Programma - Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming

Uitnodiging
Kleur erkennen!
Cultuurverschillen in de
strafrechtstoepassing: je begrijpt
het pas als je het wilt zien
Congres
RSJ 2015
Donderdag 12 maart 2015
Heerlickheijd van Ermelo
Kleur erkennen!
Cultuurverschillen in de strafrechtstoepassing: je
begrijpt het pas als je het wilt zien
De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming
(RSJ) organiseert een congres over culturele diversiteit in de
strafrechtstoepassing. Het congres vindt plaats op
12 maart 2015 in congrescentrum Heerlickheijd van Ermelo.
Thema
Heel wat justitiabelen in gevangenissen, tbs-klinieken en
justitiële jeugdinrichtingen hebben een andere culturele
achtergrond dan de Nederlandse/Westerse. Dat stelt zowel
strafrechtelijk vervolgde en ingesloten mensen als
medewerkers in alle fasen van de uitvoeringspraktijk voor
problemen. Miscommunicatie en onbegrip kunnen afbreuk
doen aan de procesgang en doelmatigheid van diagnostiek
en behandeling en aan het detentie-leefklimaat maar kunnen
ook leiden tot klachten en agressie. Hoewel er aandacht is
voor de behoeften van mensen met een andere achtergrond
(bijvoorbeeld door het voorzien in een diversiteit aan
geestelijke verzorging) en hoewel maatwerk vaak hoog in het
vaandel staat, is het de vraag of interculturalisatie structureel
is ingebed in de omgang met en behandeling van de
betrokken mensen. Op het congres zullen onder meer de
volgende vragen aan de orde komen:
--Is het strafrecht voldoende up-to-date om van toepassing te
zijn op verdachten met diverse culturele achtergronden en
zijn justitiële inrichtingen voldoende toegerust om te gaan
met alle culturele verschillen?
--Op welke wijze wordt in het kader van het
beleidsprogramma ‘Dagprogramma, beveiliging en toezicht
op maat’ (DBT) binnen het gevangeniswezen aandacht
besteed aan culturele diversiteit?
--Houden diagnostiek- en risicotaxatie-instrumenten binnen de
forensische zorg voldoende rekening met de culturele
achtergrond van de justitiabele/patiënt?
--Hoe wordt getracht vervreemding van allochtone jongeren
1
in justitiële jeugdinrichtingen tegen te gaan?
--Hoe resocialiseren we daders van cultuurgerelateerde
strafbare feiten?
Het congres beoogt de al langer lopende vraagstukken te
actualiseren en wil dat op een eigentijdse manier doen,
namelijk door de bezoekers veel ruimte te bieden mee te
discussiëren in rondetafelgesprekken. De aanbevelingen die in
de parallelsessies van de ochtend en in de
rondetafelgesprekken van de middag naar voren komen
worden verwerkt in een document dat aan alle deelnemers
toegestuurd zal worden.
Doelgroep
Dit congres is interessant voor: beleidsmakers en -adviseurs
van de betrokken ministeries, openbaar ministerie, zittende
magistratuur, advocaten, inspecties, reclasseringsorganisaties,
parlementariërs, belangenorganisaties van gedetineerden,
behandelaars, wetenschappers, medewerkers van gemeenten
en al degenen die in het gevangeniswezen, de justitiële
jeugdinrichtingen, de jeugdzorgplusinstellingen of in de
forensische zorg werkzaam zijn.
In deze brochure treft u het programma van het congres aan
(eventuele wijzigingen voorbehouden).
Noot voor advocaten, psychologen, psychiaters en pedagogen:
Voor het congres wordt accreditatie aangevraagd bij de
Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), het Nederlands Instituut
van Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie
(NVvP) en de Nederlandse Verenging van Pedagogen en
Onderwijskundigen (NVO).
2
Programma
09.00
Ontvangst
10.00
Welkomstwoord door de dagvoorzitter en door de algemeen
voorzitter van de RSJ
Drs. J.B. (Jan Bart) Wilschut, dagvoorzitter en
mr. L.A.J.M. (Leo) de Wit, algemeen voorzitter van de RSJ
Jan Bart Wilschut studeerde politicologie en werkte als
freelance journalist bij verschillende opiniebladen en als
verslaggever bij de radio. Sinds 1999 treedt hij op als
debatleider bij bijeenkomsten van tal van organisaties. Jan Bart
is ambassadeur van De Promotiekamer; een instituut (verbonden
aan Tilburg University) dat allochtone academici faciliteert in
hun streven te promoveren.
Leo de Wit is sinds 1969 werkzaam geweest binnen de justitiële
organisatie, onder andere als Hoofdofficier van Justitie in
Breda, Rotterdam en Amsterdam. Leo de Wit is
bestuursvoorzitter van Buma/Stemra en sinds juli 2012
algemeen voorzitter van de RSJ.
10.15
Het conflict als teken van integratie
Prof. dr. P.J. (Paul) Scheffer, hoogleraar Europese Studies aan
Tilburg University
Paul Scheffer zal eerst de stand van de integratie in de
Nederlandse samenleving in getal en maat schetsen op basis
van een vergelijking tussen Amsterdam en Rotterdam die hij
kortgeleden maakte. Daarna zal hij ingaan op de normatieve
dilemma’s van integratie, vooral waar het gaat om de juridische
en morele benadering van gelijke behandeling, twee
benaderingen die niet samenvallen. Vervolgens zal hij beide
benaderingen toetsen aan de immigratiegeschiedenis van
Amerika om te zien of de overeenkomsten of juist de verschillen
overheersen. Betoogd zal worden dat Europa en Amerika meer
gemeenschappelijk hebben dan we denken. Ten slotte licht
Scheffer de betekenis van deze benadering toe voor het
specifieke domein van strafrecht en rechtshandhaving in
Nederland.
3
11.00
Discussie
11.30
Pauze en verplaatsing naar de parallelsessies
11.50
Parallelsessies (zie pagina 7 t/m 18 voor uitgebreide informatie)
1. Multiculturaliteit in de opsporing en in de rechtszaal
2. Etnische minderheden, criminaliteit en het Nederlandse
strafrecht: hoe ervaren mensen uit verschillende culturen
het gestraft worden? Hoe ervaren ze gezag zoals dat in
Nederland uitgeoefend wordt?
3. Diagnostiek bij jonge justitiabelen met diverse culturele
achtergronden: een kwestie van specifieke vragen van de
rechter-commissaris, van specifieke vaardigheden van de
diagnosticus, van specifieke kenmerken van de cliënt of
van specifieke eigenschappen van het diagnostisch
instrumentarium?
4. Forensische rapportage bij verdachten met diverse
culturele achtergronden
5. Amsterdam en zijn Top 600: behandelen èn straffen, èn
daarbij rekening houden met culturele diversiteit
6. De allochtone jeugd heeft de transculturele toekomst:
bespiegelingen rond de bejegening van jongeren met een
cultureel diverse achtergrond in de JJI
7. Cultuursensitief werken met jongeren met een lichte
verstandelijke beperking in de justitiële hulpverlening: een
dubbele uitdaging
8. Etnocentrisme in de forensische psychiatrie
9. Structurele aandacht voor culturele diversiteit in
forensische zorginstellingen: project Intercom in de
Pompestichting
10.Wakker liggen van (gevangenis)cultuur: cultuursensitief
werken in detentie, uitdagingen en drempels
11.Vreemdelingen met psychiatrische problematiek in
DJI-inrichtingen
12.Reclassering en culturele diversiteit
4
13.00
Lunch
14.00
Niet culturen maar mensen ontmoeten elkaar: culturele
diversiteit in het justitiële werkveld
Drs. K . (Kaveh) Bouteh, senior adviseur Pharos
Herkent u dit?
In het werken met en begeleiden van justitiabelen met een
andere culturele achtergrond:
--kan ik vaker geen helder beeld krijgen van de klachten, de
oorzaken en de gevolgen,
--kosten de gesprekken mij extra energie en zie ik er meer
tegenop,
--heb ik soms het gevoel dat we langs elkaar heen praten.
Een goede bejegening van justitiabelen is van groot belang.
Communicatie is hierbij het belangrijkste instrument. Men wil
serieus genomen worden en graag voldoende tijd en
aandacht krijgen om zijn/haar verhaal te doen. De omgang
en communicatie met justitiabelen met een andere culturele
achtergrond gaat niet iedereen even gemakkelijk af.
Gevoelens van onzekerheid en onmacht kunnen daarbij een
rol spelen. De verwachtingen en verantwoordelijkheden zijn
niet altijd helder. Miscommunicatie kan de effectiviteit van
goede begeleiding negatief beïnvloeden. Het is belangrijk dat
professionals goed weten hoe communicatieprocessen
verlopen.
In deze plenaire lezing hanteert Kaveh Bouteh een
interactieve discussievorm met als doel de eigen
vanzelfsprekendheden en vooroordelen beter te leren kennen.
Verder zal hij aandacht besteden aan cultuurverschillen,
cultuurgebonden hulpzoekgedrag en effectief communiceren,
met voorbeelden van enkele “do’s and don’ts” in de
communicatie.
5
14.45
Rondetafelgesprekken
(zie pagina 19 t/m 21 voor uitgebreidere informatie)
1. Geradicaliseerde justitiabelen: opsluiten en/of hulp
verlenen?
2. Transculturele diagnostiek: gaat het ooit lukken?
3. Gedwongen jeugdzorg of JJI?
4. Transcultureel gevoelig behandelen in forensisch kader
5. Een rol voor ouders bij behandeling in de jeugdinrichting
6. LVB-ers met een andere culturele achtergrond in de
strafrechtketen
7. ‘Dagprogramma, beveiliging en toezicht op maat’ (DBT)
8. Allochtone ingeslotenen en hun detentiebeleving
9. Multiculturaliteit in de (verschillende fasen van) de
strafrechtketen: samenwerking/opvolging binnen de keten
10.Vrijheidsbeneming van vreemdelingen vraagt om
cultuursensitiviteit
11.Nazorg/re-integratie na detentie
15.45
Afsluitende plenaire sessie onder leiding van de
dagvoorzitter met de Staatssecretaris van Veiligheid en
Justitie mr. F. (Fred) Teeven
16.30
Borrel
6
Dr. J.H.L.J. (Janine) Janssen, politie: hoofdonderzoeker
Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld (LEC
EGG) en universitair docent criminologie aan de Vrije
Universiteit Amsterdam
Mr. A.H.J.M. (Achilles) Damen, advocaat-generaal
(Openbaar Ministerie)
Hoe komen eergerelateerde zaken bij de politie in beeld?
Wat doet het OM rond eergerelateerde zaken en wat gebeurt
er vervolgens in de rechtszaal? Is deze vorm van geweld
alleen maar cultureel te duiden of spelen wellicht ook andere
factoren een rol? Doel van de parallelsessie is om aan de
hand van het onderwerp eergerelateerd geweld deelnemers
inzicht te bieden in en bewust te maken van de uitdagingen
waarvoor de veiligheidszorg in de multiculturele samenleving
zich geplaatst ziet.
7
1
Parallelsessie
Multiculturaliteit in de opsporing en in de rechtszaal
Parallelsessie
2
Etnische minderheden, criminaliteit en het Nederlandse
strafrecht: hoe ervaren mensen uit verschillende culturen het
gestraft worden? Hoe ervaren ze gezag zoals dat in Nederland
uitgeoefend wordt?
Prof. dr. P.J. (Paul) Scheffer, hoogleraar Europese Studies
aan Tilburg University
Prof. dr. F. (Frank) Bovenkerk, em. hoogleraar criminologie
aan de Universiteit van Utrecht, bijzonder hoogleraar op de
FORUM Frank Buijs leerstoel Radicalisering Studies aan de
Universiteit van Amsterdam
Jeugd en jongvolwassenen binnen de verschillende
migrantengroepen (de één meer dan de ander) laten veel
confrontaties zien met het gezag in Nederland, wat vaker dan
bij autochtonen leidt tot strafrechtelijk ingrijpen; de straffen
zijn dan bovendien zwaarder. Dit fenomeen doet veel vragen
rijzen die inmiddels geleid hebben tot veel onderzoek, maar
het laatste woord is er nog niet over gezegd. Zijn het
transculturele en/of oorspronkelijke migratiefactoren die
hiertoe leiden dan wel zijn de politie en het rechtssysteem in
Nederland selectief of zelfs discriminerend? Hoe ervaren
allochtonen straf? Speelt het eeuwig ontkennen van hun
aandeel in de misdragingen een rol; maakt dat rechters
radeloos en straffen ze daarom langer? Is wellicht de
advocatuur onvoldoende cultureel sensitief bij het verdedigen?
Of zijn de Nederlandse Marokkaan en Antiliaan gewoonweg
crimineler dan hun lotgenoten in de ons omringende landen?
Scheffer en Bovenkerk publiceren regelmatig over deze
vragen in media en boeken. Na korte inleidingen op deze
thematiek gaan zij met elkaar en met de deelnemers aan
deze parallelsessie in discussie.
Wie zich wil voorbereiden: meest recent van de hand van
Bovenkerk verscheen bij Boom Lemma: ‘Marokkaan in
Europa, crimineel in Nederland’. Van Scheffer is het meest
bekend ‘Het land van aankomst’ dat verscheen bij de Bezige
Bij; het boek werd in beeld gebracht in een televisie-drieluik
met dezelfde titel (Uitzending gemist).
8
Mr. dr. L. (Lieke) Van Domburgh, senior onderzoeker bij
Rentray en VUmc
Dr. D.J. (David) Vinkers, psychiater (Antilliaanse expertise) te
Rotterdam
Antilliaanse en Marokkaanse jongeren in Nederland komen
relatief vaak in aanraking met justitie. Tegelijkertijd komen zij
minder vaak voor behandeling terecht bij de geestelijke
gezondheidszorg dan jongeren met een Nederlandse
achtergrond. Hierbij spelen waarschijnlijk zowel sociaaleconomische factoren een rol, zoals het opgroeien in een
één-oudergezin, schoolverzuim, voortijdig schoolverlaten en
werkloosheid, maar ook culturele factoren als het sneller uiten
van emoties en een (gevoelde) isolatie van de Nederlandse
samenleving. Vooral bij eerste generatie Antilliaanse en
Marokkaanse jongeren is er vaak sprake van een matige
taalbeheersing. Hierdoor blijft onduidelijk wat er precies aan
de hand is en – mede door gebrek aan culturele kennis – hoe
deze jongeren te begeleiden. In deze parallelsessie wordt dit
thema nader uitgewerkt en een efficiënte aanpak van deze
jongeren besproken. Hoe kunnen wij op adequate wijze
psychische problematiek bij deze doelgroep herkennen?
Welke factoren spelen mee bij de diagnostiek, maar ook bij
het al dan niet tijdig in zorg komen van Antilliaanse en
Marokkaanse jongeren met gedragsproblematiek?
9
3
Parallelsessie
Diagnostiek bij jonge justitiabelen met diverse culturele
achtergronden: een kwestie van specifieke vragen van de
rechter-commissaris, van specifieke vaardigheden van de
diagnosticus, van specifieke kenmerken van de cliënt of van
specifieke eigenschappen van het diagnostisch
instrumentarium?
Parallelsessie
4
Forensische rapportage bij verdachten met diverse culturele
achtergronden
Prof. dr. G. (Gerben) Meynen, bijzonder hoogleraar
forensische psychiatrie aan Tilburg University
Mr. drs. L.E. (Laura) van Oploo, promovenda Tilburg
University
Binnen de forensische psychiatrie is in toenemende mate
sprake van etnische en culturele pluriformiteit. De verwachting
is dat het aandeel personen met een niet-Nederlandse
achtergrond in de toekomst zal toenemen. De multiculturele
context kan het psychiatrisch onderzoek pro Justitia
compliceren. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan
een verstoord communicatieproces, wat misinterpretaties en
een gebrekkige vertrouwensrelatie tot gevolg kan hebben.
Ook psychologisch testmateriaal kent soms een culturele bias
en kan bovendien sterk op westers onderwijs geënt zijn.
Dergelijke factoren kunnen leiden tot verschillen in adviezen
aan de rechter. Dat kan de beslissing van de rechter over de
sanctie beïnvloeden en tot individuele en maatschappelijke
risico’s leiden. Het doel is om zicht te krijgen op de
kwetsbaarheden en complicerende factoren bij het
rapporteren over mensen met uiteenlopende culturele en
etnische achtergronden en mogelijke oplossingen te
identificeren. Uitgangspunt daarbij is dat zowel rapporteurs
als juristen kunnen bijdragen aan het verminderen van deze
risico’s, waarbij bij voorkeur gezamenlijk
verantwoordelijkheid wordt genomen.
10
Drs. E.J (Erik) Jongman, psychotherapeut, regievoerder
Expertise Netwerk Forensische Zorg, inhoudelijk hoofd
forensische polikliniek van de Bascule, docent bij de RINO
Groep Utrecht
Drs. W. (Wilco) Tuinebreijer, psychiater, eerste
geneeskundige GGD Amsterdam
De indringende focus op de groep veelplegers in Amsterdam
genereert een enorme hoeveelheid ervaring met straffen èn
behandelen van deze doelgroep, rekening houdend met een
grote culturele diversiteit. Tegelijkertijd worden
wetenschappelijke data verzameld: leeftijdsopbouw,
delictgedrag, diagnoses naast de culturele achtergronden. Dit
betreft niet alleen de etnisch-culturele achtergrond, maar ook
het vaststellen tot welke generatie binnen die culturele groep
de betreffende mensen behoren, welke diagnoses op de
voorgrond staan en waar en hoe deze mensen wonen.
Gaandeweg het project cumuleren de data zodanig dat de
klinische toepassing verder ontwikkeld kan worden. Welke
behandeling lijkt aan te slaan bij welk deel van de doelgroep
of moet een interventie worden aangepast naar gelang de
culturele achtergrond daarom vraagt? Naast empirische data
worden klinische ervaringen gepresenteerd en worden nieuwe
therapeutische richtingen ter discussie gesteld bij de
participanten.
11
5
Parallelsessie
Amsterdam en zijn Top 600: behandelen èn straffen, èn daarbij
rekening houden met culturele diversiteit
Parallelsessie
6
De allochtone jeugd heeft de transculturele toekomst:
bespiegelingen rond de bejegening van jongeren met een
cultureel diverse achtergrond in de JJI
J.P. (Joop) van der Vlugt, directeur bij Het Poortje
Jeugdinrichtingen
Drs. G.O. (Glenn) Helberg, kinder- en jeugdpsychiater en
voorzitter van het Overlegorgaan Caribische Nederlanders
(OCaN)
De opvang en behandeling van jongeren met een cultureel
diverse achtergrond vraagt een andere aanpak dan die we
kennen van de justitiële bejegening van volwassenen. Dat
heeft te maken met tweede en derde generatie-aspecten en
dus met een andere integratiefase waarin deze gedetineerde
jongeren verkeren. Het heeft ook te maken met de
betrokkenheid van ouders – vaak van de eerste generatie –
die we in de JJI’s een plek willen geven bij het onderwijs aan
en de behandeling van de jongeren. Met de zich wijzigende
geografische spreiding bij het plaatsen van jongeren en met
de steeds verdergaande ambulantisering van de interventies
wijzigen ook de eisen die aan het beleid rond deze jongeren
en vooral ook de eisen die aan de medewerkers van JJI’s
gesteld worden.
12
L. (Lidwien) Schulten, senior projectmanager bij de
William Schrikker Groep
Drs. I. (Imad) Moukaddim, criminoloog en gebiedsmanager
bij de William Schrikker Groep
Jongeren met een lichte verstandelijke beperking (LVB) zijn
oververtegenwoordigd in zwaardere vormen van justitiële
jeugdzorg. Hun LVB blijkt een van de risicofactoren. Hetzelfde
geldt voor jongeren met een van oorsprong niet-westerse
culturele achtergrond; met name eerste en tweede generatie
migranten komen vaker met justitie in aanraking. Binnen de
cliëntengroep van de William Schrikker Groep, een landelijk
werkende specialistische jeugdzorgorganisatie, komen beide
risicofactoren voor delinquent gedrag vaak samen. Dat vormt
een dubbele uitdaging in de begeleiding van deze jongeren
binnen de Jeugdreclassering en de uitvoering van
gedragsinterventies, zoals bv. de leerstraf So-Cool.
De sprekers vertellen vanuit theorie, maar vooral vanuit de
praktijk, wat succesfactoren en handvatten kunnen zijn (ook
preventief) om zowel aan te sluiten bij de LVB als bij de
bi-culturele context van deze jongeren.
13
7
Parallelsessie
Cultuursensitief werken met jongeren met een lichte
verstandelijke beperking in de justitiële hulpverlening: een
dubbele uitdaging
Parallelsessie
8
Etnocentrisme in de forensische psychiatrie
Prof. dr. F. (Frank) Kortmann, em. hoogleraar transculturele
psychiatrie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en als
psychotherapeut werkzaam voor allochtone tbs-ers bij de
Pompestichting in Nijmegen
Vroeger was Nederland in grote lijnen monocultureel. Men
kende elkaar en wist wat men aan elkaar had. Ons land
wordt steeds meer multicultureel. Dat betekent dat mensen
elkaar niet meer automatisch verstaan. De natuurlijke reactie
daarop is: ‘soort zoekt soort’. Mensen die wat langer in het
buitenland gewerkt hebben weten dit uit eigen ervaring. Als
ze het echt plezierig en ontspannen willen hebben zoeken ze
hun landgenoten op. Aan dat ‘soort zoekt soort’ ligt een
diepere emotie ten grondslag, namelijk ‘onbekend maakt
onbemind’. En dat, op zijn beurt, is toe te schrijven aan
etnocentrisme. Onder etnocentrisme wordt verstaan de bij
iedereen van nature aanwezige overtuiging dat de eigen
normen en waarden de beste zijn, en dat mensen die andere
normen en waarden hebben, minder goede, inferieure,
achterlijke of zelfs slechte mensen zijn. De PVV belijdt deze
mening openlijk. Maar mensen met andere normen en
waarden dan de mijne redeneren op dezelfde wijze. En wie
heeft dan gelijk? Hier raken we aan de wortel van
discriminatie.
Ongeveer 30% van de patiënten in tbs-klinieken komt uit een
niet-westerse cultuur. Zij lopen daardoor het risico ‘onbemind’
te zijn. Deze parallelsessie is bedoeld om hulpverleners zich
hiervan bewust te maken en hen strategieën aan te reiken om
deze drempel te slechten.
14
D. (Diana) Thomas, werkzaam bij de Pompestichting in
Nijmegen als sociotherapeut en projectleider interculturele
communicatie
Drs. M. (Marlies) van den Berg, junior onderzoeker bij
FPC Dr. S. van Mesdag te Groningen
Angola, België, Duitsland, Guatemala, Irak, Marokko,
Nederlandse Antillen, Peru, Rusland, Somalië, Sri Lanka,
Suriname, Thailand, Turkije, Venezuela, Joegoslavië. Zomaar
een rijtje landen zou je denken, maar bijna 30% van de
patiënten in de Pompestichting is hier geboren!
Al deze landen hebben een eigen cultuur, maar ook een
eigen manier van communiceren. Patiënten moeten zich vaak
aanpassen aan de (Westerse) bejegening in de tbs-klinieken.
Maar hoe kunnen wij meer aansluiting vinden bij de
achtergrond van allochtone patiënten, zodat we elkaars taal
leren spreken en zodoende elkaar beter leren begrijpen?
Situaties met patiënten zijn soms lastig te beoordelen en een
onjuiste interpretatie van wat je ziet en hoort is snel gemaakt.
Het project Intercom heeft als doel de (interculturele)
communicatie tussen sociotherapeut en patiënt te verbeteren
en zodoende de behandeling. Het project Intercom staat stil
bij de eigen cultuur in de communicatie met de patiënten. Een
belangrijk punt in dit programma is dat patiënten worden
uitgenodigd deel te nemen aan het trainingsprogramma en
hun ervaringen te delen.
Het project Intercom is in september 2014 van start gegaan
en omvat de volgende onderwerpen:
-- Werkconferentie
-- Invoering van gedragsregels
-- Training Interculturele Communicatie
-- Cultureel Interview
-- Cultuur als item in bespreking van behandeling.
Naar verwachting zullen de eerste resultaten van het project
Intercom in maart 2015 bekend zijn.
Marlies van den Berg zal hierop reageren, mede op basis van
haar ervaringen in FPC Van Mesdag.
15
9
Parallelsessie
Structurele aandacht voor culturele diversiteit in forensische
zorginstellingen: project Intercom in de Pompestichting
Parallelsessie
10
Wakker liggen van (gevangenis)cultuur:
cultuursensitief werken in detentie, uitdagingen en
drempels
Dr. B. (Bart) Claes, postdoctoraal onderzoeker
aan de Vrije Universiteit Brussel (Faculteit Recht
en Criminologie) en aan de Erasmushogeschool
Brussel en verbonden aan de onderzoeksgroep
Crime & Society
De gevangenis is een bijzonder complexe, dynamische
organisatie met een verscheidenheid aan doelstellingen en
een diversiteit aan relaties, culturele eigenschappen en
structurele karakteristieken. Door ontwikkelingen van binnenuit
(in de gedetineerdenpopulatie) en van buitenaf (nieuwe eisen
aan het gevangeniswezen) groeit de noodzaak in te zetten op
structurele verandering. De organisatiestructuur, de
medewerkers, bejegening en het aanbod moeten door een
intercultureel veranderingsproces worden afgestemd op eisen
die de multiculturele samenleving stelt. Deze parallelsessie
richt zich op het belang van interculturalisering en
cultuursensitief werken, de uitdagingen en drempels in een
detentiecontext.
16
Drs. M. (Maaike) Philippi, Gz-psycholoog,
hoofdbehandelaar bij FPC Veldzicht
P. (Piet) De Jong, forensisch maatschappelijk
werker bij FPC Veldzicht
11
Een groot gedeelte van de justitiabelen in inrichtingen
bestemd voor opname van vreemdelingen heeft een andere
cultuur, kampt met psychische problemen en is daarnaast
niet in het bezit van een vergunning om in Nederland te
mogen verblijven. Tijdens een maatregel of straf kunnen
bovengenoemde componenten met elkaar botsen. Dat levert
soms lastige situaties op voor betrokkenen, begeleiders en de
rechterlijke macht.
Binnen DJI bestaat een overleg met ketenpartners om voor
deze situaties efficiënte oplossingen te vinden. Tijdens deze
parallelsessie zullen de sprekers een aantal van deze
oplossingen illustreren aan de hand van voorbeelden uit de
TBS, PIJ en ISD. Zij zullen ingaan op de interstatelijke
overdracht en op de vraag hoe dit verbeterd kan worden.
Tevens zullen zij de discretionaire bevoegdheid van de
Staatsecretaris belichten om zo aanpassingen vanuit de
praktijk te vertalen naar aanpassingen in de wet en
regelgeving.
17
Parallelsessie
Vreemdelingen met psychiatrische problematiek in
DJI-inrichtingen
Parallelsessie
12
Reclassering en culturele diversiteit
Prof. mr. M.M. (Miranda) Boone, universitair
hoofddocent straf(proces)recht en criminologie
aan de Universiteit Utrecht, bijzonder hoogleraar
penitentiair recht en penologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen en lid van de sectie
gevangeniswezen van de RSJ
M. (Mamoun) el Loukili, trainer en interventiecoach bij de
Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SGV) in Arnhem,
Amsterdam en Utrecht
De reclassering heeft bij het omgaan met cliënten uit etnische
en culturele minderheden verschillende hordes te nemen: het
bereiken van de (potentiële) cliënt, de taal, ontkenning (van
het delict) en het motiveren tot meewerken aan gedragsinterventies. Leiden deze hindernissen ertoe dat deze mensen
minder effectief worden geholpen of soms in het geheel niet
worden bereikt? Lukt het om zowel tegemoet te komen aan
verwachtingen van de cliënt als die van de opdrachtgever
(OM, rechter, DJI)? Kan de reclassering de situatie voldoende
helder overbrengen in de voorlichting aan justitie? Is de
reclasseringswerker voldoende toegerust (communicatievaardigheid, screeningsinstrumenten) op problematiek rond
cultuurverschillen? Wat is er nu en in de nabije toekomst nodig
om deze problematiek het hoofd te bieden? Deze en andere
vragen komen in deze sessie aan de orde, zodat deelnemers
hierover met de sprekers en elkaar van gedachten kunnen
wisselen.
18
Tijdens de rondetafelgesprekken gaat een achttal genodigde
deskundigen – zij vormen de ‘binnenring’ – met elkaar in
discussie rondom één van onderstaande thema’s. De discussie
wordt geleid door een tafelvoorzitter en vindt plaats aan de
hand van een aantal vooraf geformuleerde stellingen. De
overige congresdeelnemers nemen plaats in de ‘buitenring’ en
worden in tweede instantie door de tafelvoorzitter betrokken
bij de discussie. De resultaten van de rondetafelgesprekken
worden teruggekoppeld tijdens de afsluitende plenaire sessie.
Tevens worden de aanbevelingen of hoofdlijnen van de
discussie genotuleerd en samengebracht in een algemeen
document dat aan alle congresdeelnemers achteraf wordt
toegestuurd.
1.Geradicaliseerde justitiabelen: opsluiten en/of hulp verlenen?
Actuele gebeurtenissen vragen om meer preventieve
maatregelen, maar zijn overtuigingen en gedrevenheid van
geradicaliseerde verdachten en veroordeelden een punt van
aandacht in justitiele inrichtingen? En zo ja, wat voor
aandacht: bespreken, beïnvloeden, behandelen, respecteren?
2. Transculturele diagnostiek: gaat het ooit lukken?
Hoe willen we uiteindelijk omgaan met de enorme diversiteit
aan culturen die onze diagnostiek mede bepalen? Op naar
‘Esperanto-diagnostiek’? En hoe kan de strafrechtelijke
procedure hiermee uit de voeten?
3. Gesloten jeugdzorg of JJI?
Veel rechters neigen de laatste jaren tot gesloten plaatsing in
de jeugdzorg-plus. Welke jongeren krijgen (nog) een
vrijheidsstraf opgelegd? Speelt culturele diversiteit een rol bij
deze keuze? Waar ligt dan de grens tussen individualisering
en ongelijke rechtsbedeling? En wat betekent dit voor de
samenstelling van de populatie in de kleiner wordende JJI’s?
19
Rondetafelgesprekken
Rondetafelgesprekken
Rondetafelgesprekken
4. Transcultureel gevoelig behandelen in forensisch kader
Het onderkennen en behandelen van psychische problematiek
bij patiënten uit andere culturen stelt medewerkers in deze
sector voor speciale uitdagingen. Zijn zij hierop toegerust?
Worden ze hierbij voldoende gesteund door beleid,
management en onderzoek? In ochtendsessies zijn deze
punten aan de orde geweest.
Dit rondetafelgesprek biedt gelegenheid om hier verder op in
te gaan.
5. Een rol voor ouders bij behandeling in de jeugdinrichting
Ouders uit culturele minderheidsgroepen laten zich niet
gemakkelijk betrekken bij de opvang, opvoeding, zorg en
behandeling van hun kinderen in de gesloten settings. Is het
toch denkbaar dat ouders – ook al kennen zij heel
verschillende culturele achtergronden – samen inbreng
hebben in de bejegening van hun kinderen binnen justitie en
jeugdzorg?
6. LVB-ers met een andere culturele achtergrond in de
strafrechtketen
Allochtoon, LVB-er of beide? Hoe vaardig zijn alle spelers in
de strafrechtketen in de omgang met mensen uit diverse
culturele groepen die ook nog eens verstandelijk beperkt zijn?
Met name zal de discussie zich richten op het overdragen van
informatie, van intenties en van beleid tussen politie,
reclassering/Raad voor de Kinderbescherming, rechtbank,
advocatuur, JJI/hvb en uiteindelijk JJI/gevangenis.
7. ‘Dagprogramma, beveiliging en toezicht op maat’ (DBT)
Bij DBT wordt voor elke gedetineerde een detentie- en
re-integratieplan opgesteld. Afhankelijk van iemands
opstelling en gedrag kan een gedetineerde promoveren of
degraderen. In welke mate houdt DBT hierbij rekening met
etniciteit? Moet dat trouwens?
20
Veel allochtone gedetineerden beleven hun detentie als
asielverlening: regelmaat, ‘natje en droogje’, dagbesteding en
redelijk drugsvrij functioneren bezorgt hen zekerheid in het dagelijks
bestaan. Zeker ook wanneer sprake is van een verstandelijke
beperking. Schiet het strafrecht zijn doel voorbij als er geen sprake
meer is van beleving van straf in engere zin? Ervaringen worden
uitgewisseld rond belevingen binnen verschillende culturen.
9. Multiculturaliteit in de (verschillende fasen van) de
strafrechtketen: samenwerking/opvolging binnen de keten
Is er voldoende sprake van cultuurgevoeligheid en rechtsgelijkheid
in de rechtsgang en in de strafrechtketen? En is het met het oog
daarop nodig om in de personeelsteams mensen met verschillende
culturele achtergronden op te nemen?
10.Vrijheidsbeneming van vreemdelingen vraagt om
cultuursensitiviteit
Tot een vrijheidsstraf veroordeelde vreemdelingen worden in
beginsel na hun detentie uitgezet. Hoe moet in die wetenschap
invulling gegeven worden aan bejegening en re-integratie? En hoe
kan hierbij rekening worden gehouden met alle verschillende
culturele achtergronden? Of hoeft dat niet?
11. Nazorg/re-integratie na detentie
Reclassering en – vooral – gemeenten hebben taken met betrekking
tot de nazorg en re-integratie van (ex-)gedetineerden in de
samenleving. Onderdak, werk en inkomen, schulden en zorg
moeten zo goed mogelijk geregeld zijn om de kansen op recidive
zo klein mogelijk te houden. Moet daarbij rekening worden
gehouden met de culturele achtergrond? Zo ja, hoe dan?
21
Rondetafelgesprekken
8. Allochtone ingeslotenen en hun detentiebeleving
Praktische informatie
Datum:
Donderdag 12 maart 2015
Tijd:
09.00 – 17.30 uur
Congreslocatie:
Heerlickheijd van Ermelo
Staringlaan 1
3852 LA Ermelo
http://www.goldentulipheerlickheijdvanermelo.com/nl
Bereikbaarheid met openbaar vervoer:
Vanaf NS-station Ermelo:
--voor de deelnemers aan het RSJ-congres rijdt een gratis
pendelbus tussen de congreslocatie en NS-station Ermelo
(reistijd 5 tot 10 minuten); de pendelbus rijdt ’s ochtends
tussen 8:45 en 10:00 uur en ’s middags tussen 16:30 en
17:45 uur
--Buurtbus 501 (richting Garderen) naar halte ’t Weitje in
Ermelo (bus rijdt één keer per uur). De looptijd vanaf halte
’t Weitje naar de congreslocatie bedraagt circa 15 minuten.
Vanaf NS-station Harderwijk:
--Bus 205 (richting Barneveld) naar halte Nassaulaan in
Ermelo (bus rijdt elk half uur). De looptijd vanaf halte
Nassaulaan naar de congreslocatie bedraagt circa 5
minuten.
--Bus 104 (richting Apeldoorn) naar halte Nassaulaan in
Ermelo (bus rijdt één keer per uur). De looptijd vanaf halte
Nassaulaan naar de congreslocatie bedraagt circa 5
minuten.
22
Parkeren:
De congreslocatie heeft voldoende gratis parkeergelegenheid.
Kosten:
Deelname aan dit congres is kosteloos.
Aanmelding:
--Aanmelding is uitsluitend mogelijk via de website
http://www.congresrsj2015.nl/
--Bij aanmelding geeft u op aan welke parallelsessie en aan
welk rondetafelgesprek u bij voorkeur deelneemt. U kunt
drie opties opgeven. Er wordt zoveel mogelijk rekening
gehouden met uw voorkeur(en).
--Aanmelden is mogelijk tot 26 februari 2015
Informatie over de aanmelding:
Ministerie van Veiligheid en Justitie
Bureau Protocol & Evenementen
S.M.M. (Suzan) Copes van Hasselt
[email protected]
o.v.v. Congres RSJ 2015
Informatie over de organisatie:
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ)
F.A. (Frank) Groeneveld
070 - 361 93 44
Informatie over de inhoud:
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ)
M.A.T. (Marleen) Kuijs
070 - 361 93 54
Algemene informatie over het congres:
Volg onze website (www.rsj.nl) en ontvang onze nieuwsbrief
voor actuele informatie over het congres.
23

Download Report