Sessie II: Diversiteit in achterliggende problematiek: hechting, autonomie. • Liesbeth Rutten: Effectiviteit van autonomiegroepen bij angststoornissen • Nathan Bachrach: Sekseverschillen bij in- en externaliserende persoonlijkheidsstoornissen, autonomie en hechting Aanbieden petitie en Pauze • Diana van Bergen: Autonomie en suïcidaliteit bij jonge migrantenvrouwen • Brenda Kouwenhoven: Workshop autonomiegroepen Department of Medical and Clinical Psychology Effectiviteit van Autonomiegroepen bij Angststoornissen: een Randomized Controlled Trial 1 Rutten , E.A.P. 1 Bekker M.A.L.M. van 2 Assen , A.J.L.M van 3 Balkom en M.H.J. 1. Department of Medical and Clinical Psychology, Tilburg University, Tilburg, the Netherlands 2. Department of Methodology and Statistics, Tilburg University, Tilburg, the Netherlands 3. Department of Psychiatry, Institute for Research in Extramural Medicine, VU-university Medical Centre and GGZinGeest Amsterdam, the Netherlands Met speciale dank aan: de therapeuten, Machteld Ouwens, Maaike Tasma, Daniella Janssen en Elise Harrewijn. Department of Medical and Clinical Psychology Autonomie-gehechtheid Klassieke definitie: nadruk op vermogen tot separatie en onafhankelijkheid (Erikson, 1968; Kohlberg, 1984; Mahler Pine & Bergman, 1975). Moderne concept: zowel vermogen tot separatie als het vermogen betekenisvolle relaties aan te gaan én te onderhouden → gehechtheid (autonomie-gehechtheid; Bekker, 1993) Department of Medical and Clinical Psychology Autonomie-gehechtheid Drie componenten Autonomie-gehechtheid: • Zelfbewustzijn • Gevoeligheid voor anderen • Vermogen om met nieuwe situaties om te gaan Sekseverschil in gevoeligheid voor anderen Department of Medical and Clinical Psychology Autonomie-gehechtheid Autonomieproblematiek is klachtoverstijgend. Samenhang autonomieproblematiek met: • Angststoornissen; o.a. agorafobie, paniek, dwang (Alford & Gerrity, 1995; Bekker & Belt, 2006; Bekker & Croon, 2010; Rutten, Braeken, Ouwens, van Balkom, & Bekker, under review) • • • • Stemmingsstoornissen (Burke & Haslam, 2001; Fairbrother & Moretti, 1998) Eetstoornissen (Marsden, Meyer, Fuller, & Waller, 2002) Persoonlijkheidsproblematiek (Bekker, Bachrach, & Croon, 2007) Werkstress en werk-thuis interferentie (Bekker, Willemse, & de Goeij, 2010) Department of Medical and Clinical Psychology Autonomiegroep - protocol 15 bijeenkomsten, 8 - 10 deelnemers, 2 uur, zowel mannen als vrouwen. Gericht op: • Herstel en versterking van zelfbewustzijn • Reguleren gevoeligheid voor anderen • Versterking van het vermogen tot hanteren van nieuwe situaties Department of Medical and Clinical Psychology Autonomiegroep • Kennismakingsgesprek • Thema’s, waaronder: • overlevingsstrategieën • omgaan met grenzen • communicatie • emoties en cognities • Eigen inbreng patiënten • Verschillende technieken: groepsgesprek, lichaamsgerichte technieken, mindfulness en cognitieve technieken Department of Medical and Clinical Psychology Pilots • Steekproefgrootte N=6, patiënten met ernstige angstklachten in pretest-posttest design • Autonomiegroep volgens protocol • Toename autonomie en afname klachten • Steekproefgrootte N=48, patiënten herstellingsoord in pretest-posttest design • Autonomieversterkende behandeling • Toename autonomie (geen klachtenlijst afgenomen) Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial Onderzoeksvragen: 1. Vertonen patiënten met angststoornissen een significante vermindering van hun klachten na de autonomiegroepen? 2. Vertonen patiënten met angststoornissen een significante verhoging van hun autonomie na de autonomiegroepen? Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial - Methode • Design. Patiënten werden over twee condities gerandomiseerd: • Behandelconditie: autonomiegroep volgens protocol • Controleconditie: wachtlijst • 3 meetmomenten: • bij aanvang (baseline meting) • na 7 weken • na 15 weken Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial - Methode Vragenlijsten: • Demografische gegevens • Autonomie Gehechtheidsschaal (AGS-30) • Symptom Checklist 90, Nederlandstalige versie (SCL-90) • Fear Questionnaire, Nederlandstalige versie (FQ) • Beck Depression Inventory II, Nederlandstalige versie (BDI II) • Eating Disorder Examination Questionnaire 2, Nederlandstalige versie (EDE-Q) • WHO Quality of Life BREF, Nederlandstalige versie (WHOQoLBREF) • Rosenberg Self Esteem Scale, Nederlandstalige versie (RSE) Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial - Methode Inclusiecriteria: • ouder dan 18 en één of meer angststoornis(sen) gediagnosticeerd volgens de DSM Exclusiecriteria: • Hoofddiagnose obsessief compulsieve stoornis of posttraumatische stressstoornis • Onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal • Cognitieve problemen • Psychose, verslaving, concrete suïcidaliteit, acute rouw of zwakbegaafdheid. Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial – Resultaten Demographics Geen significante verschillen op zowel de demografische eigenschappen als de baseline meting → succesvolle randomisatie Gescreend voor deelname (n=160) Exclusies (n=77) Voldeden niet aan inclusiecriteria (n= 35) Weigerden deelname (n = 42) Gerandomiseerd (n=83) Toegewezen aan Autonomiegroep (n= 43) Toegewezen aan Wachtlijst (n=40) Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial – Resultaten Demographics Autonomiegroep (n = 43) Geslacht Vrouw Man Missing Leeftijd in jaren Gemiddelde Nationaliteit Nederlands Ander Missing Opleiding Lagere school of minder Lager beroepsonderwijs of lager voortgezet onderwijs Middelbaar beroepsonderwijs of hoger voortgezet onderwijs Hoger beroepsonderwijs of universiteit Ander Missing Wachtlijst (n = 40) 36 7 - 33 6 1 52 (SD = 16.07) 55 (SD = 13.79) 36 7 - 30 9 1 3 10 13 13 3 1 5 6 14 12 2 1 Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial – Resultaten Gemiddelden primaire uitkomstmaten Gevoeligheid voor anderen Zelfbewustzijn 23 69 22 68 21 Hanteren nieuwe situaties 16 15 67 20 66 14 19 65 18 64 17 T1 T3 AG CG 13 T1 T3 AG CG T1 T3 AG CG Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial – Resultaten Gemiddelden primaire uitkomstmaten SCL angst SCL totaal 25 190 185 24 180 23 175 22 170 165 21 160 20 155 19 150 T1 T3 AG CG T1 T3 AG CG Department of Medical and Clinical Psychology Randomized Controlled Trial – Resultaten Mixed Model Mixed Model Analyse. Gemiddelden SCL Agoriafobie Geen effect op uitkomstmaten op significant direct effect van conditie op Agorafobie na. 17 16 15 14 13 12 11 10 Baseline halfway 15 weeks Department of Medical and Clinical Psychology Discussie Er is geen effect?! Mogelijke verklaringen: • Underpowed onderzoek • Autonomieproblematiek geen inclusiecriterium • Geincludeerde patienten al relatief autonoom – subanalyses met laag autonome patienten • Geincludeerde patienten niet bijzonder angstig – subanalyses met hoog angstige patiënten Department of Medical and Clinical Psychology Discussie Vervolg mogelijke verklaringen: • Autonomie als meer fundamenteel stabiel aspect van intrapsychologisch functioneren – follow up meting • Response shift in autonomie • Verschil vormgeving controleconditie tussen de twee locaties Department of Medical and Clinical Psychology Department of Medical and Clinical Psychology