悪性腫瘍に対する高選択的細胞毒性を有する インディルビン誘導体 日本大学薬学部臨床医学研究室教授 日本大学薬学部有機化学研究室教授 日本大学薬学部臨床医学研究室准教授 日本大学薬学部有機化学研究室助教 鈴木 宮入 田畑 齋藤 孝 伸一 恵市 弘明 1 Indirubin とは? O NH N H O indirubin 板藍根 1.板藍根 (Isatis indigotica 他) という生薬に多く含有される 色素成分である。 2.Aryl hydrocarbon receptor (AhR; 別名ダイオキシン受容体) のリガンドであることが示された。 3.近年、Cyclin dependent kinases (CDKs) や Glycogen synthase kinases (GSKs) は、indirubin 誘導体により阻害されるという 報告がある。 2 研究目的 1.Indirubin 誘導体の神経芽腫細胞及び正常細胞に対する 細胞傷害活性評価 MTT法 ・ヒト神経芽腫細胞(IMR-32、NB-39、SK-N-SH、 LA-N-1) ・正常細胞(NHDF-neo、HUVEC) 2.活性に基づいて最適化された indirubin 誘導体の合成 (現時点で計 68 種類) ケミカルバイオロジー 3.代表的な化合物のさらなる活性解析 アポトーシス解析、 細胞周期 3 Indirubin 誘導体 1 6 11 N H O 2 7 N H O O N O O 17 N H Br O O 22 Br HO OMe N NH NH N H 12 HO 21 O NH MeO HO Br 16 N NH NH N H HO OH O O OMe HO N N Br NH NH N H N H O 3 Br NH N H O 8 OMe HO 13 OMe O N H 4 N H CH 3 HO O OMe O NH N H O 14 O Br O NH N H O 5 OH 10 HO O O NH N H O NH N H O 15 MeO O 19 MeO NH N H O 9 HO N NH N H O 20 O N O Br N NH N H O 18 HO N N N H O MeO NH NH O Br N H O NH NH NH N H MeO O N H O NH N H O 4 Indirubin 誘導体の細胞傷害活性 (MTT、48 h) 6 40 20 0 -5 -7 concentration (logM) -6 2 80 60 40 20 -5 80 60 40 20 -7 -6 3 -5 20 0 40 20 -6 -5 0 -4 -7 concentration (logM) -6 4 -5 60 40 20 60 40 20 -5 0 -4 -7 -6 -5 5 80 60 40 20 0 -6 100 80 60 40 20 -7 120 100 80 60 40 20 0 -5 concentration (logM) -4 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 -5 -4 20 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 0 -4 -7 -6 -5 -4 concentration (logM) 18 -6 -5 100 80 60 40 1 20 0 -4 -7 100 -6 -5 -4 concentration (logM) IMR-32 SK-N-SH NB-39 NHDF HUVEC 19 14 100 120 80 60 100 80 60 40 20 0 -6 40 -5 0 -4 -7 -6 15 120 0 0 60 -4 20 20 80 -5 concentration (logM) -7 40 100 80 60 -6 -5 -4 40 concentration (logM) 20 0 0 40 concentration (logM) survival (% of control) survival (% of control) 100 -7 -7 10 120 -6 22 60 0 0 120 -7 concentration (logM) concentration (logM) 20 -4 0 -4 80 -4 40 concentration (logM) 140 -5 60 0 concentration (logM) 0 -6 80 120 80 -5 100 120 0 0 -6 120 concentration (logM) 100 20 120 0 survival (% of control) survival (% of control) 80 -6 -7 9 100 40 0 100 -4 120 -7 20 concentration (logM) 120 0 40 0 0 -7 60 0 survival (% of control) survival (% of control) 40 -7 13 60 60 17 120 80 80 0 0 concentration (logM) 100 100 concentration (logM) 80 8 60 20 -4 100 -4 120 80 40 120 concentration (logM) 100 -5 0 0 60 12 100 -4 120 0 -6 120 0 -6 80 concentration (logM) survival (% of control) survival (% of control) survival (% of control) 100 -7 -7 7 concentration (logM) survival (% of control) 0 -4 120 0 survival (% of control) -5 100 0 concentration (logM) 120 0 20 0 0 -4 40 survival (% of control) -6 60 survival (% of control) -7 80 survival (% of control) 0 100 120 survival (% of control) 20 60 survival (% of control) 40 80 survival (% of control) 60 100 21 120 survival (% of control) 80 16 120 survival (% of control) survival (% of control) survival (% of control) 100 0 survival (% of control) 11 120 survival (% of control) 1 120 20 0 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 0 -7 -6 -5 -4 concentration (logM) 5 7 O #5 HO O N H O 4 O 100 80 60 40 20 0 6 120 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 -7 concentration (logM) #7 -6 -5 #8 0 -7 -6 NH O 40 20 9 100 80 60 40 20 0 0 -5 concentration (logM) -4 O 120 survival (% of control) 60 OMe N H 8 80 -4 #9 120 100 -5 concentration (logM) O N H O 7 -6 20 NH 120 -7 40 O NH 0 60 -4 OMe O -4 80 concentration (logM) MeO N H 100 0 0 -4 O 120 140 survival (% of control) survival (% of control) N H 5 120 IMR-32 SK-N-SH NB-39 NHDF HUVEC NH NH survival (% of control) N H N H OH O O NH NH #6 OH O survival (% of control) M) #4 6 5 survival (% of control) 5 細胞傷害活性: 5位>6位、7位 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 6 5 位に何を導入しても活性が増強するのか? 1 120 100 survival (% of control) 120 増強 80 60 40 20 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 0 -4 -7 -6 -5 -4 concentration (logM) concentration (logM) 120 80 60 40 20 40 20 0 0 0 0 -7 -6 -7 -6 80 60 40 20 0 -6 100 80 60 40 20 -5 -7 -6 -5 40 20 0 -4 -7 60 40 20 0 37 100 80 60 40 20 0 -4 -4 140 survival (% of control) 80 -5 CM 32 100 -6 concentration (logM) 120 concentration (logM) 60 t-Bt 120 -5 80 concentration (logM) 31 -6 100 0 0 -4 isoPr -7 -4 30 120 concentration (logM) 0 -5 120 0 -7 -4 Et survival (% of control) survival (% of control) 100 0 -5 concentration (logM) 140 survival (% of control) O survival (% of control) N H 60 29 120 NH 80 Me 24 O 100 concentration (logM) Br 5 IMR-32 SK-N-SH NB-39 NHDF HUVEC 7 増強せず survival (% of control) 0 OMe 100 survival (% of control) 4 1 survival (% of control) 120 OH survival (% of control) H 120 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 7 #1 6 #7 N H N H O 120 80 60 40 20 0 survival (% of control) survival (% of control) 120 100 100 80 60 40 20 -7 -6 -5 0 -4 -7 concentration (logM) -6 -5 80 60 40 20 0 -4 #9 -6 -5 -4 concentration (logM) #15 #14 O OMe O -7 concentration (logM) O MeO NH NH N H N H O NH MeO O 80 60 40 20 120 survival (% of control) 100 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 O 15 120 0 N H 14 9 120 -4 100 0 0 0 O 8 7 120 IMR-32 SK-N-SH NB-39 NHDF HUVEC NH N H O 1 O survival (% of control) N H O NH NH 6’ OMe O 5’ NH #8 MeO O 7 O survival (% of control) M) 5 survival (% of control) 5 5’位のメトキシは腫瘍細胞選択性を増大する 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 0 -7 -6 -5 -4 concentration (logM) 8 5’-methoxy indirubin によるアポトーシス誘導 O MeO NH N H O #14 Vehicle 10-6 M 10-5 M 10-4 M IMR-32、24 h IMR-32、48 h Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters 21 (2011) 5370–5373 9 HO N O 3’ O NH N H O 1 120 survival (% of control) O 100 80 60 40 20 0 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 0 -4 -7 concentration (logM) IMR-32 SK-N-SH NB-39 NHDF HUVEC O 2 120 survival (% of control) N H NH NH N H -6 -5 #9 #12 HO OMe O OMe N NH NH N H N H O 9 -4 -4 concentration (logM) O 12 120 120 survival (% of control) M) #2 #1 survival (% of control) 5 3’位のオキシムは細胞傷害活性を増大する 100 80 60 40 20 0 100 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 0 -7 -6 -5 -4 concentration (logM) 10 オキシムとメトキシを組み合わせたら理想的な活性が得られるか? HO 1 N N H N H 1 O survival (% of control) 120 100 80 60 40 120 NH 100 O 2 60 100 40 80 60 20 0 20 0 40 20 0 -7 -6 0 0 -7 -6 -5 IMR-32 SK-N-SH NB-39 NHDF HUVEC 80 120 survival (% of control) NH survival (% of control) O 0 -4 -7 concentration (logM) -5 concentration (logM) -6 -5 -4 -4 concentration (logM) HO O N MeO MeO NH NH N H O N H 14 O 23 120 survival (% of control) survival (% of control) 120 100 80 60 40 20 0 100 ? 80 60 40 20 0 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 0 -7 -6 -5 -4 concentration (logM) 11 細胞傷害活性の構造活性相関 6 5 6 5 HO 5’ 7 O 4’ 3’ 5’ N1 6’ N H H H H H H 5 > 6,7 10 11 12 23 H H H H 13 H 17 H 18 H 22 26 28 33 34 35 36 OMe H H H OMe H H H OMe H H H H H H H OMe OMe Br H H Br H H H H H H H H H H Br H H Me H H Et H H isoPr H H t-Bt H 3 Me H Br NHDF H HUVEC 2 H NB-39 6’ SK-N-SH 5’ IMR-32 4’ 40 uM HUVEC 7 NHDF 6 NB-39 5’-メトキシ基は腫瘍選択的な 活性増強をする 5 IMR-32 H H H H H Br H H H H H H H 1 SK-N-SH H H H H H H H H H H H H H H OMe H H OMe H H H H Br H Br H H H H H H O 4 uM HUVEC NHDF NB-39 H H H Br H H H H H H H H H IMR-32 H H Br H H H H H H H H H H 6’ SK-N-SH H Br H H H Br H H H H H H H H H H H H H Br H H Me H H Et H H isoPr H H t-Bt H H CM H Me H Br H H H H H H H H H 5’ N H 40 uM HUVEC H H H OH H H H OH H H H OH OMe H H H OMe H H H OMe H H H H H H 4’ NHDF 7 NB-39 24 16 25 19 20 21 27 29 30 31 32 37 38 H H H H H H H H H 6 SK-N-SH 1 4 5 6 7 8 9 14 15 5 N1 O IMR-32 1 3’ 6’ 4 uM 7 N 4’ オキシムは活性を 増強する H H H OMe H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H Br H Br H H H H H Br H H H H H H H H H 細胞生存率 (%) <20 20-40 40-60 60-80 80< 12 ここまでのまとめ 1) 5位に結合する水酸基またはメトキシ基は、6位、7位の それより活性が高かった。 2) 5’位にメトキシ基が結合する化合物は、最も高い腫瘍選択性 が認められた。 3) 3’位にオキシム構造があると活性が上がった。 3’ 6 5 7 O 5’ NH N H O 13 ドッキングシュミレーション Indirubin は CDK、GSK-3b の ATP 結合部位にはまり込み、ATP の 結合を阻害する。 この結合に、水素結合が強く寄与することがドッキングシミュレー ションで示唆されている。 X線結晶構造解析の結果から、インディルビン 3’ 位周辺は立体的 に空いていると推測され、3’位は構造修飾に向いていると考えられる。 (Vougogiannopoulou K. et al. J Med Chem 2008, 51, 6421) 3’ O NH N H O 14 3’位のオキシムをさらに改変した #2 3’ #1 #43 HO NH N H O 1 N H O 120 80 60 40 20 0 survival (% of control) 100 100 80 60 40 20 -6 -5 concentration (logM) -4 IMR-32 SK-N-SH NB-39 NHDF HUVEC 100 80 60 40 20 0 0 -7 O 43 120 survival (% of control) survival (% of control) NH 2 120 -8 O N NH N H O N O -8 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 -8 -7 -6 -5 -4 concentration (logM) エポキシドを導入することにより飛躍的に活性が増強した。 15 Hoechst 33342 染色 O O N NH N H O 43 vehicle 0.1 mM 1 mM IMR-32、 24 h 10 mM 16 O Flow cytometry (apoptosis) O N NH N H 43 O v Control 1vmM v mM 10 PI 0.1vmM Annexin V IMR-32、 24 h B4 (early apoptosis) B3 (alive) 80 * 100 100 80 80 60 ** % % 60 40 40 ** 20 0 N V -7 -6 concentration (logM) -5 60 % 100 B2 (late apoptosis) 20 20 0 0 N V -7 ** 40 * -6 concentration (logM) -5 ** N V -7 -6 -5 concentration (logM) One-way ANOVA *p < 0.05, **p < 0.01 vs Vehcle control 17 アームの長さを伸ばした #43 O #60 O O O O N N N NH N H N H O N H O 100 80 60 40 20 0 Survival (% of control) Survival (% of control) 100 100 80 60 40 20 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 O 62 60 120 survival (% of control) NH NH 43 -8 #62 O IMR-32 SK-N-SH NB-39 LA-N-1 NHDF HUVEC 80 60 40 20 0 -8 -7 -6 -5 Concentration (log M) -4 -8 -7 -6 -5 -4 Concentration (log M) アームを長くすることにより活性が落ちた。 18 エポキシド部分を改変した #52 #53 O O O N N O 43 O 60 40 20 0 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 N H O 53 100 80 60 40 20 0 -8 NH 120 100 80 60 40 20 0 -8 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 O 61 120 survival (% of control) survival (% of control) survival (% of control) N H 120 80 N NH 52 120 O N NH N H 100 OH OH HO NH N H #61 Survival (% of control) O #43 IMR-32 SK-N-SH NB-39 LA-N-1 NHDF HUVEC 100 80 60 40 20 0 -8 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 -8 -7 -6 -5 -4 Concentration (log M) ジオールで活性低下、それ以外は活性を失った。 19 部分構造体の細胞傷害活性 R2 O R3 R1 O R5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 R1 H H H H H H H H H Me H H H H H H H H H H H H H H H H H O N R4 R2 H H H H H H H H H H Br H H H H H H H H H H H H H H H H N R1 R3 R4 H H OMe H H OMe H H OMe OMe OH H H OH H H OH OH H H H H Br H H Br H H F H Cl H NO2 H CF3 H Me H Et H isoPr H t-Bt H CM-Me H CM H CPr-Me H CPr H CMeO H R5 H H H OMe H H H OH H H H H H Br H H H H H H H H H H H H H IMR-32 4 uM 40 uM 28 29 R1 H Br IMR-32 4 uM 40 uM R1 N 30 31 32 43 44 IMR-32 R1 4 uM 40 uM AcOH EtOH MeOH oxime epoxy 細胞生存率 (%) <20 20-40 40-60 60-80 80< 20 メトキシ基を導入した #43 O #45 O O #46 O NH N H 43 N H O 20 0 100 80 60 40 20 0 -8 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 O 63 100 80 60 40 20 0 -8 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 O 120 Survival (% of control) 40 N H 120 survival (% of control) 60 NH 46 120 survival (% of control) survival (% of control) NH 45 120 80 N NH O O N MeO 100 O O N N H MeO OMe O N #63 IMR-32 SK-N-SH NB-39 LA-N-1 NHDF HUVEC 100 80 60 40 20 0 -8 -7 -6 -5 concentration (logM) -4 -8 -7 -6 -5 -4 Concentration (log M) メトキシ基導入による選択性や活性の上昇は認められなかった。 21 エポキシド誘導体の細胞周期への影響 Cell cycle status (24 h) poly G2M S G0G1 subG1 50 63 62 61 60 53 52 46 45 43 2 1 0 Veh Ratio (%) 100 IMR-32 22 細胞周期に特徴的な影響を及ぼした化合物 G2M #61 50 ** Ratio (%) 40 OH OH 30 ** ** ** * #61 O N 20 NH 10 N H 63 62 61 60 53 52 46 45 43 2 1 Veh 0 S #46 25 ** O #46 O N 15 10 NH 5 N H O 63 62 61 60 53 52 46 45 43 2 1 0 Veh Ratio (%) OMe * 20 O Control 23 エポキシド誘導体の構造活性相関 5 - 6 - - 2 Oxime - - - - 43 Epoxide - - - - 45 Epoxide OMe - - - 63 Epoxide - OMe - 46 Epoxide - - OMe 60 EtEpoxide - - - 62 PrEpoxide - - - 61 Dihydroxy - - - 52 Allyloxime - - - 53 O-Ethanol - - - 0.3~1 1~3 IC50 (μM) ~0.3 - HUVEC - 5' - NHDF-neo LA-N-1 NB-39 3' SK-N-SH IMR-32 # 1 S arrest G2M arrest 3~10 10~30 30~ 24 総 括 1.エポキシドを導入した indirubin 3’-(O-oxiran-2-ylmethyl)oxime は強力なアポトーシス誘導活性を示した。 2.エポキシドまでのアームの長さは短い方が活性が高かった。 3.エポキシド構造が活性に重要であることが示された。 4.メトキシ基導入により活性や選択性の向上はもたらされなかった。 5.エポキシドをジオールに加水分解した化合物は顕著なG2/M 期 細胞周期停止を示した。 6.6位にメトキシ基を導入したエポキシド化合物は顕著な S 期 細胞周期停止を示した。 Indirubin 3’-(O-oxiran-2-ylmethyl)oxime とその類 縁体は神経芽腫治療薬のシーズとして有用であ ることが示された。 25 想定される用途 1.Indirubin 3’-(O-oxiran-2ylmethyl)oxime(#43) は 強力なアポトーシス誘導効果があるため、広く悪性腫瘍 に対して、抗腫瘍薬としての利用が考えられる。 2.#43の類縁体は細胞周期停止作用もあり、複数の 抗腫瘍作用が期待できる。 26 実用化に向けた課題 1.諸種の腫瘍細胞株での活性を行っていない。 2.動物実験(in vivo実験)を行っていない。 3.腫瘍特異的輸送される drug delivery systemが 確立されていない。 27 企業への期待 1.動物実験に関しては、各企業が持っている 技術により克服できると考えている。 2.Drug delivery system の技術を持つ、企業 との共同研究を希望 3.抗腫瘍薬を開発中の企業、抗腫瘍薬分野へ の展開を考えている企業には、本技術の導 入が有効と思われる。 28 本技術に関する知的財産権 発明の名称:悪性腫瘍に対する高選択的細胞毒性を 有するインディルビン誘導体 出願番号:特願2013-524655, 米国,EP(JST外国出願支援) 出 願 人 :学校法人日本大学 発 明 者 :鈴木 孝、宮入 伸一、齋藤 弘明、田畑 恵市 29 お問い合わせ先 日本大学産官学連携知財センター(NUBIC) コーディネーター 渡辺 麻裕 TEL 03-5275-8139 FAX 03-5275-8398 e-mail [email protected] 30
© Copyright 2025 ExpyDoc