W E R K D O C U M E N T ENKELE ASPEKTEN VAN DE LEIDINGENSTRATEN IN ALMERE 1976-176 Bf 0 0 8 9 3 4 5 ~V O O R D E augustus I J S S E L M E E R P O L D E R S S M E D I N G H U I S .-. Enkele a s p e k t e n van d e . l e i d i n g e n s t r a t e n i n A l m e r e 1. I n l e i d i n g I n o n s d i c h t b e v o l k t e l a n d z i j n e r m.b.t. belangen d i e t.b.v. h e t g r o n d g e b r u i k v a a k meerdere e e n w i l l e k e u r i g s t u k j e g r o n d om de overhand s t r i j d e n . Teneinde e e n i e d e r r e c h t t e doen, d i e n t e e n z o r g v u l d i g e afweging van d e r e s p e c t i e v e l i j k e b e l a n g e n p l a a t s te hebben. Zeker b i j de o n t w i k k e l i n g van s t r u k t u u r p l a n n e n b l i j k e n n i e t a l l e i n z i c h t e n a l t i j d goed v e r e n i g b a a r . D i t g e l d t m e t name voor h e t "ondergronds" v e r k e e r ( n u t s v o o r z i e n i n g e n i n d i t geval) binnen s t e d e l i j k e gebieden i n ontwikkeling. Vooral f i n a n c i e l e a s p e k t e n z i j n h i e r b i j a a n d e o r d e (gegeven h e t f e i t d a t i n p r i n c i p e a l l e s t e c h n i s c h m o g e l i j k i s ) . Deze z i j n a f h a n k e l i j k van t r a d l e n g t e s , omleggingen e n a a n p a s s i n g e n , v e r w e r v i n g van r e c h t e n e n h e t m e t e e n e n a n d e r g e p a a r d kunnen g a a n van g e s t o o r d e e n e r g i e l e v e r i n g . J u i s t d o o r deze f i n a n c i e l e a s p e k t e n kan e e n s l e c h t o f w i l l e k e u r i g gekozen l e i d i n g t r a c e e e n belemmer i n g z i j n v o o r w e n s e l i j ke t o e k o m s t i g e o n t w i k k e l i n g e n i n de n a b i j h e i d e r v a n . Een l e i d i n g van f o r m a a t kan b.v. s t r u k t u u r b e p a l e n d z i j n of d e landschappe- l i j k e waarde van e e n g e b i e d a a n t a s t e n . Door welovemogen b u n d e l i n g van t r a c 6 ' s van l e i d i n g e n kunnen, i n d i e n e e n v e e l h e i d e n v e e l s o o r t i g h e i d a a n l e i d i n g e n wordt v e m a c h t , v e e l m o e i l i j k h e d e n worden voorkomen. D e zogenaamde l e i d i n g e n s t r a t e n i n Almere v l o e i e n u i t d e z e g e d a c h t e v o o r t . i, 2. Leidingenstraten i n Almere Reeds i n h e t b e g i n s t a d i u m van d e s t r u k t u u r p l a n n e n voor A l m e r e werd o n d e r kend d a t t . a . v . d e a a n l e g van h e t ondergronds v e r k e e r s n e t ( n u t s v o o r z i e n i n g e n ) mogelijkheden aanwezig waren om t e v o r e n g e s c h i k t e s t r u k t u r e n te o n t w i k k e l e n . H i e r b i j waren zowel stedebouwkundige- a l s f i n a n c i e l e overwegingen a a n d e orde . Stedebouwkundig g e z i e n wordt door b u n d e l i n g van l e i d i n g e n v e r s n i p p e r i n g m.b.t. r u i m t e g e b r u i k vermeden. l e i d i n g e n kan d e H e t ongeordend l e g g e n van v o o r a l a a n v o e r - f l e x i b i l i t e i t van plannen z e e r beperken. Ook u i t f i n a n c i e e l oogpunt i s h e t van g r o o t voordeel over v a s t e t r a c e ' s t e kunnen beschikken. Voortdurend verleggen van l e i d i n g e n i n de tockomst wordt hiermede vermeden. De t r a c 6 ' s waarin de l e i d i n g e n zoveel mogelijk gebundeld worden, hebben e e r s t dan een d e f i n i t i e f k a r a k t e r a l s deze i n de struktuurplannen worden opgenomen. Door de v a s t s t e l l i n g van s t r o k e n grond a l s l e i d i n g e n s t r a a t hebben deze een ( b i j n a ) o n a a n t a s t b a r e s t a t u s en worden op weloverwogen w i j z e Deer struktuurbepalend. Een l e i d i n g e n s t r a a t onderscheidt z i c h d a a r b i j v o o r a l van een l e i d i n g e n s t r o o k door h e t bovengronds gebruik d a t wordt aangepast, de k o r t e a f s t a n d waarop l e i d i n g e n worden gelegd e n de aanwezigheid van i n h e t algemeen Ben eigenaar-beheerder. Een g r o o t d e e l van de t r a c e ' s d e r o o r s p r o n k e l i j k beoogde l e i d i n g e n s t r a t e n i n de e e r s t e plannen voor Almere i s inmiddels v a s t g e s t e l d . ( z i e b i j l a g e n l a e n l b ) . A l s uitgangspunt i s gehanteerd d a t l e i d i n g e n s t r a t e n zoveel mogelijk p a r a l l e l aan en n a b i j t e p r o j e k t e r e n stadsautowegen (SAW) z u l l e n l i g g e n . Een b e l a n g r i j k e overweging h i e r b i j i s d a t z i j a l s nieuw i n f r a s t r u k t u r e e l element zo min mogelijk e x t r a belemmering aan de plannen z u l l e n opleggen. Naast de SAW'S z i j n bebouwingsvrije geluidzanes d i e g e d e e l t e l i j k a l s l e i d i n g e n s t r a a t g e b r u i k t kunnen worden. 3. De k o n s t r u k t i e Aangezien de l e i d i n g e n s t r a t e n g e p r o j e k t e e r d z i j n i n zbnes waar geen zandopspuitingen z i j n gedacht, i s de bodemgesteldheid voor h e t b e r i j d e n door v e r k e e r en h e t leggen van l e i d i n g e n v o o r a l i n n a t t e perioden z66r s l e c h t . Om ook aan u i t v o e r i n g s t e c h n i s c h e e i s e n b e t e r tegemoet t e komen, i s gekozen voor een zandbaankonstruktie i n ophoging met daarop een verharde s t r o o k ( z i e b i j l a g e 2). De gekozen hoogte van h e t zandpakket (1.5 m) v l o e i t ondermeer v o o r t u i t de overweging d a t b i j minimaal v e r e i s t e gronddekking voor b u i s l e i d i n g e n ( 1 . 1 m voor w a t e r l e i d i n g e n ) , deze g e h e e l of nog g r o t e n d e e l s i n h e t zand l i g g e n . I n deze baan z u l l e n (mede afgestemd op bestaande v o o r s c h r i f t e n , wensen van de l e i d i n g e x p l o i t a n t e n en u i t I voeringstechnische overwegingen) de n u t s l e i d i n g e n worden ondergebracht. Deze k o n s t r u k t i e h e e f t de volgende voordelen: - de bereikbaarheid van h e t l e i d i n g e n t r a c e i s gewaarborgd; s p e c i a a l voor onderhoudswerkzaamheden - voor nieuwe te leggen l e i d i n g e n i s gemakkelijk en s n e l aanvoer van m a t e r i e e l mogelijk; de werkzaamheden kunnen dus ook i n de t i j d worden bekort - de l e i d i n g e n l i g g e n a l t i j d min-of-meer droog; s l e c h t s eenvoudige aanvullende voorzieningen ( g r e p p e l s en draineerbuizen) z i j n h i e r v o o r nodig. Op b a s i s van een g e s c h a t t e behoefte i n de e e r s t e f a s e na a a n l e g i s gekozen voor een aanlegbreedte van 10 B 12 m i n de k r u i n . Voorzover daarna noodzakelijk wordt t e n behoeve van toekomstige verbreding aan BBn z i j d e een s t r o o k van 1 3 m gereserveerd. Ook de s t r o o k onder de verharding k a n ' e v e n t u e e l d i e n s t doen a l s r e s e r v e t.b.v. d a a r t o e ge- schikte leidingen. 4 . Nevenfunkties van de l e i d i n g e n s t r a t e n Naast h e t gebruiksdoel van de l e i d i n g e n s t r a a t zou h e t mogelijk z i j n , j u i s t door de gekozen k o n s t r u k t i e , er ook andere bestemmingen aan te geven. I n d i t verband z i j n t e noemen: 1. Het gebruik a l s t i j d e l i j k e o n t s l u i t i n g s w e g i n de e e r s t e f a s e t.b.v. bouwverkeer. Aansluitingen op bestaande polderwegen van de l e i d i n g e n s t r a a t z u l l e n d a a r t o e i n p r i n c i p e t i j d e l i j k moeten worden g e r e a l i s e e r d . 2. Zo lang i n h e t Almere-gebied nog landbouw p l a a t s v i n d t z a l t e n behoeve h i e r van van d e l e n van de l e i d i n g e n s t r a a t t i j d e l i j k gebruik kunnen worden gemaakt. D i t g e l d t met name voor de beginfase a l s nog weinig l e i d i n g e n worden gelegd. D e f i n i t i e v e bestemmingen t . b . v . bijvoorbeeld langzaam v e r k e e r kunnen a l s n i e t a a n t r e k k e l i j k worden beschouwd; zowel v a n u i t beheers- a l s landschappel i j k e - en verkeerstechnische overwegingen. 5. Kruisingen met o v e r i g e i n f r a s t r u k t u u r Vooral i n een gebied d a t i n ontwikkeling i s , z u l l e n werkzaamheden a l s h e t aanleggen van nutsvoorzieningen op andere u i t t e voeren werken v o o r u i t lopen. Om d i r e k t de e e r s t e aanvoerleidingen i n de l e i d i n g e n s t r a t e n te kunnen t r a c e r e n , wordt daarom aan de t i j d i g e aanleg van de l e i d i n g e n s t r a t e n - g r o t e aandacht b e s t e e d . Ook de u i t v o e r i n g van de l e i d i n g e n s t r a t e n i n Almere l o o p t daardoor op de u i t v o e r i n g van bijvoorbeeld wegen en watergangen d i e ermee k r u i s e n v o o r u i t . D e s t a n d van de planvorming l a a t vaak n i e t t o e d a t de exakte p l a a t s e n van toekomstige k r u i s i n g e n worden aangegeven. D i t kan v r i j i n g r i j p e n d e gevolgen hebben. B i j u i t v o e r i n g van kruisende i n f r a s t r u k t u u r kan h e t n o o d z a k e l i j k z i j n de reeds gelegde l e i d i n g e n t e r p l a a t s e aan de veranderde omstandigheden aan t e passen. D i t g e l d t zondermeer b i j h e t graven van watergangen e n de aanleg van v e r d i y t gelegen wegen. Ook i n d i e n ophogingen van formaat ( o p r i t t e n ) over de l e i d i n g e n s t r a a t worden gevoerd, kunnen a l s gevolg van z e t t i n g s v e r s c h i l l e n problemen r i j z e n . Vaak kunnen dure aanpassingen achteraf voorkomen worden i n d i e n de l e i d i n g e x p l o i t a n t e n b i j aanleg van l e i d i n g e n tevoren maatregelen hebben kunnen nemen. (Bijvoorbeeld v e r g r o o t t e wanddikte, eenvoudige omloopleiding, v e r d i e p t leggen e n z , ) . Een ongestnnrd funktioneren vaii niitsvoorzier~ingenkan hiermede gediend z i j n . Naast de technische problernatiek t.a.v. h e t leidingleggen, betekent k r u i s i n g door wegen en watergangen i n de toekomst d a t ' d e weg op de l e i d i n g e n s t r a a t ( i n d i e n geen voorzieningen worden g e t r o f f e n ) i n l o s s e onbereikbare d e l e n u i t e e n d r e i g t te v a l l e n . W i l de weg aan z i j n toegedachte p r i m a i r e f u n k t i e ( u i t v o e r i n g l e i d i n g e n en onderhoud door nutsbed r i j v e n ) kunnen voldoen, dan z a l i n de plannen voor Almere met a a n s l u i t i n g e n op h e t verkeerswegenstelsel rekening dienen t e worden gehouden. I n de e e r s t e f a s e van de bouw van Almere z a l nog rekening moeten worden gehouden met a a n s l u i t i n g van de l e i d i n g e n s t r a a t op h e t bestaande s t e l s e l van kruisende polderwegen. Ofschoon nog geen formele u i t s p r a k e n hieromt r e n t z i j n gedaan, l i j k t h e t . n i e t b e z w a a r l i j k d a t landbouwverkeer voorlopig van de weg op de l e i d i n g e n s t r a a t gebruik z a i kunnen maken. Gezien h e t permanente k a r a k t e r van de l e i d i n g e n s t r a t e n en de t e verwachten toekomstige ontwikkelingen t . a . v . de landbouw binnen h e t Almere-gebied, i s gekozen voor BQn bepaalde u i t v o e r i n g s w i j z e van k r u i s i n g e n met bestaande polderwegen. Deze houdt i n d a t d a a r h e t niveau van de weg op de l e i d i n g e n s t r a a t bepalend i s , de hoogteligging van de polderweg h i e r o p wordt afgestemd. E r wordt d a a r b i j van uitgegaan d a t de t e k r u i s e n polderwegen (en de nu da&aast gelegen nutsvoorzieningen) n i e t passen i n de plannen voar A l m e r e e n dus n i e t a l s gegeven hiervoor dienen. 6 . Verkeersmaatregelen Naast b e h e e r s r e g e l i n g ( z i e h i e r n a ) z u l l e n adequate voorzieningen moeten worden g e t r o f f e n d i e erop g e r i c h t z i j n een maximale v e r k e e r s v e i l i g h e i d t e bevorderen. Daartoe d i e n t i n de e e r s t e p l a a t s t e worden v a s t g e s t e l d of de werkweg op de l e i d i n g e n s t r a a t moet worden gerekend t o t openbare weg i n de z i n van de wegenwet. Gezien a l l e r h a n d e problemen d i e kunnen r i j z e n (noodzakelijk onderhoud, a a n s p r a k e l i j k h e i d , bebakening enz.) en g e l e t op de kans van p l a a t s e l i j k opbreken en h e t k w a l i t e i t s n i v o (slakkenverharding) i s h e t zeker n i e t gewenst de werkweg a l s openbare weg t e bestemmen. Teneinde h e t openbaar verkeer t e weren op de werkweg z u l l e n eveneens s p e c i a l e , doch eenvoudige maatregelen noodzakelijk z i j n . Deze kunnen b e s t a a n u i t kennisgeving (door middel van borden) d a t men een n i e t openbare weg b e t r e e d t en/of door h e t p l a a t s e n van f y s i e k e belemmeriigen. A l s borden komen i n aanmerking d i e met de t e k s t : "eigen weg" of "verboden toegang, volgens a r t . 461 Wetboek van S t r a f r e c h t " . D e l a a t s t e maatregel i s ofschoon mogelijk minder sympathiek aandoend, een b e t e r middel om onbevoegden t e weren. Men i s zonder o n t h e f f i n g a l t i j d onbevoegd de weg t e betreden. ! A l s f y s i e k e belemmeringen z i j n denkbaar de bekende roodwitte slagbomen. I n verband met de b e r e i k b a a r h e i d voor h e t d i e n s t v e r k e e r z i j n v a s t e belemmeringen n i e t gewenst. I n p r i n c i p e z i j n e c h t e r deze f y s i e k e middelen n i e t s t r i k t ' noodzakelijk en meer van belang voor de o n o p l e t t e n d e weggeb r u i k e r , dan d a t hiermede kwade trouw wordt vermeden. B i j e v e n t u e l e a a n s l u i t i n g e n op hoofd-verkeersroutes z u l l e n slagbomen we1 voor de hand liggen. B i j l a g e 3 g e e f t enkele mogelijke voorkomende kruispunten en aansluitingen. 7. Beheer Momenteel kunnen binnen h e t gebied van A l m e r e d r i e i n s t a n t i e s hun belangen l a t e n gelden: ZZW, RIJP en Openbaar Lichaam ZIJP. De RIJP i s b e l a s t met de ontwikkeling van h e t Almere-gebied, dus nadere i n r i c h t i n g ervan i n ruime z i n . Hieronder v a l l e n landbouwgebieden, natuuren rekreatiegebieden e n s t e d e l i j k e gebieden. D e l e i d i n g e n s t r a t e n , a l s onderdeel van de stedebouwkundige plannen, worden dan ook door de RIJP aangelegd. Tot d a t overdracht aan de toekomstige gemeente p l a a t s v i n d t , z a l de RIJP met v o l l e d i g beheer ervan b e l a s t z i j n ( d e aanlegger beheert oak:) Op kruisingen m e t polderuegen (Bn andere wegen b i j ZZW i n beheer z i j n d e ) l i g g e n de verantwoordelijkheden anders. Hier z a l tevens de beheerder van de polderweg (ZZW) vergunning afgeven voor h e t hebben van l e i d i n g e n onder de weg. Naderhand a l s landbouwverkeersfunkties komen te v e r v a l l e n of door stedebouwkundige ontwikkelingen geen behoefte meer b e s t a a t aan de weg, g a a t h e t v o l l e d i g e beheer over aan de RIJP. Aansluitend op de bestaande s i t u a t i e g e e f t dus de beheerder van d a t ogenblik vergunningen a f . Lelystad, 20 j u l i 1976 i r . C. van Hoorn.