Download het voorstel aan de Tweede Kamer.

Voorstel aan Tweede Kamer:
Burgerinitiatief ‘Teken tegen Kernwapens’
versie 1.1
INLEIDING (SAMENVATTING VAN HET VOORSTEL)
Vredesorganisatie PAX doet middels dit burgerinitiatief het voorstel om een nationaal verbod op
kernwapens in te stellen. Kernwapens zijn inhumane massavernietigingswapens die bij gebruik
disproportioneel zijn, geen onderscheid maken tussen burgers en militairen en catastrofale
humanitaire effecten veroorzaken die niet beperkt blijven tot het slagveld en lang na een conflict nog
onnoemelijk leed veroorzaken. Ook in vredestijd zijn deze wapens gevaarlijk, getuige de lange lijst van
1 2
ongelukken en bijna-ongelukken .
De Verenigde Naties roepen al sinds haar allereerste Resolutie in 1946 op om de wereld
kernwapenvrij te maken. Nu, bijna 70 jaar na de vernietiging van Hiroshima en Nagasaki zijn er meer
landen dan ooit die kernwapens bezitten. De tijd is rijp voor een algeheel verbod op kernwapens en
middels dit burgerinitiatief stellen wij voor dat Nederland zich van haar beste kant laat zien door zich
3
aan te sluiten bij de groeiende meerderheid van inmiddels 115 landen die niet meer geloven in
kernwapens en dat hebben vastgelegd in een (regionaal) verbod.
‘Mijn advies, mijn indringend verzoek aan iedereen is dit’ zei Secretaris-Generaal Ban Ki-Moon
onlangs: ‘Wees de eerste die stappen zet. Wacht niet op anderen of op buurlanden om te beginnen
met ontwapening en wapenbeheersingsmaatregelen. Als u het voortouw neemt, zullen anderen
4
volgen’ .
Een nationaal verbod op kernwapens kan en mag. Nederland heeft immers ook chemische en
biologische wapens, landmijnen en clusterbommen verboden. Nederland geeft dan het goede
voorbeeld, geeft de groep landen die kernwapens al verboden heeft extra gewicht en inspireert
bovendien andere landen zich aan te sluiten. Nederland is dan klaar om een prominente rol te nemen
bij de onderhandelingen over een internationaal verbod op productie, stationering, gebruik en
financiering van kernwapens, en voor een wereld vrij van de dreiging van kernwapens.
1
Too Close for Comfort - Cases of Near Nuclear Use and Options for Policy http://iisdb.stanford.edu/pubs/24617/20140428TooCloseforComfortNuclearUseLewisWilliamsPelopidasAghlani.pdf
2
Eric Schlosser, Command and Control ISBN-10: 1846141486/ ISBN-13: 978-1846141485. Voor een korte
bespreking? http://www.motherjones.com/politics/2013/08/eric-schlosser-command-control-excerpt-nuclearweapons
3
Totaal aantal landen in officieel erkende kernwapenvrije zones: http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear-weaponfree_zone
4
Ban Ki-Moon, VN Secretaris Generaal, 2013: http://www.un.org/sg/statements/index.asp?nid=6557
WAAROM NU?
Er wordt al bijna 70 jaar geprobeerd om van kernwapens af te komen. En toch is juist nu de tijd rijp
voor een algeheel verbod. Daar zijn meerdere redenen voor.
1.
Er is wereldwijd sprake van groeiende aandacht voor de catastrofale humanitaire gevolgen
van kernwapens, vooral sinds de herzieningsconferentie van het Non-Proliferatie Verdrag in 2010.
Door de nucleaire bombardementen op Hiroshima en Nagasaki weten we wat een enkel kernwapen
teweeg kan brengen. Door recente studies weten we ook wat het gebruik waar dan ook ter wereld van
slechts een kleine hoeveelheid kernwapens teweeg kan brengen: Een decennium met weinig licht en
daaruit volgende droogte en hongersnood die de levens van 2 miljard mensen in gevaar kunnen
brengen. Bovendien is nu duidelijk dat een kernwapen zelfs in vredestijd erg gevaarlijk is, getuige de
5
eindeloos lange lijst van ongelukken en bijna-ongelukken met kernwapens .
2.
Ten tweede is er een groeiende frustratie onder de kernwapenvrije staten over het feit dat een
kernwapenvrije wereld maar niet dichterbij komt. De 68 jaar van diplomatieke onderhandelingen over
geleidelijke ontwapening hebben weinig opgeleverd. Wat mist, vindt ondertussen een meerderheid
van landen, is een juridisch bindend verbod op kernwapens. De United Nations Office for the
Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA ), het United Nations Development Programme (UNDP)
en de International Organization for Migration (IOM) stellen dat de enige manier waarop de ernstige
humanitaire consequenties van het gebruik van kernwapens voorkomen kunnen worden, het instellen
van een verbod op kernwapens is. Ook het Internationale Rode Kruis roept op nú te gaan
onderhandelen over een dergelijk verbod.
3.
Ten derde groeit de bezorgdheid over kernwapens omdat het aantal landen met kernwapens
toeneemt – en daarmee de kans dat ze ooit gebruikt zullen worden. Tegenwoordig hebben ook NoordKorea, Pakistan en Israël kernwapens – landen die instabiel zijn of zich in een instabiele regio
bevinden; landen bovendien die weigeren mee te doen aan internationale verdragen die bedoeld zijn
te voorkomen dat kernwapens ooit zullen worden gebruikt. Schrijnend daarbij is dat kernwapens de
enige massavernietigingswapens zijn die nog niet duidelijk in een internationaal verdrag verboden zijn.
In het Non-proliferatieverdrag is een clausule opgenomen die het een zeer beperkt aantal lidstaten
toestaat om kernwapens te bezitten en andere lidstaten juist niet. Deze ongelijkwaardigheid heeft
meegeholpen aan de voortschrijdende proliferatie.
De aandacht voor de humanitaire gevolgen van kernwapens leidde de afgelopen twee jaar tot
verschillende intergouvernementele conferenties (Noorwegen in 2013 en Mexico in 2014) waar een
grote meerderheid aan landen sprak over de humanitaire gevolgen van kernwapens. Het leidde ook
tot gezamenlijke statements bij bijeenkomsten rond het Non-Proliferatie Verdrag (NPV) en de
Algemene Vergadering van de VN die door een groeiend aantal landen worden gesteund – de laatste
door 125 landen. De conclusie van deze conferenties en statements is steevast dat geen enkel land
6
zich adequaat kan voorbereiden op een kernexplosie . Voor een groeiend aantal landen leidt dit besef
tot de conclusie dat een algeheel verbod op kernwapens de meest logische en meest urgente stap is
op weg naar een wereld zonder kernwapens.
5
Zie voetnoot 1 en 2
https://www.icrc.org/eng/resources/documents/news-release/2014/02-11-mexico-nayarit-impact-nuclearweapon-conference.htm; Van der Zeijden, W & Snyder, S (2014): The Rotterdam Blast, PAX, Utrecht, p. 23
6
De Tweede Kamer heeft de afgelopen jaren veel gesproken over kernwapens maar nog nooit over de
logische stap om kernwapens nationaal te verbieden. Daar is het nu tijd voor. Een grote meerderheid
van politieke partijen geeft aan ontevreden te zijn over het gebrek aan progressie op het gebied van
nucleaire ontwapening en heeft geconstateerd ‘dat de dialoog binnen de NAVO en met Rusland niet
7
of nauwelijks vooruitgang heeft gebracht op het gebied van afbouw van de tactische kernwapens’
Eerder al gaf de Kamer aan niet langer waarde te hechten aan de bescherming van het Europese
vasteland door middel van de aanwezigheid van Amerikaanse kernwapens in Europa en de
8
terugtrekking van deze kernwapens wenselijk te achten .
Ook sprak de Kamer tijdens debatten voer de vervanging van de huidige generatie
gevechtsvliegtuigen uit de kernwapentaak niet over te willen laten gaan op de vervanger. Een verbod
op kernwapens voldoet aan de wensen van deze partijen en van het Kabinet. En minstens zo
belangrijk: elke opiniepeiling geeft aan dat een overweldigende meerderheid van de bevolking een
9
einde aan kernwapens wil en dat dit breed gedragen is in de achterban van elke politieke partij .
De regering stelde onlangs dat door de crisis in de Oekraïne de discussie over de NAVO-solidariteit
“en de daarmee samenhangende rol van kernwapens” in een ander daglicht is komen te staan.
Kernwapens spelen echter geen wezenlijke rol in die crisis. De Oekraïne heeft geen kernwapens, de
NAVO en Rusland hebben niet gedreigd met kernwapens en de inzet van kernwapens in de nabije
toekomst is op geen enkele wijze aannemelijk. De neiging om excuses te vinden voor gebrek aan
eigen inzet is ouder dan de crisis in de Oekraïne en zal ook niet stoppen als die crisis in de nabije
toekomst voorbij is. Er zullen altijd mensen zijn die vast willen houden aan massavernietigingswapens
en die (politieke) actualiteiten aangrijpen om te beweren dat juist nu kernwapens niet weg kunnen.
PAX vindt dat internationale spanningen geen reden zijn om te wachten, maar juist een reden om
dapper te zijn en de stappen te zetten die nodig zijn.
WAT HOUDT ZO’N VERBOD IN?
Raar maar waar: Kernwapens zijn niet verboden. Tenminste, niet helemaal. Het is voor iedereen
duidelijk dat degene die als eerste een kernwapen inzet het internationaal en humanitair recht met
voeten treedt. Maar formeel gezien is er nog geen internationaal geldend verbod. Door het NPV te
ratificeren hebben de meeste landen al wel beloofd geen kernwapens te zullen verwerven maar
landen die dat verdrag niet erkennen - India, Israël, Noord-Korea en Pakistan – kunnen nu zeggen dat
ze niks onoorbaars doen. Hetzelfde geldt voor vijf landen – China, Frankrijk, Rusland, het Verenigd
Koninkrijk en de VS – die bij het NPV een speciale positie hebben bedongen die hen toestaat tijdelijk
kernwapens te hebben, tot ze erin geslaagd zijn, in onderhandelingen waar alle NPV lidstaten zich toe
hebben verplicht, te komen tot verwijdering van hun arsenalen. De multilaterale onderhandelingen die
daarvoor nodig zijn, zijn nu, bijna 45 jaar later, nog steeds niet begonnen .
Een verbod zou een einde maken aan deze ongelukkige situatie en alle landen gelijk stellen. Iedereen
met kernwapens zal juridisch in overtreding zijn – ongeacht historische redenen of uitzonderingen.
Een verbod is in die zin cruciaal om de druk op te voeren bij de negen landen met kernwapens om
hun arsenaal op te geven. Een verbod heeft bovendien een normatieve werking, zoals we zien bij
andere wapensystemen die al verboden zijn, zoals landmijnen en clustermunitie.
VERBOD OP GEBRUIK, BEZIT, ONTWIKKELING, PRODUCTIE, STATIONERING EN
OVERDRACHT VAN KERNWAPENS
De kern van ons voorstel is een alomvattend verbod op gebruik, bezit, ontwikkeling, productie,
stationering en overdracht van kernwapens onder alle omstandigheden, en op assistentie bij of
aanmoediging van verboden handelingen. Dit is in lijn met de al bestaande verboden op inhumane
wapensystemen en massavernietigingswapens.
7
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33400-V-65.html
https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9vvij5epmj1ey0/viel8rgpzgyl
9
Nationaal Kiezersonderzoek 2010, http://vredessite.nl/kernwapens/2011/ikv1103.html
8
WAAROM EERST EEN NATIONAAL VERBOD?
Het huidige kernwapenbeleid van de Nederlandse regering stelt een kernwapenvrije wereld ten doel
maar schuift de eigen verantwoordelijkheid in deze ver van zich af. Positieve stappen kunnen volgens
de regering alleen met goedkeuring van de NAVO. Eigen initiatief kan volgens de regering “een
negatieve invloed hebben op de mogelijkheden die Nederland heeft om NAVO-discussie over
10
ontwapening, transparantie en non-proliferatie de komende jaren mede vorm te geven” . De regering
kiest er daarom voor geen eigen stappen te zetten. Van de NAVO mag volgens de regering voorlopig
niets verwacht worden. Er ontbreekt onder bondgenoten “zelfs de bereidheid om in NAVO-verband
een gesprek aan te gaan over het bekendmaken van de totale aantallen niet strategische kernwapens
11
in Europa ”.
De regering is er, kort gezegd, van overtuigd dat kernwapens uiteindelijk verboden moeten worden,
maar ziet in het NAVO-lidmaatschap een drempel om zelf de stappen te nemen die ene meerderheid
van landen in de wereld van Nederland verlangt.
Het goede nieuws is dat voor een nationaal verbod op kernwapens geen NAVO besluit nodig is. De
NAVO heeft in het verleden altijd laten zien flexibel te staan ten opzichte van nationale afwegingen op
gebied van nucleair beleid. Onder de bondgenoten bevinden zich al landen die een nationaal verbod
op kernwapens hebben, zoals IJsland en Litouwen. Denemarken, Noorwegen en Spanje laten geen
kernwapens op hun bodem toe in vredestijd. IJsland, Denemarken en Noorwegen hebben bovendien
hun havens gesloten voor marineschepen die geschikt zijn om kernwapens te dragen. De Verenigde
Staten heeft haar kernwapens al verwijderd uit Engeland, Griekenland en Canada. De
betrouwbaarheid van Nederland als goede NAVO partner zal dan ook niet geschaad worden door het
instellen van een verbod op kernwapens. Dit voorstel om kernwapens te verbieden betekent
nadrukkelijk niet dat Nederland geen lid zou kunnen zijn van militaire allianties waar staten met
kernwapens onderdeel van zijn.
Met een nationaal verbod neemt Nederland verantwoordelijkheid voor haar eigen betrokkenheid bij
kernwapens. En die betrokkenheid is groot. Nederland heeft met de VS afgesproken dat de VS, indien
nodig, kernwapens mag gebruiken om Nederland te beschermen. Als lid van de NAVO onderschrijft
Nederland een beleid dat gebruik van kernwapens niet uitsluit en Nederland huisvest zelfs nog steeds
een aantal Amerikaanse kernwapens op Luchtmachtbasis Volkel. De stationering van kernwapens in
Nederland wordt in ons voorstel verboden.
Het breed gedragen beleid van de Nederlandse regering is om een wereld zonder kernwapens tot
stand te willen brengen. Maar de historische verstrengeling van nucleaire afspraken maakt dat
Nederland nu niet volwaardig steun kan geven aan het initiatief om tot een wereldwijd verbod te
komen. Dus: Omdat Nederland haar eigen nucleaire betrokkenheid nog niet heeft kunnen loslaten,
kan Nederland nu op internationaal niveau de noodzakelijke stap vooruit nog niet omarmen.
Een nationaal verbod heft dit probleem op. Het creëert een situatie waarin Nederland laat zien zowel
in woord als in daad klaar te zijn voor een wereld zonder massavernietigingswapens. Nederland zou –
net als bij veel andere veiligheids- en ontwapeningsvraagstukken weer een leidende rol kunnen
vervullen.
Een nationaal verbod zal inhouden dat Nederland bij de Amerikaanse regering kenbaar maakt ‘niet
langer te hechten aan de bescherming van het Europese vasteland door middel van de aanwezigheid
12
van Amerikaanse kernwapens’, iets waartoe de Kamer al opriep in 2010 . Daarnaast zal het
betekenen dat Nederland om de tafel moet met de VS om de bilaterale afspraken over de stationering
van Amerikaanse kernwapens in Nederland en de nucleaire taak van de Nederlandse luchtmacht te
beëindigen. De VS zal dat accepteren,zoals het vergelijkbare stappen van bijvoorbeeld Canada,
Griekenland en het VK in de afgelopen jaren accepteerde.
10
Minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans, 2 september 2014: Brief aan de Kamer, Betreft Nucleaire
ontwapening en transparantie, p. 2
11
Minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans, 2 september 2014: Brief aan de Kamer, Betreft Nucleaire
ontwapening en transparantie, p. 2
12
Motie van Velzen Azough, 2010 https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9vvij5epmj1ey0/viel8rgpzgyl
HOE KRIJGEN WE EEN NATIONAAL VERBOD VOOR ELKAAR?
Door dit burgerinitiatief zullen Kamerleden en vertegenwoordigers van de regering, in het debat wat
daarmee afgedwongen wordt, een keuze moeten maken. Kiest u vóór een verbod op kernwapens of
voor verder gaan zoals het al decennia gaat: langzaam en moeizaam en met een vrijwel
gegarandeerde groeiende proliferatie als beloning. Het is aan u om ná biologische en chemische
wapens, landmijnen en clustermunitie nu ook dit inhumane wapensysteem te verbieden.

Download Report