sterk aan te bevelen

De rol van GZGZ-psycholoog
in de preventie van suïcide
De nieuwe richtlijn
Ad Kerkhof
Klinisch psycholoog
VU Amsterdam
Multidisciplinaire richtlijnen
Depressie i
Schizofrenie
Angst
Persoonlijkheidsstoornissen
Alcoholverslaving
2007
2007
2007
2008
2009
Diagnostiek en behandeling
Diagnostiek en behandeling
Suïcidaal gedrag
Suïcidaal gedrag
2012
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Mannen
Vrouwen
2010
2007
2004
2001
1998
1995
1992
1989
1986
1983
Totaal
1980
Aantaal
Suïcide in Nederland : 1980 ‐ 2012 Suïcide in Nederland : 1980 ‐
absolute aantallen
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek / A.J.F.M. Kerkhof
20
15
10
Mannen
Vrouwen
Totaal
20
010
20
007
20
004
20
001
19
998
19
995
19
992
19
989
19
986
0
19
983
5
19
980
Aan
ntal per 1
100.000
Suïcide in Nederland: 1950 ‐
Suïcide in Nederland: 1950 ‐ 2012 per
100.000 van de bevolking alle leeftijden
Jaar
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek / A.J.F.M. Kerkhof
Aantal suïcides in 2012
Vrouwen en mannen naar leeftijd per 100.000
Aan
ntal per 10
00.000
25
20
15
10
vrouwen
5
mannen
0
15 19
15-19
20 29
20-29
30 39
30-39
40 49
40-49
50 59
50-59
60 69
60-69
70 79
70-79
80 jjr
80+
Leeftijd
Centraal Bureau voor de Statistiek 2008
Aantal suïcides in 2012
Vrouwen en mannen naar leeftijd Aan
ntal per 10
00.000
300
250
200
150
100
vrouwen
50
mannen
0
15 19
15-19
20 29
20-29
30 39
30-39
40 49
40-49
50 59
50-59
60 69
60-69
70 79
70-79
80 jr
80+
j
Leeftijd
Centraal Bureau voor de Statistiek 2008
Achtergrond
•
•
•
•
•
Veel suïcides in GGZ: 40
Veel suïcides in GGZ: 40
40‐‐45% van 1700 / jaar
45% van 1700 / jaar
Veel suïcides ooit in GGZ: 75%
Veel suïcides vlak na ontslag uit opname
Veel suïcidepogingen en suicidegedachten
Veel suïcidepogingen en suicidegedachten Meeste winst preventief te behalen door deskundigheidsbevordering
Achtergrond
•
•
•
•
•
•
•
•
Hulpverleners in GGZ weinig opleiding
Onduidelijkheid over beste benaderingen
Onduidelijkheid over beste benaderingen
Veel hulpverleners bang voor suïcidaliteit
Hulpverleners soms getraumatiseerd
Incompetentiegevoelens, onzekerheid
Incompetentiegevoelens onzekerheid
Meldingen aan Inspectie omgeven met schuld
Inspectie geen standaard voor toetsing
Wetenschappelijke ontwikkelingen > > praktijk
> praktijk
Doelstelling Richtlijn
Richtlijn::
• Zorgstandaard transparant te maken
• Concrete Concrete aanbevelingen te doen voor
Concrete aanbevelingen
diagnostiek en en behandeling
behandeling van van suicidaliteit
suicidaliteit
• Evidence based en consensus based
E id
b d
b d
• Verbeteren van zorg
van zorgg
• Geaccordeerd door beroepsverenigingen
door beroepsverenigingen
• Toetsingskader Inspectie
• Multidisciplinair
Doelgroepen:: BIG‐
Doelgroepen: BIG
Doelgroepen
: BIG‐hulpverleners
•
•
•
•
•
•
•
•
Psychiaters (in opleiding
(in opleiding))
Huisartsen (in (in opleiding)
(in opleiding
opleiding)
Bedrijfsartsen (in (in opleiding
opleiding))
(SEH‐‐) (SEH
) Artsen
Artsen (in opleiding
(in opleiding))
Psychologen (in (in opleiding)
(in opleiding
opleiding)
Psychotherapeuten (in opleiding
(in opleiding))
Verpleegkundigen (in (in opleiding
opleiding))
Tuchtrecht
EBRO Methodiek
EBRO Methodiek
EBRO •
•
•
•
•
•
•
Uitgangsvragen
Overzicht van van empirische evidentie
van empirische
Bewijskracht studies (A –
studies (A – B B –– C C –– D)
Conclusies
Overwegingen
Consensus
Aanbevelingen
Samenstelling::
Samenstelling
•
•
•
•
•
•
•
2 Vertegenwoordigers NvVP
2 Vertegenwoordigers
2 vertegenwoordigers NIP
2 vertegenwoordigers
2 Coordinatie en en ondersteuning
ondersteuning TRIMBOS
Werkgroep geholpen door door schrijfgroep
schrijfgroep (12)
Klankbordgroep (53 (53 personen)
(53 personen
personen)
Participatie patienten en en familieleden
familieleden
Verpleegkundige focusgroep
Procedure
•
•
•
•
•
•
•
Concept richtlijn
Concept richtlijn
Commentaarfase
Verwerking commentaar
Eindversie
Accordering beroepsverenigingen
Standaard
Implementatie
Thema’ss Richtlijn
Thema
Richtlijn::
•
•
•
•
•
•
Contact maken, , begrijpen
Contact maken
begrijpen
Suicidaliteit focus van focus van diagnostiek
focus van diagnostiek
Suicidaliteit focus van focus van behandeling
behandeling
Zorg voor veiligheid
Zorg voor continuiteit
Betrekken partners en familieleden
partners en familieleden
Visie op op suicidaal gedrag
op suicidaal
•
•
•
•
•
•
•
Kwetsbaarheidfactoren (langdurig
langdurig))
Stressfactoren (uitlokkend
uitlokkend))
Suicidale toestand (actueel
actueel): ): Klemzitten
Klemzitten
Behandeling suicidale toestand (actueel
actueel))
Behandeling stress
stress‐‐en en kwetsbaarheidsfactoren
en kwetsbaarheidsfactoren
In multidisciplinair
In multidisciplinair verband (samenwerking
samenwerking))
Ingebed in in sociale
sociale context
Systematisch onderzoek
Systematisch onderzoek
• Het is aan te bevelen om Het is aan te bevelen om actief
actief te vragen naar g
j
py
suïcidegedachten bij een psychiatrische intake of crisissituatie, bij uitingen van wanhoop, bij belangrijke verlieservaringen bij
belangrijke verlieservaringen, bij transitiemomenten in een lopende behandeling bij veranderingen in het klinisch
behandeling, bij veranderingen in het klinisch beeld, bij gebrek aan verbetering of bij verslechtering van een psychiatrische aandoening.
Systematisch onderzoek
Systematisch onderzoek
• Het is niet aannemelijk dat suïcidaal gedrag wordt uitgelokt door er naar te vragen.
d i l k d
Systematisch onderzoek
Systematisch onderzoek
• Het
Het is aan te bevelen bij onderzoek naar is aan te bevelen bij onderzoek naar
suïcidaliteit te inventariseren of de patiënt zich
zich hopeloos voelt, geen toekomstplannen hopeloos voelt geen toekomstplannen
heeft, in sterke mate negatieve gedachten h
heeft over zichzelf, of dwangmatige gedachten f
h lf f
h
heeft over suïcide.
Zorg voor Veiligheid
Zorg voor Veiligheid
•
•
•
•
•
•
•
•
Verwijder potentieel dodelijke middelen
Beveiligingspersoneel, politie
Beveiligingspersoneel, politie
Opname, al dan niet vrijwillig
Sederende middelen, antipsychotica
Gedwongen
Gedwongen opname / dwangmaatregelen
opname / dwangmaatregelen
Wettelijk kader. Hier altijd: Safety first
Creëer veilige situatie
Leg alles vast in dossier
Leg alles vast in dossier
Omgang met naasten: Aanbevelingen
• Het
Het is sterk aan te bevelen om naasten van de is sterk aan te bevelen om naasten van de
patiënt te betrekken bij de diagnostiek en behandeling voor zover dat binnen de grenzen
behandeling voor zover dat binnen de grenzen van het beroepsgeheim te verantwoorden is.
• Het
Het is aan te bevelen om naasten te is aan te bevelen om naasten te
informeren en steun te bieden
Continuïteit van zorg
Continuïteit van zorg
•
•
•
•
•
•
•
Let op overgang van zorgsoorten
Ontslag uit kliniek
Ontslag uit kliniek
Ontslag uit algemeen ziekenhuis
Overgang van afdeling
Dossiers en verslaglegging
Dossiers en verslaglegging
Contact huisarts
Overdracht cruciale informatie
Continuïteit van zorg
Continuïteit van zorg
• Ketenzorg
Ketenzorg dient regionaal georganiseerd te dient regionaal georganiseerd te
zijn, waarbij aandacht wordt besteed aan de samenwerking tussen alle disciplines die bij
samenwerking tussen alle disciplines die bij diagnostiek en behandeling betrokken zijn (h
(huisartsen). )
Veiligheid:
• Het is sterk af te raden Het is sterk af te raden gebruik te maken van gebruik te maken van een non‐
een non‐suïcide contract in acute situaties of bij onbekende patiënten. In langer durende situaties
situaties is het soms
situaties is het is het soms te overwegen om te overwegen om
mondelinge afspraken te hanteren als middel om suïcidaal gedrag bespreekbaar te maken. om suïcidaal gedrag bespreekbaar te maken
om suïcidaal gedrag bespreekbaar te maken
Behandeling
• Het is sterk aan te bevelen Het is Het
is sterk aan te bevelen bij een suïcidale sterk aan te bevelen bij een suïcidale bij een suïcidale
patiënt die qua stemming goed lijkt te reageren
reageren op antidepressiva in het bijzonder na op antidepressiva in het bijzonder na
te gaan of ook het suïcidale gedrag afneemt.
Evidentie Lithium
Evidentie Lithium
• Niveau 1: Het is aangetoond dat bij patiënten met een stemmingsstoornis (bi‐
g
( ‐ of unipolair) p
)
met een stemmingsstoornis (bi
het gebruik van lithium het risico op suïcide, en
en suïcidepogingen aanzienlijk vermindert. suïcidepogingen aanzienlijk vermindert
Stoppen met Lithium bij bipolaire stoornissen geeft
geeft een fors verhoogde kans op suïcide en een fors verhoogde kans op suïcide en
suïcidepogingen. • (hulp
(hulp van familie daarbij nodig)
van familie daarbij nodig)
Evidentie psychotherapie
Evidentie psychotherapie
• Niveau 2: Het is aannemelijk dat cognitieve Niveau 2: Het is aannemelijk dat cognitieve
gedragstherapie en probleemoplossings gerichte
gerichte therapieën suïcidaal gedrag kunnen therapieën suïcidaal gedrag kunnen
reduceren in een ambulante behandeling
reduceren in een ambulante behandeling..
Evidentie psychotherapie
Evidentie psychotherapie
• Niveau 1. Het is aangetoond dat cognitieve Niveau 1. Het is aangetoond dat cognitieve
gedragstherapie effectief is in de behandeling van hopeloosheid bij depressieve patiënten
van hopeloosheid bij depressieve patiënten.
Evidentie psychotherapie
Evidentie psychotherapie
• Niveau 2. Het is aannemelijk dat Dialectische g
p
g
Gedragstherapie effectief is in de behandeling van suïcidaal gedrag en zelfbeschadigend gedrag bij vrouwelijke patiënten met een
gedrag bij vrouwelijke patiënten met een borderline stoornis. Datzelfde geldt voor Mentalization‐‐Based Therapie, Mentalization
Therapie Transference –
Therapie, Transference
Focused Therapie, Schema
Therapie, Schema‐‐Focused Therapie, en Interpersoonlijke Psychodynamische Therapie
Verdere aanbevelingen:
Verdere aanbevelingen:
Verdere aanbevelingen
aanbevelingen
•
•
•
•
•
Betrekken familieleden
Professioneel handelen na een suïcide
Professioneel handelen na een suïcide
Melding van suïcide aan de Inspectie
Opvang van nabestaanden
Gezondheidswetgeving
Naleven richtlijnen?
Naleven richtlijnen?
Naleven Engelse richtlijn geassocieerd met (
)
minder suïcides (While, e.a., The Lancet, 2012):
24 uur crisis opvang
non‐‐compliance
non
li
comorbiditeit verslavingg
betrekken familieleden
evaluatie suicide achteraf
overleg politie en justitie
overleg politie en justitie
Deskundigheidsbevordering
Deskundigheidsbevordering is geassocieerd met p g g
minder suïcides en minder suïcidepogingen:
Gotland
G l d studie (
studie (Rutz
di (R
(Rutz, 2001)
R , 2001)
2001)
US Air Force (Knox
US Air Force (
(Knox e.a., 2003)
,
)
Alliance against
Alliance against Depression (Hegerl e.a., 2006)
Gatekeepers Training QPR (
Gatekeepers Training QPR (Quennet
Quennet, 2013)
, 2013)
Naleven richtlijnen en deskundigheidsbevordering Betere kennis
Betere
kennis
Betere vaardigheden
Betere bejegening
Betere zorgorganisatie
Betere zorgorganisatie
Betere preventie
Betere samenwerking
Meer
Meer tevredenheid met werkzaamheden
tevredenheid met werkzaamheden
De rol van de psycholoog:
De rol van de psycholoog:
• Niet bekwaam is niet bevoegd
• De bekwaamheid van een psychiater die weinig met suïcidale patiënten werkt is i i
ï id l
ië
k i
waarschijnlijk geringer dan die van een klinisch psycholoog met veel expertise op dit terrein
De rol van de psycholoog:
De rol van de psycholoog:
• Voorbehouden handelingen?
• Risicovolle handelingen?
• Onderzoek naar suïcidaliteit hoort hier Onderzoek naar suïcidaliteit hoort hier
wettelijk niet toe
• Maar bij vermoeden van psychiatrische problematiek
problematiek aangewezen psychiater of aangewezen psychiater of
andere specialist (klinisch psycholoog of verpleegkundig specialist) te consulteren
verpleegkundig specialist) te consulteren
De rol van de psycholoog:
De rol van de psycholoog:
•
•
•
•
Professioneel statuut van de instelling:
Altijd specialist:
Soms alleen psychiater
Soms alleen psychiater
Of ook klinisch psycholoog en verpleegkundig specialist
De rol van de psycholoog:
De rol van de psycholoog:
• Als leidraad geldt dat naarmate het psychiatrisch beeld van de suïcidale patiënt hi i h b ld
d
ï id l
ië
complexer, ernstiger, acuter, of meer aan verandering onderhevig is, de verantwoordelijkheid meer bij de psychiater
verantwoordelijkheid meer bij de psychiater en minder bij de klinisch psycholoog of verpleegkundig
verpleegkundig specialist ligt.
specialist ligt
• Bij dwang: altijd psychiater.
Te
Te bestellen bij bol.com (
Te bestellen bij bol.com (€
bestellen bij bol com (€
(€ 10,
10 ‐) 10,‐
)

Download Report