de bijlage

Keeping it real: jagen op het echte
Hernandez en zijn coach in Made, MTV
25 JAAR IDFA Jongeren zijn gefascineerd door de vraag wat nep is en wat echt.
Door Linda Duits
In zijn boek Directing the Documentary
stelt Michael Rabiger dat documentaires
‘actual people and actual situations’ verkennen, echte mensen in echte situaties. De
documentaire sluit daarmee precies aan op
een specifieke obsessie van de hedendaagse
jongerencultuur: de zoektocht naar authenticiteit en ‘het echte’. Jongeren zijn dol op
documentaires. Jongeren zijn er voortdurend mee bezig of iets of iemand ‘nep’ is.
Ze weten dat veel gedrag gekunsteld is, dat
positieve statusupdates op Facebook niet
per se echt positief zijn, dat iemand achter
je rug roddelt maar face-to-face leuk doet.
Authenticiteit is een obsessie; er is geen
enkel genre dat daar zo goed bij aansluit als
de documentaire.
rock-’n’-roll) paste natuurlijk bij de muziekzender, maar in de loop van de jaren ’90 produceerde de zender al documentaires over
‘gewone’ mensen. Geleidelijk verdwenen de
clips zelfs naar de achtergrond. De belangrijkste jongerenzender bestaat vandaag de
dag vrijwel geheel uit documentaire-achtige
programma’s.
Leave Britney Alone
Chris Crocker, YouTube
The Real World
MTV begreep de connectie tussen jeugd en
documentaires uitstekend. Het lanceerde al
in 1992 met The Real World het aan de documentaire schatplichtige genre van reality-tv.
Vóór 1992 vulde MTV haar clipprogrammering ook al aan met documentaires. De
rockumentary (een documentaire over
16 609 – cultuur en media november 2012 Mediafonds
Een van de redenen waarom het publiek zo
graag achtergrondinformatie – en roddel
– over beroemdheden verzamelt is omdat
het publiek weet dat een artiest grotendeels
uit imago bestaat. Er is een verschil tussen
de persona Lady Gaga die optreedt en de
persoon Stefani Germanotta, die soms
gewoon naar de wc moet net als iedereen.
Het publiek weet dat die twee verschillend
zijn en wil graag de persoon achter de persona leren kennen. Documentaires over
Niet alle jongeren zijn
even geïnteresseerd
in technologie
zulke celebrities nodigen uit die kloof te
overbruggen. Ze nodigen uit tot nadenken
over wat echt is en wat een constructie, ze
stimuleren nadenken over authenticiteit.
Ook niet-celebrities worden beoordeeld op
authenticiteit. Big Brother leek geen spelregels te hebben, maar diegene die het meest
‘zichzelf’ kon blijven werd winnaar.
Aangemeten identieteit
Een verwant fenomeen is de ‘maakbaarheid’ van identiteit. MTV maakt allerlei
reality-programma’s en documentaires
die daar op inspelen. Bijvoorbeeld de serie
Made. In iedere aflevering wordt een tiener
gevolgd die zich een andere identiteit wil
aanmeten. Een nerderig meisje wil graag
rockzangeres worden. Een dunne grappenmaker wil graag een ladies’ man worden.
De tiener krijgt een coach die hem of haar
bijstaat met advies en training om die andere persoon te worden. Het programma
draait om de (on)mogelijkheid van het ‘gemaakt worden’ en toont hoe de constructie
van een aangemeten identiteit werkt.
Een ander voorbeeld van spelen met
de kloof tussen echt en constructie is The
Hills. Hierin wordt een groep jongeren
gevolgd in hun dagelijks leven, maar wat
we zien heeft de narratieve structuur van
een soap, en lijkt geacteerd. De serie heeft
een glossy uitstraling: iedereen is heel mooi
en de aanwezigheid van de camera is niet
merkbaar. Dit maakt het spannend voor de
kijker: wat is echt en wat is er nep?
Deze thema’s staan natuurlijk ook centraal in serieuze documentaires. Is de maker
aanwezig? Waar liggen de grenzen tussen
een script en wat zich in de werkelijkheid
afspeelt? In hoeverre mogen scènes reconstructies zijn? Doet de uiteindelijke representatie recht aan degene die is afgebeeld?
Het zijn vragen die aansluiten bij de manier
waarop jongeren over media nadenken. Het
is niet verwonderlijk dat er veel projecten
zijn waarbij jongeren worden gestimuleerd
om zelf aan de slag te gaan met documentaires. In het project theoneminutesJr. van
Unicef vertellen jongeren tussen de 12 en
20 jaar, vaak uit gemarginaliseerde groepen, een verhaal over zichzelf. Ze krijgen
eerst een workshop over video maken; het
eindproduct beslaat maximaal één minuut.
Het doel van het project is om jongeren niet
alleen een stem te geven, maar ook om de
jongeren die eraan meedoen én degenen die
ernaar kijken diversiteit te laten ervaren.
Oneminutes biedt een kijk in een andere
wereld, het stimuleert creativiteit en discussie, en bijkomend voordeel is dat jongeren
mediawijs worden.
Kudos
De huidige generatie jongeren is gewend
om hun leven te documenteren, in statusupdates en foto’s. Iedereen met een smartphone kan filmpjes maken en publiceren.
De populariteit van een site als Dumpert,
de zustersite van GeenStijl, getuigt daar-
Authenticiteit is
een obsessie
van. Dumpert is de plek waar ‘reaguurders’
beeld en geluid kunnen uploaden. Een groot
deel is amateurmateriaal, stiekem gefilmd
of juist geacteerd. Er zijn amateurfilmers
die doen alsof iets echt gebeurd is omdat
ze weten dat hun filmpje meer hits (paginaweergaves) en kudos (complimenten) krijgt
als het als authentieke weergave wordt
gezien. In de reacties op de filmpjes gaat
de discussie dan ook regelmatig over of
iets echt is of niet. ‘Onecht’ wordt steevast
afgewezen. Een bekend voorbeeld is de
controverse rond Leave Britney Alone!,
een YouTube-video die meer dan 44 miljoen
keer is bekeken en dus viral is gegaan. We
zien Chris Crocker, op het moment van
maken twintig jaar oud en volledig onbekend, die in een emotionele uitbarsting de
zangeres Britney Spears verdedigt tegen de
negatieve berichtgeving. De video is inmiddels vijf jaar oud; nog steeds vragen mensen
zich af of Crocker oprecht was of dat hij een
parodie maakte. Crocker zelf – inmiddels
een internet-ster – houdt vol dat hij niet
acteerde en dat het uit zijn hart kwam, ‘keeping it real’.
Voor jongeren is het van minder belang
op welk platform en in welke vorm een
documentaire wordt aangeboden. Veel
volwassenen denken dat jongeren digital
natives zijn, opgegroeid in een digitale
wereld vol ict. Hierdoor ontstaat het misplaatste idee dat jongeren benaderd moeten
worden met sociale media, crossmedialiteit
of andere buzzwoorden. Niet alle jongeren
zijn echter even vaardig met of geïnteresseerd in technologie. Wat ze allemaal gemeen hebben, is een interesse in de wereld
en een fascinatie voor wat er echt is in die
wereld en wat nep. Dat geldt voor de festivalbezoeker die het internet afstruint voor
documentaires over artiesten, dat geldt
voor het paardenmeisje dat verzot is op
National Geographic Channel, en ook voor
de hipster die op IDFA vijfentwintig films
gaat zien, in een bioscoopzaal.
Linda Duits (1976) promoveerde op de cultuur
van meisjes in de multiculturele samenleving
en publiceerde over de interactie tussen media,
betekenis en identiteit. Ze is medeoprichter van
DeJaap.nl, een online opiniepagina, waar zij blogt
over mediaonderzoek.
Little World, Marcel Barrena
Te zien in IDFA’s DOC U programma.
Mediafonds november 2012 609 – cultuur en media 17

Download Report