek kennis laten maken met Regionaal Landschap Groene Corridor, haar werkingsgebied en haar projecten, en dit op een thematische manier naargelang de invalshoek / de locatie van het jaarlijkse evenement Omschrijving Op initiatief van de toeristische vereniging ‘Brabantse Kouters’, die nagenoeg hetzelfde werkingsgebied heeft als RLGC, wordt sinds 2008 jaarlijks een ‘Rondje Kouters’ georganiseerd. Hierbij worden de troeven van onze regio naar voren geschoven, met elk jaar de focus op één bepaald thema. RLGC wil meehelpen aan dit jaar‐ lijks ‘Rondje Kouters’ om zo het gezamenlijke werkingsgebied in de kijker te zetten bij het brede publiek en hierbij zelf haar lopende projecten te promoten, telkens gegoten in het thematische jasje. Verloop van de actie Uitgevoerd 2013 Zesde editie ‘Rondje Kouters’, 2 juni 2013 in Malderen ( Londerzeel). - Promotie activiteit - Uitwerking & begeleiding activiteit: samen met de gemeente Londerzeel (milieudienst) vulde RLGC volgende deelactiviteiten in: o Infostand met nadruk op de Steenuil, een Koesterbuur van Londerzeel o Boomgaardspel voor kinderen en gezinnen: aan de hand van kaartjes die aan elke boom in de nabijgelegen boomgaard bevestigd waren, vervolledigden de deelnemers 2 voedselke‐ tens. Deelnemers kregen als beloning appelsap uit een hoogstamboomgaard. o Opstelling en begeleiding Koesterkermis Deze brede publiekactiviteit was door het mooie aanbod aan deelactiviteiten van tal van partners een voltref‐ fer: bijna 1000 deelnemers genoten mee van de omgeving van de Heidemolen in Malderen. Gepland 2014 Zevende editie ‘Rondje Kouters’, 22 juni 2014 in Nieuwenrode (Kapelle‐op‐den Bos). RLGC zal op deze editie opnieuw zorgen voor een aantal deelactiviteiten en op die manier de zowel de Euro‐ pees beschermde natuur in de omgeving (Gravenbos, Kamsalamander) als de ‘Koesterburen’ van de gemeen‐ te in de kijker zetten. Het programma dient nog verder uitgewerkt te worden met alle partners. Nazorg en opvolging RLGC evalueert na elke publieksactiviteit of het de vooropgestelde doelstellingen behaald heeft en wat de verbeterpunten zijn wat betreft praktische organisatie, inhoudelijke boodschap, bereik deelnemers,… In het geval van ‘Rondje Kouters’ wordt de evaluatie gemaakt samen met Toerisme Brabantse Kouters aangezien dit de hoofdorganisator is. - 122 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 47: Sfeerbeelden ‘Rondje Kouters’ 2013 te Malderen (Londerzeel) Samenwerking en financiering De deelname van RLGC aan dit evenement omvat nagenoeg enkel personeelsinzet. Deze actie werd in 2013 ingevuld door de coördinator en biodiversiteitsmedewerker en in 2014 de biodiversiteitsmedewerker en projectmedewerker NME/communicatie/recreatie. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, koesterburen en IHD. - 123 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 20. Knabbel‐babbeltocht TOEG Trekker / contactpersoon bij RLGC Toerisme Brabantse Kouters / Patrick Endels Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Sarie Van der Aa, Marijke Smans Partners Toerisme Brabantse Kouters, Natuurpunt Zemst (2013), VVV Zemst (2013), gemeente Zemst (2013), Sporti‐ monium (2013), Houtlandse Tuinsappen. Voor de editie van 2014 worden momenteel nog partners gecontac‐ teerd. Doelgroepen Brede publiek en in eerste instantie dat deel dat gebruiker is van de open ruimte (, natuurliefhebbers, natuur‐ recreanten, landbouwers, jagers, grote landeigenaars,...) Doelstelling Met de knabbel‐ en babbeltocht bereikt Toerisme Brabantse Kouters intussen jaarlijks een breed publiek van een aantal honderden deelnemers. Door als partner deze activiteit mee vorm te geven wil RLGC de volgende doelstellingen waarmaken: - Langsheen het wandelparcours mensen sensibiliseren voor de acties van RLGC of partners (bv. Na‐ tuurpunt, landbouwers,…) rond landschapsherstel, natuurinrichting,… - De link maken tussen de ‘knabbels’ en de landschapswaarden (fruit en sap van hoogstamboomgaar‐ den, korte keten & lokale productie,…) Omschrijving Samen met de hoofdorganisator Toerisme Brabantse Kouters (BK) wordt een haalbaar wandelparcours uitge‐ stippeld ‐ op maat van gezinnen en de gemiddelde wandelaar ‐ dat toelaat om de diverse ‘knabbel’‐stops te koppelen aan een natuur en landschapsverhaal. Voor de diverse stops zoekt BK vervolgens handelaars of producenten van lokale streekproducten. RLGC tracht met partners zoveel als mogelijk aan deze stops een inhoudelijke invulling te geven Verloop actie Uitgevoerd 2013 De Knabbel‐babbeltocht van 2013 ging door op zondag 6 oktober in en rond het BLOSO‐rijksdomein van Hof‐ stade en de natuurgebieden Vriezenbroek en Prinsenveld. Onderstaand stappen werden i.k.v deze organisatie gezet: - vastleggen van tijdstip en locatie - overleg met partners rond parcours - prospectie locaties voor stops ingevuld door RLGC van en afspraken met partners - overleg met BLOSO rond inplanting mobiele fruitpers en logistiek - diverse vormen van promotie (promotie mobiele fruitpers, aankondiging via flyers, promotie via lo‐ kale, regionale media, elektronische nieuwsbrief RLGC, landschapskrant herfst, elektronische nieuwsbrief BK,...) - concrete opbouw tijdens de dag zelf - inhoudelijke invulling van de volgende stops: o mobiele fruitpers met link naar hoogstamboomgaarden en hun natuurwaarde (koesterbu‐ ren,…) en landschapswaarde. Deelnemers kregen sap aangeboden van de pers o post rond ‘speelgroen’ aan het Chiro domein van Hofstade met doe‐activiteit o post rond knotbomen, hun natuurwaarde (koesterburen,…) en landschapswaarde aan het Prinsenveld in Hofstade i.s.m. Natuurpunt Zemst (beschermd landschap met meer dan 80 knoteiken) - financiële en administratieve afhandeling - 124 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 In totaal namen bijna 300 mensen deel aan deze activiteit. Daarnaast lieten ook meer dan 20 mensen hun fruit persen via de mobiele fruitpers. Onder deze laatsten ook enkele eigenaars van hoogstamboom‐ gaarden waarmee RLGC reeds een project uitvoerde. Figuur 48: Sfeerbeelden van de Knabbel‐ babbeltocht 2013 te Hofstade Gepland 2014 Gezien de goede samenwerking en het bereikte resultaat (zowel het aantal deelnemers als de respons van deze deelnemers) zal RLGC i.s.m. BK op een gelijkaardige manier deze organisatie hernemen in 2014. Enkel de gemeente (Opwijk) ligt al definitief vast; de datum wordt wellicht 28 september 2014. Hoewel de praktische organisatie en inhoudelijke invulling van de activiteit nog verder dient uitgewerkt te worden voorzien we voor 2014 reeds volgende acties in dit verband: - - vastleggen van tijdstip en locatie overleg met partners rond parcours vastleggen van mobiele fruitpers en nagaan logistiek voor opstellen langsheen het parcours prospectie locaties voor stops ingevuld door RLGC van en afspraken met partners diverse vormen van promotie (promotie mobiele fruitpers, aankondiging via flyers, promotie via lo‐ kale, regionale media, elektronische nieuwsbrief RLGC, landschapskrant herfst, elektronische nieuwsbrief BK,...) concrete opbouw tijdens de dag zelf en inhoudelijke invulling van de stop aan de mobiele fruitpers en daarnaast nog één of meerdere landschapsposten volgens de mogelijkheden langsheen het par‐ cours Nazorg en opvolging RLGC evalueert na elke publieksactiviteit of het de vooropgesteld doelstellingen behaald heeft en wat de verbeterpunten zijn wat betreft praktische organisatie, inhoudelijke boodschap, bereik deelnemers,… In het geval van de ‘Knabbel‐babbeltocht’ wordt hierrond ook teruggekoppeld met Toerisme Brabantse Kouters aangezien dit de hoofdorganisator is. - 125 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Samenwerking en financiering Gezien het een groot publieksevenement betreft, is het van belang om een goede en structurele samenwer‐ king met ledenverenigingen uit het middenveld en de natuursector te ontwikkelen. Niet alleen garandeert dergelijke samenwerking een substantieel grotere opkomst dan mogelijk zou zijn via uitsluitend eigen wer‐ ving en promotie, ook het kruisbestuiven van interesses, inzichten en prioriteiten tussen de deelnemende verenigingen leidt steeds tot een versterking van het draagvlak voor onze eigen werking en deze van de part‐ ners. De deelname van RLGC aan dit evenement omvat op enkele kleinere materiaal‐ en werkingskosten na nage‐ noeg enkel personeelsinzet (coördinator, landschapsanimator, NME medewerkers). Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Gelinkte acties Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 7. Soortbescherming Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 16. Maak spel van je groen Actie 26. Gebiedsgericht project Schiplakenbos, Zemst Actie 21. Biekesfeest TOEG & GROEN Trekker / Contactpersoon bij RLGC RLGC / Sarie Van der Aa Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Marijke Smans, Lies Heirman, Brecht Vermote, Patrick Endels, Wim Solie Partners Stad Vilvoorde, Natuurpunt MaViSt, Velt Zennevallei, Imkersgilde NeerBrabant. Voor de activiteit van 2014 worden nog partners gezocht. Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Zonder de reguliere acties jaarlijks helemaal om te gooien probeert RLGC sinds 2009 steeds een algemeen jaarthema in te bouwen dat minstens zoveel als mogelijk in de vormings‐ en publieksactiviteiten verwerkt wordt en gelinkt wordt aan andere lopende acties. Dit doen we o.a. om een kapstok te bieden waaraan we onze werking naar het grote publiek kunnen ophangen, zodat de communicatie duidelijker wordt en het draagvlak voor bepaalde thema’s vergroot. In 2013 werkte RLGC rond het jaarthema ‘bijen’. In 2014 is het rond het jaarthema ‘Water=Leven’. Omschrijving RLGC organiseerde, samen met stad Vilvoorde, Natuurpunt MaViSt, Velt Zennevallei en Imkersgilde Neerbra‐ bant op 26 mei 2013 de Dag van het Park, een activiteit voor het brede publiek in Vilvoorde, met als thema ‘bijen’. Deze activiteit kreeg de titel ‘Biekesfeest’: “Wie kent ze niet, de verhalen van de bloemetjes en de bijtjes, Maja de bij of de Koninginnengelei van Roald Dahl. Maar wist je ook dat een bijenkoningin tot 2.000 eitjes per dag legt? Of waaraan de behangersbij haar naam te danken heeft? Kom de wondere wereld van de bijen ontdekken tijdens de Dag van het Park op 26 mei 2013 in het Millenniumpark in Vilvoorde.” - 126 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 49: Sfeerbeelden van het ‘Biekesfeest’ te Vilvoorde Het publiek kon deelnemen aan een aantal deelactiviteiten: GPS‐spel doorheen de stad picknick koesterkermis zaadbommen maken schminkstand - 127 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Uitgevoerd 2013 concept uitwerken aanspreken locatie en partners promotie ontwikkelen en uitvoeren opbouw, begeleiden en afbreken de dag zelf Gepland 2014 Thematische activiteiten rond ‘water=leven’ zullen uitgewerkt worden i.k.v. ‘Rondje Kouters’ 2014 (zie gelink‐ te acties) Nazorg en opvolging / Samenwerking en financiering Deze actie werd uitgevoerd door de projectmedewerker natuur, biodiversiteitsmedewerker, NME‐ medewerkers en stafmedewerker regionale landschappen. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013). De financiële inbreng vanuit RLGC betreft daarnaast vooral organisatiekosten (promotie, vrij‐ willigersvergoedingen, materialen…). Deze werd gedragen worden door de basissubsidies van ANB, provincie en gemeenten, de provinciale subsidies voor het NME‐steunpunt. Gelinkte acties Actie 6. Soortbescherming Actie 19. Rondje Kouters Actie 33. Vrijwilligersnetwerk Actie 22. Karpoelen – Vaarhappening TOEG & IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC Kanaaltochten vzw / Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Sarie Van der Aa Partners Kanaaltochten Vlaams‐Brabant, Natuurpunt Grimbergen en Natuurpunt Kanaalregio en Bos van Aa, Toerisme Brabants Kouters Doelgroepen Brede publiek, families Doelstelling Mensen op een ludieke manier kennis laten maken met de thematiek van water in het algemeen en poelen in het landschap in het bijzonder. Meer bepaald gaat het over het aantonen van het belang, de potenties en de knelpunten aan de hand van verschillende praktijkvoorbeelden. Omschrijving De actie ‘Karpoelen’ wordt om de 2 jaar in het jaarprogramma van RLGC opgenomen. Het vormt het alterne‐ rend programma voor de inhoudelijke omkadering rond het poelenproject. Daar waar de Kikvorscursus XL de verschillende thema’s rond de poel aansnijdt in drie grote cursusmomenten, zorgt de Karpoel‐activiteit in het daaropvolgende jaar voor een laagdrempelige kennismakingsactiviteit rond poelen. In 2012 werd gekozen voor een alternatief vervoermiddel (paardentram) waarmee mensen zich doorheen het landschap konden - 128 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 verplaatsen en zo een route volgen langsheen verschillende projecten waarin poelen en water centraal staan. Het ging zowel over nieuwe als herstelde poelen, het landschap waarin ze voorkomen alsook bestaande of verdwenen waterlopen. Op deze wijze werden mensen geïnformeerd over de historiek, de evolutie en het belang van poelen in het landschap. Voor 2014 wordt gekozen voor de fiets als alternatief vervoermiddel. De ‘Karpoelen’‐activiteit wordt opnieuw opgenomen binnen de Vaarhappening. De Brabantse vaarhappening is een organisatie van Brussels by Water en Kanaaltochten Brabant. Jaarlijks organiseren ze op die dag een voorproefje van het nieuwe vaarseizoen in Brabant en Brussel. Mensen kunnen dan de Brabantse kanalen, de Zenne en de Dijle met de boot, de fiets en te voet beleven en tegelijk vele bezienswaardigheden langs het water ontdekken. Binnen dit waterthema heeft de poelentocht zeker een waarde. Verloop actie Uitgevoerd 2013 - eerste overleg met alle deelnemende partners - uitstippelen route voor fietstocht - inplannen fietstocht en GSP‐tocht in programma - aanleveren teksten voor promotie Gepland 2014 Voor de actie ‘Karpoelen’ in 2014 trekken we nu richting de aanlegplaats van Kapelle‐op‐den‐Bos. Via een begeleide fietstocht langsheen verschillende waterplekken duiken we het landschap van de Groene Corridor in om te eindigen aan de aanlegplaats van Vilvoorde. Vooropgestelde stopplaatsen zijn de paddenoverzet‐ plaats aan de Voordestraat, Lintbos, de ‘Groene Parkpoort’ en Maalbeekvallei, de verschillende molens en waterpartijen en poelen, ….7 Daarnaast zal vanuit de aanlegplaats Vilvoorde ook de bijen‐GPS‐tocht aangeboden worden om deelnemers op een laagdrempelige manier in contact te brengen met stads‐natuur. Nazorg en opvolging De deelnemers aan de tocht krijgen de mogelijkheid aangeboden om ook deel te nemen aan de instapcursus rond poelen en natuurlijke vijvers in het najaar. Samenwerking en financiering De samenwerking met Kanaaltochten maakt dat we deze kennismakingstocht aan een ruimer publiek kunnen voorstellen. Dit kan resulteren in een nog diverser publiek. Deze actie zal worden uitgevoerd door de projectmedewerker natuur en landschapsanimator. Voor de finan‐ ciering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De – relatief beperkte organisatiekosten worden gedragen door de projectsubsidies 2013‐2014 voor natuurprojecten van de provincie Vlaams‐ Brabant. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 6. Soortbescherming Actie 17. Groene Parkpoort Maalbeekvallei, Grimbergen Actie 27. Gebiedsgericht project Maalbeekvallei, Grimbergen Actie 35. Kikvorscursus XL / cursus ‘Water in je tuin’ Actie 36. Infomomenten soortbescherming - 129 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 23. Kadee‐Kaduc Trekker / contactpersoon bij RLGC Gemeente Meise / Marijke Smans Andere betrokken medewerkers binnen RLGC / Partners Gemeente Meise (jeugd‐ en cultuurdienst & milieudienst), Natuurpunt Meise Doelgroepen Kinderen Doelstelling Brede publieksactiviteit die kinderen tussen 6 en 14 jaar wil bereiken. De sporthal van Meise is gedurende de hele dag opengesteld voor allerhande activiteiten op maat van de jeugd, met zeer uiteenlopende thema's. RLGC voorziet samen met Natuurpunt Meise activiteiten gelinkt aan natuur. Omschrijving Het concept van de Jeugddag is (vooral) jong maar ook oud te laten snoepen van diverse activiteiten. RLGC bood de voorbije edities een workshops aan. In 2012 was dit bv. ‘knutselen met hout’. Deelnemers van alle leeftijden konden zich verdiepen in het maken van een boog of een dromenvanger onder begeleiding van de NME‐ medewerker van RLGC. Tijdens de knutselsessie werd informatie meegegeven over geschikte bomen voor het maken van de knutselwerken, de eigenschappen van hout (buigzaam, …) en de standplaats van de bomen (vochtminnend,…). Verloop actie Uitgevoerd 2013 In 2013 werd het evenement niet ingericht aangezien het 2‐ jaarlijks plaatsvindt. Gepland 2014 De dienst cultuur van de gemeente Meise moet de goedkeuring van de begroting afwachten. In februari 2014 is hier meer duidelijkheid over en de actie is daarom als reserve opgenomen in het jaarprogramma 2014. Mocht de activiteit plaatsvinden, zal RLGC opnieuw een post bemannen met een activiteit rond natuurbele‐ ving. Nazorg en opvolging Na afloop van de activiteit wordt steeds gevraagd naar de indruk van de deelnemende instanties en de orga‐ nisator zelf. Samenwerking en financiering De inbreng van RLGC omvat nagenoeg enkel personeelsinzet die gedragen wordt door de‐ subsidie van de provincie Vlaams‐Brabant voor het NME‐steunpunt Noordwest‐Brabant. Er wordt samengewerkt met de dienst leefmilieu van de gemeente Meise en Natuurpunt Meise. Gelinkte acties Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 30. Uitleenbasis natuurbelevingskoffers - 130 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 24. Kastelennocturne TOEG & IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC Toerisme Brabantse Kouters vzw/ Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC / Partners Toerisme Branbantse Kouters vzw, Agentschap Onroerend Erfgoed, gemeente Merchtem, Natuurpunt Merchtem Doelgroepen Recreanten Doelstelling Binnen de monumenten‐ en landschapszorg hebben historische tuinen en parken en historisch cultuurgroen de voorbije decennia aan belang gewonnen. Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Groene Corridor heeft een rijk patrimonium aan dergelijke historische tuinen en parken. Ook recreatief zijn ze heel dikwijls pareltjes in ons landschap. Door ten gepaste tijde hun deuren te openen voor het grotere publiek, kan elkeen kennismaken en even meegenieten van deze prachtige kastelen en hun omliggende landgoed. Zo ook in het kader van de jaarlijkse ‘Kastelennocturne’, georganiseerd door Toerisme Brabantse Kouters vzw. Omschrijving Langsheen een uitgestippeld wandeltraject rondom en op het bezochte domein, worden groepen wandelaars door een gids ontvangen en rondgeleid. Naast de recreatieve en cultuurhistorische waarde en het verhaal van de opengestelde landgoederen wordt tijdens de Kastelennocturne ook stilgestaan bij hun natuur‐ en landschapswaarde. Figuur 50: Sfeerbeelden Kastelennocturne 2013 te Ossel (Merchtem) Verloop actie Uitgevoerd 2013 De ‘Kastelennocturne 2013’ ging door op de avond van 22/02/2013 te Ossel. Afspraakplaats was het be‐ schermde kerkje Sint‐Jan‐de‐Doper te Ossel. In het gehucht Ossel werd een bezoek gebracht aan het land‐ goed ‘Kasteel van Ossel’, waarna de wandeling het historische wandeltraject tussen het kerkje en het noorde‐ lijker gelegen landgoed ‘Kasteel van Wolvendael’ volgde. Historisch stonden aan beide kanten van de weg haagbeuken die een gesloten ‘tunnel’ vormden waaronder de barones van het Kasteel, Cornélie de Meester de Heydonk kon wandelen tot aan de Kerk van Ossel. Zo werd de barones beschermd tegen de hitte van de - 131 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 zomer (en behield ze haar witte huid, toen geliefd bij de adel) en tegen gure winden en slagregen in de win‐ ter. Een gedeelte van deze haag bestaat vandaag nog tussen het Kasteel van Wolvendael en de watertoren aan de Romeinse baan, een gedeelte werd in 2010 in samenwerking tussen RLGC, Natuurpunt Merchtem en gemeente hersteld. De wandeling werd afgesloten met een bezoek aan het domein van het ‘Kasteel van Wol‐ vendael’. RLGC verzorgde een stand aan het begin van het wandeltraject waarbij landschapsprojecten van RLGC die al uitgevoerd werden langsheen het traject, geduid werden. Gepland 2014 De ‘Kastelennocturne 2014’ is gepland in Affligem. Deze gemeente maakt echter geen deel uit van het RLGC‐ werkingsgebied. Bijgevolg neemt RLGC deze actie niet op in het jaarprogramma 2014. Nazorg en opvolging RLGC neemt deel aan eventuele evaluatievergaderingen en zal ook steeds mensen doorverwijzen naar de andere acties (‘hagen, heggen en houtkanten’, ‘fruitboom‐ en haagplantactie’,…) indien hun interesse gewekt wordt tijdens de kastelennocturne. Samenwerking en financiering Deze actie omvatte voor RLGC nagenoeg enkel personeelsinzet (landschapsanimator). Voor de financiering van deze personeelsinzet in 2013 zie tabel 1. Gelinkte acties Actie 1. Poelen Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 10. Historische tuinen en parken Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 25. Open Monumentendag TOEG & IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie, Lies Heirman, Patrick Endels, Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Provincie Vlaams‐Brabant, Herita vzw, eventueel: gemeente Zemst, Natuur‐ punt Zemst en Heemkring Semse (nog te contacteren i.f.v. de praktische organisatie) Doelgroepen Recreanten Doelstelling In het algemeen wil ‘Open Monumentendag’ mensen gevoelig maken voor de waarde van ons erfgoed. Meer specifiek beoogt RLGC op dit evenement het openstellen van recent hersteld bouwkundig erfgoed met na‐ druk op de nabestemming (ijskelders als vleermuisoverwinteringsplaats). - 132 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving Open Monumentendag Vlaanderen is hét feest van monumenten, landschappen, mobiel erfgoed en archeo‐ logische sites. Elk jaar op de tweede zondag van september staat het onroerend erfgoed in de kijker en zwaaien in Vlaanderen de deuren van heel wat monumenten open. Hierbij wordt opgeroepen om collectief zorg te dragen voor onze monumenten. Bouwkundig, landschappelijk en archeologisch patrimonium maar ook mobiel erfgoed maken deel uit van het programma. Open Monumentendag Vlaanderen is een initiatief van de Vlaamse Overheid, de provincies, steden en ge‐ meenten en krijgt de steun van verschillende commerciële partners. De coördinatie en dagelijkse werking van Open Monumentendag Vlaanderen worden verzorgd door Herita vzw. RLGC werkt hier, afhankelijk van het jaarthema, als lokale organisator of als partner bij een lokaal initiatief graag aan mee. Verloop actie Uitgevoerd 2013 Tijdens dit werkingsjaar 2013 werden de eerste(administratieve stappen) genomen voor het bouwkundig herstel en inrichting als vleermuizenoverwinteringsplaats van de ijskelder behorend tot het Kasteel van Schi‐ plaken (zie gelinkte acties). De eigenlijke uitvoering staat gepland voor 2014. Het thema van de Open Monu‐ mentendag 2014 is ‘Erfgoed, vroeger, nu en in de toekomst’. Het geven van een herbestemming als vleermui‐ zenoverwinteringsplaats aan het bouwkundig erfgoed ijskelder pas perfect in dit thema. Gepland 2014 Een bezoek aan de herstelde en ingerichte ijskelder van het Schiplakenbos of een ander ijskelder in het kader van de Open Monumentendag 2014 zal verder worden uitgewerkt. Eventuele partners zullen worden gecon‐ tacteerd en een dagprogramma zal verder worden uitgewerkt. Tevens zal het nodige gedaan worden om deze activiteit op te laten nemen in het officiële programma van de Open Monumentendag 2014. Nazorg en opvolging RLGC zal uiteraard deelnemen aan eventuele evaluatievergaderingen en mensen doorverwijzen naar de an‐ dere acties (‘hagen en houtkanten’, ‘fruitboom‐ en haagplantactie’,…) indien hun interesse gewekt wordt tijdens de Open Monumentendag. Samenwerking en financiering Deze actie omvatte voor RLGC nagenoeg enkel personeelsinzet (landschapsanimator) die in 2013 gedragen werd volgens de verdeelsleutel in tabel 1). In 2014 zal de personeelsinzet voor uitwerking van deze activiteit gefinancierd worden via de provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur (Landschapsanimator) en de basissubsi‐ dies van de provincie Vlaams‐Brabant en de bijdragen van de gemeenten (andere betrokken medewerkers van RLGC). Gelinkte acties Actie 6. Soortbescherming Actie 10. Historische tuinen en parken Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 36. Infomomenten soortbescherming - 133 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.6 Geïntegreerde gebiedsgerichte projecten Regionaal Landschap Groene Corridor wil sterk inzetten op gebiedsgerichte projecten waarbij de problema‐ tiek van de open ruimte (habitatverlies versnippering, achteruitgang van de habitatkwaliteit), die in de Brus‐ selse noordrand nog meer uitgesproken is dan elders in Vlaanderen, op een geïntegreerde manier aangepakt kan worden. Naast de lopende acties rond natuurbehoud en kleine landschapselementen die in principe op vraag van lokale besturen en particulieren mogelijk zijn in het hele werkingsgebied, wil RLGC maximale in‐ spanningen leveren in die gebieden die het meest waardevol zijn voor de regio. Om dit op een logische en gestructureerde manier te kunnen aanpakken werd in 2010 een afbakeningsproces doorlopen dat resulteer‐ de in een getrapt systeem van drie zones: Zone 1: Prioritaire aandachtsgebieden o Gebiedsgerichte, geïntegreerde benadering o Ieder dossier wordt in ruimere context (visie) geplaatst, zone wordt landschappelijk als geheel beschouwd o Deelprojecten via actieve benadering, via spontane oproepen of rekrutering uit aanvragen Fruitboom‐ en haagplantactie Zone 2: Verbindings‐ en overgangsgebieden o Aanleg en herstel van KLE’s via spontane oproepen of gefilterd uit aanvragen via de Fruitboom‐ en haagplantactie o Dossier per dossier individueel behandeld volgens de projectspecifieke criteria Zone 3: Woonkernen en bebouwing o Fruitboom‐ en haagplantactie voor alle inwoners uit ons werkingsgebied Figuur 51: Overzichtskaart ter illustratie van de getrapte werking voor uitvoering van terreinprojecten in het werkingsgebied van RLGC - 134 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Prioritaire aandachtsgebieden Deze gebieden vormen de hoofdzones van de RLGC‐werking. Ze bezitten één of meerdere eigenschappen die maken dat een geïntegreerde aanpak verantwoord is. De gebiedsgerichte werking besteedt aandacht aan zowel de landschappelijke waarde van een prioritair aandachtsgebied als aan de natuurwaarde, de recreatie‐ ve waarde, cultuurhistorische waarde en eventuele andere functies. Elk van deze waarden dienen gemaxima‐ liseerd te worden zonder hierbij hun onderlinge verwevenheid uit het oog te verliezen. Bedoeling is dat hier hoofdzakelijk werk wordt gemaakt van een visievorming over een logisch afgebakend geheel in een actieve gebiedsgerichte aanpak. RLGC (samen met BGGC) is hierbij de initiatiefnemer om de aanwezige waarden te behouden, de mogelijke problemen aan te pakken en de potenties aan te boren. Dit moet leiden tot een integrale benadering van een waardevolle zone. Hierbij worden, naast de gemeente, ook de lokale actoren zo veel als mogelijk betrokken. Voor de selectie van de Prioritaire Aandachtsgebieden werden verschillende criteria gehanteerd: Criteria betreffende ‘landschappelijke gaafheid’ zoals het voorkomen van een hoge dichtheid aan kleine landschapselementen, een hoge actuele en/of potentiële natuurwaarde, een zekere cohesie in het ge‐ bied (gebied dient samenhangend te zijn en niet doorsneden door drukke wegen e.d.). Criteria betreffende de aanwezigheid van een bepaalde doelsoort waarvoor een ruime benadering van een leefgebied noodzakelijk is. Criteria i.v.m. draagvlak; een projectgebied actief benaderen, heeft slechts zin als er al indicaties zijn dat er een zekere bereidheid is bij de lokale bevolking om effectief mee te stappen in een dergelijk project. Ook de gemeente dient overtuigd te zijn van het nut van dergelijke acties in de vooropgestelde aan‐ dachtszone. Gelijklopend met een actieve aanpak van een Prioritaire Aandachtsgebied blijft een meer passieve benade‐ ring voor de overige Prioritaire Aandachtsgebieden gelden. Spontane aanvragen die uit een niet actieve zone komen, worden zeker weerhouden en krijgen een uitwerking op terrein in het kader van de algemene KLE‐ projecten. Verbindings‐ en overgangsgebieden Hierbij gaat het over gebieden die niet tot een Prioritaire Aandachtszone behoren maar die intrinsiek wel een aantal eigenschappen bevatten die beantwoorden aan de criteria van RLGC voor terreinacties. Heel dikwijls gaat het hierbij over eilandsituaties of over verbindings‐ en overgangselementen. Ze vormen de ideale poten‐ tiële schakels tussen de grotere prioritaire aandachtszones. Woonkernen en bebouwing De woonkernen en bebouwde gronden bezitten nog heel wat kansen ondanks hun actuele druk op het land‐ schap. Het gaat echter vaak om acties met weinig landschappelijke relevantie. Acties in deze zone hebben dan ook voornamelijk een sensibiliserend karakter. In deze zones wil RLGC met zijn fruitboom‐ en haagplan‐ tactie mensen aanmoedigen om hagen, heggen of houtkanten met autochtoon materiaal van inheemse soor‐ ten (Eénstijlige meidoorn, Sleedoorn, Haagbeuk, Rode kornoelje, …) te voorzien in plaats van ‘harde’ afslui‐ tingen en omheiningen of hagen van exoten. Eveneens wordt hen een assortiment streekeigen oude histori‐ sche hoogstamfruitrassen aangeboden. In deze meer verstedelijkte gebieden van ons werkingsgebied zal dit bijdragen tot meer natuurvriendelijke tuinen en een meer landschappelijke inkleding ervan. Bovendien wordt zo ook het oorspronkelijk genetisch streekmateriaal (van zowel autochtoon bosplantgoed als historische hoogstamfruitrassen) behouden en verspreid. De keuze om een welbepaalde Prioritaire aandachtzone actief te maken hangt af van verschillende factoren (zie eerder). Vaak ligt de start in bepaalde lokale contacten waar er potentieel op korte termijn reeds ingre‐ pen kunnen plaatsvinden. Maar ook gemeenten kunnen een welbepaald gebied naar voor schuiven indien een meer geïntegreerde aanpak wenselijk is. Een belangrijke input komt ook vanuit de Bosgroep Groene Corridor aangezien de meerderheid van onze aandachtzones hun oorsprong of belang halen uit de aanwezig‐ heid van een oud boscomplex. Indien er zich binnen deze groep potenties of acties aanbieden, geeft dit vaak de mogelijkheid om ook vanuit RLGC een invulling te geven (bijvoorbeeld in het kader van een uitgebreid bosbeheerplan, UBP). - 135 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 26. Gebiedsgericht project Schiplakenbos, Zemst IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Wim Solie en Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Lies Heirman, Satie Van der Aa en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Gemeente Zemst, INL, Natuurpunt, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap Onroerend Erfgoed Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen, na‐ tuurverenigingen Doelstelling RLGC wil door een actieve gebiedsgerichte benadering in deze zone haar landschappelijk meest waardevolle elementen beschermen en waar mogelijk ook opwaarderen en versterken. Bij de uitwerking van een geïnte‐ greerd project wordt er aandacht besteed aan zowel de landschappelijke waarde van het gebied als aan de natuurwaarde, de recreatieve waarde en eventuele andere functies. Omschrijving Dit Prioritair Aandachtsgebied ligt in het noordoosten van de gemeente Zemst, op de grens met Kampenhout en Boortmeerbeek. Een deel valt buiten het werkingsgebied van RLGC, maar de boscomplexen behoren dan wel tot het werkingsgebied van BGGC. Het gebied omvat volgende deelgebieden o Schiplakenbos en Steentjesbos o Vriezenbroek o Domein van Hofstade o Prinsenveld o Kasteel van Schiplaken o Natuurreservaat Terlinden De selectie voor een actieve aanpak van dit gebied werd gemaakt op basis van enkele belangrijke themati‐ sche kenmerken - Op het vlak van bos is er al een uitgebreide samenwerking van verschillende grote boseigenaars die onder begeleiding van de Bosgroep de aanwezige bossen trachten duurzaam te beheren. Er is daarnaast ook de opstart van de procedure tot opmaak van een UBP (uitgebreid bosbeheerplan). - Wat natuur betreft wordt het gebied gekenmerkt door een grote variatie aan open en gesloten gebieden met nog verschillende restanten van kleine landschapselementen die de verbinding kunnen vormen tussen de grotere boscomplexen en groengebieden. Helemaal in het noordoosten van het studiegebied ligt het Prinsenveld met enkel weilanden. Deze natte weilanden hebben een mooie structuur met bomenrijen, greppels en algemeen een interessant microreliëf en ze hebben dan ook een hoge natuurwaarde. - Op cultuurhistorisch vlak is RLGC o.a. reeds actief op het Prinsenveld in het kader van het herstel‐ project rond de knoteiken in het gebied. Een eerste lezing van een aantal opeenvolgende histo‐ risch kaarten maakt duidelijk dat het landschap (sinds Ferraris) heel wat veranderingen ondergaan heeft met een aantal opvallende uitschieters (bv het BLOSO‐domein). Maar samen met deze wij‐ zigingen zijn er ook een aantal waardevolle elementen doorheen de evolutie toch bewaard geble‐ ven. Deze kunnen de kapstok vormen voor versterkende maatregelen. - De gemeente Zemst heeft voor 2013‐2015 een actieve aanpak rond trage wegen vooropgesteld. - 136 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Stappenplan 1. Afbakening projectgebied 2. Detecteren verbindingszone, bosgebieden en open ruimten 3. Bepalen werkpercelen 4. Aanschrijven eigenaars i.s.m. gemeente Zemst 5. Uitwerken van voorstellen op perceelsniveau 6. Terreinrealisaties op perceelniveau Figuur 52: Situering projectgebied Schiplakenbos, Zemst Verloop actie Om op relatief korte termijn tot eerste realisaties te kunnen komen, werd het deelgebied Vriezenbroek als eerste deelzone naar voor geschoven in de aanpak. Uitgevoerd 2011‐2013 - Analyse en afbakening van het projectgebied - Opmaak beperkt bosbeheerplan BGGC - Herstel historische waterpartij (zie gelinkte acties) - Opstart beperkte beheercommissie voor beheerplan Knoteiken Prinsenveld (zie gelinkte acties) - De geplande visievorming en eerste consultatieronde bij eigenaars kon omwille van het wegvallen van een stage‐opdracht en de gedaalde personeelsinzet bij RLGC zelf niet doorgaan in 2012 en 2013 en wordt ver‐ schoven naar 2014 - Sensibiliserende activiteit in projectgebied (i.s.m. toerisme Brabantse Kouters, zie ook gelinkte acties) Gepland 2014 - Verdere opmaak visie en overleg met partners voor het projectgebied. - Deze eerste ontwerpvisie wordt besproken, aangevuld en indien nodig gewijzigd tijdens overlegvergaderin‐ gen met de bovengenoemde partners. Dit bijgewerkte document vormt de basis voor een gesprek met de eigenaars van het projectgebied. Deze worden individueel of in groep benaderd om te kijken of de visie uit‐ voerbaar is door uitvoeringsmaatregelen op hun terreinen. - 137 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 - Eerste consultatieronde geselecteerde grondeigenaars en partners. Opmaak inrichtingsvoorstellen Aanvraag vergunningen, administratieve voorbereidingen. Uitvoering eerste inrichtingsvoorstellen Nazorg en opvolging - De verdere opvolging zit vervat in de verschillende projecten van hagen, houtkanten en hoogstamboom‐ gaarden. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker natuur en de landschapsanimator. Voor de financie‐ ring van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties geldt de volgende verdeelsleutel: - Max. 70% van de kosten financiert RLGC via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten, projectmid‐ delen van het Agentschap Onroerend Erfgoed (vanaf 2014 provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur) of middelen van het Agentschap voor Natuur en Bos via samenwerking met BGGC. - Min. 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen en Houtkanten Actie 3. Hoogstamfruitbomen Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 6. Soortbescherming Actie 10. Historische tuinen & parken Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 16. Maak spel van je groen Actie 20. Knabbel‐ babbeltocht Actie 27. Gebiedsgericht project Maalbeekvallei, Grimbergen TOEG & GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Wim Solie en Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Lies Heirman en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Gemeente Grimbergen, INL, Natuurpunt, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, Vlaamse Landmaatschappij, Agentschap Onroerend Erfgoed Doelgroepen Diverse grondeigenaars: particulieren, landbouwers, gemeentebesturen en andere openbare besturen, na‐ tuurverenigingen Doelstelling RLGC wil door een actieve gebiedsgerichte benadering in deze zone haar landschappelijk meest waardevolle elementen beschermen en waar mogelijk ook opwaarderen en versterken. Bij de uitwerking van een geïnte‐ greerd project wordt er aandacht besteed aan zowel de landschappelijke waarde van het gebied als aan de natuurwaarde, de recreatieve waarde en eventuele andere functies. - 138 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving Dit Prioritair Aandachtsgebied volgt nagenoeg heel de beekvallei van de Maalbeek op het grondgebied van Grimbergen. Het kent een zuidelijke zijprong om aansluiting te vinden met het centraal gelegen Prinsenbos. In het noorden grenst het aan het aandachtsgebied rond Lintbos. Het waterrijk valleigebied kent een typische structuur van beekbegeleidende groenstructuren gemengd met bewoning. Kenmerkend voor dit gebied zijn de vele openbare en privé vijvers en waterpartijen langsheen de waterloop. Vanuit cultuurhistorisch stand‐ punt zijn de verschillende molens (Tommenmolen, Liermolen, Oyenburgmolen) belangrijke relicten. In 2008 werd er reeds een analyse gemaakt van dit projectgebied in een stageopdracht. Het werd dan ook zeker weerhouden in de afbakening van prioritaire gebieden gezien zijn kwaliteiten en potenties. Een aantal recente ontwikkelingen hebben ertoe bijgedragen dit valleigebied naar voor te schuiven om een actieve aan‐ pak mogelijk te maken. De gemeente nam op advies van de landschapsanimator het initiatief voor de opmaak van een herwaarde‐ ringsplan van het beschermd dorpsgezicht Oostelijke Maalbeekvallei. Naast RLGC en vertegenwoordigers van de betrokken diensten van de Vlaamse overheid participeren ook bewoners en lokale verenigingen in de begeleidingscommissie. Hierdoor zullen op een ruimtelijke gecoördineerde manier op relatief korte termijn prioritaire acties op het terrein gerealiseerd worden die een bijdrage leveren tot de opwaardering van de vallei en dus in het verlengde liggen van de doelstellingen van een actieve prioritaire zone. In het kader van de oproep rond Quick‐Wins in de Vlaamse rand vanuit de Vlaamse Landmaatschappij in 2012 werd door RLGC i.s.m. de gemeente ook een project opgestart voor de inrichting van een verwaarloosd ter‐ rein tot een natuurlijk parkgebied dat als poort moet fungeren tot de Maalbeekvallei (zie gelinkte acties). Ook aan de oproep Quick‐Wins 2013 werd gevolg gegeven door een projectvoorstel in te dienen voor een tweede traject aansluitend op de Parkpoort, waarbij initiatieven worden ontwikkeld die ook de natuurbeleving in de vallei ten goede moeten komen (aandacht voor trage wegen met flankerende groenverbindingen). Hierdoor spelen we rechtstreeks in op het gestructureerd versterken van het KLE‐netwerk van het gebied, en werken we aan de hoofddoelstelling van een actieve Prioritaire Aandachtszone. Figuur 53: Situering projectgebied Maalbeekvallei, Grimbergen - 139 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Afhankelijk van het verloop van de verschillende planningsprocessen die er voor die gebied lopen zullen er bepaalde thema’s en uitvoeringen naar voor worden geschoven. RLGC zal mee bewaken dat de verschillende processen een meerwaarde opleveren in het opwaarderen van dit valleigebied en een bijdrage zullen leveren in een meer gestructureerde samenhang. Hierdoor zal de klassieke aanpak van een aandachtsgebied licht afwijken. Echter het actief benaderen van particuliere eigenaars blijft een belangrijk onderdeel in het verdere verloop van deze actie. Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Inrichting Groene Parkpoort – fase 1 (zie gelinkte acties) - Overleg rond herinrichting vijverpartijen - Opvolging commissie voor de opmaak van een herwaarderingsplan voor het beschermd dorpsge‐ zicht (zie gelinkte acties) Gepland 2014 - Afstemming/overleg met de gemeente Grimbergen in functie van de verschillende actiepunten - Ondersteuning in de uitvoering van de acties die genomen zullen worden bij de uitvoering van Quick Win 2013 - Verfijning van de visie voor het projectgebied - Afstemming met verschillende partners - Eerste consultatieronde geselecteerde grondeigenaars en partners - Participatie in het natuurtuinproject van de Gemeente Grimbergen in dit aandachtsgebied - Opmaak inrichtingsvoorstellen - Aanvraag vergunningen, administratieve voorbereidingen. - Uitvoering inrichtingsvoorstellen - Sensibiliserende activiteit in projectgebied i.v. opening ‘Groene Parkpoort’. Nazorg en opvolging De verdere opvolging zit vervat in de verschillende projecten van hagen, houtkanten en hoogstamboomgaar‐ den. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker natuur en de landschapsanimator. Voor de financie‐ ring van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor 2014 zit in de projectaanvraag Quick‐Win Vlaamse Rand 2013 ook een deel loonkost vervat (voor de projectmedewerker natuur) die hiervoor ingezet zal worden. Voor de terreinrealisaties i.k.v. deze acties geldt de volgende verdeelsleutel: - Max. 70% van de kosten financiert RLGC via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten, projectmid‐ delen van het Agentschap Onroerend Erfgoed (vanaf 2014 provincie Vlaams‐Brabant, dienst Cultuur) of middelen van het Agentschap voor Natuur en Bos via samenwerking met BGGC. - Min. 30% van de kosten wordt in principe betaald door de eigenaar. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen en Houtkanten Actie 3. Hoogstamfruitbomen Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 7. Soortbescherming Actie 10. Historische tuinen & parken Actie 12. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 15. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 17. Groene Parkpoort Maalbeekvallei Actie 22. Karpoelen ‐ Vaarhappening - 140 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 28. Ondersteuning landinrichtingsprojecten i.k.v. Planpro‐ gramma Vlaamse Rand TOEG & GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC VLM / Brecht Vermote & Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Lies Heirman, Patrick Endels en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Afhankelijk van deelproject betrokken gemeenten, Milieuraden, Natuurpuntverenigingen, andere lokale partners, VLM, provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, Bos‐ groep Groene Corridor. Doelgroepen Gemeenten, lokale grondeigenaars, lokale grondgebruikers, omwonenden, recreanten Doelstelling De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) kreeg eind 2011 de opdracht van minister Schauvliege om een planpro‐ gramma landinrichting op te maken voor de volledige Vlaamse Rand. De minister wil landinrichting inzetten om de open ruimte en de omgevingskwaliteit in de dichtbevolkte en –bebouwde rand te vrijwaren en te ont‐ wikkelen. Op 9 februari 2012 werd het startschot voor de opmaak van dat ambitieuze plan gegeven, met een startsymposium voor alle betrokken instanties en een uitnodiging om mee na te denken over en actief mee te werken aan het behoud, de versterking en de (her)inrichting van de open ruimte in de Vlaamse Rand. Het planprogramma Vlaamse Rand wil de bestaand initiatieven niet vervangen, maar een kader reiken om ze nog meer op elkaar af te stemmen. Het wil helpen, o.a. door inzet van het instrument landinrichting, om bestaan‐ de plannen en visies op terrein in concrete realisaties te vertalen. En dit samen met de partners op het ter‐ rein. Ook Regionaal Landschap Groene Corridor vzw wil hier zijn steentje toe bijdragen; 7 van de 19 Vlaams‐ Rand‐gemeenten liggen in het RLGC‐werkingsgebied: Asse, Grimbergen, Meise, Merchtem, Vilvoorde, Wem‐ mel en Zaventem. De Startnota ‘Over de Rand’, opgemaakt door de VLM, kadert dit gehele verhaal, het is een leidraad. Omschrijving Verloop actie Gedurende 2012 en 2013 trok VLM er op uit om bilateraal overleg te plegen met alle mogelijk partners in de Vlaams Rand. Op deze manier werd geleidelijk terreinkennis opgebouwd, werd kennis gemaakt met reeds lopende lokale initiatieven en werd een klankbord gevonden of advies ingewonnen bij diverse organisaties en mogelijke toekomstige partners. Ook Regionaal Landschap Groene Corridor werd bezocht en geconsulteerd. Samen met de drie reeds lopende landinrichtingsprojecten in de Vlaamse Rand, werd dit alles gesyntheti‐ seerd en hierin geselecteerd. Op basis van de belangrijkste criteria ‘bovenlokaal’, ‘multifunctioneel’ en reeds een ‘lokaal draagvlak’ aanwezig werden 10 gebieden in de Vlaamse Rand naar voor geschoven, samen met vier gebiedsdekkende thema’s (Uitbouwen en aantakken zachte netwerken, Erosie in de rand, Flankeren grote investeringsprojecten en Brussel, kans voor de rand). Wat betreft het RLGC‐werkingsgebied resulteerde dit in drie grote projectgebieden en twee kleinere, waar telkens reeds heel wat initiatieven in het verleden werden genomen of nog op de planning staan. - 141 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 3 grote projectgebieden (1) Open ruimteparels Dilbeek‐Asse‐Wemmel met o.a. lopend Landinrichtingsproject ‘Molenbeek‐Maalbeek’, Asse: reeds lopend (waarbij RLGC partner is). (2) Asbeek‐Steenhuffel (Asse, Merchtem, Londerzeel) met o.a. 5 RLGC‐prioritaire aandachtszones: ‘Asbeek’ (Asse) (reeds actief aangepakt in 2008‐2010) ‘Land van Asse’ (Asse & Merchtem) ( 1ste voorbeeldrealisaties in 2012) ‘Morette & Kruisborre’ (Asse), ‘Bekkerzeel’ (Asse) en deels ‘Robbroek’ (Merchtem, Londer‐ zeel) (3) Maalbeekvallei (Wemmel, Meise, Grimbergen) met o.a. 4 RLGC‐prioritaire aandachtszones: ‘Maalbeekvallei’ (Grimbergen) (actieve aanpak vooropgesteld in 2014; in 2013 reeds actief via Quick‐Win ‘Groene Parkpoort’ en opmaak Herwaarderingsplan, zie gelinkte acties) ‘Beverbos’ (Wemmel, Grimbergen), ‘Nekkersbos’ (Grimbergen) en deels ‘Wolvenda‐ el’(Meise). 2 kleinere projectgebieden: (4) Woluwe, Trawool, Floordambos (Vilvoorde) met o.a. 1 prioritaire aandachtszone: deels ‘Floordambos’ (Vilvoorde) (5) Parkenlandschap Woluwe met o.a. lopend Landinrichtingsproject ‘Plateau van Moorsel’, met inrichtingsproject ‘Open Ruimte Netwerk Woluwebekken’ (Zaventem) reeds lopend (waarbij RLGC partner is). Uitgevoerd 2013 - Bijwonen diverse overlegmomenten met VLM over voorstel planprogramma - Planprogrammagebied ‘Maalbeekvallei’: - Uitwerking project Quick‐Win ‘Groene Parkpoort’, Grimbergen (zie gelinkte acties). - Opstart opmaak herwaarderingsplan Beschermde dorpsgezicht ‘Maalbeekvallei ten Oosten van Grimbergen’ en bijwonen beheercommissie hiertoe (zie gelinkte acties). - Planprogrammagebied ‘Openruimteparels Dilbeek‐Asse‐Wemmel’: - Bijwonen planningsgroep Landinrichting ‘Molenbeek‐Maalbeekvallei’, met verder realisatie op terrein van het inrichtingsproject ‘Parkwijk Horing & Kerremanspark’: aanplant 2000 stuks bosplantgoed in houtkant. - Landinrichtingsproject ‘Plateau van Moorsel’, met o.a. inrichtingsproject ‘Open Ruimte Netwerk Woluwe‐ bekken’ (Zaventem - Ondersteuning plantactie Kleine Everseweg op 17/11/2013 (i.s.m. Pro Natura, VLM, ge‐ meente Zaventem en Toyota) - Uitvoering herprofilering gracht en poel aan de Kleine Everseweg. - 142 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 54: Sfeerbeelden plantactie Kleine Everseweg in Zaventem op 17/11/2013 (boven) en aanplant hout‐ kant Kerremanspark in Asse op 07/12/2013 (onder). - 143 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gepland 2014 - Planprogrammagebied ‘Maalbeekvallei’: - Opvolging & uitvoering FASE I ‘Groene Parkpoort’, Grimbergen (zie gelinkte acties) - Verder bijwonen beheercommissie opmaak Herwaarderingsplan ‘Maalbeekvallei ten Oos‐ ten van Grimbergen’. - Partner in Quick‐Win II in de Maalbeekvallei, Grimbergen, ingediend door Plant en Hout‐ goed bvba en Gemeente Grimbergen. - Bekijken mogelijkheden en eventuele opmaak en indienen Strategisch Projectvoorstel - Begeleiden realisatie natuurproject ‘Motte’, Beverbos, Wemmel i.s.m. NP Wemmel, Ge‐ meente Wemmel en Mater Dei (zie gelinkte acties). - Planprogrammagebied ‘Openruimteparels Dilbeek‐Asse‐Wemmel’: - Verder opvolgen planbegeleidingsgroep LI ‘Molenbeek‐Maalbeekvallei’ bij opmaak defini‐ tief inrichtingsplan voor de rest van het projectgebied. Vermoedelijk zullen ook hier reeds de eerste realisaties op het terrein binnen het landinrichtingsproject kunnen worden uitge‐ voerd in 2014 en deze in ‘Park Wijk Horing & Kerremanspark’ verdergezet worden. - Maatregelen in de vooropgestelde planprogramma‐gebieden die al kunnen uitgevoerd worden in het kader van de lopende reguliere RLGC‐projecten zullen reeds worden opgenomen. Nazorg en opvolging / Samenwerking en financiering Het project bestaat vandaag voor RLGC vooral uit deelname aan overleg en ondersteuning bij voorstellen inzake aanpak, piste, inrichting en beheer. Vandaar dat er tot nog toe voornamelijk personeelskosten aan dit project verbonden zijn voor de coördinator, de projectmedewerker natuur en de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Eventuele realisaties vallen ‐indien voldaan aan de RLGC‐projectcriteria ‐ onder de andere lopende RLGC‐ projecten, met hun respectievelijke financiële verdeelsleutel. Restfinanciering wordt hierbij gedragen door de betrokken eigenaar of via VLM via Landinrichting of Quick‐Winprojecten. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 6. Soortbescherming Actie 8. Koesterbuurten Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 15. Beheerovereenkomsten Actie 16. Maak spel van je groen Actie 17. Groene Parkpoort Maalbeekvallei Actie 18. Dorp in de Natuur – Natuur in het Dorp, Wolvertem Actie 27. Gebiedsgericht project Maalbeekvallei Grimbergen - 144 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.7 Natuureducatie en sensibilisatie 5.7.1 Doorlopende NME activiteiten Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) TOEG Trekker / Contactpersonen bij RLGC RLGC / Marijke Smans, Sarie Van der Aa en Elien Desnerck (van 01/04/2013 tot 30/06/2013) Andere betrokken medewerkers binnen RLGC / Partners Provincie Vlaams‐Brabant (NME‐cel van de dienst Leefmilieu), Natuurpunt, particuliere poeleigenaars vanuit de projectwerking van RLGC, particuliere boseigenaars vanuit de projectwerking van BGGC, gemeenten en scholen voor de projecten ‘Ik word weerman’, ‘weer en natuur’ en ’klimaatperikelen’. Doelgroepen Scholen: kleuteronderwijs (KO), lager onderwijs (LO), secundair onderwijs (SO), zomerkampen Doelstelling Kinderen en jongeren ontdekken natuur in hun omgeving door begeleide educatieve activiteiten. Er wordt getracht hen gevoelig te maken voor natuur en milieu door hun interesse te wekken en kennis mee te geven. Dit kan op termijn leiden tot een breder ecologisch draagvlak en verantwoord gebruik van natuur en groene open ruimte in het kader van recreatieve activiteiten. De NME‐medewerkers of een vrijwilliger staan in voor een kwaliteitsvolle begeleiding. De activiteiten gaan door in de omgeving van de school, zodat de deelnemers de natuurrijke plekken in hun omgeving leren kennen en waarderen. Door het spelgehalte van de activiteit komen de natuur en het milieu op een leerrijke én ontspannende manier aan bod. Tijdens zomerkampen gaan de activiteiten door in de omgeving van de kampplaats of plek waar de zomeropvang doorgaat. Omschrijving De NME‐medewerkers van RLGC bieden begeleide activiteiten aan zoals weergegeven in tabel 19 en 20. Tabel 19: Overzicht begeleide activiteiten en doelgroepen in het aanbod van het NME‐steunpunt Noordwest‐Brabant Kieteltocht Kabouterpad Kriebelfladderpad Bijzondere bijen Schatkist van Boris Toverwilg en Heksenkruid Waar is de boswachter? Ik word weerman Weer en Natuur Moord in de Poel Bijzonder Biotoop BOS Klimaatperikelen Totaal aantal activiteiten 2007 2 2008 6 2009 7 in aanbod 2010 2011 9 10 2012 11 2013 13 1e KO 1 2e KO 2 3e KO 2 1e LO 2 2e LO 2 doelgroep 3e LO 4e LO 4 5 5e LO 2 - 145 - 6e LO 2 1e SO 2 2e SO 2 3e SO 1 Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 55: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Kieteltocht’ - Leerlingen zoeken kleine diertjes op de speel‐ plaats, in de speeltuin, in een parkje of een groene strook dicht bij de school. - De leerlingen doen een echte kieteltocht langs een spinnenweb, door een regenwormpijp of in een slakkenhuis. Figuur 56: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Kabouterpad’ - houten kabouters vormen de leidraad van de activiteit - in hun rugzakjes zitten opdrachten - aan het eind van het pad vinden de leerlingen een kabouterschat Figuur 57: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Kriebelflad‐ derpad’ - zwaluw en roodborst gidsen langs het avon‐ tuurlijk traject - alle zintuigen worden benoemd en gebruikt - allerlei materialen zoals vergrootglazen, loepe‐ potjes, vogelfluitjes… worden door de kinderen gebruikt Figuur 58: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘De schatkist van Boris de Bostrol’ - Boris de Bostrol is de sleutelfiguur: hij heeft een bosschat meegebracht - de schat is vergrendeld met een slot, men kan sleutels winnen door opdrachten tot een goed einde te brengen - de opdrachten gaan over bomen, de schat be‐ vat producten uit het bos - 146 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 59: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Van Tover‐ wilg tot Heksenkruid’ - met een toverleerboek onderzoeken de leerlin‐ gen de groei van planten, planteneigenschap‐ pen en de gebruiksmogelijkheden - kinderen werken in groepjes samen rond een plantensoort met tovenaarseigenschappen - bij het slagen in de opleiding ontvangen de leerlingen een tovenaarsdiploma Figuur 60: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Moord in de poel’ - een commissaris nodigt een groep kinderen uit tot een moordonderzoek - ze zoeken in groepjes naar slachtoffer en dader - verschillende aspecten van een poel worden onderzocht - De leerlingen sluiten het dossier af en overlo‐ pen het voedselweb Figuur 61: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Het weer en de natuur’ - deels binnen‐ en deels buitenactiviteit - spectaculaire weerfilmpjes brengen vragen naar boven - deze vragen worden via panelen en proefjes beantwoord - interactie met de klas wordt zoveel mogelijk bewerkstelligd - de buitenactiviteit laat hen zelf meten en kijken naar het gedrag van het weer en de natuur Figuur 62: Sfeerbeeld NME‐activiteit ‘Klimaatperi‐ kelen’ Met behulp van filmmateriaal en proefjes worden leerlingen ingeleid in klimaatbegrippen. - klimaatverandering, wat is dat? - heb ik ook een invloed op het klimaat? - Wat is mijn ecologische voetafdruk? - de gevolgen van de klimaatverandering - wat kan ik zelf doen? Kan klimaatshoppen - helpen? Of alternatieve energie? - 147 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 20: Overzicht NME‐ aanbod voor begeleide activiteiten, georganiseerd vanuit RLGC ACTIVITEIT Kieteltocht DOELGROEP KO Kabouterpad 2e en 3e jaar KO Kriebelfladderpad 1ste graad LO Bijzondere Bijen 1ste graad LO Schatkist van Boris 2e graad LO Van Toverwilg tot Heksenkruid 2e graad LO Waar is de bos‐ wachter 2de graad LO Moord in de Poel 3e graad LO Ik word weerman 4de leerjaar Weer en natuur 3de graad LO Klimaatperikelen 1ste graad SO Bijzonder Biotoop BOS 1ste graad SO Tarzijn en Tarzina 8 – 12 jaar WAT KOMT AAN BOD ‐ zintuiglijke beleving ‐ kennismaken met bodemdiertjes ‐ zintuiglijke beleving ‐ kennismaken met planten, dieren, algemene natuur ‐ zintuiglijke beleving ‐ kennismaken met vogels en hun levenswijze ‐ wat eten vogels, welke dieren volgen hetzelfde dieet? ‐ hoe maken vogels gebruik van de natuur? ‐ waar wonen solitaire en honingbijen ‐ word een honingbij en voer de opdrachten uit die verpakt zijn in bijenrugzakjes ‐ maak zelf een bijenkaars ‐ herkennen van inheemse bomen, bladeren, vruchten ‐ eigenschappen van bomen en gebruikswaarde voor mens en dier ‐ zoeken naar insecten die op of van bomen leven ‐ planten in het landschap ‐ hoe groeien planten? ‐ maak een plantenpasje ‐ gebruik van planten door de mens ‐ wat zijn de taken van een boswachter? ‐ bosgeluiden herkennen ‐ wat is bosbeheer, belang van dood hout,… ‐ i.k.v de week van het bos ‐ eigenschappen van poelwater ‐ waterdiertjes ‐ waterkwaliteit en omgevingsfactoren ‐ de watervoedselketen ‐ de elementen van een weerbericht ‐ het ontstaan van verschillende weersvormen ‐ het weerstation en zelf weer meten ‐ proefjes zelf doen ‐ het zonnestelsel en ons weer ‐ begrippen zoals luchtdruk, magnetisme en zwaartekracht ‐ hoe reageert de natuur op het weer? ‐ proefjes zelf doen ‐ het klimaat, wat is dat? ‐ wat met biodiversiteit? ‐ heb ik ook een invloed op het klimaat? ‐ wat kan ik zelf doen? ‐ onderzoek abiotische factoren ‐ onderzoek biotische factoren ‐ inzicht verwerven in de invloed van mensen op het bos ‐ inleidend verhaal: er is een zieke vos binnengebracht, de burgemeester vraagt een onderzoek ‐ op basis van een brief met tips, afkomstig van een ano‐ nieme tipgever, worden verschillende plaatsen onder‐ zocht ‐ de speurders onderzoeken water, planten, sporen,… - 148 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Uitgevoerd 2013 Communicatie en promotie Tweemaal per jaar wordt een intensieve en brede promotiecampagne gevoerd naar de scholen. Deze cam‐ pagnes vinden plaats tijdens de zomer‐ en de wintermaanden. De maanden augustus ‐ september en maart ‐ april worden gebruikt om meer gerichte promotieacties uit te voeren, waarbij scholen en leerkrachten per‐ soonlijk gecontacteerd worden. Overzicht van de promotiekanalen: - promotie op de website van RLGC - promotie in de provinciale NME‐brochure (met sinds 2009 een specifieke brochure voor RLGC) - promotie door mailing van digitale brochure naar leerkrachten en directies - promotie door versturen van een gedrukte brochure naar alle scholen - promotie door middel van presentaties voor directies en schepenen van onderwijs, alsook aan leer‐ krachten wetenschappen van het secundair onderwijs - promotie door telefonische opvolging van mailings en briefwisseling - promotie door verspreiding van NME‐brochure en NME‐folder op infostands van RLGC - promotie met de NME‐poster op de infostand van RLGC tijdens diverse publieksactiviteiten. Inhoudelijke werking a. inschrijvingen opvolgen ‐ een aanvraagformulier toezenden ‐ een datum bepalen ‐ een locatie bepalen ‐ ingeven in de databank ‐ een bevestigingsmail sturen ‐ een herinneringsmail sturen met alle afspraken b. locaties zoeken Naargelang de aard van de activiteit wordt een geschikte locatie gezocht, al dan niet in overleg met de projectmedewerkers van RLGC of met de Bosgroep. c. vrijwilligers contacteren Indien een geplande activiteit binnen een zone valt waar een vrijwilliger zich kan inzetten, wordt de‐ ze uitgenodigd de activiteit te begeleiden. d. leerkrachten voorbereiden Vele secundaire scholen verkiezen met meer dan één of twee klassen tegelijkertijd te komen. Als de NME‐medewerker niet genoeg vrijwilligers vindt om alle klassen tegelijkertijd te begeleiden, wordt gevraagd aan de leerkrachten wetenschappen om zelf ook een klas te begeleiden. De NME‐ medewerker gaat een aantal dagen/weken voor de activiteit met de leerkrachten de locatie bezoe‐ ken en doet samen met hen de hele activiteit, zodat de leerkrachten kennis maken met de activiteit en het materiaal. e. begeleiden De activiteit wordt door een NME‐medewerker of een vrijwilliger begeleid. Indien het om een vrijwil‐ liger gaat, staat de NME‐medewerker in voor het bezorgen van alle nodige informatie voor de bege‐ leiding (contactgegevens school, aantal leerlingen, locatie, uur, aard van de activiteit) en het ter be‐ schikking stellen van het materiaal. f. administratieve opvolging ‐ registratie aantal leerlingen ‐ facturatie (de gegevens worden aan de administratieve kracht van RLGC bezorgd) ‐ nazorg: er worden evaluatieformulieren verstuurd naar de leerkrachten ‐ de vrijwilligers ontvangen een overzicht van de geleverde vrijwilligersdiensten ‐ de vergoeding van de vrijwilligers wordt opgevolgd g. update activiteiten en materiaal Na afloop van het seizoen wordt het materiaal nagekeken op schade, wordt materiaal vervangen, worden bestellingen geplaatst, wordt waar nodig de activiteit bijgewerkt. - 149 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 h. eventueel ontwikkelen van een nieuwe activiteit ‐ doelgroep en thema bepalen ‐ informatie zoeken ‐ educatieve vorm ontwikkelen ‐ de activiteit ontwikkelen ‐ materiaal aankopen ‐ een testactiviteit uitvoeren ‐ bijsturen van de activiteit Op de zwaluwen cd‐rom is een uitbreiding gemaakt van de buitenschoolse activiteiten: het ‘Kriebelfladder‐ pad’ wordt nu ook vermeld als activiteit en kan in het kader van een zwaluwenproject op school volledig in het teken van de zwaluw uitgevoerd worden. De zwaluwen cd‐rom wordt gekoppeld aan het soortbescher‐ mingsproject zwaluwen. In bepaalde gemeenten zijn zwaluwen aandachtssoorten (koestersoorten). In deze gevallen kan de cd‐rom als educatief middel ingezet worden tijdens gemeentelijke acties die zich richten tot scholen. De biodiversiteitsmedewerker zal bij aanvragen van scholen rond zwaluwnesten de cd‐rom aanbie‐ den als educatief werkmiddel. Een NME‐medewerker kan de cd‐rom in dat geval toelichten op de school. Inschrijvingen voor begeleide activiteiten in 2013: (zie tabel 21 en figuren 63, 64, 65 en 66). In totaal schreven zich in 2013 100 verschillende scholen met 176 klassen in; er namen in totaal 3483 kinde‐ ren deel aan de activiteiten. Voor de zomeractiviteit ‘Tarzijn en tarzina’ schreef de gemeente Zemst in op 22/08/2013. Er namen in totaal 8 kinderen deel aan deze activiteit. Tabel 21: Inschrijvingen voor het begeleide NME‐aanbod voor de periode 2007‐2013 2009 2010 2011 2012 2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 som leerlingen 2008 Kieteltocht Kabouterpad Kriebelfladderpad Bijzondere Bijen Schatkist van Boris Toverwilg en heksenkruid Op ZebraPAD Ik word weerman Waar is de boswachter Moord in de poel Weer en natuur Bijzonder Biotoop BOS Klimaatperikelen klassen 2007 scholen 0 0 0 0 1 0 0 0 0 10 0 0 0 0 4 4 0 5 0 0 0 0 7 10 0 1 0 6 7 0 7 4 0 0 0 8 4 0 0 1 6 7 0 11 5 0 0 0 13 16 4 2 6 9 10 0 13 6 2 0 0 16 13 4 2 10 10 13 0 12 9 2 3 0 11 21 7 4 5 9 9 7 13 12 1 9 5 12 8 5 3 0 0 0 0 2 0 0 0 0 18 0 0 0 0 8 8 0 9 0 0 0 0 14 17 0 8 0 9 17 0 14 10 0 0 0 18 10 0 0 1 15 14 0 21 8 0 0 0 29 27 25 11 6 14 21 0 23 9 3 0 0 25 19 17 10 16 18 27 0 19 16 4 5 0 15 31 26 21 7 22 14 15 20 16 1 11 7 20 10 19 14 0 0 0 0 32 0 0 0 0 343 0 0 0 0 175 182 0 188 0 0 0 0 259 322 0 160 0 201 364 0 268 184 0 0 0 342 163 0 0 21 289 232 0 386 159 0 0 0 574 530 503 196 134 298 404 0 433 163 84 0 0 441 376 290 176 334 472 504 0 303 285 77 93 0 296 626 386 311 142 423 295 322 421 314 20 219 123 405 230 326 243 11 31 36 65 81 102 98 20 64 78 151 147 198 176 375 1286 1522 2890 2799 3687 3483 aantal leerlingen 700 600 500 400 300 200 100 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Figuur 63: Overzicht van het aantal ingeschreven leerlingen per activiteit voor de periode 2007 ‐ 2013 - 150 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 120 100 80 60 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Figuur 64: Overzicht van het aantal ingeschreven scholen voor de periode 2007 – 2013 250 200 150 100 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Figuur 65: Overzicht van het aantal ingeschreven klassen voor de periode 2007 ‐ 2013 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Figuur 66: Overzicht van het aantal ingeschreven leerlingen voor de periode 2007 – 2013 - 151 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 ASSE GRIMBERGEN KAPELLE OP DEN BOS LONDERZEEL MEISE MERCHTEM OPWIJK STEENOKKERZEEL VILVOORDE WEMMEL ZAVENTEM ZEMST Figuur 67: Overzicht van de verdeling van de deelnemende scholen over de gemeenten uit het werkingsge‐ bied voor de periode 2007 – 2013 Toelichting bij bovenstaande figuren: Opmerking 1: ‘Kabouterpad’, ‘Kriebelfladderpad’, ‘Weer en Natuur’ en ’Klimaatperikelen’ zijn nieuw in 2008. ‘Toverwilg en Heksenkruid’ is nieuw in 2009. ‘Kieteltocht’ en ‘Biotoopstudie BOS’ zijn nieuw in 2010. De activiteit ‘Klimaatperikelen’ werd grondig bijgestuurd in 2011. ‘Ik word weerman’ en ‘Weer en natuur’ zijn respectievelijk nieuw en herwerkt in 2012. ‘Bijzondere Bijen’ en ‘Waar is de boswachter?’ zijn nieuw in 2013. Opmerking 2: Voor sommige activiteiten wordt per graad ingeschreven. Fluctuaties over de jaren heen zijn deels daaraan te wijten. Tabel 22: Cd‐roms Zwaluwen verspreid in 2013 Naam Gemeente Aantal 1 2 3 4 Natuurpunt De Torenvalk vzw – Maarten Kaptein Het College – An Vaneylen GBS Klimop ‐ Griet De Roos Middenschool Campus Wemmel – Ans Cloetens TOTAAL - 152 - Tielt Vilvoorde Westrode Wemmel 1 1 1 1 4 Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gepland 2014 voortzetting van het actuele aanbod opvolgen inhoudelijk concept van de activiteiten, zoeken naar geschikte terreinen en aanpassen op‐ drachten aan de locatie opvolging en evaluatie projecten aftoetsen waar nog samenwerkingsverbanden mogelijk zijn met externe partners (bv. Heidemolen vzw en MOT) herziening NME‐nieuwsbrief en eventueel herwerken naar een nieuwe vorm herziening aanbod 3de graad LO met voorbereiding 1 of meerdere nieuwe activiteiten bekijken of een themadag‐/week voor scholen kan ingebouwd worden (bv. i.k.v de ‘Week van het Bos’) uitdiepen boomgaardrace en inzetten voor scholen en/of jeugdbewegingen uitproberen zwaluwactiviteit ‘ de grote voedselrace’ (Kessel‐lo) en eventueel inplannen in het aan‐ bod lanceren van een winteractiviteit 2014‐2015 i.k.v het jaarthema water Nazorg & opvolging Scholen krijgen de kans om het verloop van de activiteit te evalueren a.d.h.v. een formulier. Scholen die eer‐ der al deelgenomen hebben, worden ook in de toekomst actief benaderd voor deelname aan de activiteiten. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de NME‐medewerkers. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Scholen betalen een bijdrage voor deelname aan dit aanbod: - algemeen tarief: 1,5 euro per leerling per activiteit - Voor de activiteiten ‘Weer en natuur’ en ‘Klimaatperikelen’ wordt een verminderd tarief van 0,75 euro aangerekend indien de gemeente of de school een zaal ter beschikking stelt. - Voor de activiteit ‘Bijzondere Bijen’ wordt 2,5 euro aangerekend, om het materiaal van de waskaars te bekostigen. De overige kosten voor het uitwerken en begeleiden van deze activiteiten worden gefinancierd via de provin‐ ciale subsidies voor het NME‐steunpunt Noordwest‐Brabant. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 6. Soortbescherming Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 30. Uitleenbasis Natuurbelevingskoffers Actie 31. Op zebraPAD Actie 32. Ondersteuning ‘Natuur op School’ Actie 33. Vrijwilligersnetwerk - 153 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 30. Uitleenbasis natuurbelevingskoffers Trekker / Contactpersonen bij RLGC RLGC / Marijke Smans, Sarie Van der Aa en Elien Desnerck (van 01/04/2013 tot 30/06/2013) Andere betrokken medewerkers binnen RLGC / Partners Provincie Vlaams‐Brabant (NME‐cel van de dienst Leefmilieu) Doelgroepen Scholen, particulieren, jeugdbewegingen, natuurverenigingen… Doelstelling Mensen de mogelijkheid bieden zelf de natuur in te trekken met educatief materiaal, waarbij ervaringsgericht natuur beleven centraal staat. Zowel particulieren, verenigingen, scholen als de projectmedewerkers van RLGC kunnen beroep doen op deze dienst. Omschrijving Natuuruitleenkoffers bevatten een resem onderzoeksmaterialen, een praktische handleiding en een inventa‐ ris van het aanwezige materiaal. De koffers worden gratis uitgeleend. Overzicht van de natuuruitleenkoffers zonder begeleiding: Ontdekdoos ‘Paddenstoelen’: peuters en kleuters Materiaal om met de allerkleinsten te werken rond het thema ‘paddenstoelen’: liedjes, knutseli‐ deetjes, voorleesboekjes, demonstratiemateriaal en spelletjes. Ontdekdoos ‘Slak’: peuters en kleuters Materiaal om met de allerkleinsten te werken rond het thema ‘slak’: kleurplaat, aquariumbakje, loeppotjes, handpop, slakkenspel, zoekkaart, slakkenglas. Ontdekdoos ‘Lieveheersbeestje’: peuters en kleuters Materiaal om met de allerkleinsten te werken rond het thema ‘lieveheersbeestje’: voorleesverhaal, handpoppen, zoekkaart, puzzel, vloer‐tel‐dominospel, loeppotjes. Ontdekdoos ‘Kikker’: peuters en kleuters Materiaal om met de allerkleinsten te werken rond het thema ‘kikker’. Een grote, levensechte poel is afgebeeld op een vloerkleed en kan als rode draad gebruikt worden voor alle opdrachten uit de kof‐ fer: voorleesverhaaltjes, handpoppen, poel met diertjes, spelletjes, kleurplaten, vriendenboekje. - Bodemdierenonderzoek: 1e graad LO Kleine diertjes vangen met een insectenzuiger of lepel, waarnemen met een loeppotje en herkennen aan de hand van een zoekkaart. - Wonderweb: 2e graad LO In de directe omgeving de verscheidenheid aan dier‐ en plantensoorten ontdekken, de relaties daar‐ tussen en het belang aan die verscheidenheid. - EHBE: 4e leerjaar en 3e graad LO (enkel voor MOS‐scholen) Leren rond energie en energie besparen op school. Leerlingen ontpoppen zich tot echte Energiede‐ tectives en gaan op zoek naar bv. sluipverbruik. - Leren van buiten: 3e graad LO en 1e graad SO Vogeltjes beloeren met de verrekijker of bloempjes en beestjes bewonderen met de loep. - Wateronderzoek: 3e graad LO en 1e graad SO Door middel van eenvoudige proefjes onderzoeken de leerlingen hoe gezond het water is. - 154 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 23: Overzicht van de ontlening van de natuurkoffers in 2013 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Uitleenperiode 14 jan 2013 – 28 jan 2013 14 jan 2013 – 28 jan 2013 14 jan 2013 – 28 jan 2013 11 maa 2013 – 15 maa 2013 11 maa 2013 – 23 maa 2013 19 maa 2013 – 26 maa 2013 29 maa 2013 – 23 apr 2013 15 apr 2013 – 20 apr 2013 15 apr 2013 – 20 apr 2013 3 mei 2013 – 18 mei 2013 6 mei 2013 – 13 mei 2013 15 mei 2013 – 29 mei 2013 15 mei 2013 – 29 mei 2013 16 mei 2013 – 31 mei 2013 9 sep 2013 – 30 sep 2013 9 sep 2013 – 30 sep 2013 16 sep 2013 – 28 sep 2013 30 sep 2013 – 11 okt 2013 30 sep 2013 – 11 okt 2013 2 okt 2013 – 15 okt 2013 7 okt 2013 – 25 okt 2013 7 okt 2013 – 22 okt 2013 7 okt 2013 – 22 okt 2013 22 okt 2013 – 25 okt 2013 22 okt 2013 – 25 okt 2013 4 nov 2013 – 16 nov 2013 Uitgeleende koffer Bodemdieren Leren van Buiten Wateronderzoek Kleuterdoos Kikker EHBE Wateronderzoek Wateronderzoek Kleuterdoos Lieveheersbeestje Kleuterdoos Slak Wonderweb Wateronderzoek Wateronderzoek Kleuterdoos Lieveheersbeestje Kleuterdoos Paddenstoel Wateronderzoek Bodemdieren Kleuterdoos Slak Kleuterdoos Slak Kleuterdoos Lieveheersbeestje Wateronderzoek Bodemdieren Kleuterdoos Paddenstoel Kleuterdoos Kikker Kleuterdoos Paddenstoel Kleuterdoos Slak Kleuterdoos Paddenstoel Organisatie Sint‐Jozefscollege Sint‐Pieters‐Woluwe Sint‐Jozefscollege Sint‐Pieters‐Woluwe Sint‐Jozefscollege Sint‐Pieters‐Woluwe Sint Jozefsschool Eizer VBS Sint‐Jozef Peutie Olaf Peeters VBS Sint‐Jozef Peutie GO De Letterboom Vilvoorde GO De Letterboom Vilvoorde Laurence heyvaert SGI Kapelle‐op‐den‐Bos Sint‐Jozefscollege Sint‐Pieters‐Woluwe VBS Sint‐Jozef Peutie VBS Karamba Ramsdonk Sint‐Jozefscollege Sint‐Pieters‐Woluwe Sint‐Jozefscollege Sint‐Pieters‐Woluwe VBS Sint‐Jozef Peutie De Zandkorrel Melsbroek De Zandkorrel Melsbroek Virgo+ Vilvoorde GO De Letterboom Vilvoorde VBS Vijverbeek Asse VBS Vijverbeek Asse GBS Sterrebeek GBS Sterrebeek De Zandkorrel Melsbroek Uitgevoerd 2013 Inhoudelijke werking: a. aanvragen opvolgen ‐ ingeven van uitleenperiode en type koffer in de databank ‐ uitleendocument opstellen b. uitlening koffers opvolgen ‐ uitleendocument overhandigen en laten ondertekenen ‐ materiaal klaarzetten ‐ koffers nakijken op beschadigde / ontbrekende materialen c. update materiaal Communicatie en promotie: Tweemaal per jaar wordt een intensieve en brede promotiecampagne gevoerd naar de scholen. Deze cam‐ pagnes vinden plaats tijdens de zomer‐ en de wintermaanden. De maanden augustus ‐ september en maart ‐ april worden gebruikt om meer gerichte promotieacties uit te voeren, waarbij scholen en leerkrachten per‐ soonlijk gecontacteerd worden. Overzicht van de promotiekanalen: - promotie op de website van RLGC - promotie door mailing van digitale brochure naar scholen - promotie in de provinciale NME‐brochure (met sinds 2009 een specifieke brochure voor RLGC) en de folder ‘Schatten van kisten’ - 155 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 - promotie door middel van presentaties voor directies en schepenen van onderwijs, alsook aan leer‐ krachten wetenschappen van het secundair onderwijs promotie door telefonische opvolging van mailings en briefwisseling promotie door verspreiding van NME‐brochure en NME‐folder op infostands van RLGC promotie met de NME‐poster op de infostand van RLGC tijdens diverse publieksactiviteiten. 35 30 25 20 15 10 5 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Figuur 68: Aantal ontleningen van educatieve koffers van 2007 tot 2013 Gepland 2014 - verdere promotie van het aanbod - organisatie en administratieve opvolging van de uitleenkoffers - bijsturen interne administratie van uitleenkoffers - lancering nieuwe uitleenkoffer ‘weer’ Nazorg & opvolging De inhoud van de natuuruitleenkoffers wordt regelmatig gecontroleerd en ontbrekende of beschadigde on‐ derdelen worden vervangen/aangevuld. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de NME‐medewerkers. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Scholen en verenigingen kun en gratis de koffers ontlenen. De kosten voor het aankopen en onderhouden van deze natuuruitleenkoffers worden gedragen door de provinciale subsidies voor het NME‐steunpunt Noordwest‐Brabant. Gelinkte acties Actie 6. Soortbescherming Actie 30. Ondersteuning ‘Natuur op je School’ Actie 15. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 27. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 29. Op zebraPAD Actie 31. Vrijwilligersnetwerk - 156 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 31: Op zebraPAD IHD Trekker / contactpersonen bij RLGC RLGC / Marijke Smans en Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Sarie Van der Aa Partners Provincie Vlaams‐Brabant Doelgroepen Scholen, kinderen van de 2de graad lager onderwijs. Doelstelling Aansluitend op paddenoverzetacties, wordt een extra educatief luik toegevoegd aan deze actie. De vrijwilli‐ gers die reeds rond het overzetten van padden werken, worden bijgestaan door scholen uit de buurt. Hier‐ mee trachten we de aandacht te vestigen op het belang van goede 'zebrapaden' voor amfibieën. Kinderen maken op deze manier ook kennis met de bijzondere levenscyclus van een amfibie en begrijpen dat deze dieren daardoor kwetsbaar zijn in door drukke wegen versnipperde gebieden. Omschrijving In samenwerking met de projectmedewerker natuur wordt een activiteit aangeboden voor 2de graads‐ klas‐ sen van het lager onderwijs. Ze worden uitgenodigd deel te nemen aan een paddenoverzetactie in hun buurt, en mogen een spandoek maken om de actie ter plaatse aan te kondigen. Tijdens een zoektocht van de school naar de overzetplaats verzamelen ze kaartjes met hierop al het materiaal dat nodig is om padden en andere amfibieën veilig over te zetten. Ter plekke worden ze opgevangen door de vrijwilligers, waar ze aan de eigen‐ lijke overzetactie kunnen beginnen. Ze krijgen deskundige uitleg over het leven van amfibieën en waarom een overzetactie nodig is. Verloop actie Uitgevoerd 2013 ‐ De derde editie van “Op Zebrapad “ ging door in de Ipsvoordestraat (grens Grimbergen – Kapelle‐op‐ den‐Bos) ‐ De school GBS ’t Mulderke uit Nieuwenrode nam deel met één klas van 20 leerlingen. ‐ Er kon gerekend worden op de ondersteuning van de gemeente Grimbergen alsook op de lokale vrijwilligers voor de begeleiding van de actie. Gepland 2014 In 2014 zal de actie opnieuw georganiseerd worden in de Cornellekesstraat te Steenokkerzeel. Er wordt daar‐ naast gestart met een nieuwe locatie, namelijk de overzetplaats ‘Rubenslaan’ te Elewijt. Er worden in totaal 4 scholen uitgenodigd om deel te nemen. De activiteit krijgt inhoudelijk ook een update: ‐ aanmaak van een vlag om de actie nog meer in de kijker te zetten voor het passerende autoverkeer ‐ voorstel aan de school om zelf een affiche te maken (zelfde doelstelling + sensibilisatie leerlingen) Nazorg en opvolging Na afloop wordt de activiteit opnieuw geëvalueerd en mogelijks wordt opnieuw een andere gemeente aan‐ gedaan. - 157 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 69: Sfeerbeeld op Zebrapad 2013 in Grimbergen – Kapelle‐op‐den‐Bos Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de NME‐medewerkers en de projectmedewerker natuur. Voor de financie‐ ring van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De overige kosten voor het uitwerken en bege‐ leiden van deze activiteit worden gefinancierd via de provinciale subsidies voor het NME‐steunpunt Noord‐ west‐Brabant. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, Koesterburen en IHD Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 34. Vrijwilligersnetwerk - 158 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 32. Ondersteuning ‘Natuur op school’ TOEG & GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC Provincie Vlaams‐Brabant / Lies Heirman Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Sarie Van der Aa, Marijke Smans Partners Provincie Vlaams‐Brabant, MOS, gemeenten, INL, Natuurpunt, andere regionale landschappen. Doelgroepen Scholen uit Noordwest‐Brabant, natuurverenigingen, gemeentebesturen en andere openbare besturen Doelstelling ‐ Ondersteuning vanuit de provincie Vlaams‐Brabant aan scholen die werken rond natuur in of rond het schooldomein en dit ook linken met het lesprogramma. ‐ De koesterburencampagne tot in de school brengen en door middel van inrichtingen op het schoolterrein de biodiversiteitswaarde verhogen. Figuur 70: Overzichtskaart met lopende en afgeronde projecten i.k.v. de actie ‘Natuur op school’ Omschrijving De projecten moeten voldoen aan bepaalde toepassingsvoorwaarden. Belangrijk is dat het project een meerwaarde op educatief vlak en op vlak van natuur heeft. Enkel inheemse soorten komen in aanmerking voor aanplantingen, alsook de meeste ecologische beheersvormen. Een planmatige aanpak is het sleutel‐ woord voor een geslaagd project. Participatie is daarbij essentieel. - 159 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Voor de uitwerking van het project dienen scholen contact op te nemen met de milieu‐ of duurzaamheids‐ ambtenaar, natuurverenigingen in de buurt, het regionaal landschap, natuurouders, de MOS‐begeleiders of de medewerkers van Educatief Natuurbeheer bij de provincie. De projecten dienen te passen binnen het lokaal, provinciaal of Vlaams natuurbeleid. De bijdrage van het regionaal landschap bestaat er in om advies te verlenen tijdens dit proces in het kader van mogelijke natuuracties op het terrein. Daarnaast kunnen bepaalde deelaspecten zoals poelen, hagen, houtkanten, hoogstamfruitbomen, autochtoon plantmateriaal… uitgevoerd worden binnen de lopende acties van RLGC. Het huidige NME‐aanbod vanuit RLGC kan ook inspelen op één van de voorwaarden van het na‐ tuurproject, met name het creëren van een educatieve meerwaarde en integratie ervan in de klas‐ en schoolwerking. Verloop actie RLGC heeft sinds de start in 2009 zijn medewerking verleend aan deze actie. In 2013 werden twee scholen vanuit RLGC begeleid. Uitgevoerd 2013 ‐ Advies en ondersteuning bij de uitvoering van de inrichtingswerken van Go Vijverbeek in Asse. ‐ Advies en ondersteuning bij opmaak van het subsidiedossier van KTA in Wemmel. Figuur 71: Inrichtingsplan Campus Wemmel i.k.v project ‘Natuur op school’ Gepland 2014 - Advies en ondersteuning bij subsidiedossier, uitwerking schoolproject en de uitvoering van inrichtingswer‐ ken van het schoolproject GO Vijverbeek in Asse. Het schooljaar 2013‐2014 wordt voor hen een koesterbu‐ renjaar. De leerlingen worden ondergedompeld in de koesterburen van Asse door allerlei activiteiten. Als verderzetting van het natuur‐op‐school‐project van 2013 staan ook in 2014 nog nieuwe aanplantingen en ingrepen op het programma. - Advies en ondersteuning bij uitvoering van de inrichtingswerken bij KTA Wemmel in Wemmel. - Advies en ondersteuning bij subsidiedossier, uitwerking schoolproject met Virgo+ in Vilvoorde. - Verdere adviesverlening voor nieuw binnenkomende aanvragen i.k.v. Natuur op je school. Indien passend binnen de projectvoorwaarden van bv. hagen en houtkanten of poelenproject kan RLGC ook mee instaan voor de uitvoering van de geplande werken. - 160 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Nazorg en opvolging - Opvolging van het aanvraagdossier is noodzakelijk (extern advies is een voorwaarde voor subsidieaanvraag) en gebeurt i.s.m. RLGC. - Mogelijke uitwerking van educatieve activiteiten op de schoolterreinen (zie gelinkte acties). Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de biodiversiteitsmedewerker. Voor de financiering van deze personeelsin‐ zet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Voor de eigenlijke uitvoering van het project voorziet de provincie een subsidie tot 5.000 euro per school voor basis‐ en secundair onderwijs. Daarnaast is er een mogelijke tussenkomst van 70% vanuit RLGC met provinciale projectsubsidies mits het project aansluit bij een waardevol landschap (cf. voorwaarden voor KLE‐ acties poelen, hagen en houtkanten, en hoogstamboomgaarden). Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, Koesterburen en IHD Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 30. Uitleenbasis natuurbelevingskoffers Actie 33. Vrijwilligersnetwerk Trekker / contactpersonen bij RLGC RLGC / Marijke Smans Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Sarie Van der Aa en Elien Desnerck (van 01/04/2013 tot 30/06/2013) Partners Provincie Vlaams‐Brabant Doelgroepen Brede publiek. Mensen met voeling voor educatieve begeleiding van kinderen tussen 3 en 14 jaar en met kennis omtrent de inhoud van de activiteiten komen in aanmerking. Doelstelling Het regionale NME‐steunpunt probeert waar mogelijk mensen op vrijwillige basis in te zetten. In de eerste plaats worden vrijwilligers gezocht met betrekking tot het begeleiden van schoolactiviteiten, maar daarnaast worden ze ook gevraagd voor publieksactiviteiten en/of eenmalige activiteiten (in 2013 i.k.v. Biekesfeest). Omschrijving Personen die zich vrijwillig willen inzetten voor een NME‐ activiteit, worden voorzien van de nodige omkade‐ ring. Wanneer iemand geïnteresseerd is in het vrijwilligerswerk, wordt alle praktische informatie rond de aard van de activiteiten verschaft. We nodigen daarbij de kandidaat steeds uit tot een bezoek aan onze locatie in Vilvoorde. Indien dat niet mogelijk is, wordt de informatie per mail of telefonisch doorgegeven. Daaraan gekoppeld leggen we het juridisch kader uit waarbinnen vrijwilligerswerk valt en wat dat voor hen persoonlijk inhoudt. De activiteiten en het materiaal dat daarvoor gebruikt wordt, worden eveneens voorgesteld. Reageert iemand op een vacature via een website, dan sturen we eerst een vragenlijst op om een beter zicht te krijgen op het profiel van de persoon. Nadien wordt deze dan eveneens uitgenodigd tot een bezoekje aan onze locatie in Vilvoorde. - 161 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Blijkt de kandidaat zich na deze kennismaking te willen engageren, dan wordt volgend stappenplan afgespro‐ ken: de kandidaat‐vrijwilliger kiest één of meerdere activiteiten uit die hij wil begeleiden. We bezorgen hem/haar een handleiding. de kandidaat loopt een eerste keer mee met de activiteit, om de sfeer op te snuiven. indien de activiteit aanslaat, wordt hij uitgenodigd om een 2de keer mee te gaan, maar deze keer als assistent‐begeleider (zonder de activiteit te leiden). Op dit moment wordt de afsprakennota voor vrijwilligerswerk ondertekend door beide partijen. vervolgens kan de kandidaat de activiteit(en) begeleiden, met nog beperkte ondersteuning van de NME‐medewerker. de volgende keer kan de vrijwilliger zelfstandig een activiteit begeleiden. Verloop actie Uitgevoerd 2013 Inhoudelijke werking Vrijwilligersvergoeding De NME‐werking binnen RLGC betaalt de maximaal voorziene dagvergoeding die een vrijwilliger kan krijgen. De financiering van deze vrijwilligersvergoeding valt onder het voorziene budget van de pro‐ vincie voor het NME‐steunpunt. Recent is de wet gewijzigd en kan een vrijwilliger niet alleen genie‐ ten van een forfaitaire vergoeding, maar kan hier ook een kilometervergoeding aan toegevoegd worden. De vrijwilliger ontvangt hiervoor een document op het einde van het seizoen (begin no‐ vember of eind juni) dat hij/ zij ondertekend terugbezorgt aan RLGC. Ondersteuning en vorming vrijwilligers o Vorming: RLGC kan voor de eigen vrijwilligers aansluiten bij door de provincie georgani‐ seerde vorming. Daarnaast kunnen de vrijwilligers gratis aansluiten bij de vormingsreeks ‘Kijken achter NME‐schermen’. o Ondersteuning: bv. ter beschikking stellen van fleeces van de provincie / voorzien van een EHBO‐ set tijdens begeleidingen / digitaal doorsturen van de handleidingen o Jaarlijkse ontmoetingsdag & evaluatie: in 2013 werd geen ontmoetingsdag georganiseerd. De vrijwilligers hebben omwille van persoonlijke redenen bijna geen begeleidingen kunnen uitvoeren. Wel hebben ze allemaal een kleine attentie ontvangen als dank voor hun inzet. Verzekering o Wat: provinciale verzekering volgens subsidie Nationale Loterij o Voor wie: voor vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties o Inhoud: Buitencontractuele aansprakelijkheid tegenover derden Rechtsbijstand voor de organisatie en de vrijwilliger Lichamelijke ongevallen bij de vrijwilliger 2de lijnsvorming De educatieve medewerker van Inverde heeft voorgesteld om een gezamenlijke vorming te organiseren voor vrijwilligers. In 2012 zijn de eerste contacten gelegd tussen Inverde en RLGC, met als doel een gemeenschap‐ pelijke vorming uit te werken. Er zijn reeds verkennende gesprekken gevoerd met CVN rond de vorming ‘gid‐ sen van kids’. In 2013 heeft er overleg plaatsgevonden met Heidemolen vzw. Er zal in 2014 samengewerkt worden rond de cursus Natuur‐ In‐ Zicht, die samen met CVN georganiseerd wordt. In navolging van deze cursus zal bekeken worden of samen met Inverde een vervolgformule ‘gidsen met kids’ georganiseerd kan worden. - 162 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Tabel 24: Overzicht van de vrijwilligersinzet in 2013 DATUM 22-apr-13 30-apr-13 23-apr-13 26-mei-13 VRIJWILLIGER Rita Vandeloo Greet Vandenbroeck Goedele Goetelen Goedele Goetelen AARD ACTIVITEIT Boris de bostrol Boris de bostrol Kabouterpad Biekesfeest 14 12 10 8 6 4 2 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2011 2012 2013 Figuur 72: Evolutie van het jaarlijks aantal ingezette vrijwilligers sinds de oprichting van het NME‐steunpunt 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2007 2008 2009 2010 Figuur 73: Evolutie van het aantal activiteiten begeleid door vrijwilligers sinds oprichting van het NME‐ steunpunt - 163 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Communicatie en promotie Er wordt in de eerste plaats getracht gemotiveerde mensen aan te spreken via diverse cursussen die door RLGC gegeven worden. Wanneer RLGC deelneemt aan een evenement of een infostand plaatst, wordt informatie ter be‐ schikking gesteld van bezoekers om als vrijwilliger aan de slag te gaan. Sinds 2010 is het NME‐ steunpunt ook ingeschreven op de diverse websites, met name www.11.be en www.vrijwilligersjob.be. Dit heeft tot nu toe slechts één nieuwe vrijwilliger opgeleverd. De begeleiders die op vrijwillige basis een activiteit voor scholen begeleiden, zijn meestal te vinden binnen de Natuurpuntafdelingen van gemeenten uit de regio Noordwest‐Brabant. In 2013 is de inzet van vrijwilligers bijna volledig stilgevallen en dit om privéredenen van de tot dan toe nog actieve vrijwilligers. Gepland in 2014 Verderzetting van de inzet van vrijwilligers voor begeleiding van NME‐activiteiten en verdere onder‐ steuning van deze vrijwilligers zoals in 2013. In 2014 wordt een cursus ‘Natuur‐in‐Zicht’ georganiseerd i.s.m. CVN en Heidemolen. Indien de planning het toelaat, wordt ook een vorming ‘gidsen met kinderen’ ingericht, zoniet wordt dit opgenomen in 2015. Er wordt bekeken om de formule ‘natuurouder’ terug op te pikken en via schoolraden vrijwilligers aan te trekken. De formule ‘ontmoetingsdag’ wordt weer opgenomen in het programma zodra er opnieuw actieve vrijwilligers zijn. Ze zullen uitgenodigd worden voor een bezoek met begeleide activiteit in een edu‐ catief centrum in de regio, gevolgd door een evaluatiemoment. Ook in 2014 wordt de vorming NME achter de schermen aan de vrijwilligers aangeboden. Nazorg & opvolging Na afloop van het voorjaarsseizoen 2012 werden de vrijwilligers bevraagd naar hun ervaring als vrijwilliger, en of ze suggesties hebben om de vrijwilligerswerking te verbeteren. Er zijn reeds enkele maatregelen getroffen om hen nog beter bij te staan bij hun inzet: - inschrijvingen van scholen worden gebundeld en zo vroeg mogelijk doorgestuurd naar de vrijwilliger (minstens 1 maand op voorhand) - de vrijwilliger wordt uitgenodigd zelf al data op te geven die passen - er wordt jaarlijks een ontmoetingsdag georganiseerd Deze aanpak wordt ook de komende jaren gehanteerd. Samenwerking en financiering Deze actie omvat nagenoeg enkel personeelsinzet. Ze wordt uitgevoerd door de NME‐medewerkers. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De kost voor de vrijwilligersverzekering wordt gedragen door de provincie Vlaams‐Brabant via intekening door RLGC op de gezamenlijke polis afge‐ sloten door de provincie. Gelinkte acties Actie 21. Biekesfeest Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 30. Uitleenbasis natuurbelevingskoffers Actie 31. Op Zebrapad Actie 42. Cursus ‘Natuur‐in‐Zicht’ - 164 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.7.2 Cursussen en vormingsactiviteiten Actie 34. Snoeicursussen hoogstamfruit GROEN Trekker / contactpersonen bij RLGC RLGC / Brecht Vermote & Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC / Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten, Nationale Boomgaardenstichting Doelgroepen Eigenaars hoogstamboomgaarden, brede publiek Doelstelling Kennis vergroten over het ecologisch, landschappelijk en cultuurhistorisch belang van hoogstamboomgaar‐ den en specifieke onderhouds‐ en snoeitechnieken aanleren, in het bijzonder bij eigenaars van hoogstam‐ boomgaarden aangelegd/hersteld door RLGC en deelnemers aan de fruitboom‐ en haagplantactie. Omschrijving De snoeicursus wordt georganiseerd in samenwerking met de Nationale Boomgaardenstichting en bestaat uit twee dagdelen. In de voormiddag komt theorie en achtergrond over erfgoedwaarde, soorten en rassen, ziek‐ ten, aanplant, snoei (vorm‐, onderhouds‐ en verjongingssnoei) aan bod, terwijl in de namiddag de snoei van hoogstamfruitbomen in de praktijk wordt gebracht. Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Bekendmaking + oproep nieuwe snoeicursussen hoogstamfruit in landschapskrant & E‐nieuwsbrief - Promotie snoeicursussen op publieksactiviteiten - Contacteren eigenaars hoogstamboomgaarden en deelnemers haagplantactie voor deelname aan deze cursus - Organisatie snoeicursus hoogstamfruit: - 9 februari 2013, Koningsteen Kapelle‐op‐den‐Bos – 25 deelnemers - 16 november 2013, Mariadal Zaventem i.s.m. NP Zaventem – 30 deelnemers Gepland 2014 - Bekendmaking + oproep nieuwe snoeicursussen hoogstamfruit in landschapskrant & nieuwsbrief - Organisatie snoeicursus hoogstamfruit: - (winter‐)basissnoeicursus op 8 februari 2014, in Asse - najaarscursus (wellicht november 2014). Exacte datum noch locatie staan momenteel al vast. Nazorg en opvolging Deze actie is op zich al een vorm van nazorg voor de acties ‘hoogstamboomgaarden’ en de fruitboom‐ en haagplantactie. Daarnaast ontvangen alle deelnemers ook de brochure hoogstamboomgaarden van RLGC en info rond het ecologisch inrichten van hun hoogstamboomgaard. Bij deelnemers wordt gepolst naar interesse voor aanleg/herstel hoogstamboomgaard. Deelnemers worden ook opnieuw gecontacteerd n.a.v. de pu‐ blieksactiviteiten, b.v. voor deelname aan mobiele fruitpers ingezet tijdens de Knabbel‐Babbeltocht (zie ge‐ linkte acties). - 165 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 74: Sfeerbeelden snoeicursus hoogstamboomgaarden op 16/11/ 2013 te Zaventem Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de landschapsanimator en de projectmedewerker natuur. Voor de financie‐ ring van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De organisatiekosten voor deze actie worden gedragen via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten 2013‐2014 (promotie, catering, materiaal). Het lokaal wordt meestal ter beschikking gesteld door de betrokken gemeente. Deelnemers betalen 6 euro bij inschrijving. Gelinkte acties Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, koesterburen en IHD Actie 20. Knabbel‐ babbeltocht Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders flyers en affiches - 166 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 35. Kikvorscursus XL / cursus ‘Water in je tuin’ GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Wim Solie Andere betrokken medewerkers binnen RLGC / Partners BGGC, Natuurpunt, Natuurpunt Educatie, InVerde, Brakona, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant Doelgroepen particulieren, natuurverenigingen, poeleigenaars Doelstelling ‐ Eigenaars en geïnteresseerden informatie meegeven over de verschillende facetten van waterpartijen en poelen in het bijzonder. ‐ Vrijwilligers opleiden voor de inventarisatie van poelen, met de bedoeling een monitoringsploeg samen te stellen voor de opvolging van poelen gegraven door RLGC. Omschrijving Voor de opleiding van de vrijwilligers bieden we de ‘Kikvorscursus XL’ aan. Deze bestaat uit een cursus waar‐ bij we de deelnemers wegwijs maken in de basisbeginselen van een poel en het bijhorende waterleven. Via een aanbod van duidelijke deelthema’s krijgen de cursisten inzicht in de basisprincipes van het poelenleven. In navolging van de cursus worden de deelnemers uitgenodigd om deel te nemen aan de monitoring van poelen gegraven/hersteld door RLGC. RLGC zal in het bijzonder de eigenaars van poelen stimuleren om deel te nemen aan de cursus en de monitoring van de eigen poel op zich te nemen. Op basis van deze inventarisa‐ ties (zie ook tabel 8), aangevuld met de inventarisatiegegevens van Natuurpunt, kan dan de toestand van onze poelen ingeschat worden, en kunnen adequate beheermaatregelen genomen worden. Deze cursus wordt alternerend aangeboden met een formule waarbij er een informatieve en laagdrempelige (wandel‐fiets) tocht langsheen poelen wordt gemaakt en een beheermodule in het najaar (zie gelinkte ac‐ ties). Dit jaarlijks wisselend programma heeft tot doel een groep van mensen samen te brengen die specifiek meer willen weten over al wat leeft in en rond een poel. Door dit af te wisselen met een laagdrempelige formule kunnen we beide programma’s voldoende interessant houden waarin eenieder zijn gading vindt en genere‐ ren we op die manier ook voldoende grote groepen. Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Organisatie van een driedelige cursus “Kikvorscursus XL” in samenwerking met Natuurpunt Educatie & In‐ verde en Natuurpunt Meise in de omgeving van het land van Oppem en voor de beheermodule in Grimber‐ gen i.s.m. de gemeente Grimbergen. Telkens een theoriemoment en een praktijkmoment. De volgende on‐ derdelen zijn aan bod gekomen: o Aanleg van poelen, o Mogelijke doelsoorten o poelenbeheer. - Stimuleren van nieuwe poeleigenaars in het volgen van deze cursus als basiskennis en om een beperkte inventarisatie uit te voeren. - Stimuleren van cursisten tot meewerken aan poelenmonitoring - 167 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gepland 2014 - Voor 2014 wordt de formule aangeboden waarin we op alternatieve wijze een tocht maken langsheen ver‐ schillende poelen en waterpartijen (zie gelinkte acties). - Aanvullend wordt, gezien het jaarthema Water, in het najaar een laagdrempelige instapcursus ingericht. Heel wat particulieren hebben immers een tuinvijver in hun bezit of hebben plannen er één aan te leggen. Door in te zoomen op een aantal basisprincipes is een kleine stap richting het belang van poelen en water‐ partijen in het landschap snel gemaakt. De jaarlijkse beheermodule zal dan ook aan de cursus aangepast worden. Figuur 75: Sfeerbeelden ‘Kikvorscursus’ 2013 in Meise (boven) en Grimbergen (onder) Nazorg en opvolging Deze cursus is op zich opgevat als nazorg binnen het poelenproject. Samenwerking en financiering Deze actie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker natuur. Voor de financiering van deze personeelsin‐ zet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De organisatiekosten voor deze actie worden gedragen via provinciale projectmiddelen voor natuurprojecten 2013‐2014 (promotie, catering, materiaal). Het lokaal wordt meestal ter beschikking gesteld door de betrokken gemeente. Deelnemers betalen bij inschrijving 3 euro per module of 10 euro voor de hele cursusreeks. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, koesterburen en IHD Actie 22. Karpoelen – Vaarhappening Actie 29. Natuurbeleving voor scholen ‐ ‘Moord in de Poel’ Actie 31. Op zebraPAD - 168 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 36. Infomomenten soortbescherming Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Patrick Endels (2013) ‐ Lies Heirman (2014) Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Ingrid Beuls (stafmedewerker regionale landschappen Vlaams‐Brabant) Partners Provincie Vlaams‐Brabant, Brakona, overige Regionale Landschappen, gemeenten, bijenwerkgroep Aculea, Bosgroep Groene Corridor, lokale natuurpuntafdelingen Doelgroepen Particulieren, landbouwers, natuurverenigingen, gemeentebesturen en andere openbare besturen,… Doelstelling - Vorming: in het kader van de soortbeschermingsacties mensen op een laagdrempelige manier op weg helpen in het (leren) inventariseren en beheren van soorten. - Sensibilisatie: mensen bewust maken van de ecologische waarde van ruigten, houtkanten en bloemen‐ randen en van de soms specifieke noden van daaraan gebonden soorten zoals o.a. wilde bijen. Het belang van biodiversiteit in de kijker zetten en de koesterburencampagne laten doordringen bij het brede pu‐ bliek. Omschrijving In het kader van het jaarthema ‘water’ en de Koesterburencampagne, worden een infomoment en verschil‐ lende workshops op publieksactiviteiten gekoppeld aan het thema water, maar ook bijen worden nog in de aandacht gezet in 2014 aangezien dit het provinciale thema voor 2014 is. Hiermee tracht RLGC de bijenpro‐ blematiek toe te lichten aan het brede publiek en mensen aan te sporen hiervoor actie te ondernemen. Ook IHD‐soorten van habitatrichtlijn bijlage IV waarvoor actie ondernomen wordt, zoals vleermuizen en Kam‐ salamander, worden in de kijker gezet. Verloop actie Uitgevoerd 2013 bijeninfoavonden: Op 25 april (Zaventem) en op 27/09 (Asse) organiseerde RLGC i.s.m. de provincie, de betrokken gemeenten en de lokale natuurpuntafdelingen een infoavond met als thema solitaire bijen. Op deze avond werd het belang van bijen voor natuur en landbouw, de huidige problemen waarmee ze te kampen hebben en moge‐ lijkheden voor acties toegelicht. Dit gebeurde door expert Nobby Thijs. Er waren op deze activiteit respectie‐ velijk 45 (Zaventem) en 40 deelnemers (Asse) . Ook andere cursussen rond beheer van leefgebieden en vormingsmomenten in 2013 waren verbonden aan soortbescherming (zie gelinkte acties). Gepland 2014 ‐ Infomoment rond bijen 9/02/2014 en bijeninfoavond mei/juni 2014: Een infomoment voor bijen wordt gekoppeld aan de imkercursus die in 2014 wordt georganiseerd in Grimbergen door de Koninklijke maatschappij ‘De Bieëntelers’. Hierbij worden het belang van (solitaire) bijen voor natuur en landbouw, de huidige knelpunten waarmee ze te kampen hebben en mogelijkhe‐ den voor acties vanuit RLGC toegelicht. Daarnaast wordt in mei/juni of mogelijk in het najaar een infoavond rond (solitaire) bijen georganiseerd volgens dezelfde formule als in 2013 (i.s.m. provincie Vlaams‐Brabant en met Nobby Thijs als spreker). De locatie hiervoor is nog niet vastgelegd. - 169 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 ‐ Infomoment rond watergebonden soorten zoals bv. Kamsalamander, Vuursalamander of andere soor‐ ten. Afhankelijk van de respons op de soortbeschemingsacties kan een infomoment voorzien worden om deelnemers en omwonenden meer info over deze soort te geven. Nazorg en opvolging Dit project wordt opgevolgd via de actie soortbescherming, zowel binnen het leefgebied ‘urbane gebieden als het leefgebied ‘landbouwlandschappen’ (zie gelinkte acties). Samenwerking en financiering Deze actie werd in 2013 uitgevoerd door de coördinator en stafmedewerker en in 2014 door de biodiversi‐ teitsmedewerker en stafmedewerker. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De organisatiekosten voor deze actie worden gedragen via provinciale projectmiddelen voor natuur‐ projecten 2013‐2014 (promotie, catering, materiaal). Het lokaal wordt meestal ter beschikking gesteld door de betrokken gemeente. Deelname aan deze infoavond is gratis. Figuur 76: Sfeerbeelden bijeninfoavonden op 25/04/2013 in Zaventem (links) en op 27/09/2013 in Asse (rechts) Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 6. Soortbescherming Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, Koesterburen & IHD Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 21. Biekesfeest Actie 22. Karpoelen – Vaarhappening Actie 34. Snoeicursussen hoogstamfruit Actie 35. Kikvorscursus XL / beheer van poelen Actie 37. Infomomenten landbouw en natuur - 170 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 37. Infomomenten landbouw en natuur Trekker / contactpersonen bij RLGC VLM / Roald Steeno Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Lies Heirman en Wim Solie Partners Boerenbond (ABC), Natuurpunt, wildbeheereenheden, gemeenten, VLM Doelgroepen Landbouwers, natuurbeschermers, jagers Doelstelling Landbouwers warm maken voor agrarisch natuurbeheer; onderlinge uitwisseling en samenwerking tussen landbouwers, natuurbeschermers en jagers bevorderen. Omschrijving De doelgroepen worden ingelicht over agrarisch natuurbeheer en de onderlinge uitwisseling en samenwer‐ king tussen de doelgroepen wordt gestimuleerd. Verloop actie Uitgevoerd 2013 ‐ Op 11 juni 2013 vond het symposium Over de Rand plaats in Leuven. ‐ Op 23 januari en 6 februari stond de bedrijfsplanner ter beschikking van de landbouwers aanwezig op de zitdagen van de Mestbank. Samen met informatie over de beheerovereenkomsten was ook de docu‐ mentatie over de diensten van het Regionaal Landschap vrij mee te nemen. ‐ Op 26 november werd in Zemst een toelichting gegeven over de beheerovereenkomsten voor de star‐ terscursisten van het NAC. ‐ In de loop van 2013 werden nog eens twee informatieborden over beheerovereenkomsten ‘erosiestro‐ ken’ geplaatst. Op de informatieborden prijkt de mascotte SAM van Beheerovereenkomsten. Ze zijn be‐ doeld om mensen te informeren over de inspanningen die landbouwers leveren en roepen op tot res‐ pect voor hetgeen gerealiseerd werd. Gepland 2014 In 2014 zal net als de voorgaande jaren ingegaan worden op spontane vragen voor informatiemomenten over beheerovereenkomsten. Gerichte communicatie wordt voorzien zodra de inhoud van het goedgekeurde PDPOIII gekend is. Samenwerking en financiering De personeelsinzet van de bedrijfsplanner die deze sensibiliserende activiteiten op zich neemt, wordt volledig gefinancierd door de Vlaamse Landmaatschappij. Gelinkte acties Actie 6. Soortbescherming Actie 15. Beheerovereenkomsten Actie 36. Cursusmomenten soortbescherming - 171 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 38. Cursus knot‐ & hakhoutbeheer GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie en Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten, Bosgroep Groene Corridor vzw Doelgroepen Alle geïnteresseerden: natuurverenigingen, landbouwers, particulieren, gemeentebesturen en andere open‐ bare besturen Doelstelling Sinds het natuurdecreet van 1997 mogen KLE dan wel een hogere mate van bescherming genieten, zo lang het reguliere onderhoud ervan problematisch blijft wegens tijds‐ en/of kennisgebrek zal noodzakelijk beheer dikwijls achterwege blijven. Met deze cursus 'knot‐ & hakhoutbeheer' wil RLGC samen met BGGC, naast het bewust maken van de noodzaak van regulier beheer, alvast pogen het gebrek aan kennis weg te werken. Tegelijkertijd wordt via deze cursus de actie 'Groene Houtcarrousel' (zie gelinkte acties) en de brandhoutcata‐ logus gepromoot. Omschrijving Het landschap rondom ons draagt nog veel stille getuigen van een jarenlange noeste arbeid. Kleine land‐ schapselementen (KLE) als knotbomen, hagen en houtkanten waren door de eeuwen heen in gebruik en dus ook in beheer van mensen. Ze zorgden voor brandhout en geriefhout, hielpen weilanden draineren of deden dienst als perceelsscheiding of windscherm. Daarnaast hebben deze elementen een hoge landschaps‐ en natuurwaarde. Sommige van deze functies zijn deels verloren gegaan, maar desondanks blijft een correct uitgevoerd beheer belangrijk om deze houtige kleine landschapselementen op lange termijn te behouden. Hakhout is een vorm van bos‐ en houtkantenbeheer dat eeuwenlang werd toegepast in Vlaanderen, vooral met als doel het verwerven van brandhout. Hakhout in de onderetage van het bos heeft ook heel wat na‐ tuurwaarde en veel (bos)beheerders willen het hakhoutbeheer daarom opnieuw opnemen. In deze cursus leert men meer over de historische context van dit knot‐ & hakhoutbeheer en hun landschaps‐ en natuurwaarde. Vooral praktische aspecten komen ook aan bod: welke boomsoorten zijn het meest ge‐ schikt, hoe pak je het concrete beheer het best aan, ... . In de voormiddag staat een theoretische toelichting op het programma, in de namiddag een praktijkdemonstratie op het terrein. Deze cursus sluit aan bij het project 'Groene Houtcarrousel' en het beheer van houtkanten (zie gelinkte ac‐ ties). Verloop actie Uitgevoerd 2013 ‐ Opstellen en verspreiding promotekstje cursus: RLGC‐nieuwsbrief en ‐website, BGGC‐website, Na‐ tuur.Regio, gemeentelijke infobladen. ‐ Op 26/01/2013 vond deze cursus plaats te Wemmel (Beverbos) i.s.m. INVERDE en Natuurpunt Wemmel. Met 25 deelnemers was deze cursus een succes. Gepland 2014 Op het terrein blijkt de vraag naar tips bij de ‘aanleg en beheer van hagen en heggen’ eveneens groot. In het komende werkingsjaar 2014 wil RLGC dan ook werk maken van dergelijke cursus in de plaats van de cursus ‘Knot‐ & Hakhoutbeheer’. Naar de toekomst toe wordt nagegaan of beide cursussen alternerend aangeboden kunnen worden, zodat de noodzakelijke nazorg voor al deze kleine landschapselementen wordt gestimuleerd en dit beheer op de juiste manier gebeurt (zie gelinkte acties). - 172 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 77: Sfeerbeelden cursus ‘Knot‐ en Hakhoutbeheer’ op 26/01/2013 in Wemmel Nazorg en opvolging ‐ Deze cursus is bedoeld als nazorg bij RLGC‐projecten 'Hagen en Houtkanten', 'Bomenrijen, dreven en solitai‐ re bomen'. ‐ Groene Houtcarrousel: ondersteuning achterstallig & regulier beheer knotbomen en houtkanten. Samenwerking en financiering Deze actie werd in 2013 uitgevoerd door landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De organisatiekosten voor deze actie werden gedragen via provinciale pro‐ jectmiddelen voor natuurprojecten 2012‐2013 (promotie, catering, materiaal). Het lokaal wordt meestal ter beschikking gesteld door de betrokken gemeente. Deelnemers betalen bij inschrijving 6 euro. Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 39. Cursus ‘Veilig werken met de kettingzaag’ Actie 41. Cursus ‘Beheer van hagen en heggen’ - 173 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 39: Cursus ‘Veilig werken met de kettingzaag’ Trekker / contactpersoon bij RLGC BGGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Klaas Van Roy (via BGGC) Partners Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten, Bosgroep Groene Corridor vzw Doelgroepen Alle geïnteresseerden: natuurverenigingen, landbouwers, particulieren, gemeentebesturen en andere open‐ bare besturen Doelstelling Deze cursusreeks werd in eerste instantie georganiseerd om de deelnemers van de ‘Groene Houtcarrousel’ (zie gelinkte acties) mee te ondersteunen en de kans te geven om zich bij te scholen. Omschrijving Het geluid van de kettingzaag kent iedereen. Maar hoe goed kent iedere gebruiker deze machine eigenlijk? De kettingzaag is één van de meest gebruikte machines in het bos, in natuurgebieden, in parken of tuin. Tij‐ dens deze opleiding wordt kennis gemaakt met de kettingzaag in al haar facetten, zowel wat betreft onderde‐ len en werking, als onderhoud en gebruik. Na deze cursusmodule kan de deelnemer de kettingzaag hanteren op een veilige en ergonomische manier. Voor deze opleiding is geen voorkennis nodig. Ook wie al eerder met een kettingzaag werkte, heeft baat bij deze cursus. Hier worden namelijk de kleine vaardigheden aangeleerd (of opnieuw geleerd) die nodig zijn om een kettingzaag op een correcte (veilige en ergonomische) manier te kunnen hanteren. Tevens wordt stilge‐ staan bij het benodigde materiaal. De cursusmodule is gespreid over twee lesdagen. De eerste dag geeft eerder een theoretisch overzicht van machine en het onderhoud; tijdens de tweede dag worden enkele een‐ voudige zaagoefeningen op stukken hout (horizontaal en verticaal) uitgevoerd. Uit veiligheidsoverwegingen en om een meer individuele aanpak te kunnen garanderen, wordt deze cursus georganiseerd in kleine groepen van max. 6 deelnemers en dit onder de deskundige leiding van INVERDE. De kettingzagen, evenals de benodigde veiligheidskledij worden ter beschikking gesteld door Inverde. Verloop actie Uitgevoerd 2013 Deze cursusmodule ‘Veilig werken met kettingzaag – module 1’ werd éénmaal georganiseerd in 2013. Deze cursus bestond uit twee lesdagen: 15/11 + 16/11/2013. De eerste dag (theoretische luik) ging door in de RLGC&BGGC‐kantoor te Vilvoorde, de tweede dag (praktijkdag) in het bos van een BGGC‐lid te Zemst. Deze cursus was volzet met de max. 6 deelnemers. Gepland 2014 De mogelijkheid tot aanbieden in 2014 van deze cursus ‘Veilig werken met kettingzaag – module 1’ of de vervolgmodule ‘Veilig werken met kettingzaag – module 2’ eventueel in samenwerking met BGGC wordt onderzocht. Het brandhoutverhaal binnen de ‘Groene Houtcarrousel’ wordt zeker verdergezet (zie gelinkte acties). - 174 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 78: Sfeerbeelden cursus ‘Veilig werken met de kettingzaag’ op 15/11 & 16/11/2013 te Vilvoorde en Zemst Nazorg en opvolging - Deze cursus is bedoeld als nazorg bij RLGC‐projecten 'Hagen en Houtkanten', 'Bomenrijen, dreven en solitaire bomen'. ‐ Groene Houtcarrousel: ondersteuning achterstallig & regulier beheer knotbomen en houtkanten. Samenwerking en financiering Deze actie werd in 2013 uitgevoerd door medewerkers van BGGC en hield dus geen rechtstreekse perso‐ neelsinzet in voor RLGC. In 2014 zal de actie opnieuw getrokken worden door BGGC, maar mee ondersteund worden door de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 3. De organisa‐ tiekosten voor deze actie werden in 2013 deels gedragen via de projectmiddelen 2013‐2014 voor natuurpro‐ jecten vanuit de provincie Vlaams‐Brabant en deels via de vormingssubsidies vanuit ANB voor BGGC. Deel‐ nemers betaalden bij inschrijving 25 euro. Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 14. Samenwerking met Bosgroep Groene Corridor vzw Actie 38. Cursus ‘Knot‐ en Hakhoutbeheer’ - 175 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 40. Natuurweek – ‘Biodiversiteitskampioen’ Trekker / contactpersoon bij RLGC Gemeente Londerzeel / Patrick Endels Andere betrokken medewerkers binnen RLGC / Partners Vzw Heidemolen, Natuurpunt Londerzeel, Comité Jean Pain, Bijenvrienden Londerzeel Doelgroepen Kinderen (voor het spel biodiversiteitskampioen) / breed (senioren, gezinnen, kinderen,…) voor de hele na‐ tuurweek Doelstelling Kinderen sensibiliseren rond het thema ‘Biodiversiteit’ het belang van biodiversiteit duiden en meegeven op welke manieren de mens druk zet op die biodiversiteit. Omschrijving In Londerzeel ging op initiatief van de milieudienst maar met ondersteuning van tal van partners eind mei 2013 een ‘natuurweek’ door. tal van activiteiten (themawandelingen, workshops,…) werden aangeboden aan diverse doelgroepen (schoolkinderen, senioren, gezinnen,…) en dit rond de deelthema’s ‘dichtbij‐natuur’, bijen, kringlooptuinieren,… In het kader van deze een themaweek rond ‘natuur’ werkte RLGC een deelactivi‐ teit uit voor leerlingen van de 2e graad van het basisonderwijs uit de Londerzeelse scholen. Na een korte inleiding rond biodiversiteit konden de leerlingen zich met elkaar meten via een laddercompeti‐ tie. De volksspelen uit de ‘koesterkermis’ en enkele aanvullende spelen deden daarbij niet enkel dienst als ‘strijdtoneel’ maar illustreerden telkens ook de diverse aspecten die aan bod kwamen in de inleiding: - Soorten – leefgebieden en hun onderlinge link - Soorten en hun specifieke voedselbehoefte / ecologische netwerken - Bedreigingen voor biodiversiteit (exoten,…) Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Overleg met deelnemende partners rond programma - uitwerken deelactiviteit ‘biodiversiteitskampioen’ o inleidende toelichting met illustraties rond het thema biodiversiteit (Wat? Waarom belang‐ rijk? Hoe bedreigd?) o uitwerken laddercompetitie o.b.v. de koesterkermisspelen - logistieke ondersteuning: reservatie materialen, afspraken i.v.m. locaties, opstellen activiteit,…. - begeleiden educatieve activiteit voor 4 klassen (105 leerlingen) van de 2 graad uit Londerzeelse scholen op dinsdag 28 mei 2013. - 176 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Figuur 79: Sfeerbeelden educatieve activiteit ‘Biodiversiteitskampioen’ op 27 mei 2013 te Londerzeel Gepland 2014 De Natuurweek is door de gemeente voorlopig opgevat als een éénmalig initiatief. Indien er toch een vervolg komt op de actie in 2014 of later, zal vanuit RLGC bekeken worden hoe hierop ingespeeld kan worden, maar momenteel staat hierrond dus niets gepland voor 2014. Nazorg en opvolging Na afloop van de activiteit werd gevraagd naar de indrukken van de deelnemende scholen en de organisator (gemeente). Alle partijen bleken tevreden. Samenwerking en financiering De input van RLGC omvatte enkel personeelsinzet (coördinator). Voor de financiering van deze personeelsin‐ zet: zie tabel 1. Er werd nauw samengewerkt met de dienst leefmilieu van de gemeente Londerzeel en met de gidsen van vzw De Heidemolen. Gelinkte acties Actie 7. Adviesverlening en ondersteuning i.k.v. soortbescherming, koesterburen en IHD Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) - 177 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 41. Cursus ‘Beheer van hagen en heggen’ . . GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Brecht Vermote Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Wim Solie Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, provincie Vlaams‐Brabant, gemeenten Doelgroepen Alle geïnteresseerden: natuurverenigingen, landbouwers, particulieren, gemeentebesturen en andere open‐ bare besturen Doelstelling RLGC legt via eigen acties en via de Fruitboom‐ en haagplantactie op diverse locaties in het werkingsgebied hagen en heggen aan. Na de inrichting wordt het project echter voor een groot deel losgelaten. Voor het eigenlijke beheer wordt wel ondersteuning (o.a. via praktische brochures, zie gelinkte acties) en adviesverle‐ ning voorzien, maar dit wordt wel uitgevoerd door de betrokken eigenaar. Soms blijft dit achterwege wegens gebrek aan kennis of tijd. Aansluitend op andere praktische cursussen zoals de ‘Snoeicursus hoogstamboom‐ gaarden’ en de cursus 'knot‐ & hakhoutbeheer' wil RLGC ook voor het beheer van hagen en heggen op deze manier ondersteuning bieden voor eigenaars. Omschrijving In deze cursus leert men meer over de historische context van hagen en heggen en hun landschaps‐ & na‐ tuurwaarde. Vooral praktische aspecten komen ook aan bod: soorten zijn het meest geschikt, hoe pak je het concrete beheer het best aan,... . In de voormiddag staat een theoretische toelichting op het programma, in de namiddag een praktijkdemonstratie op het terrein. Verloop actie Uitgevoerd 2013 / Gepland 2014 ‐ Afspraken met opleidingsorganisatie (wellicht Inverde) ‐ Prospectie locaties ‐ Promotie cursus ‐ Praktische organisatie cursus en ondersteuning op de dag zelf ‐ Evaluatie cursusmodule Nazorg en opvolging ‐ Deze cursus is op zich reeds bedoeld als nazorg bij RLGC‐projecten 'Hagen en Houtkanten' en ‘Fruitboom‐ en haagplantactie'. Samenwerking en financiering Deze activiteit zal in 2014 uitgevoerd worden door de landschapsanimator. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 3. De organisatiekosten voor deze actie worden gedragen via sokkelfinanciering vanuit de provincie en de gemeenten. Het lokaal wordt meestal ter beschikking gesteld door de betrokken gemeente. Deelnemers betalen bij inschrijving 6 euro. Gelinkte acties Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 11. Klein (bouw)cultuurhistorisch erfgoed en landgebruik Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg - 178 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 42: Cursus ‘Natuur‐in‐Zicht’ IHD Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Marijke Smans Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Lies Heirman, Wim Solie, Patrick Endels Partners CVN, Heidemolen, gemeenten en lokale natuurpuntafdelingen Doelgroepen Iedereen met interesse voor natuur die kennis rond de basisbegrippen wil vergaren en natuur wil beleven. Doelstelling Met de organisatie van een laagdrempelige cursus wil RLGC mensen aantrekken die een gezonde belangstel‐ ling hebben voor natuur en hun kennis willen uitbreiden. De excursies bieden de deelnemers de kans het werkingsgebied en de realisaties van RLGC op het terrein beter te leren kennen. Daarnaast worden de deel‐ nemers ook geprikkeld om de verworven kennis aan te wenden op het terrein door vrijwilligerswerk te ver‐ richten. Door de samenwerking met Heidemolen worden de krachten gebundeld en meer mensen bereikt. Omschrijving De cursus Natuur‐In‐Zicht richt zich op natuurbeleving en toegankelijke kennis over natuur in de buurt. De cursus bestaat uit 5 lessen en 5 excursies. De theorielessen gaan door op weekavonden; de excursies op za‐ terdagvoormiddagen. Elke theorieles wordt ingeleid door een medewerker van RLGC, elke excursie wordt begeleid door een medewerker van de Heidemolen. Voor de excursielocaties wordt gekeken naar geschikte gebieden waar al dan niet projecten van RLGC lopen of gelopen hebben. Vaak wordt samengewerkt met een lokale natuurpuntafdeling. Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Overlegmoment met de Heidemolen en afspraak om samen te werken rond de organisatie van een na‐ tuurcursus met als doel extra vrijwilligers te werven. - contacten met CVN om de eerste gegevens rond de cursus vast te leggen - Overlegmoment met Heidemolen en CVN om de inhoud van de cursus verder uit te werken - werven van lesgevers, vastleggen locatie - eerste promotieronde: verspreiden flyers Gepland 2014 - promotie voeren via alle mogelijke kanalen - opvolgen inschrijvingen - praktische organisatie van de cursus - nazorg en wervingsactie vrijwilligers - evaluatie cursus intern en bij de deelnemers Nazorg en opvolging Zie ook onder ‘gepland’. Deze cursus wordt immers opgevat als nazorg/vorming van bestaande vrijwilligers en als wervingsactie voor nieuwe vrijwilligers. Samenwerking en financiering Deze actie omvat voor RLGC nagenoeg enkel personeelsinzet (NME‐medewerker). Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De financiering van de cursus zelf gebeurt grotendeels door CVN. Daarnaast betaalt elke deelnemer 60 euro inschrijvingsgeld aan CVN. Gelinkte acties Actie 29: Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 30. Uitleenbasis natuurbelevingskoffers Actie 33. Vrijwilligersnetwerk - 179 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 43: Ondersteuning vormingen gemeenten GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Patrick Endels Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Afhankelijk van het type cursus dat opgenomen zal worden, kunnen mogelijk nog andere medewerkers be‐ trokken worden bij deze actie Partners Aangesloten gemeenten, Inverde Doelgroepen Medewerkers van milieudiensten, technische diensten en groendiensten van de bij RLGC aangesloten ge‐ meenten Doelstelling - Ondersteunen, sensibiliseren en vormen van medewerkers van gemeenten die betrokken zijn bij natuur‐ en landschapsthema’s waarrond RLGC en BGGC werkt. - Specifieke noden detecteren bij gemeenten - Op basis van specifieke noden hierrond vorming aanbieden Omschrijving RLGC organiseert al geruime tijd vormingen voor particulieren rond soortenbescherming, praktisch beheer van kleine landschapselementen etc.… Tijdens het milieuambtenarenoverleg van 2013 werd vanuit de ge‐ meenten de vraag gesteld of RLGC ook meer op maat van de aangesloten gemeenten vorming kan voorzien. RLGC wil hier als dienstverlening voor de aangesloten gemeenten graag op ingaan voor zover dat: - De vormingen aansluiten bij de thema’s waarrond RLGC actief is - Er een reële nood kan vastgesteld worden bij de gemeenten Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Overleg met Inverde rond de voorwaarden die voor dergelijke cursussen kunnen gelden - Bevraging van gemeenten rond noden (zie hieronder). Gemeenten werd gevraagd prioriteit en aantal deelnemers op te geven). Hiervoor werd reeds een voorstel opgemaakt op basis van de cursusaanbod van Inverde en de thema’s waarrond RLGC werkt. De mogelijkheid werd evenwel open gelaten om vanuit de gemeenten bijkomende voorstellen te doen - 180 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 theoretische opleidingen (doelgroep: milieuambtenaren, duurzaamheidsambtenaren, diensthoofd groendienst…) Aanplantingen van bomen in een stedelijke omgeving ‐ inleiding Bomen en struiken herkennen in de winter Bomen en struiken herkennen in de zomer Ecologisch bermbeheer Hakhoutbeheer Wetgeving en beleid van de groene ruimte extra suggesties Praktische opleidingen (doelgroep: ploegbazen, arbeiders,…) Aanplantingen in tuinen en parken Bomen knotten Hagen snoeien Reductie van bestrijdingsmiddelen ‐ voor arbeiders Reductie van bestrijdingsmiddelen ‐ voor leidinggevenden Visuele boomveiligheidscontrole (VTA) extra suggesties Gepland 2014 Momenteel loopt de nog de bevraging van de gemeenten. O.b.v. de respons zal de vorming waarvoor het meest interesse bestaat prioritair opgenomen worden in 2014. Het vervolg van deze actie staat of valt echter met de interesse van de betrokken gemeenten. Daarom werd deze actie als reserve in het jaarprogramma 2014 opgenomen. Nazorg en opvolging Deze actie kan op zichzelf als nazorg gezien worden voor de inrichtingsprojecten die RLGC i.s.m. gemeenten uitvoert. Uiteraard zal aansluitend op de eventueel ingerichte cursussen gepeild worden naar de respons van de deelnemers en o.b.v. het initiatief ook bijgestuurd worden. Samenwerking en financiering Deze actie verloopt i.s.m. Inverde en de bij RLGC aangesloten gemeenten. Ze omvat nagenoeg enkel perso‐ neelsinzet vanuit RLGC (coördinator). Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). Daarnaast zullen de lesgeverskosten proportioneel gedragen worden door de deelnemende gemeen‐ ten. Gelinkte acties Actie 2. Hagen en houtkanten Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 13. Adviesverlening en ondersteuning landschapszorg Actie 38. Cursus Knot‐ en Hakhoutbeheer Actie 39. Cursus ‘Veilig werken met de kettingzaag’ Actie 41. Cursus ‘Beheer van hagen en heggen’ - 181 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 5.7.3 Publicaties Actie 44: Landschapskrant, e‐nieuwsbrieven en website IHD, GROEN & TOEG Trekker / contactpersonen bij RLGC RLGC / Sarie Van der Aa en Patrick Endels Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Marijke Smans, Lies Heirman, Brecht Vermote, Wim Solie Partners Provincie Vlaams‐Brabant, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Landschapskrant: het brede publiek sensibiliseren (draagvlak voor natuurbehoud) en betrekken bij acties van RLGC. RLGC bekendmaken. Elektronische nieuwsbrief: zelfde doelstellingen, maar kan door het flexibele karakter zowel in de tijd (min‐ stens viermaal per jaar, in de praktijk reeds meerdere jaren zesmaal per jaar), qua inhoud (lopende acties, cursussen en publieksactiviteiten) als doelpubliek (naar een ledenbestand van geïnteresseerden) beter toege‐ spitst worden op te promoten acties, hetgeen de respons positief beïnvloedt. Website: zelfde doelstellingen Figuur 80: Voorbladen landschapskranten 2013 - 182 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving Landschapskrant Inhoud: Sinds 2011 is zowel het formaat (van A4 – 8pp. naar A5 – 16pp.) als de structuur (eerste deel thematisch, tweede deel vaste rubrieken) drastisch gewijzigd. Volgende rubrieken komen aan bod: ‐ Voorwoord ‐ Artikels in kader rond natuur, landschap, natuurrecreatie, natuureducatie, duurzaam bos‐ beheer ‐ Aankondiging publieksactiviteit ‐ Project in de kijker ‐ Koesterrubriek ‐ Groen in zwart‐wit – landschapsfoto’s uit de oude doos ‐ Zo gezegd, zo gedaan – interview ‐ Koken met onkruid ‐ Landschapsquiz ‐ Activiteitenkalender Verloop actie landschapskrant Uitgevoerd 2013 In de landschapskrant lente 2013 met als centraal thema “Bijen” kwamen volgende items aan bod: - Voorwoord: “Zoemend door het voorjaar” - Jaarthema 2013: “BIJ‐zonder belangrijke bijen onder druk” - Over soorten: “A bie or not a bie?” - Aankondiging publieksactiviteit: “Biekesfeest” - Project in de Kijker: “Bijen ver van mijn bed?” - Koesterburen: “Over bloemetjes en bijtjes, eitjes… en een nestje!” - Groen in zwart‐wit: “Van boomstronk tot uitgekiende bijenflat” - Zogezegd, zo gedaan: “Chrio Klaas speelt ze groen” – een interview - Koken met onkruid: meidoornlikeur - Landschapsquiz - Activiteitenkalender & colofon In de landschapskrant herfst 2013 kwamen volgende items aan bod: - Voorwoord: “Even voorstellen…” - Bijenactiviteit voor scholen: “Doe de bij” - Fruitboom‐ en haagplantactie: “Behaag je tuin!” - Knabbel‐ en babbeltocht: “Smakelijke wandeling in Hofstade” en “Heerlijk fruitsap van eigen oogst via de mobiele fruitpers” - Project in de kijker: “Maak spel van je groen” - Koesterrubriek: “Bloemenrijkdom” - Groen in zwart‐wit: “De oude kam, Imde” - Zogezegd, zo gedaan: “4 en 5 hout van TechnOV Vilvoorde in de bres voor de bijen!” ‐ een interview - Koken met onkruid: “Vlierbes‐Appel Jam(mie!)” - Landschapsquiz - Activiteitenkalender & colofon Frequentie: de landschapskrant wordt tweemaal per jaar uitgegeven. Sinds 2011 is dit telkens in april (begin lente) en september (begin herfst). Er werd vastgesteld dat het interessant was om in deze maanden te publiceren omdat dit telkens net voor de activiteiten van RLGC naar het brede pu‐ bliek toe was (cursussen, publieksactiviteiten, fruitboom‐ en haagplantactie...) Redactie: de redactie gebeurt door het RLGC‐team zelf. Lay‐out: is uitbesteed aan De Verbeelding, nieuwe aanbesteding begin 2014 is uitbesteed aan Druk in de Weer, nieuwe aanbesteding begin 2014 Druk: Bedeling: is uitbesteed aan VZW De Floere, nieuwe aanbesteding begin 2014. De landschapskrant wordt verstuurd aan 150 handelaars uit de regio. Daarnaast werden er ook een aantal blind aange‐ schreven met de vraag of zij ook verdeelpunt willen worden. De landschapskrant wordt in pakket ook nog verstuurd aan alle gemeenten, en een 18‐tal partners (Natuurpunt, Velt…). Een enkel exemplaar wordt verstuurd naar 83 andere geïnteresseerden. - 183 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Gepland 2014 - Er worden nieuwe bestekken uitgeschreven voor lay‐out, druk en bedeling in 2014. - Aanbesteding van druk, lay‐out en bedeling van de landschapskrant. In eerste instantie wordt dit voor een periode van één jaar gedaan, dit gezien het nog wijzigende wettelijke kader waarin de landschapskrant al dan niet als dwingende voorwaarde (‘verplichte activiteit’) opgenomen wordt. - Redactie, druk en bedeling van twee nieuwe edities van de landschapskrant met een voorjaarsnum‐ mer rond het thema ‘Water = Leven’ - Bedeling: In 2014 wordt de huidige aanpak na de nieuwe aanbesteding bestendigd en waar nodig bijgestuurd. De verdeelpuntenlijst wordt verder uitgebreid en uitgezuiverd om tot een fijnmazig ver‐ deelnetwerk te komen aan een zo beperkt mogelijke kostprijs. Omschrijving e‐nieuwsbrieven Minstens viermaal per jaar wordt een elektronische nieuwsbrief verspreid onder een ledenbestand van intus‐ sen 1595 adressen, met grosso modo de volgende structuur: ‐ BINNENKORT: aankondiging eigen activiteiten en cursussen ‐ IN DE KIJKER: oproep deelname (terrein)acties, resultaten terreinacties… ‐ EN VERDER: activiteiten van partners Om de biodiversiteitscampagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’ blijvend in de kijker te zetten wordt elke actie indien mogelijk gekoppeld aan een ‘koestersoort’. De betreffende soortfiche wordt dan ook gelinkt zodat geïnteresseerden telkens meer info vinden over deze soort. Verloop actie e‐nieuwsbrieven Uitgevoerd 2013 - verspreiding van 6 elektronische nieuwsbrieven (januari, maart, mei, juli, september, november; voor inhoudstafels: zie 1.7.4.) - updaten en aanvullen e‐mailbestand voor verspreiding van de e‐nieuwsbrief Figuur 81: Impressie van enkele elektronische nieuwsbrieven uit het werkjaar 2013 Gepland 2014 RLGC plant in 2014 opnieuw de uitgave van minstens vier elektronische nieuwsbrieven. De timing zal samen‐ hangen met de beste momenten om acties en activiteiten van RLGC en partners aan te kondigen. - 184 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Omschrijving website Zoals eerder aangehaald wordt de landschapskrant en nieuwsbrieven als communicatiekanaal aangevuld met een overzichtelijke website (www.rlgc.be). De algemene website rond de werking en de activiteiten van RLGC wordt minstens maandelijks aangepast. Voorbije nieuwsbrieven en landschapskranten blijven als PDF‐ bestanden online beschikbaar op onze website. Een gelinkte website bevat onze fotogalerij waar ondertussen honderden foto’s van voorbije activiteiten en projecten te bewonderen vallen. Verloop actie website Uitgevoerd 2013 - Uiteraard werd bestaande informatie zo goed als mogelijk en frequent up‐to‐date gehouden. Veel aandacht ging hierbij naar korte nieuwsberichten op de homepage om op een toegankelijke manier informatie aan te bieden - De website werd aangevuld met een Facebook‐ en Twitter‐account Figuur 82: Eerste ontwerp voor nieuwe website van RLGC - 185 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Er werd beslist om werk te maken van een nieuwe website met een eigentijdse lay‐out (cf. landschapskrant) die interactieve online toepassingen toelaat en ook vlotter te onderhouden is via een ‘user management content’‐systeem. De technische kennis om dit in eigen beheer uit te voeren ontbreekt echter. Via aanleg van een provisie in 2012 werden de financiële middelen om dit uit te besteden al deels gereserveerd. In 2013 werden de noden gedefinieerd en werd de eigenlijke opmaak van de site aanbesteed. In het najaar was er reeds een eerste overleg met gegunde webdesigner en werd het eerste ontwerp geëvalueerd. Gepland 2014 Verderzetting opmaak nieuwe website: Testfase: 31 januari 2014 tot 15 februari 2014 Definitieve oplevering website (en nieuwsbrief): 31 maart 2014 Intussen wordt de ‘oude’ website uiteraard zo goed als mogelijk verder up‐to‐date gehouden tot de nieuwe versie in het voorjaar van 2014 gelanceerd wordt. Nazorg en opvolging Nazorg en opvolging zitten inherent vervat in deze actie: in kranten en nieuwsbrieven wordt immers opge‐ roepen tot deelname aan activiteiten/cursussen en terreinacties van RLGC. Samenwerking en financiering In 2013 werd landschapskrant gefinancierd via de volgende kanalen - 75% via de provinciale projectsubsidies - 12.5% via de subsidies van de provincie Vlaams‐Brabant voor het NME‐steunpunt - 12.5% via de subsidies voor werking van de landschapsanimator door het Agentschap Onroerend Erfgoed De personeelsinzet voor de redactie van de landschapskrant wordt voornamelijk ingevuld door de project‐ medewerker recreatie‐communicatie‐NME met aanleveren van bijdragen door alle andere RLGC‐ medewerkers. Voor de financiering van deze personeelsinzet: zie tabel 1 (2013) en 3 (2014). De website en elektronische nieuwsbrieven vergden tot nog toe enkel personeelsinzet waarbij de loonkost gedragen wordt via de basissubsidies vanuit ANB, provincie en gemeenten (tot 2013); de sokkelfinanciering van de provincie en de aangesloten gemeenten (vanaf 2014). Gelinkte acties In principe alle acties van RLGC, met nadruk op degene die gericht zijn op een breed publiek (vormingen, publieksactiviteiten, fruitboom‐ en haagplantactie…) - 186 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Actie 45. Andere publicaties: brochures, folders, flyers en affiches GROEN Trekker / contactpersoon bij RLGC RLGC / Sarie Van der Aa Andere betrokken medewerkers binnen RLGC Brecht Vermote, Wim Solie, Lies Heirman, Marijke Smans, Patrick Endels Partners Volgens publicatie en gunningen te bepalen (b.v. Provincie Vlaams‐Brabant voor de NME‐brochure) Doelgroepen Algemene brochures en folders trachten een zo breed mogelijk publiek te bereiken, terwijl specifieke, thema‐ tische brochures en folders een kleiner, meer gespecialiseerd publiek viseren. Voor cursussen en publieksac‐ tiviteiten worden ook steeds flyers en affiches voorzien. Doelstelling en omschrijving In alle gevallen hebben de brochures en folders meerdere doelstellingen: - vergroten van de bekendheid van RLGC onder de bevolking in het algemeen en onder gebruikers van de open ruimte in het bijzonder. - creëren en versterken van het draagvlak voor onze activiteiten onder de bevolking in het algemeen en onder gebruikers van de open ruimte in het bijzonder. - bij specifieke, thematische publicaties: de doelgroep informatie verschaffen over het thema en in dit ka‐ der wijzen op voorkomende noden, kansen, knelpunten... Figuur 83: Een greep uit de publicaties & het promotiemateriaal in 2013: affiches, flyers, brochure knotbomen en brochure NME‐steunpunt,… - 187 - Regionaal Landschap Groene Corridor Activiteitenverslag 2013 / Jaarprogramma 2014 Verloop actie Uitgevoerd 2013 - Gewijzigde herdruk en verspreiding van de in 2010 inhoudelijk uitgewerkte brochures ‘Hagen, Heggen en Houtkanten’ en ‘Hoogstamboomgaarden’, uitgegeven door alle Vlaams‐Brabantse regionale landschappen - Afronding inhoudelijk uitwerking, lay‐out, druk en verspreiding van de van de brochure ‘Knotbomen, Knoestige Knapen’, uitgegeven door alle Vlaams‐Brabantse regionale landschappen. Deze brochure werd gelanceerd tijdens een persmoment samen met de Fruitboom‐ en haagplantactie op 30/11/2013. - inhoudelijke bijdrage tot de brochure ‘NME activiteiten 2013‐2014’ (lay‐out en druk door de provincie Vlaams‐Brabant’) - ontwerp (in eigen beheer) en druk van flyer en affiche voor de Fruitboom‐ en haagplantactie - ontwerp (in eigen beheer) en druk van een infobord (naambord geboorten 2012) voor het geboortebos van Opwijk - ontwerp (in eigen beheer) en druk van een infobord voor de paddentrek aan de Voordestraat, Grimber‐ gen – Kapelle‐op‐den‐Bos Gepland 2014 - Inhoudelijk uitwerking rond ‘Beheerfiches Kleine landschapselementen’ (i.s.m. de andere Vlaams‐ Brabantse Regionale Landschappen en de provincie Vlaams‐Brabant). - ontwerp (in eigen beheer) en druk van flyer en affiche voor de Fruitboom‐ en haagplantactie - inhoudelijke bijdrage tot de brochure ‘NME activiteiten 2014‐2015’ (lay‐out en druk door de provincie Vlaams‐Brabant) - Momenteel zijn er geen andere specifieke, grotere brochures gepland. De opmaak van een nieuwe alge‐ mene infofolder van RLGC wordt als reserve in het programma opgenomen Nazorg en opvolging / Samenwerking en financiering ‐ Financiering van promotie voor de algemene publieksactiviteiten gebeurt via de basissubsidies van ANB (tot 2013), provincie en de aangesloten gemeenten. Specifieke thematische promotie of publicaties worden ge‐ financierd via de daartoe voorziene projectsubsidies (provinciale projectsubsidies natuurprojecten – promo‐ tie kikvorscursus, snoeicursus…). ‐ De NME‐brochure werd rechtstreeks gefinancierd door de provincie Vlaams‐Brabant. ‐ De gezamenlijke knotbomenbrochure (i.s.m. alle Vlaams‐Brabantse regionale landschappen en de provincie Vlaams‐Brabant) werd gefinancierd door de provincie Vlaams‐Brabant. ‐ De gezamenlijk herdruk met alle Vlaams‐Brabantse regionale landschappen uitgegeven brochures rond hagen, heggen en houtkanten en deze rond hoogstamboomgaarden werden deels gefinancierd via de pro‐ vinciale subsidies voor de stafmedewerker en deels via de subsidies voor natuurprojecten 2013‐2014 van de provincie Vlaams‐Brabant. Gelinkte acties Actie 1. Poelennetwerk Actie 2. Hagen, heggen en houtkanten Actie 3. Hoogstamboomgaarden Actie 4. Bomenrijen, dreven en solitaire bomen Actie 5. Fruitboom‐ en haagplantactie Actie 6. Soortbescherming Actie 12. Groene Houtcarrousel Actie 29. Natuurbeleving voor scholen (begeleid) Actie 30. Uitleenbasis natuurbelevingskoffers - 188 -
© Copyright 2024 ExpyDoc
