Tropische varens

De evolutie gaat door
Evolution continues
Voorouders van verschillende groepen van varens die nu nog bestaan,
Ancestors of various groups of ferns still in existence today lived way back
leefden al in het Juratijdperk (200 - 145 miljoen jaar geleden). Toch kun je
in the Jurassic period (200 - 145 million years ago). However, you can’t really
bij varens niet van primitieve planten of levende fossielen spreken. Er is
call these ferns primitive plants or living fossils. They have undergone quite
in de loop van de evolutie aan de meeste soorten het nodige veranderd,
a few changes in the course of evolution, so they are never exact copies of
het zijn eigenlijk nooit exacte kopieën van planten zoals ze miljoenen jaren
the plants as they were millions of years ago.
geleden leefden.
Flowering plants put in their first appearance during the Upper Cretaceous
In het Boven-Krijt (vanaf zo’n 100 miljoen jaar geleden) kwamen de bloem-
period (which started about 100 million years ago). They started to squeeze
planten opzetten. Zij drongen naaktzadige planten zoals de cycassen en de
out the gymnosperms plants such as the cycas and the ginkgos, but the
ginkgo’s terug, maar tot het einde van het Krijt bleven de coniferen en de
conifers and ferns continued to dominate until the end of the Cretaceous
varens dominant. Mogelijk zijn als antwoord op de snelle veranderingen in
period. A large number of new fern species, genera and families appeared
die periode vele nieuwe varensoorten, -geslachten en -families ontstaan.
in this period, possibly as a reaction to the rapid changes taking place.
Na de grote uitsterving aan het einde van het Krijt (65 miljoen jaar geleden)
After the period of mass extinction a great many species of flowering plants
waren veel soorten bloemplanten uitgestorven. Gedurende tienduizenden
had died out. The earth seems to have been covered with ferns for tens of
jaren schijnt de aarde toen bedekt te zijn geweest met varens. Daarna
thousands of years. After that the flowering plants really got the upper hand.
kregen de bloemplanten echt de overhand.
Art Vogel
Hoog in de boom
High up in the trees
Veel tropische varens leven als epifyt boven in bomen: ze gebruiken hun
Many tropical ferns live as epiphytes high up in the trees: they use the
gastheer als steuntje om dichter bij het licht te komen maar onttrekken
host plant as a support to bring them closer to the light but do not
geen voedingsstoffen aan hun gastheer. Ze hebben andere manieren om
extract nutrients from their host; they have other methods for obtaining
aan voedingsstoffen te komen.
nourishment.
Op één varenplant zijn vaak verschillende typen bladeren te vinden. Sommige
One single fern plant often has different types of leaf. Some ferns have
varens hebben ook speciale bruine bladeren, de nest- of mantelbladeren,
brown auxiliary leaves, known as nest leaves, with which they can collect
waarmee ze water en plantenresten vasthouden; ze maken als het ware hun
water and plant remains, thus forming their own ‘flowerpot’. The Stag-horn
eigen bloempot. Zo groeit bijvoorbeeld de hertshoornvaren epifytisch, en de
Fern, for instance, is an epiphyte, and the nest leaves form a sort of bowl in
nestbladeren vormen een soort kom waarin humus en water kunnen worden
which humus and water are collected.
opgevangen.
Illustraties/Illustrations Luuk Jaarsma
Varens en mieren
Ferns and ants
Er zijn varens die onderdak bieden aan mieren, die de plant tegen belagers
Some ferns provide shelter for ants, which can protect the plant against
kunnen verdedigen. Zulke varens zijn te vinden in twee geslachten in de
attack. This type of fern can be found in two genera of the family
familie Polypodiaceae. Het geslacht Solanopteris telt drie of vier soorten
Polypodiaceae. The genus Solanopteris includes three or four species of
kleine epifyten. Ze komen voor in de tropen van Amerika en worden daar
small epiphytes; these grow in the American tropics where they are known
‘potato-fern’ genoemd vanwege de knollen die aan de wortelstok worden
as ‘potato ferns’ because of the tubers that develop on the rhizome.
gevormd. De mieren die in deze knollen wonen spelen misschien ook een
The ants that live in these tubers may also play a role in transporting
rol in het vervoer van de gestekelde sporen.
thorny spores.
Het geslacht Lecanopteris omvat dertien soorten epifyten, die in de Maleise
The genus Lecanopteris comprises thirteen species of epiphytes, which
archipel (Zuidoost-Azië) voorkomen. In de sterk opgezwollen wortelstokken
can be found in the Malay Archipelago (Southeast Asia). They may have a
bevinden zich met elkaar verbonden holtes, of ze bieden een geschikte woon-
network of tiny connected hollows in the massively swollen rhizome, or
en nestelplaats voor mieren in de vorm van goed afgeschermde ruimtes
they may provide a suitable living and nesting place for ants in the form
tussen wortelstok en de boom waarop de varen groeit. De mieren zorgen
of well-protected spaces between the rhizome and the tree on which the
voor de aanvoer van materiaal dat de varen tot voedsel kan dienen. Oudere
fern grows. The ants ensure a supply of material that the fern can use as
knollen van Solanopteris bevatten zoveel humus dat ze als een soort sponzen
a nutrition. Older Solanopteris tubers contain so much humus that they
ook water kunnen opslaan, wat voor de epifyt in droge tijden een prettige
can soak up water like a sponge, which is a useful bonus for the epiphyte
bijkomstigheid is.
during dry periods.

Download Report