reportage ‘We lossen het zelf wel op’ De wethouder, de ambtenaar en de museumdirecteur op Ameland kennen de SW’ers allemaal persoonlijk. Niet vreemd als het om negentien mensen gaat. Sinds 1 januari heeft de gemeente Ameland de uitvoering van de Wsw in eigen hand genomen. Dichter bij de burger kan het niet. 6 Werkt. oktober 2014 ‘Houd niemand een worst voor die naar azijn smaakt’ Links: Jobcoach Harry Wijnberg: ‘De eilanders weten waar ik voor sta’ Boven: Museumdirecteur Joop de Jong begrijpt het werk in een ‘superkleine gemeenschap’ Rechts: In de winter wonen er 3.500 inwoners, in de zomermaanden verblijven er 35.000 mensen op Ameland voor mislukte projecten op het vasteland. Toen het SW-bedrijf fuseerde, greep Ameland de kans om er zonder afkoopsom uit te stappen. Sindsdien is Ameland zelf verantwoordelijk om de 19 SW-medewerkers aan het werk te houden. “We kunnen het zelf goedkoper en beter”, zegt wethouder Nico Oud. “We zijn de overhead kwijt en hebben directe invloed. Als we een beschutte werkplek nodig hebben, lossen we dat zelf wel op een of andere manier op.” KLUS ‘T oerisme, erfgoed en sociale voorzieningen gaan hand in hand op Ameland. De Stichting Amelander Musea verenigt vier musea, twee molens, een vuurtoren en nog enkele andere collecties. Daarvoor heeft museumdirecteur Joop de Jong dertig medewerkers in dienst, van wie er tien gedetacheerd zijn vanuit de Wsw. Ze verrichten onderhoud, een paar staan achter de balie en één van hen leidt excursies in het waddengebied. Deze mensen voelen zich geen SW’er, maar museummedewerker. De Jong drinkt elke dag koffie met deze medewerkers en kent al hun persoonlijke achtergronden. Inclusief hun problemen: enkelen waren of zijn verslaafd aan alcohol, zitten in de schuldsanering of hebben sociale problemen. “Dat krijg je er allemaal bij”, zegt De Jong. “We begeleiden ze daarin en nemen de schulden over. Logisch, want dit is een superkleine gemeenschap.” Voor de SW-medewerkers is hun werk bij het museum sinds 1 januari gewoon hetzelfde gebleven. Achter de schermen is met ingang van die datum echter het nodige veranderd. Voor de uitvoering van de Wsw was de gemeente Ameland voorheen aangesloten bij de gemeenschappelijke regeling Oosterga, later Noord-Oost-Friesland. Maar de gemeenteraad vond dat de eilandgemeente teveel geld moest bijleggen Voor de benodigde expertise heeft de gemeente zich aangesloten bij Cedris. Daarnaast heeft Harmen Wijnberg - de enige ambtenaar sociale zaken van Ameland - in de loop der jaren een uitgebreid netwerk bij andere gemeenten opgebouwd waarop hij een beroep kan doen als hij er zelf niet uit komt. Behalve bij de Amelander musea werken ook acht SW-medewerkers bij de groenafdeling van de gemeente. De gemeente treedt op als werkgever, maar de medewerkers houden wel hun eigen rechtspositie en cao. “Het is een sociale regeling die we zelf uitvoeren”, zegt adjunct-directeur Ellen Manshanden van de sector Samenlevingszaken van de gemeente. “Voor de gemeente was het even een organisatorische klus. Maar als het eenmaal geregeld is, valt het extra werk voor ons wel mee. We moeten ons wel goed in de wetgeving verdiepen. De meeste medewerkers vinden dat een verrijking van hun werk. We zorgen dat we intern veel vakkennis hebben of regelen dat we het elders halen.” achterdeur Directeur Joop de Jong staat achter het besluit om de uitvoering van de Wsw in eigen hand te nemen, maar maakt zich wel zorgen over hun toekomst. De gemeente Ameland wil dat hij een hogere inleenvergoeding voor de SW’ers gaat betalen. Anderzijds moet het museum voor 90 procent van zijn eigen inkomsten zorgen; de rest is gemeentelijke subsidie. “Dat wringt”, zegt De Jong. “De SW’ers hebben veel tijd nodig om te acclimatiseren en vragen om veel herhaling en instructies. Een van de werknemers blijft na tien jaar nog steeds ’s ochtends bij de achterdeur staan als je niet zegt wat hij moet gaan doen. Dat moet je accepteren. Maar we worden ook gedwongen Werkt. oktober 2014 7 reportage ‘Als ik ze niet aan werk help, gaan ze de bijstand in’ om vrij zakelijk te opereren. Voor een lager bedrag kan ik ook een slimme scholier krijgen, die nauwelijks begeleiding nodig heeft. De begeleiding van de SW-mensen wordt zwaar onderschat.” De Jong vindt dat er veel te gemakkelijk gedacht wordt over de positie van deze mensen. “Als ik ze niet aan werk help, gaan ze de bijstand in. Maar het moet voor ons wel financieel aantrekkelijk blijven.” Tot nu toe legt de gemeente Ameland er zelf geld op toe om de SW’ers op deze manier aan het werk te houden. De raad trekt er jaarlijks één ton voor uit, op een gemeentelijke begroting van 20 miljoen euro. “De inleenvergoeding van de musea kan wat ons betreft inderdaad wel wat hoger”, zegt wethouder Nico Oud. “We snappen dat de stichting Amelander Musea er zakelijk naar kijkt. Maar de musea kunnen er ook juist trots op zijn dat ze hun toko draaiend houden met deze mensen. Dat deze medewerkers volwaardig meedoen, mogen ze met verve uitdragen.” Sinds de terugname van de Wsw is Harmen Wijnberg jobcoach van de SW’ers. Als enige ambtenaar sociale zaken hoort en weet hij veel over de eilanders. Geen probleem, zegt Wijnberg. “De mensen weten wie ik ben en waar ik voor sta. Ik houd alles binnenskamers óók als ik zaterdagmiddag ga klaverjassen in het café. Je moet altijd eerlijk zijn, dan gaat het goed. Houd niemand een worst voor die naar azijn smaakt.” Er is volop werk op Ameland, vooral in de horeca, schoonmaak of ander seizoenswerk. En dus ook voor SW’ers of anderen met een arbeidshandicap. Iemand met een Wajong-uitkering kan lakenpakketten rondbrengen op de camping of onderhoud doen. “Vooral in het voor- en naseizoen maken ze een kans, want dan zijn de scholieren nog niet beschikbaar voor het werk. Het belangrijkste is dat er bij het bedrijf iemand werkt die goed met deze mensen om kan gaan.” Onafhankelijk Deze economische omstandigheden maken het eveneens gemakkelijker voor Ameland om de drie decentralisaties, de nieuwe Participatiewet en de andere veranderingen met vertrouwen tegemoet te zien. “We proberen de zaken goed te voorspellen, zodat we kunnen anticiperen”, zegt Ellen Manshanden. “Dat is ook ons vak. We krijgen het hele palet van grote gemeenten op ons bordje. Wij hebben de overtuiging dat wij dat aankunnen, zolang je maar kalm blijft en het klein houdt.” De uitvoering van de Wsw past in de missie van Ameland, vervolgt Manshanden. “We willen bestuurlijk zelfstandig en onafhankelijk blijven. Het rijk wil meer eigen verantwoordelijkheid en meer gemeenschapsgezin. Kleinschaligheid is wat ons betreft het antwoord.” Tekst: Sigrid van Iersel/Foto’s Ameland: Jan Spoelstra Kleine gemeenschap De gemeente Ameland telt 3.500 inwoners; in het zomerseizoen verblijven er gemiddeld 35.000 personen op het eiland. De gemeente heeft circa 90 mensen in dienst. Harmen Wijnberg is de enige ambtenaar sociale zaken. Hij is jobcoach van de SW’ers en begeleidt bijstandsgerechtigden naar werk. Wijnberg is ook voorzitter van het sociaal beraad en ambtenaar van de burgerlijke stand. Hij heeft daarnaast zijn eigen bedrijf, dat gespecialiseerd is in wadexcursies. 8 Werkt. oktober 2014