gebiedspagina Rozenburg

taal
Praten over de wereld
Gesprekken aan tafel
leggen de basis
Waar ouders thuis met hun jonge kinderen over praten draagt in hoge mate bij aan het
welzijn van kinderen, hun algemene ontwikkeling en hoe gemakkelijk zij op school
meekomen. Wanneer (voor)school en ouders de krachten bundelen komt dat kinderen
ten goede. Lees hoe gezamenlijke ouderbijeenkomsten en tien tips voor gesprekken met
kwaliteit de ouderbetrokkenheid positief blijken te bevorderen.
P
raten met kinderen, dat doen we allemaal.
Thuis praten ouders met kinderen en in de
(voor)school en kinderopvang doen beroepskrachten dat. In gesprekken leggen we de basis van alle
kennis die een kind opbouwt. In gewone gesprekken die, als je ze nader bekijkt, heel leerzaam
blijken te zijn. Heel gewoon en toch bijzonder. De
vraag die we ons als opvoeders kunnen stellen is
of we wel voldoende aandacht hebben voor deze
huis-, tuin-, en keukengesprekken. Hoe vaak
zijn er niet belemmerende factoren, en hebben
we met onze drukke levens te weinig tijd? In een
samenwerkingsproject met (voor)scholen en
kinderopvang in Utrecht en Zwijndrecht hebben
Timo (net 4 jaar geworden) zit met zijn zusje van 2 jaar en zijn ouders aan
de avondmaaltijd.
Vader: ‘En wat hebben we zo straks gedaan voordat we een boterham
gingen eten? Waar zijn we naar toe geweest?’
Moeder: ‘Dat weet ik nog niet. Dat heb ik nog niet gehoord.’
Timo: ‘Uhh ik weet het niet.’
Vader: ‘Wat heb je gezien? Twee hele grote…?!’
Timo: ‘Brandauto’s!’
Moeder: ‘Brandweerauto’s? Ja, echt waar?’
Timo: ‘Eén die bijna hetzelfde is mijn brandweerauto.’
Moeder: ‘Hey, en was er brand dan?’
Timo: ‘Nee die waren aan het sporten.’
Moeder: ‘Oh? Hier?’ (knikt naar links) ‘Op het voetbalveld?’
Vader: ‘Ze waren aan het voetballen, hè?’
Timo: ‘Ja. Ze moesten een beetje fit zijn!’
Moeder: ‘Dat hebben we nog nooit eerder gezien toch? Hier.
Brandweermannen op het sportveld. Of wel?
Timo: (schudt nee)
Moeder: ‘Nee, ik nog nooit. Alleen daar!’ (wijst met haar arm naar rechts)
‘Bij de brandweerkazerne.’
Timo: ‘Ja, toen waren d’r, een auto kapot. Die was geboemsd tegen een
andere auto aan.’
Moeder: ‘Oh, bij de open dag? Ja, bij die brandweerauto’s. Bij de open dag ja.
Toen waren er een paar tegen elkaar aan gereden. Lag er één op z’n kop.’
10
HJK oktober 2014
we gesprekken thuis in de schijnwerpers gezet
en hebben we op ouderbijeenkomsten samen
met uitgenodigde ouders stilgestaan bij hoe je
kinderen het beste aan de praat krijgt, welke
gespreksonderwerpen geschikt zijn, wat kinderen boeiend vinden, en hoe je ze als ouders kunt
stimuleren. Tien tips voor ouders over praten over
de wereld zijn door de ouders ‘getest’ en nuttig,
handig en belangrijk bevonden. Alle (voor)scholen en kinderdagverblijven in Nederland kunnen
• Isabel Nabuurs Fotografie
Akke de Blauw en Eefje
van der Zalm zijn als
docent-onderzoekers
werkzaam bij de Marnix
Academie in Utrecht
profiteren van de ervaringen en van kant-en-klaar
materiaal om ouders te stimuleren, ontwikkeld
in samenwerking met de praktijk, door de Marnix
Academie in Utrecht. De materialen zijn te vinden
op: www.uitdagentotgesprek.nl
Partnerschap werkt van twee kanten
Het belang van ouderbetrokkenheid voor het welzijn van kinderen staat als een paal boven water.
Ouderbetrokkenheid heeft een positief effect op
het functioneren van kinderen: het is gunstig
voor leerprestaties, gedrag en werkhouding. Een
gezamenlijke inspanning van onderwijs en ouders
is de beste remedie tegen achterstanden. Het
Taalcurriculum Utrecht (Van de Mortel & Kaskens,
2011) dringt bijvoorbeeld sterk aan op partnerschap. Kinderopvang, onderwijs en ouders hebben
een gedeelde verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en de educatie van kinderen. Dat is ook
het uitgangspunt geweest van het project van de
Marnix Academie.
Stimulerende thuisomgeving
Een stimulerende thuisomgeving is een goede
start voor later schoolsucces. Veel voorlezen dus?
Nou ook. Maar niet alleen! Wat we onder een stimulerende thuisomgeving kunnen verstaan betreft
verschillende aspecten, niet alleen veel voorlezen.
Het gaat om allerlei soorten activiteiten. Als die
Project ouders en instellingen
Hoe vergroot je de ouderbetrokkenheid en zorg je tegelijkertijd voor een
stimulerende taalomgeving thuis en op de (voor)school? We weten dat
een nauwe samenwerking tussen ouders en instellingen voor kinderopvang en onderwijs de kansen op een voorspoedige ontwikkeling vergroten. Maar hoe doe je dat? Dit heeft de Marnix Academie uitgezocht in een
project waarvoor zij een subsidie heeft verkregen via RAAK-Publiek.
Professionals van enkele Utrechtse en Zwijndrechtse voor- en vroegscholen en hebben samen met onderzoekers uitgezocht hoe we ouders
kunnen aanzetten tot een grotere ouderbetrokkendheid. Het resultaat?
Een concrete aanpak die overdraagbaar is (website) naar (voor)scholen en
gezinnen binnen en buiten de deelnemende regio’s.
Het projectteam:
Professionals van Doerak, Dribbel, Margrietje, de Margrietschool, de Kim
en de Twee Wieken uit Zwijndrecht en Peuterpark en de Piramide uit
Utrecht, docent-onderzoekers van het Marnix Onderwijscentrum en van
het lectoraat Interactie en taalbeleid van de Marnix Academie in Utrecht.
maar gepaard gaan met geïnteresseerde uitwisseling tussen volwassenen en kinderen, met
veel boeiende gesprekken dus, waarin als vanzelf
vele nieuwe woorden opduiken (zie bijvoorbeeld
Henrichs, 2010). Veel kinderen in Nederland
hebben een meertalige achtergrond. Op zich,
blijkt uit onderzoek uitgevoerd in Nederland, is
dit geen belemmering voor een stimulerende
>>
In gesprekken leg je de basis van alle kennis die een kind opbouwt
HJK oktober 2014
11
Praten met kinderen over de wereld: tien tips voor ouders
1. Kies een goed moment! Neem elke dag de tijd voor een gesprek maar
zoek je eigen goede moment. Aan tafel, achterop de fiets, meteen na
school. Kies als gezin je eigen moment.
2. Wat boeit ze? Geen kind is gelijk. Wat een kind boeiend vindt (en waar
hij/zij waarschijnlijk graag over zal praten!) hangt van je kind af. Ken je je
kind?
3. Waarom doen mensen zo? Help je kinderen andere mensen en kinderen
te begrijpen door met ze over bedoelingen en mogelijke motieven te praten. Geef zelf het voorbeeld.
4. Geen een-, maar tweerichtingsverkeer. Praat met elkaar, niet alleen
tegen elkaar.
5. Samen op zoek naar het antwoord. Een kind kan moeilijke vragen
stellen, soms weet je zelf het antwoord niet. Geeft niet. Zoek samen
antwoorden.
6. Wees niet te bang voor te moeilijk! Denk niet te snel dat een onderwerp
te moeilijk is voor je kind. Je bent er zelf bij om het in eigen woorden uit
te leggen. En, het is goed voor hun woordenschat!
7. Wat ik nou toch heb meegemaakt! Als je graag hoort wat je kind allemaal meegemaakt heeft, geef dan zelf het voorbeeld. Vertel ook jouw
verhaal.
8. En wat heb jij beleefd? Als het gebruikelijk is dat jij je verhaal vertelt, dan
zal je kind ook eerder zelf zijn of haar verhaal willen doen.
9. Hun eigen verhaal. Elk kind heeft zijn eigen manier van zeggen. Geef
kinderen de ruimte voor een eigen verhaal.
10.Morgen, overmorgen en de rest van het leven. Praat ook eens over
wat nog komen gaat, en ‘later’.
thuisomgeving (Scheele, Leseman, & Mayo, 2010).
Waar het om draait is opnieuw de kwaliteit van
de interactie met kinderen. Kinderen moeten
gelegenheid krijgen en uitgedaagd worden om
taal en kennis actief te verwerven, thuis en op de
(voor)school (zie ook het artikel
Weinig taal, toch in gesprek, HJK
september 2014). Uit onderzoek
van Beals (Snow & Beals, 2006)
naar gesprekken aan tafel tussen ouders en jonge kinderen in
relatie tot hoe zij later op school
functioneren blijken de volgende
elementen van gesprekken
belangrijk: ouders en kinderen
moeten hun verhaal kunnen
doen, hun belevenissen kunnen
vertellen en er moet gelegenheid zijn om elkaar
uitleg te geven en om uitleg te vragen.
Als instelling en
ouders samenwerken
heeft dat meer effect
op de ontwikkeling
Gewoon en bijzonder
Wat is er nu zo bijzonder, belangrijk, of leerzaam
aan een gewoon gesprek? In het gesprek van
Timo met zijn ouders (zie kader op pagina 10)
zien we de vader enige moeite moeten doen om
12
HJK oktober 2014
• Human Touch Photo
De tips voor ouders zijn ontleend aan het onderzoek van Beals (Snow &
Beals, 2006) naar tafelgesprekken en bewerkt voor de Nederlandse situatie. Zie voor meer informatie over deze tips: www.uitdagentotgesprek.nl
Timo aan het vertellen te krijgen. Spontaan had
Timo er op dat moment even helemaal niet aan
gedacht, maar als het gesprek eenmaal over
brandweerauto’s gaat (dezelfde die hij heeft!) en
over brandweermannen op het voetbalveld, en
zijn moeder zich daar over verbaast, denkt hij
dat ze dat voetballen doen omdat ze ‘fit’ moeten
zijn. Moeder breidt het gesprek uit en merkt op
dat zij die brandweermannen eerder elders heeft
gezien namelijk op de ‘open dag’ in de ‘brandweerkazerne’. Zie hoe hier in dit kleine gesprekje
tijd en plaats aan de orde komen. Het gaat over
vanmorgen (‘voordat we een boterham gingen
eten’) en over laatst (‘op de open dag’) en het
en met elkaar en met de school in gesprek gaan.
Naast een aanpak voor ouders is het belangrijk
om ook te werken aan gesprekken voeren met
kinderen in de voor- en vroegschool. Zowel op
school als thuis samenwerken aan gesprekken
voeren met kinderen levert mooie resultaten op.
Wanneer instelling en ouders samenwerken,
blijkt dat meer effect op de ontwikkeling te hebben dan wanneer de instelling alleen werkt (Blok
et al., 2005). Hierover en over de aanpak voor
professionals is ook te lezen in het artikel: Weinig
taal, toch in gesprek (HJK september, 2014).
Waar we evaluerend het meest tevreden over
zijn? Ouders gaan het belang van gesprekken
voeren met hun kind beseffen. Zij blijken het
een meerwaarde te vinden om dit samen met
de pedagogisch medewerkers of leerkrachten
uit te werken. Daarnaast zijn we verheugd dat
het ons gelukt is om de belangrijke elementen
– ouderbetrokkenheid, partnerschap en een stimulerende taalomgeving bieden – met elkaar te
verbinden.
Leestips
• Kennislink is een toegankelijke site die wetenschappelijke informatie leesbaar maakt voor een breed
publiek. In de rubriek Taal & Spraak verschijnen regelmatig actuele onderzoeksresultaten over eerste en
tweede taalverwerving, de rol van ouders en meertaligheid, zie www.kennislink.nl
• Van der Linden, E., & Kuiken, F. (2012). Het succes van
tweetalig opvoeden. Gids voor ouders en opvoeders. Leuven: Acco.
Een toegankelijk geschreven boek met veel wetenswaardigheden ook over eerste taalontwikkeling.
• Tips voor tafelgesprekken door ouders,
zie www.uitdagentotgesprek.nl
Waar het om draait is de kwaliteit van de interactie met kinderen
gaat over verschillende locaties: het voetbalveld
gelegen opzij van het huis en de brandweerkazerne aan de andere kant verderop (‘daar’).
Nieuwe begrippen passeren de revue en worden
uitgewisseld: fit, brandweerkazerne, open dag.
Kortom, een gewoon gesprek en toch heel rijk.
De ouderbijeenkomsten
Samen met de mensen van de werkvloer zijn
ouderbijeenkomsten ontwikkeld. In deze bijeenkomsten maken ouders kennis met de tips
voor gesprekken met kinderen. Ouders maken
kennis met de ideeën achter de tips, en kiezen
hun favoriete tip waarover ze meer willen weten
Literatuur
• Blok, H., Fukkink, R.G., Gebhardt, E.C. & Leseman, P.P.M. (2005). The
relevance of delivery mode and other programme characteristics for
the effectiveness of early childhood intervention. International Journal
of Behavioral Development 2005, 29 (1), 35-47.
• Zalm van der E. & Damhuis, R., (2014). Weinig taal, toch in gesprek.
HJK 42 (1), 22-25.
• Henrichs, L.F. (2010). Academic language in early childhood interactions. A longitudinal study of 3- to 6-year-old Dutch monolingual children.
Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.
• Mortel, K. van de, Kaskens, J. (2001). Taalcurriculum Utrecht.
Taalonderwijs in Utrecht van 2 tot 8 jaar. Utrecht: CPS.
• Scheele, A.F., Leseman, P.P.M., & Mayo, A.Y. (2010). The home language environment of mono- and bilingual children and their language
proficiency. Applied Psycholinguistics, 31, 117-140.
• Snow, C.E., & Beals, D.E. (2006). Mealtime Talk That Supports
Literacy Development. New Directions for Child and Adolescent
Development, 111, 51-66
HJK oktober 2014
13

Download Report