Verslag tweede bijeenkomst proeftuin MO/VO d.d. 9 april 2014 Als

Verslag tweede bijeenkomst proeftuin MO/VO
d.d. 9 april 2014
Als gast was deze bijeenkomst Jos van Nunen (Lumens Groep in Eindhoven) aanwezig.
Jos is één van de grondleggers van de sociale wijkteams in Eindhoven (WIJ Eindhoven)
Hij heeft als directeur-bestuurders van de Lumens Groep geparticipeerd in een andere proeftuin vanuit
het FCB, een samenwerkingsverband tussen Tinten, Kwadraad en Lumens.
Daarnaast is hij voorzitter van de CAO-tafel Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening.
Inleiding Jos van Nunen
WIJ Eindoven
In 2009 is er een rapport van de Algemene Rekenkamer verschenen (‘Twee werelden, Effectiviteit
welzijnsbeleid Eindhoven’), waarin ondermeer werd ingegaan op de verkokering van welzijn en
maatschappelijk werk. Dit rapport heeft er in Eindhoven toe geleid dat vanaf eind 2010 verder
gesproken is over het formeren van sociale wijkteams, die de hele stad ‘bedienen’. Naast
zorgaanbieders zijn ook medewerkers vanuit de gemeente bij de uitvoering betrokken.
Eind 2012 is dit in de praktijk tot uitvoering gebracht. Daarbij heeft de gemeente een belangrijke rol
gespeeld (ondanks bestuurlijke druk is het doorgezet). De ‘inhoud’ (en daarmee de cliënt) stond
daarbij centraal en niet de instelling zelf.
In een tijdsbestek van een half jaar is hieraan invulling gegeven.
Op dit moment zijn er in vier stadsdelen wijkteams van ca. 15 medewerkers actief, vanuit
verschillende instellingen. Er is één wijkteam per 20.000 inwoners. De samenstelling per wijkteam
verschilt, deze is afhankelijk van de wijkpopulatie. Op dit moment zijn er 280 formatieplaatsen
verbonden aan de (multidisciplinaire) wijkteams.
De wijkteams worden bemenst door generalisten. Puur generalistisch werken bleek echter niet
haalbaar. Feitelijk gaat het om specialisten, die generalistisch kunnen handelen. Dat is een wezenlijke
verandering t.o.v. het oorspronkelijke concept.
De norm is dat je als ‘generalist’ 60% van de werkzaamheden in de verschillende domeinen (er zijn in
totaal 7 domeinen) zelf moet kunnen oppakken. In de praktijk blijkt dat de lat met deze 60% behoorlijk
hoog ligt. Dat vraagt nogal wat van de professionals in een wijkteam.
Vraag daarbij is overigens wel hoe te voorkomen dat generalisme een ‘grijs gebied’ wordt?
Uitgangspunten:
 Eén huishouden, één plan, één contactpersoon: de wir-war aan hulpverleners in één gezin
wordt teruggedrongen.
 Die ene professionele contactpersoon is een generalist, die op meer gebieden ondersteuning kan
bieden.
 Stimuleren van de eigen kracht van mensen en van de sociale omgeving (samenkracht).
Dat betekent ook dat meer naar de vraag wordt gekeken (wat heb je nodig?), dan naar het
aanbod (wat hebben we te bieden?).
De medewerkers in een wijkteam worden met name geselecteerd op gedrag en houding, minder op
competenties. Met houding en gedrag wordt gedoeld op ‘loslaten’, ‘over de eigen schutting heen
kunnen kijken’ en ‘het gebruik maken van informele netwerken’.
De medewerkers in de wijkteams zijn gedetacheerd vanuit de verschillende organisaties. De
wijkteams zijn gebundeld onder de naam WIJ Eindhoven. Dat is (op dit moment) geen juridische
identiteit. Tot 2015 verloopt de samenwerking vanuit vertrouwen.
Een formalisering is uiteindelijk wel nodig, een rechtspersoon (geen netwerkorganisatie). Binnen deze
organisatie zullen er duidelijke afspraken gemaakt moeten worden over bijvoorbeeld
arbeidvoorwaarden (de harmonisatie daarvan), zeggenschap, privacy en klachtenregelingen.
In het begin is er een soort ‘proeftuinstatus’ nodig. Er moeten bijvoorbeeld afspraken gemaakt worden
met het zorgkantoor. De vrije AWBZ-keuze wordt met de wijkteams immers aan banden gelegd. Ook
voor de gemeente is, naast een intern ontkokeringsproces (toewerken naar een gezamenlijke backoffice) een cultuuromslag nodig. Bijvoorbeeld: hulpverlening staat voorop, ook als betrokkene nog
schulden heeft.
Met de invoering van de wijkteams vindt een verschuiving van budgetten plaats, die uiteindelijk voor
een (groot) gedeelte onder WIJ Eindhoven vallen. Dit betekent dat WIJ Eindhoven een inkoopfunctie
krijgt. Lumens krijgt dus niet alleen opdrachten van de gemeente maar ook van WIJ Eindhoven. Om
dat goed te kunnen organiseren is uiteindelijk ook een eigen en onafhankelijke organisatie nodig
De vraag is in hoeverre de organisatie moet vasthouden aan een detacheringconstructie of zelf
personeel in dienst moet nemen. De praktijk in Eindhoven zal waarschijnlijk een soort mengvorm zijn.
Bij een detachering moeten medewerkers samenwerken met verschillende collega’s uit andere
organisaties ‘onder een ander merk’, te weten WIJ Eindhoven (je bent nog wel in dienst van jouw
eigen organisatie, maar de aansturing gebeurt vanuit het team). Een onrustfactor is het
werkgeversaspect, zoals bijvoorbeeld verschillende CAO’s waarmee de medewerkers in de wijkteams
te maken hebben. M.a.w.: het is dus lastig om vanuit een netwerkgedachte een organisatie aan te
sturen. Dat moet niet onderschat worden.
Risico: in relatie tot de wijkteams kunnen ook andere organisaties zich aanbieden in het kader van
aanbesteding.
Een aantal diensten kun je niet in de wijkteams opnemen. Zoals de ‘onderste laag’ van kwetsbare
personen. Deze kun je niet vangen in sociale wijkteams. Dat geldt ook voor de (residentiële) opvang.
Of voor crisissituaties in het geval van huiselijk geweld. Dat is iets ‘stedelijks’ en moet in de – meer
specialistische – ‘tweede lijn’ georganiseerd worden.
Wel zal er vanuit deze tweede lijn een relatie moeten zijn met de wijkteams, bijvoorbeeld vanuit een
expert-rol.
Op korte termijn wordt het eerste jaar van de wijkteams geëvalueerd. Zie voor meer informatie bijlage
1 (overgenomen van de website www.wijeindhoven.nl).
Proeftuin
De Lumens Groep heeft deelgenomen aan de proeftuin Lumens-Tinten-Kwadraad. In deze proeftuin
heeft Lumens zijn expertise ingebracht op het gebied van zelfstandige teams.
Lumens spreekt niet over ‘zelfsturende teams’ maar over ‘zelfstandige teams’.
Er zijn geen teammanagers meer. Deze taken zijn onderverdeeld naar:
 Een peoplemanager
 Een projectmanager
 Een relatiemanager (accountmanager).
Belangrijke leerpunten zijn:
 Geef ruimte aan de professional (laat los), vertrouw op zijn/haar expertise.
 Maak mensen zelf verantwoordelijk voor hun eigen toekomst.
 Geef medewerkers een eigen opleidingsbudget, waarover zij ‘vrij’ kunnen beslissen.
 Beoordelingssystematiek: niet meer gericht op een leidinggevende, maar directe collega’s en
cliënten gegeven feedback.
 Niet in verzet komen. Eerste de medewerkers vanuit de eigen organisatie ‘loslaten’, daarna kun je
pas in positie komen.
 M.b.t. de cliënten gaat het om het verder vormen van klantgerichtheid, bijvoorbeeld door
feedback, de cliënt maakt zelf afspraken, het dossier is van de cliënt.
Over de proeftuin van Tinten, Kwadraad en Lumens: op de website van FCB is hierover meer
informatie beschikbaar.
Discussie
In reactie op de inleiding zijn ondermeer de volgende zaken naar voren gebracht:
 Opvang zal als centrumgemeentelijke functie ingezet moeten blijven worden: ‘de opvang hoort
niet in de wijken thuis’.
 Je kunt als instelling in een concurrentiepositie geplaatst worden. Wat te doen als de cliënt ‘voor
het wijkteam kiest’?










Wel zal er vanuit de opvang een expertrol in de wijkteams gerealiseerd moeten worden, vanuit het
arrangement ‘wonen’. Daarbij kan de opvang ook ingehuurd worden (extramurale
woonbegeleiding).
Daarnaast heeft de opvang een functie in het kader van maatschappelijk herstel. Hierin leggen we
de expertise van de opvang: krachtgericht werken.
Opmerking: in mensen met een loonwaarde van minder dan 30% wordt niet meer geïnvesteerd.
Als we niets doen krijgen we deze weer in het straatbeeld terug.
Vanuit Humanitas Onder Dak is een academie opgericht t.b.v. de scholing van medewerkers.
Vanuit de Blijfgroep is een onderscheid gemaakt naar opvang en ambulant werk, hoewel beide
onderdelen in de praktijk steeds meer met elkaar vergroeid raken. Vanuit het ambulant werk kan
toerusting van een wijkteam plaatsvinden door bijvoorbeeld advisering training en coaching
(werken met de meldcode, systeemgericht werken, omgaan met agressie).
Je kunt jezelf wel als expert in de markt zetten, maar de vraag daarbij is wel of je door anderen
ook zo gezien wordt. Blijfgroep geeft in Amsterdam nog niet de positie verworven hebben dat ze
als expert worden ingehuurd.
In Utrecht is er zwaar ingezet op buurtteams. Er is een relatie tussen de wijkteams en de
steunpunten huiselijk geweld. Vraag daarbij is welke casuïstiek geschikt is voor bespreking in de
wijkteams.
Hoe de zelfsturende teams in te vullen. Wat is de verantwoording van de professional? Wat leg je
bij de teammanager neer?
Vanuit Moviera wordt aangegeven dat ze willen toewerken naar meer wendbare en flexibele
medewerkers. Wat betekent dit? Wat vraagt dan aan competenties? De nieuwe CAO geeft hier
handvaten voor.
De Tussenvoorziening meldt dat zij in samenwerking met Linxx werken aan mobiliteit van
medewerkers.
Afgesproken wordt om de volgende bijeenkomst het thema ‘zelfstandige teams / medewerkers’ verder
te behandelen. Dit thema kan vanuit verschillende invalshoeken benaderd worden. Van belang is dat
we een stap verder komen dan alleen ‘herkenning’.
Daarbij kunnen enkele onderwerpen die vandaag naar voren zijn gekomen worden meegenomen,
zoals bijvoorbeeld:
 HRM-zaken: beoordelingssystematiek, mobiliteit.
 Geef ruimte aan de professional (bevorderen zelfstandigheid / flexibiliteit).
 Generalisme vs. specialisme (mede in relatie tot houding en gedrag)..
Bijlage 1
Informatie over WIJeindhoven
(zie ook de website www.wijeindhoven.nl)
Portefeuillehouder: wethouder Lenie Scholten:
“De omslag in ons sociaal beleid is een hele grote uitdaging. Maar als het ergens kan lukken, dan is
het wel in Eindhoven”.
WIJeindhoven heeft vergaande gevolgen voor de manier waarop we met elkaar omgaan in de stad;
voor de inwoners van de stad, voor het maatschappelijke veld. Maar ook voor de rol van de gemeente.
WIJeindhoven zorgt er voor dat mensen zelf de controle over hun leven behouden. Als iemand
ondersteuning nodig heeft, bijvoorbeeld op het gebied van werk, wonen, zorg, samenleven in wijken
en buurten of ontspanning, dan wordt die ondersteuning niet vóór hem, maar samen met hem
geregeld. WIJeindhoven kijkt daarbij naar het eigen kunnen van mensen (eigen kracht) en naar hun
sociale omgeving (samenkracht).
Uitgangspunten:
 1 huishouden, 1 plan, 1 contactpersoon: de wir-war aan hulpverleners in 1 gezin
wordt teruggedrongen;
 Die ene professionele contactpersoon is een generalist, die op meer gebieden ondersteuning kan
bieden.
 Stimuleren van de eigen kracht van mensen en van de sociale omgeving (samenkracht).
Dat betekent ook dat meer naar de vraag wordt gekeken (wat heb je nodig?), dan naar het
aanbod (wat hebben we te bieden?).
WIJeindhoven is de manier waarop wij in de stad met elkaar willen omgaan. Uitgangspunt:
Eindhovenaren kunnen zelf heel veel en willen controle houden op hun eigen leven. Ook als ze
(tijdelijk) ondersteuning nodig hebben.
WIJteams
Hebt u een vraag? Bijvoorbeeld op het gebied van werk, wonen, zorg, opvoeding, samenleven in
wijken en buurten of ontmoeting? En komt u er zelf of samen met anderen niet uit? Dan kunt u terecht
bij het WIJteam in uw wijk. Een medewerker van het WIJteam komt bij u langs en gaat hierover met u
in gesprek.
Wat kunnen WIJ voor u doen?
Samen met de medewerker van het WIJteam bespreekt u wat er nodig is en wat u zelf kunt doen om
te komen tot een oplossing (eigen kracht). En wie u daarbij eventueel kan helpen: familie, vrienden,
buren of misschien wel vrijwilligers (samenkracht)?
Lukt het niet om op deze manier te werken aan een oplossing en is extra, professionele ondersteuning
nodig? Dan biedt de medewerker van het WIJteam, die meteen uw vaste contactpersoon is, deze zelf.
Hoe de ondersteuning er uiteindelijk uitziet, kan voor iedereen verschillen. Maar we proberen in elk
geval te voorkomen dat u te maken krijgt met verschillende organisaties.
Specialistische ondersteuning
Maar soms blijkt dat ondersteuning via uw vaste contactpersoon niet genoeg is. En dat er een
specialist nodig is. Uw contactpersoon van WIJ blijft, ook dan, uw contactpersoon.
Iets terugdoen voor de buurt
Uw contactpersoon vraagt ook altijd of u iets terug kunt doen voor de buurt. Hij vraagt dan waar u
goed in bent en waar u anderen weer mee kunt helpen. Uit ervaring blijkt dat mensen graag iets doen
voor hun buurt.
Waarom werken WIJ op deze manier?
Deze manier van werken en denken heeft grote voordelen:
 Bewezen is dat oplossingen blijvender zijn als u er vanuit uw eigen kunnen en met
hulp van familie, vrienden, buren of vrijwilligers aan werkt.
 U krijgt snel en dicht bij huis de ondersteuning die u nodig hebt. Vaak zonder dat
u te maken krijgt met verschillende organisaties.

En als buurtgenoten zich samen inzetten voor elkaar en voor hun wijk, dan kan dat bijdragen aan
een wijk, waarin het prettig wonen en leven is. En daar heeft iedereen baat bij.
Sociale basisvoorzieningen
Maar WIJeindhoven is meer dan alleen de WIJteams. Want wil men dat mensen zelf en met hulp van
hun omgeving aan de slag gaan met oplossingen voor hun vragen. Dan moeten ze daar wel toe in
staat gesteld worden. Zo moeten de sociale basisvoorzieningen goed op orde zijn.
Voorzieningen die voor iedereen toegankelijk zijn, zoals werk, onderwijs, cultuur, sport, ontmoeting en
ontspanning. Deze zijn belangrijk omdat ze er voor zorgen dat mensen zich kunnen ontwikkelen, voor
zichzelf kunnen zorgen en stevig in het leven kunnen staan.
Zorg via vrijwilligers (informele zorg)
En ook de informele zorg, zorg via vrijwilligers, moet goed geregeld zijn. Eindhoven heeft heel veel
vrijwilligers(organisaties) en buurtinitiatieven. Maar het moet voor bewoners wel duidelijk zijn wie die
vrijwilligers(organisaties) en buurtinitiatieven zijn. En wat zij voor iemand kunnen doen.
Dat hoeft niet alleen met zorg te maken te hebben. De een kookt bijvoorbeeld graag, de ander klust
en weer een ander tuiniert. Ook met deze activiteiten kun je een ander helpen.

Download Report