Symposium “Angststoornissen … en?” Den Haag, 10 oktober 2014 Chantal Dommanschet Klinisch psycholoog – psychotherapeut PsyQ Angststoornissen Den Haag Inleiding Videofragment ERP Theoretisch kader Rollenspellen in drietallen Lastige situaties Vragen/opmerkingen Meyer, 1966 Rachman et al., 1971 Salkovskis, 1985 ERP in groep Afdeling Gedragstherapie: klinische en deeltijdbehandeling voor OCS (1996) Levenslang met Dwang – RTL5 (2014) Blootstelling aan angstopwekkende stimulus of situatie Daarbij voorkomen dat vermijding of angstdempende gedragingen optreden Graduele exposure? Extinctie aan angst of falsificatie van disfunctionele verwachtingen Associatie tussen stimulus en angst ↓ Ritueel gedrag ↓ (neg. bekrachtiging ↓) aanraking met vreemden (Sd) : langdurig en ritueel wassen (R) → voorkomen van besmetting (~S-) → vermoeidheid (+S-) → isolement (+S-) Is effectief bevonden in groot aantal onderzoeken Is ambulant even effectief als klinisch Is ook werkzaam bij comorbiditeit Is in groep even effectief als individueel Graduele exposure even effectief als flooding Therapist controlled even effectief als self controlled Volledige responspreventie is effectiever dan gedeeltelijk Langdurige ERP (90 min) meerdere keren p.w. in combi met huiswerk meer effectief Combi van imaginaire exposure en ERP effectiever dan alleen in vivo Therapist modeling is zinvol mits… Geruststelling zoeken tijdens ERP ↓ Betrekken van partner vergroot effectiviteit niet In sommige onderzoeken gevonden dat CT even effectief is als ERP; echter bij CT is ook altijd sprake van exposure-achtige opdrachten Effecten van CT op lange termijn onbekend CT kan drempelverlagend en motiverend werken voor ERP Bij hoge emotionele reactiviteit Bij weinig inzicht Bij non-compliance Bij moeite met begrijpen van rationale Bij bemoeienis van gezinsleden → Intensiever Vaak moeite met aangaan van ERP ERP leidt bij responders tot klachtreductie van 50-60%, echter ook restsymptomen Slechts kwart van patiënten herstelt volledig Kwart van patiënten weigeren of beëindigen ERP voortijdig Voldoende protocollen voorradig, maar… OCS zeer heterogeen klachtenbeeld → Verbeteren van vaardigheden van therapeut… Goede inventarisatie van alle stimuli en situaties die angst en vermijding oproepen Gezamenlijk maken van angsthiërarchie Psycho-educatie Belangrijk dat patiënt rationale van ERP begrijpt In drietallen Casus a.d.h.v. kort vignet Een therapeut, een patiënt en een observator Ongeveer 30 minuten Plenaire nabespreking Albertien en Kees: “Geen” angstreductie tijdens ERP tenminste 90 min. ERP kleinere stappen in hiërarchie somberheid i.p.v. angst → stop ERP eerst CT om onderliggende angstgedachten te bewerken overweeg farmacotherapie Verkeerd inschatten van angst/spanning bij overschatting: tijdens ERP motiveren tot extra stap bij onderschatting: therapeut blijft kalm (voorkomen van bekrachtiging angst) extra rituelen: rituelen onderbreken/uitstellen /veranderen wegvluchten/vermijding: nabespreken, psychoeducatie en opnieuw exposure herformulering tegenslag, ev. humor Jane en John: Incidentele/onbedoelde exposure d.w.z. gaandeweg exposure meer angstopwekkende stimuli dan bedoeld m.n. bij exposure in “natuurlijke” setting therapeut blijft kalm extra rituelen: rituelen onderbreken/uitstellen /veranderen motivatie voor behandeling stimuleren ev. eerst imaginaire exposure Nancy en Tina: Mentale rituelen interfereren met exposure bijv. bidden, tellen, analyseren moeilijk te detecteren voor therapeut interfereren met habituatie aan angst bekrachtigen hoe angstwekkend stimulus is therapeut vraagt tijdens exposure wat er in gedachten van patiënt omgaat psycho-educatie “tegenovergestelde” laten denken Tim: Extreme gevoeligheid in verdragen van angst meestal laat in behandeling angsthiërarchie zeer langzaam opbouwen ev. starten met imaginaire exposure opdelen van oefeningen in kleinere stappen meestal clustering van stimuli/situaties rond spanning 80 of hoger psycho-educatie: behandeling is uitdaging, korte termijn vs. lange termijn Linda: Gedeeltelijke exposure en responspreventie uitleggen dat ERP zo niet werkt (rationale) motivatietechnieken ev. cognitieve interventie incl. gedragsexp. om voorspelling te toetsen Geruststelling/bevestiging vragen tijdens ERP uitleg dat ERP weinig risico heeft, maar absolute veiligheid is nooit gegarandeerd vragen om geruststelling eenmaal beantwoorden, daarna wijzen op obsessief twijfelen waarop antwoord niet zinvol is leren verdragen van onrust en twijfel is doel anders behandeling uitstellen/stoppen willen inwinnen van “deskundig” advies gebrek aan inzicht gebrek aan motivatie ego-syntone dwangsymptomen slechte therapietrouw bemoeienis van familieleden [email protected]