Ook een fietstunnel kan fascineren

project
Begin van het tableau aan de Oostzijde
Ook een fietstunnel kan fascineren
Meesterwerk over IJ naar het IJ
Amsterdam weet de spanning op te bouwen rond grootse projecten. Dat is onder
meer gelukt bij de renovatie van het Rijksmuseum. Iedereen bevestigt dat het
wachten meer dan beloond is. Dat zal ongetwijfeld ook de conclusie zijn zodra de
nieuwe fiets- en wandeltunnel onder het Centraal Station in de hoofdstad open gaat.
Het project is gerealiseerd door MNO Vervat Beton BV, in opdracht van ProRail en de
gemeente. Uitzonderlijk is het 110 meter lange tegelkunstwerk dat wand - en plafond
van dit bouwwerk siert.
Matthijs Pronker
Terwijl de opdrachtgevers
wachten om op het juiste moment
de presentatie aan de wereld te
tonen, is de tunnel inmiddels
gereed. Vlak voor voltooiing eind
vorig jaar waren wij getuige van
het groeiende meesterwerk dat
daar werd gerealiseerd. Op locatie
spraken we met Andries Planting,
10
TEGELTOTAAL
de tegelzetter uit Lemmer die het
werk op verzoek van de Koninklijke Tichelaar Makkum heeft
uitgevoerd. Deze tegelproducent
vervaardigde naast de 33.000
vloertegels maar liefst 46.000
wandtegeltjes, met het vertrouwde formaat 130 x 130 mm. Samen
gebracht laten ze wel een heel
bijzonder schouwspel zien. Voor
de vormgeving werd Irma Boom
benaderd. Bij haar lag in eerste
aanleg het verzoek om decoraties
van beperkte omgang te ontwerpen. Om iets heel anders voor te
stellen liet Irma zich inspireren
door een restauratieproject van de
Tichelaar. Het ging om een oud
tegeltableau van de hand van
Cornelis Bouwmeester. Die had
begin 18e eeuw een afbeelding
gemaakt van de haringvissers op
het IJ. Het resultaat is een
levendig schouwspel van vissers
die netten binnen halen, terwijl
imposante koopvaardijschepen
hier tussendoor laveren. Om dit
beeld nog indrukwekkender tot
zijn recht te laten komen, koos
Irma ervoor het fors uit te vergroten. Op die manier werd het
vertaald in een enorm schouwspel
dat zich uitspreidt over wand en
plafond. Dat betekent dat de
Het tableau is verdeelD in secties van 9 tegels breed
genummerd van sectie 1 A1 t/m A9 volgende B1 t/m B9
en zo verder, telkens in porties van 540 tegels.
masten van de zeilschepen zich
straks over de voorbijgangers
heen buigen. De grote golven
rollen natuurlijk weg van het
loopvlak in de gebogen overgang
naar de wand. Deze versiering
start aan de Oostzijde van de stad
en vervaagt naarmate de passant
verder de tunnel in gaat richting
het IJ. Daar zijn ook de verwerkers
begonnen. Het betekent dat over
een behoorlijke lengte de warme
sfeer van de Makkummer witjes
de toon bepaalt. Maar gaandeweg doemen afbeeldingen op die
een moderne vertaling vormen
van het oorspronkelijke zeeschouwspel, dat zich ooit in de
nabijheid van deze locatie echt
heeft afgespeeld.
Plateelschilders
Alles bij elkaar groeide de
opdracht uit tot een enorm
Project: Fiets- en voetgangerstunnel onder Centraal Station
Amsterdam
Functie: de verbinding tussen het IJ en de binnenstad.
Opdrachtgever: Prorail en Gemeente Amsterdam
Architect: Benthem Crouwel Architecten in samenwerking met
Merkx en Girod.
Vormgeving: Irma Boom
Aannemer: MNO Vervat Beton BV uit Nieuw Vennep.
Tegels: de Koninklijke Tichelaar Makkum
Tegelzetter: Andries Planting Tegelzetwerken uit Lemmer
Ondergrond tegelwerk: Aquapanel van Knauf, aangebracht door
Patex BV uit Biddinghuizen,
Verwerkingsproducten: Eurocol BV, Wormerveer
Impregneer: Producten Moeller Chemie
Begonnen in 2011 en op nader te bepalen datum open voor publiek.
complex project. Niet alleen voor
de vormgeefster, maar evenzo
voor de medewerkers van de
Koninklijke Tichelaar. Twee
plateelschilders hebben er een
jaar voor uitgetrokken om het
geheel over te zetten in totaal
46.000 tegeltjes. Daarvoor is in de
Makkumse werkplaats de wandconstructie met zijn gebogen
Andries Planting werkt boven zijn hoofd
TEGELTOTAAL
11
project
Op de bocht toch recht gekregen
Speciale tegels voor de kromming
Aansluiting met de vloer in zwart wit band
De nieuwe fiets- en voetgangerstunnel kan pas
verkeersveilig in gebruik worden genomen als het
autoverkeer door de Michiel de Ruijtertunnel rijdt.
Dit zal begin 2015 het geval zijn, samen met andere aanpassingen in het omliggende wegennet.
Afgelopen periode is onderzoek gedaan naar de
mogelijkheden om een tijdelijke verkeersveilige
kruising in te richten, maar dit blijkt niet mogelijk,
mede vanwege andere werkzaamheden in de
directe omgeving van het station. Voorlopig luidt
het plan om de tunnel tijdelijk in te richten als
fietsenstalling met parkeerplekken voor tussen de
500 en 1000 fietsen.
overgangen naar vloer en plafond,
schaal 1 : 1, op een houten frame
nagebouwd. Zo ontwikkelde zich
gaandeweg het beeld, waarvan
elk tegeltje werd gecodeerd om
verwisseling op locatie uit te
sluiten. Het tableau is verdeeld in
secties van 9 tegels breed
genummerd van sectie 1 A1 t/m
A9 volgende B1 t/m B9 en zo
verder, telkens in porties van 540
tegels. Het bleef in alle fasen een
meer dan zorgvuldig samenspel
tussen vormgeefster Irma Boom,
producent de Tichelaar en diens
hoftegelzetter Andries Planting.
De eerste 8 weken werd er met 2
man aan de tunnel gewerkt en de
laatste 2 weken met 5 zetters.
Voordat dit team aan de gang
kon, moest eerst de ondergrond
worden opgebouwd. Dit gebeurde met Aquapanel van Knauf, een
cement gebonden plaatmateriaal.
Voor de plaatsing mocht Patex BV
opdraven. Dit bedrijf uit Biddinghuizen is gespecialiseerd in
gevelbekleding en daken. De
tunnel betekende wat dat betreft
weer eens iets anders. Dat kwam
des te meer door de gebogen
overgangen van vloer naar wand
en vanaf daar weer naar plafond.
Speciaal daarvoor heeft het bedrijf
de aluminium draagprofielen de
juiste kromming laten geven.
Vloeiende lijn
Het plaatmateriaal had eerst een
voorbehandeling nodig waarvoor
Planting voorstrijk 099 koos, een
product van Eurocol BV. Die
producent mocht ook de andere
verwerkingsmaterialen leveren.
Niet verrassend dat er voor het
verlijmen 682 Majolicol is gebruikt. Met deze lijm loopt de
tegelafwerking in een vloeiende
TEGELTOTAAL
13
De overgang tussen de onderzijde van de afbeelding en het
wandelperron is gevormd met een zwart wit geblokte band
project
opgebouwd met tegeltjes van bijna hetzelfde formaat
lijn door naar het plafond. Zo
wapperen de wimpels aan gebogen masten boven de hoofden van
de toekomstige voorbijgangers.
Langs de perrons voor de wandelaars rollen de golven tegen de
wand omhoog. De overgang
tussen de onderzijde van de
afbeelding en het wandelperron is
gevormd met een zwart wit
geblokte band opgebouwd met
tegeltjes van bijna hetzelfde
formaat (131 x 131 mm). Dat is ook
aangehouden voor het loopvlak
zelf. In dit geval uitgevoerd in
gebroken wit en waar nodig
voorzien van genopte tegels ter
begeleiding van visueel gehandicapten. Het voorstrijkmiddel
hiervoor bleef gelijk maar voor de
verwerking gebruikten de collega’s
van Planting de poederlijm 714
Flextern. Voor de bescherming van
de perrontegeltjes kregen deze na
het leggen nog een beschermende
coating van Moeller. Die vergemakkelijkt niet alleen het onderhoud na realisatie, maar ook het
aanbrengen van het voegwerk (716
Eurodur HP). Tijdens de uitvoering
moet Planting even worden
gestoord, terwijl hij op de steiger
boven zijn hoofd staat te plakken.
Hoe vertrouwd is deze specialist
niet met juist deze tegelmaat.
Misschien is hij hier wel aan het
Moeller
Via André Sikking van Eurocol werd al in een vroeg
stadium Erwin Koene van Moeller erbij gehaald, in
verband met onderhoud van de vloer. Met de
perrontegels is een voegproef opgezet. Deze
tegeltjes bleken te poreus, met een stroef oppervlak, dat bij het inwassen van het voegwerk een
waas op de tegeltjes achter liet. Als behandeling
adviseerde Moeller het product 234, 'Vlekstop'.
Deze impregneer dringt in het oppervlak en gaat
indringen van vuil tegen. Het vergemakkelijkt op
die manier het schoon maken. Vervuilen voorkomt
het niet. Dus tegels met een gebroken witte kleur
zullen vermoedelijk al snel loopsporen vertonen.
En dan nog 33.000 vloertegels
miljoenste Makkumer tegeltje
bezig. Trots toont hij nog even
zijn inbreng op de plaats van een
dilatatie in het loopvlak. Het is
het punt waar de helling binnen
de tunnel overgaat in een
horizontaal vlak. De hoek die dit
vormt zet zich door in de
afbeelding. De afbeeldingtegeltjes vormen een rechte lijn. Om
het goed te laten doorlopen
heeft Andries Planting twee
verticale rijen tegels zo gesneden dat het weinig voorbijgangers zal opvallen. Ook dit detail
is weer indrukwekkend te
noemen. Dat zal het zeker zijn
wanneer de opening plaatsvindt,
mogelijk voorlopig vooral om de
fietsen neer te zetten. Hopelijk zal
zo snel mogelijk elke bezoeker
kunnen genieten van de museale
waarde. Voor de uiteindelijke
inwijding is het niet ondenkbaar
dat de koning wordt uitgenodigd.
Dat niveau heeft het zeker.
Planting en de Tichelaar hebben
als volgende spraakmakende
projecten een heel modern tegel
tableau in Cambridge op het
programma staan en een tableau
in Saint Tropez. ■
TEGELTOTAAL
15
KNAUFAQUAPANEL
AQUAPANEL
OUTDOOR
KNAUF
OUTDOOR
MORE
TO DESIGN
Maakt
eenFREEDOM
meesterwerk
mogelijk
Aquapanel Cement Board Outdoor van Knauf.
Naadloos van idee naar vorm.
■
Voor gevels en buitenplafonds
■
Onbrandbaar
■
Ronde constructies mogelijk
■
Vochtbestendig
■
Naadloos af te werken
■
Geluidsisolerend
www.knauf-aquapanel.com
www.knauf-aquapanel.nl
0055.07 Adv Aquapanel_arch_220x297-Bouwwereld.indd 1
28-07-11 15:59

Download Report