commissie voor de justitie commission de la justice

D e veranderingen in het gehalte aan koolzure
kalk en humus op hat proefveld Kraggenburg
door
Prof. Dr. A. J. ZUUR
IJSSELMEERPOLDERS.
Niet voor publikatie bestemd
in beperkte k i n g verspreid.
F L E V O - B E R I C H T E N
Flapporten en mededelingen inzake de droogmaking,
ontginning en sociaal-economische opbouw
der IJsselmeerpolders
A no. 5
.
De veranderingen in het gehalte aan
koolzure kalk en humus op het proefveld Icraggenburq
door
Prof.Dr.Ir.
A.J.
Z
m
DIBECTIE VAN DE 'VIERINGERI\6EER (NO~RDOOSWOLDER~&TR?<EN)
Z w o l l e
1-957
V o o r d r ~ c h tgehouden voor d e 1.~1ndbouwkundigev e r g a d e r i n g van d e D i r e c t i e van d e -,Vieringerrneer
( ~ o o r d o o s t ~ o l d e r w e r k e nop
)
15 m a r t 1955.
Inleiding.
Zen van d e meest k a r a k t e r i s t i e k e e i g e n s c h a p p e n v a n jonge
gronden i s , d a t
,
nog n i e t zijn ~ a n g e p a s ta a n d e bodemvormen-
d e p r o c e s s e n d i e e r na h e t d r o o g v a l l e n i n o p t r e d e n . L l s gev o l g d a z r v a n v i n d e n aanvankelijk v e r a n d e r i n g e n i n d e samens t e l l i n g v a n de bodem p l a z t s , d i e g r o t e r zijn d a n de z e e r l a n g zzme wijzigingen wsarzan a l l e g r o n d e n i n d i t k l i m e a t zijn onderworpen. Deze s n e l l e v e r a n d e r i n g e n i n h e t g e h a l t e a a n e e n aant a l boderncomponenten i s e e n i n t e r e s s a n t h o o f d s t u k u i t d e
bodemkunde d e r jonge gronden. Aan h e t onderzoek d a a r v a n i s
v o o r a l d e nnam ven D r . H i s s i n k verbonden, d i e - v a n d e z e p r o c e s s e n s t u d i e b e e f t gemaakt i n de B o l l a r d p o l d e r s . liekend i s zijn
p u b l i k a t i e o v e r de v e r a n d e r i n g i n h e t g e h a l t e a a n k o o l z u r e
k a l k , hwnus, u i t w i s s e l . b e r e l c s t i o n e n , k a l i , f o s f r c t enz.
Ook i n d e Z u i d e r z e e g r o n d e n v i n d e n na h e t d r o o g v a l l e n aanvankelijk h e t r e k k e l l j k g r o t e wijzigingen p l a 2 . t ~i n h e t g e h a l t e a a n
d i v e r s e bestanddelen.
aandacht besteed.
I n de P r o e f p o l d e r bij Andijk i s h i e r a a n + e e l
I n d e '!iieringermeer i s h c t v r a a g s t u k e c h t e r v e r -
w a e r l o o s d , terwijl d e gegevens u i t de Noordoostpold.er iveinig
b r u i k b a a r zijn? i n d e l o o p van d e j a r e n k l i n k t de grond nc-rnelijk
e n i n d e bouwvoor worden d a n b e s t a d d e l e n v a n de ondergrond
npgenomen. I n d i e n d e ondergronri e e n sPvvl;lr.ende s a m e n s t e l l i n g h e e f t ,
z o a l s i n de N o o r d o o s t p o l d e r i n d e r e g e l h e t g e v a l i s , zijn d e geg e v e n s u i t de l z t e r e j a r e n onvergelijkbaar met de oudere. Ook i n
d e P r o e f p o l d e r i s h e t onderzoek op den d u u r d o o d g e l c p e n , d o o r d a t
d e bouwvoor i n d e l a t e r e j m e n n i e t rneer g e h e e l u i t h e t z.g.
s l i k b e ~ t o n ddoch ook e e n d e e l van d e o n d e r l i g g e n d e oude z e e k l e i
ornvatte.
B r u i k b a r e gegevens u i t l a t e r e tijd zjjn e i g e n l i j k a l l e e n bex c h i k b c s r v a n h e t p r o e f v e l d Kraggenburg. D i t p r o e f v e l d i s aangel e g d i n l S 3 8 e n g e l e g e n op de Noordoostpolderdijk bG Kadoelen.
De bodem b e s t a s . t u i t g r o n d , d i e u i t d e Noordo.ostpolder i s opgebaggerd.
Op de eno h e l f t v a n h e t p r o e f v e l d i s l i c h t e r e , op d e
a n d e r e h e l f t zwaardere g r o n d g e s t o r t . De s a m e n s t e l l i n g v a n h e t
p r o e f v e l d i s z e e r homogeen; o v e r de g e h e l e b o v e n s t e m e t e r bed r a a g t !let l u t u q g e h a l t e op h e t l i c h t e r e p e r c e e l
zwaardere
2 17$.
2 1 2 , op h e t
- 2 -
Op d i t p r o e f v e l d zijn d o o r d e Bodemkundige l i f d e l i n g r e g e l m a t i g e e n p a a r s t a n d a a r d p l e k k e n , Q & nop d e l i c h t e r e e n 66n op
de zwaardere h e l f t , bemonsterd e n o n d e r z o c h t . R e t p r o e f v e l d i s
van h e t v o o r j a a r
1939 t o t e n met. h e r f s t 1949 bij d e P r o e f v e l d a f -
d e l i n g i n c u l t u u r geweest e n , w a t de s t a n d a a r d p l e k k e n b e t r e f t ,
a l s bouwland g e b r u i k t . Daarna i s h e t p r o e f v e l d t w e e j a a r v e r huurd a l s v o l k s t u i n ; t e r w l h e t i n 1952 ~ l a ds r o e g . Onder d i t
v l a s vverd g r a s g e z a a i d d a t z i c h s l e c h t o n b i k k e l d e . I n 1953 was
d e zode nog e r g h o l ; p a s i n
1954 kon worden g e s p r o k e n van r e d e -
lijk grasland.
Over d e v e r a n d e r i n g e n i n de k a t i o n e n b e z e t t i n g v a n h e t zdsorptiecomplex e n over d i e i n h e t zwavelgehalte i s een afzonderlijke n o t a v e r s c h e n e n (ii.J. Zuur. Over e n k e l e v e r a n d e r i n g e n i n
d e n bodemkundigen t o e s t a n d , s i n d s d e n a e n l e g o p g e t r e d e n op h e t
zwaardere p e r c e e l v a n h e t p r o e f v e l d Kraggenburg 1 9 4 1 ) . Ook d e
v e r a n d e r i n g e n i n humus, k o o l z u r e k a l k , k a l i e n f o s f a e t zijn a a n
e e n beschouwing onderworpen ( A . J . Zuur. E n k e l e r e s u l t a t e n v a n e e n
h e r b e m o n s t e r i n g . i n d e P r o e f p o l d e r , d e Wieringermeer e n h e t p r o e f v e l d Rraggenburg 1951.).
De g e g e v e n s v a n l h z t s t g e n o e m d e n o t 8 hebben b e t r e k k i n g op
h e t j a a r 1949. S i n d s d i e n zijn weer vijf j a r e n v e r s t r e k e n e n i s
h e t p r o e f v e l d i n d e h e r f s t van 1954 herbemonsterd. B e t i s van
b e l a n g , om a a n de hand van d e t h a n s v e r k r e g e n c i j f e r s d e verand e r i n g e n i n h e t g e h a l t e a a n k o o l z u r e k a l k e n humus opnieuw t e
bezien.
De verkzegen
cijfers
.
Hoewel i n d e jonge g r o n d e n de v e r a n d e r i n g e n i n h e t g e h a l t e
a a n k o o l z u r e k a l k e n humus ( i n kg p e r ha u i t g e d r u k t ) g r o o t zijn,
zijn zij d i t i n p e r h o u d i n g t o t d e t o t a a l aanwezige h o e v e e l h e d e n
( d u s p r o c e n t n e e l ) n i e t . En d a a r de a n a l y s e s p r o c e n t u e e l met e e n
tamelijke f o u t b e l a s t zijn, i s h e t n i e t a l t i j d z e k e r d a t e e n gevonden v e r s c h i l t u s s e n twee t j j d s t i p p e n r e g e l i s .
Voor e e n i n z i c h t i n h e t v e r l o o p d e r bodemprocessen moet men
d u s l i e f s t e e n s a n t a l a n a l y s e s combineren, h e t g e e n h i e r o n d e r d a n
ook gedaa.n is. De mogelijkheid v s n c o m b i n a t i e was e c h t e r n i e t
g r o o t genoeg om op h e t c i j f e r m a t e r i a a l e e n f o u t e n b e r e k e n i n g t o e
t e p a s s e n ; men z a l v o o r !:et
t r e k k e n van c o n c l u s i e s a f moeten
gaan op h e t algemene b e e l d d a t u i t d e c i j f e r s s p r e e k t .
I n d e h i e r n a v o l g e n d e p a r a g r a f e n worden de v e r k r e g e n geg e v e n s besproken a a n d e hand v a n e n k e l e gemiddelde c i j f e r s , welk e d e algemene gang d e r v e r a n d e r i n g e n
gelen;
50
goed mogelijk w e e r s p i e -
t e n e i n d e h e t d e l e z e r mogelijk t e maken d e g e t r o k k e n con4
c l u s i e s t e v e r i f i e r e n , aijn d e a f z o n d e r l i j k e gegevens i n d e bijl a g e n I en I1 opgenomen.
De gemiddelde c i j f e r s aijn opgenomen i n o n d e r s t a s n d e t a b e l .
Voor d e u i t g a n g s t o e s t a n d zijn v o o r d e humus d e c i j f e r s v a n septemb e r 1938 t / m v o o r j e a r 1 9 4 0 gecombineerd, voor de k o o l z u r e k a l k
,
(om h i e r n a t e .bespreken r e d e n c n ) a l l e e n d i e van h e r f s t 1938.
Voor 1949 e n 1954 zijn d e a n a l y s e s u i t d e b e t r o k k e n j a r e n gemiddeld.
Ten a a n z i e n v a n de humuscijfers i s e r nog e e n s p e c i a l e moeil i j k h e i d . Net p r o e f v e l d i s vrijwel d o o r l o p e n d a l s bouwland gesxp l o i t e e r d ; daarom z a l men bij h e t b e z i e n d e r c i j f e r s r e k e n i n g moeten
houden met h e t g e e n e r met bouvrland n a v e r l o o p van tijd g e b e u r t .
..
Het p r o e f v e l d h e e f t de l a a t s t e twee j a a r e c h t e r i n g r a s g e l e g e n .
E r h e e f t h i e r d u s e e n b e g i n van zodevorrning p l a a t s g e v o n d e n ,
ter-
wijl g r a s l a n d ook meer w o r t e l s . b e v a t d e n bouwland; bij d e a n a l y s e
worden d e z e a l s humus- b e p - a l d .
Nu vormde n e t g r a s bij de b e m o n s t e r i n g nog g e e n a a n e e n g e s l o t e n eode e n de b o r i n g e n v o o r d e monstername vonden p l a a t s t u s s e n
d e g r a s p o l l e n ; de m o n s t e r s b e v a t t e n d u s g e e n e i g e n l i j k e aodebes t a n d d e l e n . W2.t d e i n v l o e d van de w o r t e l s b e t r e f t , D r .
g e n e n D r . Schuurman van h e t Landbouivproefstation T.N.O.
Goedewaat e Gro-
n i n g e n zijn van mening, d a t o n d e r d e z e omstandigheden d e h o e v e e l -
.
h e i d l e v e n d e e n nog n i e t v e r g a n e dode w o r t e l s i n d e l a a g van
0-20 cm kan worden g e s c h a t op
3 3 3s t o n p e r ha, d a t i s op on-
g e v e e r 0.13% p e r d r o g e s t o f . Eiet d i t b e d r a g zijn d e humuscijfers van
1954
i n o n d e r s t a a n d e t a b e l verrninderd.
- 4 -
-----
KOOLZUAE KALK-, .RUhI!lUS- EN STIKlj"P0FGEIULTZ I N DE L.hG Vi!N 0-20
CM OP HET BOU:IZ~W~I-PRC~.'FVELD
XRllGGENBiiilG (LICST PZRCEZL 12%
LUTW, ZVTR
i;!.
PERCEEL
17$)
i. .; l 9 3 8 l )
..
... .
j
:
1949
1939/40
19542}
. . Eveni i wicht
Koolzure k s . l k g e h a l t e , i n g p e r 100 g d r o g e s t o f
Licht perceel
Zviasr p e r c e e l
. 9.0
i : 10.4
;
8.6
:
.
j
9.6
8.4
9.4
-
;
.
8.5
9.3
:
..
.. .
..i :.
d1~0ge s t o f
. gn~ -
Licht perceel
1.. :. 1.9
:
2.4
j
. .,
Zwaar p e r c e e l
:
:
2.05
i
,
.
Zwasr p e r c e e l
0.084
0.108
j
2.5
i
0.091
j
0.118
S t i k s t o f g e h a l t e i n g p e r 1 0 0 g humus
Licht perceel
Zwaar p e r c e e l
,
4.3
j
:i
4.5
i
... ...
:
;.. :. +
,
2.0
,
S t i k s t o f y e h a l t e i n g p e r 100 g d r o g e s t o f
Licht perceel
2.2
4.2
4.7
2.6
.i
, + 2.4
. .
:,
0.097::.. ..
.
0 . 1 2 3 ; ;.
i
4.5
i
4.7
.. ..
i
.. ..
i j
1) bij de humus zijn i n deee kolom ook d e c i j f e r s v a n 1939 e n
v o o r j a a r 1940 verwerkt.
2 ) o n d e r a f t r e k van 0 , 1 3 9 bij h e t humusgehalte e n van 0.006%
bG h e t s t i k s t o f g e h a l t e varriege h e t f e i t , d a t d e grond d e
l a a t s t e 2 j a m i n ( s i e c h t ) g r a s h e e f t gelegen.
De v e r a n d e r i n g e n i n h e t g e h a l t e a a n k o o l z u r e k a l k .
Het i s bekend d a t op jonge g r o n d e n h e t g e h a l t e a a n k o o l z u r e k a l k
is d e l o o p d e r j a r e n d a a l t . D o o r - h e t k o o l z u u r d a t i n d e bodem o n t s t a a t , wordt d e k o o l e u r e k a l k nl
. opgelost t o t
calciunbicarbonaat e n
v e r v o l g e n s met h e t a f g e v o e r d e r e g e n w a t e r u i t g e s p o e l d . De s n e l h e i d
waarmede h e t g e h a l t e a a n k o o l z u r e k a l k afnnemt, h e e f t s i n d s l a n g
e e n p u n t van onderzoek uitgemaakt;
desondanks b e s t a a t e r nog geen
eenstemmigheid o v e r d i t v r s a g s t u k . De wasrden d i e men v i n d t opgegeven, l o p e n u i t e e n van 17: k o o l z u r e k a l k i n 25 j a a r t o t 1%i n
100 jaar.
U i t d e i n d e v o r i g e p a r a g r a e f gegeven c j j f e r s b l i j k t , d a t ook
op h e t p r o e f v e l d Kraggenburg i n do a f g e i o p e n z e s t i e n ~ a a hr e t
k o o l z u r e k a l k g e h a l t e i s g e d a a l d ; op h e t z w a r e p e r c e e l met 1.1%,
op h e t l i c h t e met 0.5$,
gemiddeld met 0.8%. De f o u t d i e a a n deze
c i j f e r s k l e e f t , i s e c h t e r tamelilk g r o o t .
Men kan d e e e d a l i n g van ongeveer 0.8% k o o l z u r e k a l k i n zest i e n j a a r n i e t zonder meer vergelGken met d e o n t k a l k i n g s s n e l h e i d
van,.andere mariene gronden. I n deze z e e r jonge gronden h s e f t men
n.1.
ook nog t e maken met o x y d a t i e van h e t i n d e grond aanwezige
p y r i e t , door welke o x y d a t i e ook o n t k a l k i n g p l a a t s v i n d t . Bij d e
o x y d a t i e van h e t p y r i e t o n t s t a a t n.1.
zwavelzuur; d i t l o s t kool-
z u r e k a l k op onder vorming van g i p s , welk g i p s door h e t regenw a t e r wordt u i t g e s p o e l d . Ueze a c n t a s t i n g van de k o o l z u r e k a l k d o o r
h e t geoxydeerde p y r i e t i s e c h t e r e e n a p a r t e vorm -?an ontkallcing,
welke a l l e e n i n d e a l l e r e e r s t e j a r e n o p t r e e d t ; zij i s d u s n i e t
begrepen i n h e t b e d r a g van 1$ k o o l z u r e k a l k p e r 25 2 100 j a a r ,
d a t b e t r e k k i n g h e e f t op de normale ontkallcing door k o o l z u u r .
De a a n t a s t i n g van d e k o o l z u r e k a l k d o o r h e t geoxydeerde pyr i e t i s op h e t p r o e f v e l d Kraggenburg n i e t zonder b e t e k e n i s gew e e s t . Van 1938 t o t 1949 i s i n d e bouwvoor op h e t l i c h t e p e r c e e l
0.6% p y r i e t ( b e r e k e n d a l s ::04) e n op h e t zuiare 0.7% geoxydeerd,
g r o t e n d e e l s i n d e e e r s t e twee j a a r ; a l s g e v o l g h i e r v a n moet
0 . 6 % ~ r e s p . 0.7$ lcoolzure k a l k u i t de grond sljn verdwenen. Ind e r d a a d k r i j g t men u i t d e t a b e l de i n d r u k , d a t de d a l i n g van h e t
g e h a l t e a a n k o o l z u r e k a l k de e e r s t e 1 A 2 j a n r h e t g r o o t s t i s
geweest.
Volgens d e c i j f e r s (doch nogmzals, ze zijn met e e n tamelijke
f o u t b e l a s t ) zou d e d a l i n g van h e t k o o l z u r e k a l k g e h a l t e na
de
e e r s t s j a r e n s l e c l l t s s e e r k l e i n zijn g e w e e s t , i n i e d e r g e v a l
k l e i n e r d a n - m e t e e n v e r l i e s van l:! k o o l z u r e k a l k p e r 2 5 j a a r
De v e r a n d e r i n g e n i n h e t humusgehalte.
I n a l l e gronden v i n d t t o e v o e r van o r g a n i s c h e s t o f p l a a t s i n
d e Gorm van w o r t e l - en s t o p p e l r 6 s t e n . Deze p l a n t e n r e s t e n tvorden
d o o r d e b e c t e r i g n a f g e b r o k e n , waarbij r e s i d u ' s o n t s t a a n d i e r e s i s t e n t e r zijn dan d e u i t g a n g s p r o d u k t e n , doch d i e op hun b e u r t weer
worden a f g e b r o k e n onder vorming van nog meer r e s i s t e n t e r e s i d u ' s .
Aan h e t e i n d e van d e z e s e r i e r e a c t i e s b l i j f t t e n s l o t t e e e n z e e r
r e s i s t e n t e s t o f , d e humus o v e r . De humus z e l f wordt s l e c h t s moeil i j k e n s e e r t r a a g d o o r d e b a c t e r i s n a a n g e g r e p e n ; g e h e e l onaant a s t b a a r i s zij e o h t e r n i e t .
Er v i n d t d u s s t e e d s nieuwvorming e n a f b ? a a k van humus p l a a t s
( z i e f i g u u r ) . Bij o u d e r e g r o n d e n i s e r e v e n w i c h t t u s s e n d e z e
vorming e n a f b r a a k , rn.a.w.
h e t humusgehalte i s ongeveer c o n s t a n t .
De hoogte welke d i t c o n s t a n t e e r e n w i c h t s h u m u s g e h a l t e i n n e e m t , i s
e c h t e r bij a l l e gronden n i e t geljik. Het evenwichtshumusgehalte
h a n g t i n d e e e r s t e l a s t s af van h e t l u t u m g e h a l t e v a n d e grond3
hoe h o g e r h e t l u t u m g e h a l t e , h o e h o g e r h e t humusgehalte. V e r d e r
zijn van b e l a n g h e t k o o l z u r e k a l k g e h a l t e e n de o n t v l a t e r i n g . Daarn a a s t hebben ook a n d e r e onbekende f a c t o r e n i n v l o e d , z o d a t h e t
verband t u s s e n luium- e n humusgehalte bij o u d e r e gronden nog t a rnelijk v a r i a b e l i s .
Roewe1 d u s n i e t met e e k e r h e i d i s t e zeggen welke h o o g t e h e t
humusgehalte op h e t p r o e f v e l d Kraggenburg op d e n d u u r z a l innemen,
i s men g e n e i g d u i t d e b e s t a a n d e gegevens af t e l e i d e n , d a t bij
12$ lutum ( h e t l i c h t e t e r r c i n op Kraggenburg) h e t evenwichtshum u s g e h a l t e o p . o n g e v e e r 2.0% l i g t , bij
1775 lutum ( h e t zware t e r -
r e i n ) op 2.4%.
S r ziin jonge g r o n d e n ( k w e l d e r g r o n d e n , Andijker s l i b ) , welke
bij h e t droogval.1en e e n hoger humusgehs,lte hebben d a n i n de evenw i c h t s t o e s t a n d , terwijl d e z e overmaat a s n humus bo-rendien b e t r e k k e l i j k gemakkelijk a a n t a s t b a a r i s . De gemakkelijke a a n t a s t b a a r h e i d i s
vermoedelijk t e %iten a a n h e t f e i t , d a t d e o r g a n i s c h e s t o f h i e r
.
b e t r e k k e l i j k v e e l v e r s m a t e r i a a l b e v a t , d a t nog n i e t i n zjjn u i t e i n d e l i j k e , meest r e s i s t e n t e v o r m - i s overgegaan.
I n d e z e g r o n d e n i s d e humusefbraak g r o t e r d a n de nieuwvorming
e n h e t humusgehalte neemt h i e r na h e t d r o o g v a l l e n a f ( z i e f i g u u r ) .
Daer humus s t i k s t o f b e v a t , komt d o o r d e g r o t e o w d a t i e van d e
humus meer s t i k s t o f vrij d a n op normale gronden. Dergeljjke grond e n v r a g e n daarom w e i n i g of g e e n s t i k s t o f b e m e s t i n g .
Deze g e r i n g e s t i k s t o f b e h o e f t e g o l d t o t d e d r o o g l e g g i n g van
d e Wieringermeer al-s n o ~ m a a lv o o r jonge gronden. Het vias d a n
- 7 ook e e n g r o t e
- en'oncangename - v e r r a s s i n g d a t d e W i e r i n g e r -
msergronden, e n l a t e r ook d e N o o r d o o s t p o l d e r g r o n d e n , z e e r s t i k s t o f b e h o e : r t i g b l e k e n t e zljn. Ook d e grond op h e t p r o e f v e l d
Kraggenburg i s z e e r s t i k s t o f b e h o e f t i g .
De g r o t e a t i k s t o f b e h o e f t e g i n g g e p a a r d met e e n b e t r e k k e l i j k
t r a g e o n t w i k k e l i n g van d e m i c r o f l o r a . A l s g e v o l g d a a r v a n h e e f t
z i c h d e , voor h e t e ~ r s door
t
D r . Barmsen u i t g e s p r o k e n c o n c e p t i e
o n t w i k k e l d , d a t d e humus i n de 'jiieringermeer en- N o o r d o o s t p o l d e r
voor b a c t e c i s n w e i n i g z a n t a s t b a a r zou zijn. Door d e l a n g e tijd d i e
s i n d s d e a f z e t t i n g v e r s t r e k e n i s , zouden de t u s s e n p r o d u k t e n t u s s e n
v e r s e organj-sche s t o f e n humus e n ook d e gemakkeljjket a a n t a a t b a r e
,
componenten van de bumus z e l f r e e d s g r o t e n d e e l s zijn v e r t e e r d .
Ongerekend d e m i c r o b i o l o g i s c h e a r g u m e n t e n , v i n d t d e z e opv a t t i n g s t e u n i n h o t f e i t , d a t h e t hu.musgehalte v a n d e Wieringermeer- en N o o r d o o s t p o l d e r g r o n d e n a a m e r k e l i j k l a g e r i s d a n d a t van
v e r s s l i b , e n d a t e r d u s i n d e r d a a d a 1 Oen b e k n g r i j k g e d e o l t e ,
e n d a n u i t e r a a r d h e t gemakkelijkst a a n - t a s t b a r e t v a n r r e r t e e r d kzn zijn
Bij d i t t y p e gronden woracn d u s , a l s zii i n c u l t u u r worden
genomen, minder t u s s e n p r o d u k t e n e n humus a f g e b r o k e n d a n op normale gronden; t e n g e v o l g e d a a r v z n l e v e r t d e g r o n d minder s t i k : s t o f e n moet e r d u s zwaarder rvorden bemest ( z i e f i g u u r ) . E r i s
g e e n r e d e n om a a n t e nemen d a t op d e r g e l i j k e g r o n d e n de vorming
van humus u i t v e r s e o r g a n i s c h e s t o f minder zou zijn d a n bi,j o u d e r e
gronden..De
c o n s e q u e n t i e i s 4a.n s c h t e r , d z t h e t humuogehaltc moet
toonemen.
U i t de h i e r b o v e n gegeven t a b e l b l i j k t , d a t d i t op h e t p r o e f v e l d Kraggenburg i n d e r d a a d h e t g e v a l i s . Deze toeneming was
i n 1949 r e e d s n e t e n i g e waarschijnli-jlcheid u i t d e t o e n bekende
c i j f e r s a f t e l e i d e n . Daar d e humutcijfers s i n d s d i e n zo~igel op h o t
l i c h t e a l s op h e t cx.vare p e r c s e l v e r d e r zijn g e s t e g e n , l i j k t d e
s t i j g i n g , ondanks de a a n d e a f z o n d e r l i j k e c i j f e r s k l e v e n d e f o u t ,
nu we1 r e g e l ; we1 i s h e t w a t vreemd, d a t de toeneming i n de
l a a t s t e vijf j z a r e v e n v e l h e e f t h e d r a g e n a l s i n d e e e r s t e e l f
j a r e n . Het humusgehalte zou v o l g e n s d e v e r k r e g e n c i j f e r s i n zest i e n j a a r ongeveer 0.2 3
0.375
zijn toegenomen.
- 8 Voor d e t o e t s i n g van de o p v a t t i n g d a t de humus w e i n i g aant a s t b a a r zou zijn, i s nog van b e l a n g h e t f e i t , d a t h e t humusgeh a l t e van d e z e gronden bij h e t d r o o g v a l l e n a 1 ongeveer gelijk VI-s
z.an h e t vermoedelijke evenwichtshumusgehalte.
D i t betekent d~us,
d a t d e toeneming v a n h e t humusgehalte waarsohijnlijk n i e t h i e r a a n
k a n worden geweten, d a t h e t p r i m a i r e h ~ u n u s g e h a l t ebeneden d a t
van d e e v e n w i c h t s t o e s t e n d zou hebben g e l e g e n e n d a t e r d u s
nieuwvorming moest o p t r e d e n om h e t humusgehalte op p e i l t e
brengen.
Door d e s t i j g i n g in h e t humusgehalte i s ook s t i k s t o f i n d e
grond v a s t g e l e g d . D i t i s z e l f s op twee vvijzen gebeurd. I n d e
e e r s t e p l a a t s i s s t i k s t o f gebonden d o o r d a t h e t humusgehalte i s
toegenomen. Kaar d a a ; r n a a s t hebben e r i n d e h u m u s s u b s t a n t i e o o k
omzettingen pleatsgevonden d i e t o t een stijging van h e t s t i k s t o f g e h a l t e van de humus a a n l e i d i n g hebben gegeven; h e t s t i k s t o f g e h a l t e van de humus i s n.1.
v a n 1938 t o t 1954 van g m i d -
d e l d 4.4 t o t 4.6% toegenomen.
Voor d e z e s t j j g i n g van h e t s t i k s t o f g e h a l t e van d e humus was
ook i n d e r d z a d r e d e n , omdat h e t aanvankeljjke s t i k s t o f g e h a l t e van
de h m u s op h e t p r o e f v e l d Kraggenburg aanmnrke1i:ik l a g e r was d a n
bij 'normale g r o n d e n ; op normnle g r o n d e n i s h e t c t i k s t o f g e h a l t e
van do humus ongeveer
5.5%.
B i t l a g e s t i k s t o f g e h a l t e van d e
humus op h e t p r o e f v e l d k r a g g e n b u r g i s t e wijten a a n h e t f e i t ,
d a t d e opgebaggerde grond ook e e n z e k e r quantum s l o e f b e v a t t e ,
welke s l o e f i s gekenmorkt d o o r e e n z e e r l a a g s t i k s t o f g e h a l t e van
de humus.
Het s t i k s t o f g e h a l t e v a n d e grond i s h e t p r o d u k t van humusg e h a l t e e n s t i k s t o f g e h a l t e van de humus. Daar d e z e b e i d e compon e n t e n g e s t e g e n zijn, i s d e toename v a n h e t s t i k s t o f g e h e l t e v a n
d e grond z e e r e v i d e n t . Deze s t i k s t o f v e r r l j k i n g moet, z o a l s h i e r v66r r e e d s i s opgemerkt, d i r e c t o f i n d i r e c t , - t e n k o s t e van de
s t i k s t o f v o o r z i e n i n g d e r gewassen zijn gegaan. Meemt men a a n , d a t
h e t gevonden c i j f e r r e g e l i s , d a n b e t e k e n t d i t , d a t i n d e afgel o p e n z e s t i e n j a a r i n d e b o v e n s t e 20 cm 0.014 g s t i k s t o f p e r
1 0 0 g d r o g e s t o f i n de g r o n d i s v a s t g e l e g d , h e t g e e n overeenkomt
met 22 kg s t i k s t o f of met ruim 1 b a a 1 s t i k s t o f m o s t ( v a n 2076)
p e r j a a r . D i t i s d u s de s t i k s t o f d i e e x t r a a e n d e grond moest
-9worden gegeven i n v e r g e l i j k i n g met gronden, n a a r b i j we1 evenwicht
i s t u s s e n humusvorming en -afbraak.
I n werkelijkheid i s d e e x t r a - s t i k s t o f b e m e s t i n g
d i e h e t proef-
v e l d v r o e g , v e r g e l e k e n met normale gronden g r o t e r g e w e e s t , en
we1 t e n m i n s t e 2 b a a l s t i k s t o f m e s t s t o f p e r j z a r . Hct i s mogelijk,
d a t h e t o n v e r k l e a r d e v e r s c h i l van 1 b a a l s t i k s t o f m e s t p e r j a a r
b e r u s t op de f o u t waarmede de a n s l y s e nu eenmaal b e l a s t i s .
Aan d e a n d e r e k a n t b e h o o r t do s t i k s t o f b e p a l i n g t o t d e nauwkeur i g s t e a n a l y s e s . E r moet d u s z e k e r r e k e n i n g worden gehouden met
d e mogelijkheid, d a t d e g r o t e s t i k s t o f b e h o e f t e d e r Noordoostpold e r g r o n d e n n i e t u i t s l u i t e n d b e r u s t op de g e r i n g e a a n t a s t b a a r h e i d van d e hwnus,.doch d a t h i e r v o o r ook a n d e r e f a c t o r e n waarop
t o t nu t o e minder d e a a n d a c h t i s g e v s l l e n , verantwoordeljjk zijn.
BIJLAGE I. KOOLZUT(E ICAI,ICGEHALTE ( I N g PER 100 g DROGE GROND) OP
DE STAN1)ALHDTLZKKEN VAN HET PROEWELD ICR>.GGEblBUF.G.
Zwaar p e r c e e l
1 ) op tamelijke a f s t a n d van de s t a n d a a r d p l e k g e l e g e n p r o s f v e l d . :
2) vlak naast-de standaardplek gelegen proefvcld
proefveld).
(P- e n K-
3 ) v l a k n a a s t de s t a n d a e r d p l e k g e l e g e n p r o e f v e l d ( b e g r o e i ' i n g s proofveld).
4 ) op t a m e l i j k a f s t z n d van d e s t a n d a a r d p l e k g e l o g e n p l e k ; m o n s t e r s
hcbben s l e c h t s b e t r e k k i n g op 2 b o r i n g e n (bij gemiddelde b u i t e n
beschouwing g e l a t o n ) .
BIJLAGE 11. HU?dUSGEHfILTE ( I N g PER 1 0 0 g DROGE.GROND)
STANDAARDPLEKKEN
OP DE
VAN IiET PROEFVELD KRAGGENDiTAG.
Licht perceel
Zuraer p e r c e e l
1) op tarnelijke a f s t n n d van d e s t a n d a a r d p l e k g e l e g e n p r o e f v e l d .
' 2 ) v l a k n a a s t . d e s t a n d a a r d p l e k g e l e g e n p r o e f v e l d (P-
e n K-
proefveld).
3) vlak naast de standaardplek gelegen proefveld (begroeide
veldjes begr~eii'bgs~roefveld).
4 ) op tarnelijke a f s t a n d van de s t a n d a a r d p l e k g e l e g e n p l e k ; mons t e r s hebben s l e c h t s b c t r s k k i n g op 2 b o r i n g e n (bij gemiddelde
b u i t e n beschouwihg g e l a t e n ) .
Schema humus-
en s t i k s t o f h u i s h o u d i n g .
,-
,
Normale gsond
Pas i n z e c i i j k t e ~ r c n d ,v e r s
sediment [Kwelaerzode,
xldijker s l i b )
I
I
Pasingedi.ikte. oudz
x i m e n t (Oude z e e k l e i ,
Zuiderzeeslib)
humus

Download Report