Opdracht VEA/REG/2013/1WB:
Externe ondersteuning bij de inventarisatie van
kantoorgebouwen, bedrijfsgebouwen en
nutsgebouwen in Vlaanderen.
Terryn L. & Beazar A; Enprove bvba; 2013
ENPROVE BVBA – ARTHUR VERHAEGENSTRAAT 20, 9000 GENT
+32 9 330 50 55 – [email protected] – BTW BE0826.915.102
INHOUDSTABEL
1.
INLEIDING .................................................................................................................. 5
2.
IN KAART BRENGEN VAN BESCHIKBARE DATA ............................................................ 5
I.
Overzicht van bekeken bronnen .............................................................................................................. 5
II.
Data van het NIS ...................................................................................................................................... 6
Gebouwenpark ............................................................................................................................................... 6
Bodembezetting volgens het kadaster ........................................................................................................... 6
Kleinhandel voeding ....................................................................................................................................... 6
Kleinhandel niet-voeding ............................................................................................................................... 6
III.
Data van het kadaster .............................................................................................................................. 6
3.
ENQUÊTE-ONDERZOEK ............................................................................................... 8
I.
Methodiek ............................................................................................................................................... 8
A. Vragenlijst .................................................................................................................................................. 8
B. Verspreiding van de vragenlijst .................................................................................................................. 8
SurveyMonkey en trendstop: rechtstreekse uitnodiging ............................................................................... 8
Contactendatabase van Enprove ................................................................................................................... 9
Bedrijven via het VEA ..................................................................................................................................... 9
Verspreiding via nieuwsbrieven en sociale media ......................................................................................... 9
II.
Respons ................................................................................................................................................. 10
III.
Ervaren moeilijkheden ........................................................................................................................... 11
IV.
A.
B.
Data van het kadaster........................................................................................................................ 11
Kadaster: gebouwentypes en bouwperiodes .......................................................................................... 13
Constructietypes en centrale verwarming ............................................................................................... 14
4.
RESULTATEN VAN HET ENQUÊTE-ONDERZOEK.......................................................... 15
I.
Gebouwentypes en bouwperiodes ........................................................................................................ 16
II.
Combinatie van gebouwentype en bouwperiode .................................................................................. 17
III.
Resultaten per gebouwentype ............................................................................................................... 17
A. Kantoren .................................................................................................................................................. 17
Kantoren: daksolatie .................................................................................................................................... 18
Kantoren: muurisolatie ................................................................................................................................ 19
Kantoren: vloerisolatie ................................................................................................................................. 21
Kantoren: constructietype van muren en daken.......................................................................................... 22
Kantoren: beglazing ...................................................................................................................................... 22
Kantoren: koeling ......................................................................................................................................... 23
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
2
Kantoren: sanitair warm water .................................................................................................................... 24
Kantoren: verlichting .................................................................................................................................... 24
Kantoren: verwarming ................................................................................................................................. 25
Kantoren: warmtepomp en WKK ................................................................................................................. 26
Kantoren: energiekengetallen uit de literatuur ........................................................................................... 27
Kantoren: berekende energiekengetallen .................................................................................................... 29
B. Productiehallen/werkplaats ..................................................................................................................... 31
Productiehallen: daksolatie .......................................................................................................................... 31
Productiehallen: muurisolatie ...................................................................................................................... 32
Productiehallen: vloerisolatie....................................................................................................................... 33
Productiehallen: constructietype van muren en daken ............................................................................... 34
Productiehallen: beglazing ........................................................................................................................... 35
Productiehallen: koeling ............................................................................................................................... 36
Productiehallen: sanitair warm water .......................................................................................................... 37
Productiehallen: verlichting ......................................................................................................................... 37
Productiehallen: verwarming ....................................................................................................................... 38
Productiehallen: warmtepomp en WKK ....................................................................................................... 40
Productiehallen: berekende energiekengetallen ......................................................................................... 41
C. Magazijnen ............................................................................................................................................... 43
Magazijnen: daksolatie ................................................................................................................................. 43
Magazijnen: muurisolatie ............................................................................................................................. 44
Magazijnen: vloerisolatie ............................................................................................................................. 45
Magazijnen: constructietype van muren en daken ...................................................................................... 46
Magazijnen: beglazing .................................................................................................................................. 47
Magazijnen: koeling ..................................................................................................................................... 48
Magazijnen: sanitair warm water................................................................................................................. 49
Magazijnen: verlichting ................................................................................................................................ 49
Magazijnen: verwarming .............................................................................................................................. 50
Magazijnen: warmtepomp en WKK.............................................................................................................. 52
Magazijnen: berekende energiekengetallen ................................................................................................ 52
D. Gebouwen voor verkoop ......................................................................................................................... 54
Verkoopsgebouwen: daksolatie ................................................................................................................... 54
Verkoopsgebouwen: muurisolatie ............................................................................................................... 54
Verkoopsgebouwen: vloerisolatie ................................................................................................................ 54
Verkoopsgebouwen: constructietype van muren en daken ........................................................................ 54
Verkoopsgebouwen: beglazing .................................................................................................................... 55
Verkoopsgebouwen: koeling ........................................................................................................................ 55
Verkoopsgebouwen: sanitair warm water ................................................................................................... 55
Verkoopsgebouwen: verlichting................................................................................................................... 56
Verkoopsgebouwen: verwarming ................................................................................................................ 57
Verkoopsgebouwen: warmtepomp en WKK ................................................................................................ 58
Verkoopsgebouwen: energiekengetallen uit de literatuur .......................................................................... 58
Verkoopsgebouwen: berekende energiekengetallen .................................................................................. 59
E. Hotels: energiekengetallen ...................................................................................................................... 60
Literatuur...................................................................................................................................................... 60
Berekende kengetallen................................................................................................................................. 60
F. Sportgebouwen: energiekengetallen ....................................................................................................... 61
G. Gebouwen voor dienstverlening: energiekengetallen ............................................................................. 61
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
3
H.
I.
Warenhuizen: energiekengetallen ........................................................................................................... 61
Eet- en drinkgelegenheden: energiekengetallen ..................................................................................... 62
IV.
A.
Conclusies .......................................................................................................................................... 63
Bevindingen m.b.t. gebouwenschil .......................................................................................................... 63
Isolatie .......................................................................................................................................................... 63
Beglazing ...................................................................................................................................................... 64
B. Bevindingen m.b.t. technische installaties .............................................................................................. 64
Verwarmingsketels & voorziening sanitair warm water .............................................................................. 64
Bevindingen m.b.t. verlichting ..................................................................................................................... 64
Energiekengetallen ....................................................................................................................................... 65
Koeling .......................................................................................................................................................... 64
5.
BIJLAGES .................................................................................................................. 67
6.
BIBLIOGRAFIE .......................................................................................................... 67
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
4
1. Inleiding
België dient in april 2014 een gefundeerde lange termijn renovatiestrategie voor te leggen aan de Europese
Commissie in het kader van artikel 4 van de Europese Richtlijn 2012/27/EU betreffende energie-efficiëntie.
Deze strategie moet gebaseerd worden op een grondige kennis van het te renoveren gebouwenbestand. De in
oktober 2012 gepubliceerde Europese energie-efficiëntie richtlijn schrijft dan ook voor dat de lidstaten in
eerste instantie een inventaris van hun gebouwenpark opstellen, samen met de belangrijkste energetische
karakteristieken ervan.
In dit rapport wordt de gehanteerde methodiek besproken om te komen tot een overzicht van het private,
niet-residentiële gebouwenbestand van Vlaanderen.
In eerste instantie werd nagegaan welke gebouwendata reeds beschikbaar was. De kenmerken van de
gebouwen die worden gevraagd door de Europese Commissie zijn zeer gedetailleerd en al snel moest worden
geconcludeerd dat gecentraliseerde data zoals gevraagd door de Europese Commissie niet voorhanden was.
Het gebouwenoverzicht en een indeling van het gebouwenpark in gebouwencategorieën kwam tot stand op
basis van een enquête-onderzoek. Het doelpubliek van gebruikers en eigenaars van private, niet-residentiële
gebouwen in Vlaanderen is heel omvangrijk. Volgens het kadaster zijn er in Vlaanderen ongeveer 220.000
gebouwen die tot de doelgroep behoren. Zowel het omvangrijke publiek als de vereiste graad van detail
zorgden ervoor dat het bekomen van voldoende hoge respons zeer arbeidsintensief was.
2. In kaart brengen van beschikbare data
I.
Overzicht van bekeken bronnen
Naast de door het VEA aangehaalde mogelijke bruikbare bronnen (het Nationaal Instituut voor Statistiek NIS en
de Administratie voor Patrimoniumdocumentatie (FOD Financiën) of ‘het kadaster’), werden ook andere
organisaties en verenigingen aangesproken om gegevens over het Vlaamse gebouwenpark te verzamelen.
Behalve een eventuele bereidwilligheid om mee te werken aan de verspreiding van een enquête-onderzoek,
werd hiermee geen resultaat geboekt. Meestal wist men ons te vertellen dat er geen gecentraliseerde data
beschikbaar was en men ons niet kon verderhelpen. Sectororganisaties waren niet bereid om contactgegevens
van hun leden te delen. De organisaties en verenigingen in Tabel 1 werden om medewerking gevraagd.
Tabel 1: overzicht van gecontacteerde organisaties
Belgische
Vereniging
der Ziekenhuizen vzw
VOKA
Bouwunie
Fedustria
Fevia
Cobelpa
Unizo
Vlaams
Agentschap
voor
Zorg
en
Gezondheid
VVSG Vereniging van
Vlaamse steden en
gemeenten vzw
Vlaams Instituut voor
sportbeheer
en
recreatiebeleid
Facilicom
Regus
AG Real Estate
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
5
Facilicom, een specialist in facilitaire dienstverlening was oorspronkelijk bereid om mee te werken aan dit
onderzoek en data van hun gebouwen aan te leveren. Een eenvoudig in te vullen invullijst werd hiertoe
opgemaakt en verspreid onder de verschillende werknemers van Facilicom. Na herhaalde pogingen om de
ingevulde lijsten te verkrijgen, kregen we te horen dat het toch niet mogelijk was geweest om de informatie te
verzamelen. Dit voornamelijk omdat energieverbruiken gevraagd werden en dat die moesten worden
opgevraagd bij de klanten van Facilicom. Deze waren niet bereid om de gegevens te delen in het kader van
deze opdracht.
II.
Data van het NIS
Op de website van de Algemene Directie Statistiek en Economische informatie kunnen verschillende
statistieken teruggevonden worden over het gebouwenpark in België en Vlaanderen.
In het kader van deze studie hebben we de informatie van het NIS niet gebruikt, daar de gebruikte rubrieken te
weinig of niet aansloten bij de gebouweninventaris die gevraagd wordt door de Europese Commissie.
Voor de volledigheid vermelden we hieronder de geconsulteerde datasets.
GEBOUWENPARK
Hierin wordt een overzicht gegeven van aantallen gebouwen in Vlaanderen (publiek, privaat, residentieel en
niet-residentieel samen). De gebouwen worden ook onderverdeeld volgens de bouwperiode waarin ze zijn
gebouwd en volgens een rubriek met volgende keuzes: ‘buildings en flatgebouwen met appartementen’,
‘handelshuizen’, ‘huizen in gesloten bebouwing’, ‘huizen in halfopen bebouwing’, ‘huizen in open bebouwing’
en ‘alle andere gebouwen’.
BODEMBEZETTING VOLGENS HET KADASTER
Deze dataset geeft een overzicht van (gegroepeerde) kadastrale aarden met de volgende rubrieken: ‘aantal
percelen’, ‘totaal kadastraal inkomen’, ‘belastbaar K.I.’, ‘onbelastbaar K.I.’, ‘belastbare oppervlakte’,
‘onbelastbare oppervlakte’.
KLEINHANDEL VOEDING
Hierin wordt een overzicht gegeven van het aantal voedingswinkels in Vlaanderen. De winkels worden
onderverdeeld in supperettes, hypermarkten en supermarkten en ook de oppervlaktes worden vermeld.
KLEINHANDEL NIET-VOEDING
Deze dataset toont een overzicht van verschillende types winkels in Vlaanderen die geen voeding verkopen
met aantallen en oppervlaktes.
III.
Data van het kadaster
De gegevens in het kadaster zijn onderverdeeld volgens kadastrale aarden, een indeling die een indicatie geeft
over het type van activiteit die plaatsheeft op een bepaalde plaats. Er werd een lijst opgevraagd van alle
relevante kadastrale aarden, nl. deze die gelinkt zijn met een privé uitgebaat niet-residentieel gebouw (zie
Tabel 2). De lijst bevatte in totaal 267.961 records. Hierbij werden ook alle beschikbare parameters die een
toegevoegde waarde betekenen voor de opmaak van de gebouweninventaris opgevraagd (zie Tabel 3). Een
belangrijke kanttekening dient gemaakt te worden in verband met het gebruik van de kadastrale aard: deze
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
6
zegt iets over het initiële gebruik van het gebouw, maar kan in de loop der jaren gewijzigd zijn zonder dat het
kadaster hiervan op de hoogte werd gebracht.
Daar de gegevens van het kadaster gebruikt werden om de resultaten van het enquête-onderzoek af te
toetsen, verwijzen we voor een verdere bespreking van de kadasterdata naar het volgende hoofdstuk dat het
enquête-onderzoek behandelt.
Tabel 2: overzicht van de opgevraagde kadastrale aarden bij de
Administratie voor Patrimoniumdocumentatie (FOD Financiën)
Bakkerij
Garage
Maalderij
Tabakfabriek
Zagerij
Bank
Gebruiksartikelenfabriek
Magazijn
Telecommunicatiegebouw
Zuivelfabriek
Bergplaats
Glasfabriek
Metaalnijverheid
Textielfabriek
Beschermde
werkplaats
Grootwarenhuis
Meubelfabriek
Theater
Bioscoop
Handelshuis
Papierfabriek
Toonzaal
Bouwmaterialenfabriek
Hotel
Parkeergebouw
Universiteit
Brouwerij
Ijsfabriek
Plastiekfabriek
Veevoederfabriek
Casino
Jeugdheem
Restaurant
Verffabriek
Drankfabriek
Kantoorgebouw
Rusthuis
Verpleeginrichting
Drankhuis
Kledingfabriek
Schrijnwerkerij
Vleeswarenfabriek
Drukkerij
Klooster
Slachterij
Voedingsfabriek
Fabriek voor
elektrisch materiaal
Koffiefabriek
Smidse
Wasserij
Feestzaal
Cultureel centrum
Speelgoedfabriek
Weeshuis
Garage stalplaats
Kuurinrichting
Spektakelzaal
Welzijnsgebouw
Garage werkplaats
Lederwarenfabriek
Station
Werkplaats
Tabel 3: Overzicht van de opgevraagde informatie uit het kadaster.
Opgevraagde gegevens uit het kadaster
Opmerking van het kadaster
Bouwjaar
vóór 1931 beschikken we alleen maar over de periode van
de bebouwing (bv 1850-1974).
Laatste wijziging
jaar van de laatste fysische wijziging
Aantal bouwlagen
niet beschikbaar voor alle kadastrale aarden. Het
gelijkvloers en de bewoonbare dakverdieping worden
eveneens als bouwlagen geteld.
Kadastrale aard
kadastrale aard van het gebouw.
Bebouwde oppervlakte
in m². Bevat ook alle op hetzelfde perceel gekadastreerde
bijgebouwen.
Nuttige oppervlakte
in m², niet beschikbaar voor alle gebouwen
Type constructie
gesloten bebouwing (A), halfopen bebouwing (B) of open
bebouwing (C). Niet beschikbaar voor alle kadastrale
aarden.
Centrale verwarming
ja (Y) of nee (N). Niet beschikbaar voor alle kadastrale
aarden.
Adres
straatnaam en huisnummer. De ligging van de gebouwen
zonder huisnummer wordt aangeduid door het teken “+”,
onmiddellijk gevolgd door het huisnummer van het gebouw
ernaast of uit de onmiddellijke omgeving.
Postcode & Gemeente
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
7
3. Enquête-onderzoek
Aangezien de beschikbare gegevens over het Vlaamse niet-residentiële gebouwenpark ontoereikend waren om
een beeld te vormen van het Vlaamse niet-residentiële gebouwenbestand, werd beslist om via een enquêteonderzoek data te verzamelen.
I.
Methodiek
A. VRAGENLIJST
De vragenlijst werd in samenwerking met het VEA opgesteld. De vragen werden gebaseerd op de Annex B
‘Building Renovation Roadmaps’ die aangereikt werd door de Europese Commissie als leidraad voor het
uitwerken van een lange-termijn renovatiestrategie. De vereiste gegevens zijn zeer uitgebreid en het opstellen
van de vragenlijst was een delicate oefening tussen het verzamelen van voldoende gegevens enerzijds en het
niet afschrikken van de respondenten door een te uitgebreide enquête anderzijds.
Voor de volledige vragenlijst verwijzen we naar bijlage 1.
B. VERSPREIDING VAN DE VRAGENLIJST
Daar de enquête heel uitgebreid is en er verschillende gegevens moeten worden opgezocht om de enquête op
een correcte manier te kunnen invullen, werd beslist om de lijst digitaal en naar een zo groot mogelijk publiek
te verspreiden. De enquête werd uitgevoerd tussen eind juni en eind september 2013.
SURVEYMONKEY EN TRENDSTOP: RECHTSTREEKSE UITNODIGING
Voor de verspreiding van de vragenlijst werd het online programma SurveyMonkey gebruikt. De enquête werd
in dit programma geprogrammeerd en kon op die manier naar een groot aantal respondenten verstuurd
worden via e-mail.
Verschillende opties werden overwogen om voldoende e-mailadressen te bekomen. Enerzijds hebben we
verschillende sectororganisaties gevraagd om de contactgegevens van hun leden met ons te delen. Hierop
kregen we telkens een negatief antwoord. Anderzijds informeerden we ook bij Graydon en Creditsafe om een
lijst met contactgegevens van bedrijven en specifieke werknemers aan te kopen. Hier konden we echter enkel
algemene info-adressen van bedrijven verkrijgen, wat de respons zeker niet ten goede zou komen. Uiteindelijk
beslisten we om e-mailadressen te exporteren via aangekochte Trendstop-abonnementen.
Het voordeel van de Trendstop databank is dat hieruit persoonlijke e-mailadressen van specifieke werknemers
van bedrijven (voor zover beschikbaar) kunnen worden opgevraagd.
In eerste instantie werden enkel de functies ‘facility manager’, ‘preventieadviseur’ en ‘directeur milieu’
geselecteerd. Op die manier werden 3915 contacten geëxporteerd uit de databank. Voor de 3 geselecteerde
functies ontbrak het persoonlijke e-mailadres in ongeveer 1000 gevallen en werd in plaats daarvan het
algemene e-mailadres van het bedrijf gebruikt.
De drie geselecteerde functies komen voornamelijk voor in grotere bedrijven in specifieke sectoren. Daarom
voerden we ook een export uit waarbij we enkel bedrijven met 1 tot 5 werknemers selecteerden. In deze
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
8
subgroep was het niet evident om persoonlijke e-mailadressen te verkrijgen. Ongeveer 75% van de bekomen emailadressen waren algemene bedrijfsadressen.
In totaal werd een lijst van 5031 contactgegevens uit Trendstop geëxporteerd (zie bijlage 2). Van die 5031
bekomen e-mailadressen waren er reeds 168 adressen die ooit hadden aangegeven geen enquêtes meer te
wensen ontvangen via SurveyMonkey. Dit verklaart het verschil met de waarde in Tabel 4.
CONTACTENDATABASE VAN ENPROVE
Er werd eveneens een persoonlijke uitnodiging verstuurd naar 652 contacten van Enprove bvba, een publiek
variërend van kleine ondernemers tot grotere bedrijven uit de verkoopssector en de industrie.
BEDRIJVEN VIA HET VEA
Ook werden 550 bedrijven met een aanvraagdossier voor een verhoogde investeringsaftrek voor
energiebesparende investeringen verzocht om de enquête in te vullen.
Tabel 4: Rechtstreekse verspreiding van de vragenlijst
Rechtstreeks via SurveyMonkey
4863
Enprove contacten
652
VEA
550
totaal
6065
VERSPREIDING VIA NIEUWSBRIEVEN EN SOCIALE MEDIA
Daarbovenop hebben we geprobeerd om de enquête verder te verdelen door ze te laten publiceren in
nieuwsbrieven en op websites van organisaties zoals VOKA, Unizo, Fevia .... en in nieuwsbrieven, stadskranten
en sociale media van Vlaamse steden en gemeenten. Hiertoe werden duurzaamheidsambtenaren,
communicatiediensten en eigen contacten van 302 steden en gemeenten aangesproken.
Zo werd de uitnodiging uiteindelijk via 34 van de aangesproken kanalen gepubliceerd en verspreid (zie Tabel 5).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
9
Tabel 5: Overzicht van steden, gemeentes en organisaties die
meewerkten aan de verspreiding van de enquête
website
Aalst
Aartselaar
nieuwsbrief / website
Alken
website
Dé Gentse Ondernemer
twitter
De Panne
website
Fedustria
nieuwsbrief
Fevia
nieuwsbrief / website
Gent
nieuwsbrief
Gents klimaatverbond
website
Glabbeek
website
Hasselt
website
Herenthout
website
Horeca Vlaanderen
website
Hove
website
Kortemark
Kortrijk
website
Kuurne
Lebbeke
Ledegem
nieuwsbrief / stadskrant
direct mailing naar bedrijvendatabank
Meerhout
website / stadskrant
website
website
Nevele
stadskrant
Ninove
direct mailing
Olen
website
Ravels
Ronse
website
Sint Katelijne Waver
website
website
Tielt
website
Tielt-Winge
website
Tienen
website
Veurne
website
VOKA
nieuwsbrief
vzw BEA
website / facebook
Wachtebeke
website
Wevelgem
nieuwsbrief / website
II.
Respons
De uiteindelijke respons bedroeg 407 gestarte enquêtes. Dit komt neer op een respons van 6,71%, als we ons
baseren op het aantal rechtstreeks verstuurde uitnodigingen. Na kwaliteitscontrole van de gegevens en het
uitfilteren van de resultaten per gebouw, bleven 311 bruikbare lijsten over die elk gegevens over een type
gebouw bevatten. Deze groep van 311 gebouwen bevat zowel volledig als deels ingevulde enquêtes.
De relatief lage repons is deels te wijten aan de moeilijkheidsgraad van de vragenlijst. Respondenten moesten
verschillende parameters opzoeken en waren vermoedelijk niet steeds op de hoogte van waar ze de informatie
konden terugvinden. Dit werkt demotiverend en komt de repons niet ten goede. Dat veel repondenten afhaken
blijkt uit het grote aantal deels ingevulde enquêtes, nl. 129.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
10
Om de respons te verhogen, hebben we verschillende herinneringen uitgestuurd, wat telkens een toename van
de respons tot gevolg had. Anderzijds werden ook gepersonaliseerde berichten gestuurd naar respondenten
die de vragenlijst slechts gedeeltelijk hadden ingevuld. Op die manier konden we het aantal volledig ingevulde
enquêtes verhogen.
Daar persoonlijk contact stimulerend werkt, werden ook mensen opgebeld. Een probleem dat we hierbij
hebben ervaren is dat het heel moeilijk is om met de juiste persoon doorverbonden te worden. Daarbovenop
kan de enquête niet in 5 minuten worden ingevuld aan de telefoon en moest dus een afspraak gemaakt
worden om de enquête op een later tijdstip samen in te vullen, eens de noodzakelijke gegevens opgevraagd
waren. De meeste mensen vonden dit teveel gevraagd of haakten bij het tweede telefonische contact alsnog
af.
Anderzijds werd voor hotels een beknopte invullijst opgemaakt die na het telefoongesprek kon worden
doorgestuurd. Hierin kwamen slechts een aantal vragen over isolatie, beglazing, oppervlakte, verblijfsnachten
en energieverbruik aan bod. Zelfs met deze beknopte lijst kregen we meestal te horen dat men niet bereid was
deze informatie te delen. We konden op die manier slechts 4 extra ingevulde lijsten bekomen.
III.
Ervaren moeilijkheden
De voornaamste feedback ging over de lengte en moeilijkheidsgraad van de enquête. Herhaaldelijk kregen we
te horen dat het opzoekingswerk alleen al meer dan een half uur in beslag nam en dat men zoveel tijd niet kon
opbrengen voor een enquête-onderzoek.
De uitnodiging die werd verstuurd naar bedrijven die een dossier hebben bij het VEA voor een aanvraag tot
verhoogde investeringsaftrek voor energiebesparende maatregelen kwam in sommige gevallen terecht bij een
boekhoudkantoor die de aanvraag voor deze bedrijven had uitgevoerd.
Vaak kregen we de opmerking dat men als huurder niet over de gevraagde informatie beschikte en men dus
niet kon deelnemen aan het onderzoek.
Respondenten waren ook sceptisch over de inhoud van de vragenlijst. Ze gaven niet graag informatie over
energieverbruiken mee, uit angst om later verplichtingen opgelegd te krijgen i.v.m. energiebesparende
maatregelen.
IV.
Data van het kadaster
De gegevens die we opgevraagd hebben bij het kadaster werden reeds aangehaald in het vorige hoofdstuk. De
data van het kadaster wordt gebruikt bij de interpretatie van de resultaten van de enquête en hieronder
besproken. In het volgende hoofdstuk waar de resultaten van het enquête-onderzoek worden voorgesteld, zal
regelmatig teruggegrepen worden naar de gegevens van het kadaster. Voor een volledige lijst van de in het
kader van deze studie opgevraagde kadastergegevens verwijzen we naar bijlage 3.
Om de kadastergegevens te kunnen gebruiken bij de interpretatie van de enquête, moesten de kadastrale
aarden vertaald worden naar de gebouwentypes die gebruikt werden in de vragenlijst. In Tabel 6 kan deze
omzetting teruggevonden worden.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
11
Tabel 6: Vertaling van de kadastrale aarden naar gebouwentypes
Kadastrale aard
Gebouwentype
Kadastrale aard
Gebouwentype
Bakkerij
Verkoop
Magazijn
Magazijn
Bank
Dienstverlening
Metaalnijverheid
Productiehal/werkplaats
Bergplaats
Andere
Meubelfabriek
Productiehal/werkplaats
Beschermde
werkplaats
Productiehal/werkplaats
Papierfabriek
Productiehal/werkplaats
Bioscoop
Socioculturele activiteiten
Parkeergebouw
Andere
Bouwmaterialenfabriek
Productiehal/werkplaats
Plastiekfabriek
Productiehal/werkplaats
Brouwerij
Productiehal/werkplaats
Restaurant
Eet- en drinkgelegenheid
Casino
Eet- en drinkgelegenheid
Rusthuis
Welzijns- en gezondheidszorgen
Drankfabriek
Productiehal/werkplaats
Schrijnwerkerij
Productiehal/werkplaats
Drankhuis
Eet- en drinkgelegenheid
Slachterij
Productiehal/werkplaats
Drukkerij
Productiehal/werkplaats
Smidse
Productiehal/werkplaats
Fabriek voor elektrisch
Productiehal/werkplaats
materiaal
Speelgoedfabriek
Productiehal/werkplaats
Feestzaal
Andere
Spektakelzaal
Socioculturele activiteiten
Garage stalplaats
Andere
Station
Andere
Garage werkplaats
Productiehal/werkplaats
Tabaksfabriek
Productiehal/werkplaats
Garage
Andere
Telecommunicatiegebouw
Andere
Gebruiksartikelenfabriek
Productiehal/werkplaats
Textielfabriek
Productiehal/werkplaats
Glasfabriek
Productiehal/werkplaats
Theater
Socioculturele activiteiten
Grootwarenhuis
Warenhuis
Toonzaal
Andere
Handelshuis
Verkoop
Universiteit.
Onderwijs
Hotel
Hotel
Veevoederfabriek
Productiehal/werkplaats
Ijsfabriek
Productiehal/werkplaats
Verffabriek
Productiehal/werkplaats
Jeugdheem
Socioculturele activiteiten
Verplegingsinrichting Welzijns- en gezondheidszorgen
Kantoorgebouw
Kantoor
Vleeswarenfabriek
Productiehal/werkplaats
Productiehal/werkplaats
Voedingsfabriek
Productiehal/werkplaats
Andere
Wasserij
Andere
Koffiefabriek
Productiehal/werkplaats
Weeshuis
Welzijns- en gezondheidszorgen
Cultureel centrum
Socioculturele activiteiten
Welzijnsgebouw
Welzijns- en gezondheidszorgen
Kuurinrichting
Andere
Werkplaats
Productiehal/werkplaats
Productiehal/werkplaats
Zagerij
Productiehal/werkplaats
Productiehal/werkplaats
Zuivelfabriek
Productiehal/werkplaats
Kledingfabriek
Klooster
Lederwarenfabriek
Maalderij
*In de bevraging werden de gebouwentypes ‘Socioculturele activiteiten’ en ‘Welzijns- en gezondheidszorgen’ niet weerhouden.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
12
A. KADASTER: GEBOUWENTYPES EN BOUWPERIODES
De door ons opgevraagde dataset van het kadaster bestaat uit 267.961 records. Uit Grafiek 1 blijkt dat
kantoren slechts een klein deel van het niet-residentiële gebouwenbestand uitmaken (2%). De hier
voorgestelde percentages dienen echter met voorzichtigheid bekeken te worden, aangezien ze gebaseerd zijn
op een interpretatie van de kadastrale aarden. Een fabriek werd als productiehal aangeduid, hoewel er bij veel
industriële sites ook een kantoorgebouw voorkomt. In onderstaande grafiek hebben we dus zeker te maken
met een onderschatting van het aantal kantoren. Dit wordt bevestigd als we de bebouwde kantooroppervlakte
uit het kadaster vergelijken met gegevens uit de literatuur (Acke et al., 2012).
In Grafiek 2 kan een overzicht teruggevonden worden van de distributie van de gebouwen per bouwperiode.
Meer dan 80% van de gebouwen situeert zich binnen de periode van 1900 tot 2000. De verdeling sluit perfect
aan bij de verdeling per bouwperiode van het totale Vlaamse niet-residentiële gebouwenpark (zie Tabel 7)
(Acke et al., 2012).
Grafiek 1: Verdeling van de gebouwentypes in de dataset van het kadaster (n=267.961)
magazijn
108829
verkoop
88122
overige
32195
productiehal/werkplaats
26313
kantoor
5466
warenhuis
3047
dienstverlening
1843
eet- en drinkgelegenheid
1185
hotel
961
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
Grafiek 2: Overzicht van de bouwperiodes in de geselecteerde dataset van het kadaster (n=267.961)
vanaf 2007
2001-2006
1981-2000
1961-1980
1901-1960
voor 1900
0
20000
40000
60000
80000
100000
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
13
Tabel 7: Vergelijking van de distributie van de gebouwen per bouwperiodes van het totale gebouwenpark en de selectie
van gebouwen in het kader van deze opdracht.
Totale niet-residentiële
Gebouwenpark deel uitmakend van de
gebouwenpark in Vlaanderen
selectie van kadastrale aarden in het kader
(n=419.989) (Acke et al., 2012)
van deze opdracht (n=267.961)
Voor 1900
10,5%
10,5%
1901-1960
30,1%
30,8%
1961-1980
29,7%
29,3%
Na 1981
29,7%
29,4%
We zien dat kantoren het meest vertegenwoordigd zijn in de bouwperiode van 1981-2000, terwijl
productiehallen en magazijnen voornamelijk gebouwd werden tussen 1960 en 1980 (zie Tabel 8). Ook als we
bebouwde oppervlaktes bekijken, nemen we eenzelfde trend waar (zie Tabel 9).
Tabel 8: Verdeling van de gebouwencategorieën per bouwperiode in de geselecteerde dataset van het kadaster.
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
totaal
%
kantoor
465
1.075
1.005
2.093
512
316
5.466
2,04%
verkoop
20.931
44.375
13.446
7.715
974
681
88.122
32,89%
dienstverlening
105
512
529
574
84
39
1.843
0,69%
eet- en
drinkgelegenheid
223
384
265
276
23
14
1.185
0,44%
hotel
217
338
151
202
23
30
961
0,36%
magazijn
4.972
26.100
37.720
29.593
5.711
4.733
108.829
40,61%
productiehal/
werkplaats
734
6.500
8.451
8.255
1.393
980
26.313
9,82%
warenhuis
91
465
778
1.199
263
251
3.047
1,14%
overige
506
2.749
16.091
9.700
1.700
1.449
32.195
12,01%
totaal
28.244
82.498
78.436
59.607
10.683
8.493
267.961
100%
Tabel 9: Verdeling van de bebouwde oppervlaktes per categorie per bouwperiode in de geselecteerde dataset van het
kadaster (m²)
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
totaal
gemiddelde
m²/gebouw
kantoor
163.073
423.602
648.368
1.390.211
365.523
208.568
3.199.345
585
verkoop
3.376.830
8.847.014
3.891.766
2.242.131
318.721
189.153
18.865.615
214
dienstverlening
44.407
263.093
362.906
408.221
61.609
29.404
1.169.640
635
eet- en
drinkgelegenheid
92.487
147.838
142.646
102.349
8.254
4.279
497.853
420
hotel
100.135
145.167
97.647
121.207
18.398
18.306
500.860
521
1.020.187
7.170.652
12.080.920
17.706.758
4.694.436
3.758.277
46.431.230
427
934.853
10.782.619
19.011.103
14.454.452
2.050.759
1.475.064
48.708.850
1.851
5.731.972
27.779.985
36.235.356
36.425.329
7.517.700
5.683.051
119.373.393
magazijn
productiehal/
werkplaats
totaal
B. CONSTRUCTIETYPES EN CENTRALE VERWARMING
De kadastergegevens bestaan voor 50% uit gesloten bebouwingen, 30% open bebouwingen en 20% halfopen
bebouwingen (zie Grafiek 3). Van de gebouwen in de kadasterlijst beschikt iets minder dan 54% over centrale
verwarming (zie Grafiek 4).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
14
Grafiek 3: Overzicht van de verdeling van constructietypes in het kadaster (n=111.720)
60,0
50,0
40,0
% 30,0
20,0
10,0
0,0
gesloten
halfopen
open
Grafiek 4: Aan- of afwezigheid van centrale verwarming in de gebouwen in het kadaster (n=111.739)
100,0
90,0
80,0
70,0
60,0
% 50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
geen CV
CV
4. Resultaten van het enquête-onderzoek
De bespreking van de resultaten volgt de annex B van de Europese Commissie die als leidraad gebruikt werd bij
de opstelling van het enquête-onderzoek en die ook als richtlijn dient gebruikt te worden bij de opmaak van de
lange-termijn renovatiestrategie.
In de bespreking zullen opvallende trends aangeduid worden en zal teruggekoppeld worden naar de hoger
besproken data van het kadaster.
In onderstaande bespreking van de resultaten zullen we focussen op kantoren, productiehallen,
verkoopsgebouwen en magazijnen en voor deze types zullen de aparte onderdelen van de enquête in detail
worden besproken. Voor die gebouwentypes hebben we nl. voldoende gegevens kunnen verzamelen.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
15
Voor resultaten van de gebouwentypes waar we weinig respons verkregen (eet-en drinkgelegenheid,
dienstverlening, sportgebouwen, warenhuizen en hotels), verwijzen we naar bijlage 4 voor een overzicht van
alle antwoorden. Wel zullen de berekende energiekengetallen voor deze categorieën worden weergegeven.
Bij elk onderdeel wordt aangegeven op hoeveel antwoorden de vermelde percentages gebaseerd werden.
I.
Gebouwentypes en bouwperiodes
De bedoeling was om te komen tot gebouwencategorieën die bepaald worden door het gebouwentype
enerzijds en de bouwperiode anderzijds. In de enquête kregen de respondenten 13 antwoordmogelijkheden
om hun gebouw te typeren en kon men kiezen uit 6 bouwperiodes. Van de 13 mogelijke gebouwentypes
werden er slechts 10 weerhouden om deel te nemen aan de enquête. Er werd beslist om gebouwen voor
socioculturele activiteiten, voor welzijns- en gezondheidszorgen en voor onderwijs niet op te nemen in het
enquête-onderzoek.
In Grafiek 5 kan een overzicht teruggevonden worden van het aantal ingevulde vragenlijsten die we hebben
bekomen per gebouwentype. Wij vulden de enquêtegegevens aan met data afkomstig uit het klantenbestand
van Enprove, afkomstig uit de verkoopssector. Het ging om beperkte gegevens van 77 verkoopsgebouwen. We
hebben dus voornamelijk data verzameld over 4 gebouwentypes, nl. productiehallen, kantoren,
verkoopsgebouwen en magazijnen.
Grafiek 5: Overzicht van de respons per gebouwentype (n=383)
productiehal/werkplaats
104
kantoor
96
verkoop (kleinhandel en groothandel)
94
magazijn
48
eet- en drinkgelegenheid
7
dienstverlening
6
sportbeoefening (fitness, sporthal)
4
warenhuis
3
hotel
7
overige
14
0
20
40
60
80
100
120
Respons
In Tabel 10 kan men zien dat we voornamelijk gegevens hebben verzameld van gebouwen die dateren van de
periode tussen 1900 en 2000. Deze gegevens maken bijna 80% uit van de dataset. Dit stemt overeen met de
gegevens uit het kadaster, waarin we zagen dat meer dan 80% van deze gebouwen in Vlaanderen tot deze
bouwperiode behoorde (zie Grafiek 2). Van de bevraagde gebouwen blijkt 57,2% te dateren van na 1980, wat
niet overeenstemt met met de gegevens van het kadaster (24,9% na 1980).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
16
Tabel 10: Overzicht van het aantal gebouwen per bouwperiode (n=304)
aantal
%
voor 1900
8
2,6
1901-1960
40
13,2
1961-1980
82
27,0
1981-2000
112
36,8
2001-2006
33
10,9
vanaf 2007
29
9,5
Totaal
304
100,0
II.
Combinatie van gebouwentype en bouwperiode
Tabel 11: overzicht van de distributie van gebouwencategorieën per bouwperiode (n=308)
voor 1900
1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Totaal
%
2
10
28
46
9
2
97
31,49%
kantoor
5
10
28
27
13
11
94
30,52%
verkoop (kleinhandel en
groothandel)
0
3
4
7
2
6
22
7,14%
dienstverlening
0
1
2
2
0
1
6
1,95%
eet- en drinkgelegenheid
0
3
2
1
0
1
7
2,27%
hotel
0
2
0
2
1
2
7
2,27%
sportbeoefening
0
1
1
2
0
0
4
1,30%
magazijn
0
5
10
17
8
7
47
15,26%
warenhuis
0
1
0
1
1
0
3
0,97%
Totaal
8
40
82
113
34
31
308
100,00%
productiehal/werkplaats
III.
Resultaten per gebouwentype
A. KANTOREN
In totaal werden gegevens van 96 kantoren bekomen waarvan 60% afkomstig was van gebouwen uit de
bouwperiode van 1960 tot 2000. De oppervlakte van de kantoorgebouwen varieert van 40 m² tot 54.000 m².
Onze dataset bestond vnl. uit kleinere kantoren met een oppervlakte kleiner dan 500 m² (zie Tabel 12).
In Tabel 13 wordt een overzicht gegeven van de verschillende sectoren die werden bevraagd.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
17
Tabel 12: verdeling van de kantoren volgens oppervlakte (n=71)
Oppervlakte
% kantoren
0-500 m²
32,39%
500-1000 m²
11,27%
1000-2000 m²
19,72%
2000-5000 m²
16,90%
5000-10.000 m²
7,04%
>10.000m²
12,68%
Tabel 13: Verdeling van de bevraagde sectoren
Sector
% kantoren
Energie
4,2%
Industrie
28,1%
Landbouw, jacht, bosbouw, visserij
2,1%
Transport
9,4%
Tertiaire sector - horeca
tertiaire sector – gezondheidszorg en
maatschappelijke dienstverlening
tertiaire sector – onderwijs
1,0%
Tertiaire sector - handel
Tertiaire sector - kantoren en
administraties
Tertiaire sector - andere gemeenschaps, sociale en persoonlijke dienstverlening
7,3%
0%
0%
34,4%
13,5%
KANTOREN: DAKSOLATIE
Meer dan 80% van de bevraagde kantoren gaf aan dat het gebouw volledig voorzien was van dakisolatie,
terwijl 12,5% van de kantoren niet over dak-of zoldervloerisolatie beschikt (zie Tabel 14, Grafiek 6).
Extrapolatie a.d.h.v. de kadastergegevens suggereert een kantooroppervlakte van 438.436 m² die niet voorzien
is van dakisolatie (zie Tabel 15).
Tabel 14: Dakisolatie in kantoren (n=80)
voor
1900
19011960
19611980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
2
5
17
22
10
10
66
0
0
1
0
0
0
1
0
0
1
0
1
0
2
0
0
0
0
0
1
1
Er is geen dak- of zoldervloerisolatie
0
3
4
3
0
0
10
Totaal
2
8
23
25
11
11
80
Het gehele gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
Drie vierde van het gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
De helft van het gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
Een vierde van het gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
18
Grafiek 6: dakisolatie in kantoren (n=80)
Percentage gebouwen
100%
80%
5
60%
17
22
2
10
10
Volledig geïsoleerd
40%
Gedeeltelijk geïsoleerd
20%
3
4
0%
voor 1900
1901-1960
Niet geïsoleerd
2
1961-1980
3
1
1
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Bouwperiodes
Tabel 15: Extrapolatie van de resultaten van dakisolatie in kantoren a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster (m²).
vanaf
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
Totaal
2007
Niet geïsoleerd
0
158.851
112.760
166.825
0
0
438.436
Gedeeltelijk geïsoleerd
0
0
56.380
0
33.229
18.961
108.570
163.073
264.751
479.229
1.223.386
332.294
189.607
2.652.339
Volledig geïsoleerd
Grafiek 7: Extrapolatie van de resultaten van dakisolatie in kantoren a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Oppervlakte gebouwen (m2)
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
Volledig geïsoleerd
600.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
400.000
Niet geïsoleerd
200.000
0
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
KANTOREN: MUURISOLATIE
Meer dan 60% van de bevraagde kantoren gaf aan dat het gebouw volledig voorzien was van muurisolatie,
terwijl 23% zegt niet over muurisolatie te beschikken.
In Grafiek 8 merken we op dat meer kantoren volledig voorzien zijn van muurisolatie in de
bouwperiodes vanaf 1981. Ook bij andere gebouwentypes stellen we een gelijkaardige trend
vast, wat de verzamelde data over muurisolatie ondersteunt.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
19
Volgens de kadastergegevens zijn er in de bouwperiode van 1981-2000 zowel qua oppervlakte
als qua aantallen het meest kantoren opgetrokken. Na extrapolatie merken we echter weinig
verschil wat betreft het aandeel niet of gedeeltelijk geïsoleerde kantoren tussen de 3
beschouwde bouwperiodes tussen 1900 en 2000 (zie Tabel 16 en Grafiek 9). Onder voorbehoud
vanwege de lage respons kan dus worden geconcludeerd dat zich in de groep van kantoren
gebouwd tussen 1900 en 2000 het grootste aandeel niet of gedeeltelijke geïsoleerde
kantoorgebouwen bevindt (1.148.600 m²).
Grafiek 8: Muurisolatie in kantoren (n=75)
100%
Percentage gebouwen
1
80%
8
1
1
17
60%
9
6
40%
10
Gedeeltelijk geïsoleerd
5
Niet geïsoleerd
1
20%
9
3
3
1
1981-2000
2001-2006
0%
voor 1900
Volledig geïsoleerd
1901-1960
1961-1980
vanaf 2007
Bouwperiodes
Tabel 16: Extrapolatie van de resultaten van muurisolatie in kantoren a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
vanaf
Totaal
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
2007
737.614
Niet geïsoleerd
0
302.573
253.709
181.332
0
0
Gedeeltelijk geïsoleerd
Volledig geïsoleerd
81.537
81.537
60.515
60.515
169.139
225.519
181.332
1.027.547
36.552
328.971
0
529.075
208.568
1.932.656
Grafiek 9: Extrapolatie van de resultaten van muurisolatie in kantoren a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Oppervlakte gebouwen (m2)
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
Volledig geïsoleerd
600.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
400.000
Niet geïsoleerd
200.000
0
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
20
KANTOREN: VLOERISOLATIE
Slechts 35% van alle kantoren blijkt volledig voorzien te zijn van vloerisolatie en meer dan 50% zou helemaal
niet over vloerisolatie te beschikken (zie Grafiek 10).
Grafiek 11 toont (opnieuw onder voorbehoud) dat het grootste oppervlakte-aandeel (794.406
m² of 61%) van de kantoren dat niet over vloerisolatie beschikt, zich in de bouwperiode tussen
1981 en 2000 bevindt.
Grafiek 10: Vloerisolatie in kantoren (n=71)
100%
Percentage gebouwen
1
80%
2
2
7
2
60%
1
40%
8
7
Volledig geïsoleerd
7
17
Gedeeltelijk geïsoleerd
12
Niet geïsoleerd
20%
2
2
0%
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
1
vanaf 2007
Bouwperiodes
Tabel 17: Extrapolatie van de resultaten van vloerisolatie in kantoren a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster (m²).
vanaf
Totaal
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
2007
1.946.962
Niet geïsoleerd
163.073
370.652
524.869
794.406
73.105
20.857
Gedeeltelijk geïsoleerd
0
0
61.749
132.401
0
41.714
235.864
Volledig geïsoleerd
0
52.950
61.749
463.404
292.418
145.998
1.016.519
Grafiek 11: Extrapolatie van de resultaten van vloerisolatie in kantoren a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Oppervlakte gebouwen (m2)
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
Volledig geïsoleerd
600.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
400.000
Niet geïsoleerd
200.000
0
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
21
KANTOREN: CONSTRUCTIETYPE VAN MUREN EN DAKEN
We stellen vast dat ongeveer 50% van de bevraagde kantoren beschikt over spouwmuren. Ongeveer 40% van
de respondenten gaf aan over een overig type muur te beschikken. De extra toelichting hierover kan worden
teruggevonden onder Tabel 18.
Tabel 18: Overzicht van muurtypes in kantoren (n=81)
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
vanaf
2007
Totaal
spouwmuren
0
1
14
15
7
4
41
massieve, volle muren
3
6
4
2
1
0
16
muren uit cellenbeton
0
0
0
1
2
0
3
metaalconstructies
0
2
3
3
0
2
10
Overige*
0
0
3
3
1
4
11
Totaal
3
9
24
24
11
10
81
*1961-1980: enkele beglazing & panelen; gordijngevel
1981-2000: glasfacadegevel; gordijngevel; metaal met glas – piramidevorm
2001-2006: glasgevels met betonconstructie bekleed met graniet
Vanaf 2007: Volledig geïsoleerd k30 e30; modulaire bouw; geisoleerde betonnen prefab muren
Iets minder dan 70% van de respondenten geeft aan dat hun kantoorgebouw beschikt over een plat dak. Een
hellend dak komt in 13% van de gevallen voor, terwijl 19% zegt over beide types daken te beschikken (zie Tabel
19)
Tabel 19: : Overzicht van daktypes in kantoren (n=89)
voor 1900
19011960
19611980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
plat dak
2
5
21
17
7
9
61
hellend dak
1
3
2
4
1
0
11
zowel plat dak als hellend dak
0
2
3
6
4
2
17
Totaal
3
10
26
27
12
11
89
KANTOREN: BEGLAZING
We stellen vast dat 11% van de bevraagde kantoren over enkele beglazing beschikt (zie Tabel 20) Deze
gebouwen dateren vnl. van voor 1980. Een veel hoger percentage (66,7%) van de kantoorgebouwen is
daarentegen voorzien van dubbele beglazing (zie Tabel 21).
Uit Tabel 21 blijkt dat iets minder dan 30% van de bevraagde kantoren beschikt over
hoogrendementsbeglazing.
Tabel 20: Enkele beglazing in kantoren (n=85)
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Totaal
ja
1
2
5
0
0
1
9
neen
2
7
20
26
11
10
76
Totaal
3
9
25
26
11
11
85
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
22
Tabel 21: hoogrendements (HR) en dubbele beglazing in kantoren (n=81)
voor
190119611900
1960
1980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
HR Beglazing
1
2
4
4
3
8
22
gewone dubbele beglazing
2
7
14
21
8
2
54
geen HR of dubbele beglazing
0
0
2
0
0
0
2
HR & dubbele beglazing
0
0
2
1
0
0
3
Totaal
3
9
22
26
11
10
81
KANTOREN: KOELING
We stellen vast dat respectievelijk 24,4% en 35,4% van de bevraagde kantoren volledig en deels gekoeld wordt
en 40,2% van de kantoren zou niet over een actieve koeling beschikken (zie Grafiek 12).
Verrassende resultaten zien we in Grafiek 13, waar 38,1% van de respondenten aangeeft dat het
kantoorgebouw beschikt over een buitenvoeler en een thermostaat. In onze ervaring zijn koelsystemen
aangestuurd met een buitenvoeler weinig gangbaar. Deze resultaten lijken ons dan ook minder betrouwbaar.
Hoogstwaarschijnlijk hebben een groot deel van deze gebouwen enkel een binnenthermostaat en beschikken
ze niet over een buitenvoeler.
Grafiek 12: Actieve koeling in kantoren (n=82)
45,0
40,0
35,0
30,0
% gebouwen
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
24,4
35,4
40,2
Volledig gekoeld
Gedeeltelijk
gekoeld
Niet gekoeld
0,0
Grafiek 13: Aansturing van de koeling in kantoren (n=42)
60,0
50,0
40,0
% gebouwen 30,0
20,0
10,0
57,1
38,1
4,8
0,0
binnenthermostaat buitenvoeler &
binnenthermostaat
buitenvoeler
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
23
KANTOREN: SANITAIR WARM WATER
We stellen vast dat 27,5% van de bevraagde kantoren gebruik maakt van een afzonderlijke elektrische boiler
voor de voorziening van sanitair warm water en dat 35% een systeem gebruikt dat aangesloten is op het
centrale verwarmingscircuit (zie Grafiek 14).
Grafiek 14: Voorziening van sanitair warm water in kantoren (n=80)
geen stromend warm water in het gebouw
7,5%
warmtepompboiler
5,0%
zonneboiler
1,3%
afzonderlijke doorstromer op elektriciteit
3,8%
afzonderlijke doorstromer op gas
2,5%
afzonderlijke boiler op elektriciteit
afzonderlijke boiler op gas
27,5%
6,3%
doorstromer aangesloten op het centrale
verwarmingssysteem
11,3%
boiler aangesloten op het centrale verwarmingssysteem
35,0%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0%
KANTOREN: VERLICHTING
We stellen vast dat 86% van de bevraagde kantoren uitgerust is met TL-verlichting (zie Grafiek 15). Ook blijkt
respectievelijk 84% en 72% van de kantoren niet over daglichtsturing en aanwezigheidsdetectie te beschikken
(zie Tabel 22).
Grafiek 15: Overzicht van verlichtingstypes in kantoren (n=79)
andere lampen
1,27%
LED lampen
7,59%
gloeilampen
1,27%
halogeenlampen
2,53%
lagedruk natriumlampen
1,27%
TL lampen (inclusief spaarlampen)
86,08%
0,00%
20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00%
Aantal gebouwen
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
24
Tabel 22: Daglichtsturing en aanwezigheidsdetectie in kantoren (n=79)
voor
1901196119811900
1960
1980
2000
20012006
vanaf
2007
Totaal
Daglichtsturing
0
3
0
3
1
6
13
Geen daglichtsturing
3
7
22
23
8
3
66 (84%)
Aanwezigheidsdetectie
Geen
aanwezigheidsdetectie
0
1
5
7
3
6
22
3
9
17
19
6
3
57 (72%)
Totaal
79
KANTOREN: VERWARMING
Opvallend is dat bijna de helft van de bevraagde kantoren beschikt over een verwarmingsketel van voor 2001
(zie Grafiek 17). Daarnaast zegt ook 43,3% over een gewone verwarmingsketel te beschikken (zie Grafiek 16).
In Grafiek 18 stellen we vast dat iets meer dan 63% van de kantoren aangeeft over een buitenvoeler en
thermostaat te beschikken voor de aansturing van de verwarmingsketel. Dit percentage lijkt ons redelijk hoog,
daar een buitenvoeler in onze ervaring heel wat minder frequent voorkomt. We vermoeden dan ook dat dit
resultaat minder betrouwbaar is.
Van de bevraagde kantoren zegt 55,6% voornamelijk met aardgas te verwarmen (zie Grafiek 19).
Grafiek 16: Ouderdomsklasse van de verwarmingsketel in kantoren (n=67)
30,0%
25,0%
20,0%
% gebouwen 15,0%
10,0%
5,0%
16,4%
14,9%
17,9%
22,4%
28,4%
<1990
1990-1995
1996-2000
2001-2008
>2008
0,0%
Grafiek 17: Overzicht van de verschillende types verwarmingsketels in kantoren (n=67)
stoomketel
3,0%
condenserende ketel
25,4%
hoogrendementsketel
28,4%
gewone ketel
43,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
% gebouwen
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
25
Grafiek 18: Overzicht van het aansturingstype van verwarmingsketels in kantoren (n=57)
geen centrale aansturing
3,5%
handbediende thermostaat
8,8%
klokthermostaat
21,1%
buitenvoeler zonder thermostaat
3,5%
buitenvoeler en een thermostaat
63,2%
0,0%
10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0%
% gebouwen
Grafiek 19: Overzicht van voornaamste brandstoffen in kantoren (n=81)
zonne-energie
hout of andere biomassa
butaan- of propaangas (flessen of tank)
2,5%
warmtepomp
8,6%
elektriciteit (exclusief elektrische… 9,9%
stookolie
23,5%
aardgas
55,6%
0,0%
10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
% gebouwen
KANTOREN: WARMTEPOMP EN WKK
Van de 12 kantoren (15,2%) die aangaven over een warmtepomp te beschikken, rapporteerden er 6 luchtlucht-types, 2 grond-water- en 2 lucht-water-types (zie Grafiek 20 en Tabel 23).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
26
Grafiek 20: Aanwezigheid van een warmtepomp in kantoren (n=79)
90,0%
80,0%
70,0%
60,0%
50,0%
% gebouwen
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
15,2%
84,8%
ja
neen
0,0%
Tabel 23: Overzicht van de verschillende types warmtepomp in kantoren (n=10)
Type
Aantal kantoren
warmtepomp
Lucht-lucht
6
Lucht-water
2
Grond-water
2
Grafiek 21: Aanwezigheid van een WKK in kantoren (n=72)
120,0%
100,0%
80,0%
% gebouwen 60,0%
40,0%
20,0%
2,8%
97,2%
ja
neen
0,0%
KANTOREN: ENERGIEKENGETALLEN UIT DE LITERATUUR
Onderstaande kengetallen werden gepubliceerd voor Nederlandse overheidskantoren. Hierbij werd niet
vermeld of de gegevens omgerekend werden naar primaire energie en ook niet of er bruto of netto
oppervlaktes gehanteerd werden bij de berekening van het energieverbruik per m² (Milieubarometer, 2013).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
27
Tabel 24: Kengetallen voor Nederlandse overheidskantoren in 2011 (Milieubarometer, 2013)
Kengetal
Jaarlijks
elektriciteitsverbruik per m²
Jaarlijks
elektriciteitsverbruik
per
FTE
Jaarlijks gasverbruik per FTE
0,396 GJ/m²
13,13 GJ/FTE
13,9 GJ/FTE
De meest recente kengetallen voor kantoren gepubliceerd door het Agentschap NL dateren van 2010. Het gaat
om kengetallen die berekend werden op basis van gegevens van 1000 kantoren. Deze werden gerapporteerd in
kWh en werden niet omgerekend naar primaire energie (Cloquet, 2012). Er werd niet vermeld of gewerkt werd
met bruto of netto oppervlaktes bij de berekening van de kengetallen per m². Om onze cijfers te kunnen
vergelijken met die van het Agentschap NL, werden de cijfers omgerekend naar primaire energie (zie Tabel 25).
Tabel 25: Energiekengetallen voor kantoren gepubliceerd door Agentschap NL (2010)
Kantoren met minder dan 20
werknemers
Kantoren met meer dan 20
werknemers
gemiddelde
Ele/oppervlakte
GJ/m²
0,56
Brandstof/ oppervlakte
GJ/m²
0,65
0,98
0,72
0,77
0,69
VITO publiceerde in 2003 eveneens energiekengetallen van Vlaamse kantoorgebouwen per clusters van NACEcodes, die worden weergegeven in Tabel 26 (Aernouts & Jespers, 2003).
 NACE 60 - 62 Vervoer te land; vervoer over water; luchtvaart
 NACE 63 Vervoersondersteunende activiteiten; reisbureaus
 NACE 64 Post en telecommunicatie
 NACE 65 - 67 Financiële instellingen
 NACE 70 - 74 Exploitatie van en handel in onroerend goed, verhuur en zakelijke dienstverlening
 NACE 75 Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen
 NACE 99 Extraterritoriale organisaties
Tabel 26: Gemiddelde waarden van de energiekengetallen voor kantoren, berekend door VITO
NACE-code
60-63 (excl 6010)
65-67
70-74
75 (excl defensie)
Gemiddelde
Ele/oppervlakte
GJ/m²
1,72
1,46
1,30
0,66
1,29
Brandstof/opppervlakte
GJ/m²
1,45
1,14
0,68
0,73
1
In een potentieelstudie van VITO daterend van 2001 worden kengetallen voor verwarming van kantoren
vermeld die variëren van 0,144 tot 1,26 GJ/m². Deze getallen werden wel klimaatgecorrigeerd.
De energiebalans van 2010 voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest publiceerde volgende specifieke
energieverbruiken (elektriciteitsverbruiken omgerekend naar primair verbruik met een rendement van 40%
voor elektriciteitsproductie):
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
28
Privékantoren
Ele/
oppervlakte
GJ/m²
1,01
Ele/
Arbeidsplaats
GJ/arb.plaats
50,9
Brandstof/
oppervlakte
GJ/m²
0,30
Brandstof/
Arbeidsplaats
GJ/arb.plaats
13,5
KANTOREN: BEREKENDE ENERGIEKENGETALLEN
In de enquête werden een aantal parameters bevraagd om aan de hand hiervan kengetallen naar
energieverbruik te berekenen. Alle gegevens voor elektriciteitsverbruik zijn omgerekend naar primair
energieverbruik en voor de elektriciteitsproductie werd een rendement van 40% verondersteld. De kengetallen
werden niet gecorrigeerd naar klimaat.
Kantoren zijn een diverse groep van gebouwen en komen voor in een brede waaier aan sectoren. Elektriciteitsen brandstofverbruiken variëren tussen verschillende sectoren, tussen kantoren van verschillende afmetingen.
In deze studie hebben we alle kantoorgebouwen samengenomen aangezien de respons niet hoog genoeg lag
om de verbruiken te analyseren per sector.
Eerst werden de energiekengetallen berekend per bouwperiode. Hierbij werden er geen opvallende trends
waargenomen. Binnen de bouwperiodes werd het aantal waarnemingen waarop de berekening gebaseerd
werd ook redelijk klein, wat de representativiteit niet ten goede komt. Alle kantoren werden dus
samengenomen om tot een kengetal voor een kantoorgebouw te komen.
Hieronder worden de berekende kengetallen voor kantoren weergegeven. Er werd een jaarlijks elektriciteitsen brandstofverbruik berekend per voltijdse werknemer (full-time equivalent of FTE) en per vierkante meter.
Voor de berekening van de kengetallen naar oppervlakte werd de totale (bruto) oppervlakte gebruikt.
Daarnaast werd ook een kengetal berekend waar de gebruiksuren in rekening werden gebracht. We
berekenden een kengetal per 50 uren, wat voor een gemiddeld kantoor ongeveer overeenkomt met een
normale werkweek, rekening houdend met verschillende werkuren van verschillende werknemers.
Jaarlijkse elektriciteits- en brandstofverbruiken onder de 25 GJ per jaar werden als onwaarschijnlijk
aangenomen en weggelaten uit de analyse. De resterende extreme waarden kunnen veroorzaakt zijn doordat
respondenten hun energieverbruik onder- of overschat hebben of doordat de totale oppervlakte van het
gebouw verkeerd werd ingeschat.
Tabel 27: Elektriciteitskengetallen voor kantoren
ele/
ele/FTE
oppervlakte
ele/
oppervlakte*50u
gemiddelde
GJ/FTE
39,26
GJ/m²
0,83
stdev
40,65
1,79
1,34
minimum
2,94
0,003264
0,003264
maximum
239,13
9,98
6,65
37
33
33
N
GJ/m²
0,95
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
29
Tabel 28: Brandstofkengetallen voor kantoren
brandstof/
brandstof/FTE
oppervlakte
brandstof/
oppervlakte*50u
GJ/FTE
GJ/m²
GJ/m²
gemiddelde
35,49
0,64
0,62
stdev
39,98
0,76
0,73
minimum
1,25
0,01
0,01
maximum
186,59
3,36
3,69
39
35
35
N
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
30
B. PRODUCTIEHALLEN/WERKPLAATS
Er werden gegevens bekomen van 104 productiehallen/werkplaatsen. Van die 104 gebouwen, dateerde iets
meer dan 70% uit de periode van 1961 tot 2000.
PRODUCTIEHALLEN: DAKSOLATIE
Iets meer dan de helft van de bevraagde productiehallen geeft aan volledig van dakisolatie voorzien te zijn.
Deze gebouwen dateren allemaal van na 1960. In 16% van de gebouwen kwam geen dak- of zoldervloerisolatie
voor (zie Tabel 29 en Grafiek 22).
Extrapolatie a.d.h.v. de oppervlaktegegevens uit het kadaster suggereert dat 17% van de totale oppervlakte
aan productiehallen (of 8.511.894 m²) geen dakisolatie heeft (zie Tabel 29 en Grafiek 23).
Tabel 29: dakisolatie in productiehallen en werkplaatsen (n=81)
voor
1900
Het gehele gebouw is voorzien van dak- of
0
zoldervloerisolatie
Drie vierde van het gebouw is voorzien van dak- of
1
zoldervloerisolatie
De helft van het gebouw is voorzien van dak- of
0
zoldervloerisolatie
Een vierde van het gebouw is voorzien van dak- of
1
zoldervloerisolatie
0
Er is geen dak- of zoldervloerisolatie
19011960
19611980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
0
10
27
4
2
43
0
4
4
1
0
10
3
3
2
0
0
8
3
2
1
0
0
7
2
4
6
1
0
13
8
23
40
6
2
81
2
Totaal
Grafiek 22: Dakisolatie in productiehallen (n=81)
Percentage gebouwen
100%
80%
10
4
27
6
60%
2
Volledig geïsoleerd
2
40%
Gedeeltelijk geïsoleerd
9
2
Niet geïsoleerd
7
1
4
6
1
1961-1980
1981-2000
2001-2006
20%
0%
voor 1900
1901-1960
vanaf 2007
Bouwperiodes
Tabel 30: Extrapolatie van de resultaten van dakisolatie in productiehallen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Totaal
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Niet geïsoleerd
Gedeeltelijk geïsoleerd
Volledig geïsoleerd
0
2.695.655
3.306.279
2.168.168
341.793
0
8.511.894
934.853
8.086.964
7.439.127
2.529.529
341.793
0
19.332.267
0
0
8.265.697
9.756.755
1.367.173
1.475.064
20.864.689
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
31
Grafiek 23: Extrapolatie van de resultaten van dakisolatie in productiehallen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het
kadaster.
Oppervlakte gebouwen (m2)
20.000.000
18.000.000
16.000.000
14.000.000
12.000.000
Volledig geïsoleerd
10.000.000
8.000.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
6.000.000
Niet geïsoleerd
4.000.000
2.000.000
0
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
PRODUCTIEHALLEN: MUURISOLATIE
Iets meer dan 40% van de bevraagde productiehallen/werkplaatsen gaf aan dat het gebouw volledig voorzien
was van muurisolatie en even veel productiehallen bleken niet over muurisolatie te beschikken.
Net zoals bij kantoren het geval was, kunnen we in Grafiek 24 vaststellen dat opvallend meer
productiehallen volledig voorzien zijn van muurisolatie in de bouwperiodes vanaf 1981.
Extrapolatie a.d.h.v. de oppervlaktegegevens van het kadaster suggereert dat 49% van de
totale oppervlakte aan productiehallen niet geïsoleerd is (zie
Grafiek 25). Het grootste aandeel van deze niet geïsoleerde oppervlakte (58% of 13.826.257
m²) dateert van de bouwperiode tussen 1961 en 1980.
Grafiek 24: Muurisolatie in productiehallen/werkplaatsen (n=80)
100%
Percentage gebouwen
4
80%
1
4
2
21
60%
6
2
40%
20%
16
1
Volledig geïsoleerd
Gedeeltelijk geïsoleerd
8
Niet geïsoleerd
4
10
1
0%
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Bouwperiodes
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
32
Tabel 31: Extrapolatie van de resultaten van muurisolatie in productiehallen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het
kadaster.
Totaal
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Niet geïsoleerd
467.427
5.391.310
13.826.257
3.706.270
292.966
0
23.684.228
Gedeeltelijk geïsoleerd
467.427
5.391.310
1.728.282
2.965.016
0
0
10.552.034
0
0
3.456.564
7.783.166
1.757.793
1.475.064
14.472.588
Volledig geïsoleerd
Grafiek 25: Extrapolatie van de resultaten van muurisolatie in productiehallen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het
kadaster.
Oppervlakte gebouwen (m2)
20.000.000
18.000.000
16.000.000
14.000.000
12.000.000
Volledig geïsoleerd
10.000.000
8.000.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
6.000.000
Niet geïsoleerd
4.000.000
2.000.000
0
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
PRODUCTIEHALLEN: VLOERISOLATIE
De overgrote meerderheid van de bevraagde productiehallen blijkt niet te beschikken over vloerisolatie (95%)
(zie Grafiek 26). Extrapolatie a.d.h.v. de oppervlaktegegevens uit het kadaster suggereert een oppervlakte van
maar liefst 43.688.306 m² die niet voorzien is van vloerisolatie (zie Grafiek 27) .
Grafiek 26: Vloerisolatie in productiehallen (n=77)
100%
Percentage gebouwen
1
80%
1
2
2
1
1
1
60%
6
40%
20%
20
2
34
Volledig geïsoleerd
Gedeeltelijk geïsoleerd
5
Niet geïsoleerd
1
0%
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Bouwperiodes
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
33
Tabel 32: Extrapolatie a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster van de resultaten van vloerisolatie in
productiehallen
Totaal
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Niet geïsoleerd
467.427
9.242.245
18.105.812
12.932.931
1.464.828
1.475.064
43.688.306
Gedeeltelijk geïsoleerd
467.427
1.540.374
0
760.761
292.966
0
3.061.527
0
0
905.291
760.761
292.966
0
1.959.017
Volledig geïsoleerd
Grafiek 27: Extrapolatie a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster van de resultaten van vloerisolatie in
productiehallen
Oppervlakte gebouwen (m2)
20.000.000
18.000.000
16.000.000
14.000.000
12.000.000
Volledig geïsoleerd
10.000.000
8.000.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
6.000.000
Niet geïsoleerd
4.000.000
2.000.000
0
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
PRODUCTIEHALLEN: CONSTRUCTIETYPE VAN MUREN EN DAKEN
Van de bevraagde productiehallen gaf 29% aan te beschikken over muren uit cellenbeton en 27% van de
gebouwen is opgebouwd uit metaalconstructies (zie Tabel 33).
Iets meer dan 64% beschikt over een plat dak (zie Tabel 34).
Tabel 33: Overzicht van muurtypes in productiehallen/werkplaatsen (n=84)
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
vanaf
2007
Totaal
spouwmuren
1
4
1
3
1
0
10
massieve, volle muren
1
2
8
8
1
0
20
muren uit cellenbeton
0
2
9
10
3
0
24
metaalconstructies
0
0
4
17
0
2
23
Overige*
0
0
1
5
1
0
8
Totaal
2
8
23
43
6
2
84
*1961-1980: massieve volle muur met geïsoleerde metalen voorzetwand
1981-2000: geïsoleerde silexpanelen; getrilde beton van 140mm dik met 40mm isolatie (piepschuim); pur
sandwichpanelen; volle muren + metaalconstructie; Metaal, beton dragers met Pur industriële buitenwanden
2001-2006: Volle muren + metaal constructie
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
34
Tabel 34: Overzicht van daktypes in productiehallen/werkplaatsen (n=90)
19011961voor 1900
1960
1980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
plat dak
2
3
13
31
7
2
58
hellend dak
0
3
6
5
0
0
14
zowel plat dak als hellend dak
0
3
6
8
1
0
18
Totaal
2
9
25
44
8
2
90
PRODUCTIEHALLEN: BEGLAZING
Van de bevraagde productiehallen was 78,1% voorzien van beglazing, terwijl 21,9% aangaf niet over beglazing
te beschikken (zie Grafiek 28).
We stellen vast dat 26% van de productiehallen/werkplaatsen over enkele beglazing beschikt. Die gebouwen
dateren allen van 1900 tot 2000 (zie Grafiek 29). Dubbele beglazing is voorzien in 73% van de bevraagde
productiehallen (zie Tabel 35).
Net zoals bij kantoren, beschikt slecht een beperkt percentage productiehallen (22%) over HR
beglazing (zie Tabel 35)
Grafiek 28: Aanwezigheid van beglazing in productiehallen (n=96)
90,0
Percentage gebouwen
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
78,1
21,9
Beglazing
Geen beglazing
0,0
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
35
Grafiek 29: Enkele beglazing in productiehallen (n=66)
Percentage gebouwen
100%
7
80%
6
60%
26
2
7
1
Geen enkele beglazing
40%
Enkele beglazing
11
20%
2
4
0%
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Bouwperiodes
Tabel 35: hoogrendements (HR) en dubbele beglazing in productiehallen (n=59)
voor
1901196119811900
1960
1980
2000
20012006
vanaf
2007
Totaal
HR Beglazing
0
3
2
3
3
0
11
gewone dubbele beglazing
2
2
11
23
4
1
43
geen HR of dubbele beglazing
0
1
0
2
0
0
3
HR & dubbele beglazing
0
1
1
0
0
0
2
Totaal
2
7
14
28
7
1
59
PRODUCTIEHALLEN: KOELING
We stellen vast dat 62,1% van de productiehallen niet over een actieve koeling beschikt (zie Grafiek 30) en dat
van de gebouwen die wel over een actieve koeling beschikken, 80,6% aangestuurd wordt met een
binnenthermostaat.
Grafiek 30: Actieve koeling in productiehallen (n=95)
70,0
60,0
50,0
40,0
% gebouwen
30,0
20,0
10,0
3,2
34,7
62,1
Volledig gekoeld
Gedeeltelijk
gekoeld
Niet gekoeld
0,0
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
36
Grafiek 31: Aansturing van de koeling in productiehallen (n=31)
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
% gebouwen
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
80,6
19,4
binnenthermostaat buitenvoeler &
binnenthermostaat
buitenvoeler
PRODUCTIEHALLEN: SANITAIR WARM WATER
We stellen vast dat 28,9% van de bevraagde productiehallen gebruik maakt van een afzonderlijke elektrische
boiler voor de voorziening van sanitair warm water en dat 28,9% een systeem gebruikt dat aangesloten is op
het centrale verwarmingscircuit (zie Grafiek 32).
Grafiek 32: Voorziening van sanitair warm water in productiehallen (n=90)
geen stromend warm water in het gebouw
23,3%
warmtepompboiler
zonneboiler
1,1%
afzonderlijke doorstromer op elektriciteit
3,3%
afzonderlijke doorstromer op gas
2,2%
afzonderlijke boiler op elektriciteit
afzonderlijke boiler op gas
doorstromer aangesloten op het centrale…
boiler aangesloten op het centrale verwarmingssysteem
28,9%
8,9%
3,3%
28,9%
0,0%
5,0%
10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0%
PRODUCTIEHALLEN: VERLICHTING
Bijna 81% van de bevraagde productiehallen is voornamelijk uitgerust met TL-verlichting (zie Grafiek 33). Ook
blijkt respectievelijk 78% en 74% van de productiehallen niet te beschikken over daglichtsturing en
aanwezigheidsdetectie. (zie Tabel 36 en Tabel 37).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
37
Grafiek 33: Overzicht van verlichtingstypes in productiehallen (n=83)
TL lampen
80,7%
lagedruk kwikdamplampen
8,4%
hogedruk kwikdamplampen
4,8%
halogeenlampen
2,4%
LED lampen
1,2%
hogedruk natriumlampen
1,2%
lagedruk natriumlampen
1,2%
0,0%
20,0%
40,0%
60,0%
80,0%
100,0%
% gebouwen
Tabel 36: daglichtsturing in productiehallen (n=83)
ja
1
3
4
8
2
vanaf
2007
0
neen
1
4
20
34
4
2
65
Total
2
7
24
42
6
2
83
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
Total
18
Tabel 37: Aanwezigheidsdetectie in productiehallen (n=84)
ja
0
2
6
13
1
vanaf
2007
0
neen
2
5
18
30
5
2
62
Total
2
7
24
43
6
2
84
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
Total
22
PRODUCTIEHALLEN: VERWARMING
Van de bevraagde productiehallen wordt 91,5% volledig of gedeeltelijk verwarmd.
We stellen vast dat 55,6% van de productiehallen een gewone verwarmingsketel heeft (zie Grafiek 35).
In Grafiek 36 zien we dat 45,9% van de productiehallen aangeeft over een buitenvoeler te beschikken voor de
aansturing van de verwarmingsketel. Dit percentage lijkt ons redelijk hoog, daar een buitenvoeler in onze
ervaring heel wat minder frequent voorkomt. We vermoeden dan ook dat dit resultaat minder betrouwbaar is.
Ook in productiehallen blijkt de voornaamste brandstof aardgas te zijn (zie Grafiek 37).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
38
Grafiek 34: Ouderdomsklasse van de verwarmingsketel in productiehallen (n=43)
30,0%
25,0%
20,0%
% gebouwen 15,0%
10,0%
5,0%
14,0%
20,9%
18,6%
25,6%
20,9%
<1990
1990-1995
1996-2000
2001-2008
>2008
0,0%
Grafiek 35: Overzicht van de verschillende types verwarmingsketels in productiehallen (n=45)
stoomketel
11,1%
condenserende ketel
6,7%
hoogrendementsketel
26,7%
gewone ketel
55,6%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
% gebouwen
Grafiek 36: Overzicht van het aansturingstype van verwarmingsketels in productiehallen (n=37)
geen centrale aansturing
2,7%
handbediende thermostaat
13,5%
klokthermostaat
37,8%
buitenvoeler zonder thermostaat
2,7%
buitenvoeler en een thermostaat
43,2%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 50,0%
% gebouwen
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
39
Grafiek 37: Overzicht van voornaamste brandstoffen in productiehallen (n=84)
zonne-energie
hout of andere biomassa
6,0%
butaan- of propaangas (flessen of tank)
warmtepomp
4,8%
elektriciteit (exclusief elektrische… 3,6%
stookolie
23,8%
aardgas
61,9%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0%
% gebouwen
PRODUCTIEHALLEN: WARMTEPOMP EN WKK
Net zoals in kantoorgebouwen komt een warmtepomp of WKK voor verwarming slechts sporadisch voor (zie
Grafiek 38 en Grafiek 39).
Grafiek 38: Aanwezigheid van een warmtepomp in productiehallen (n=50)
100%
90%
80%
70%
60%
% gebouwen 50%
40%
30%
20%
10%
90%
10%
Neen
Ja
0%
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
40
Grafiek 39: Aanwezigheid van een WKK in productiehallen (n=47)
120,0%
100,0%
80,0%
% gebouwen 60,0%
40,0%
20,0%
97,9%
2,1%
Neen
Ja
0,0%
PRODUCTIEHALLEN: BEREKENDE ENERGIEKENGETALLEN
In de enquête werden een aantal parameters bevraagd om aan de hand hiervan kengetallen naar
energieverbruik te berekenen. Alle gegevens voor elektriciteitsverbruik zijn omgerekend naar primair
energieverbruik en voor de elektriciteitsproductie werd een rendement van 40% verondersteld. De kengetallen
werden niet gecorrigeerd naar klimaat.
Hieronder worden de berekende kengetallen voor productiehallen weergegeven. Er werd een jaarlijks
elektriciteits- en brandstofvebruik berekend per vierkante meter. Voor de berekening van de kengetallen naar
oppervlakte werd de totale (bruto) oppervlakte gebruikt. Daarnaast hebben we ook een kengetal berekend
waar de gebruiksuren in rekening werden gebracht. We berekenden net zoals voor kantoren een kengetal per
50 uren, om de kengetallen tussen gebouwentypes onderling te kunnen vergelijken.
Jaarlijkse elektriciteits- en brandstofverbruiken onder de 25 GJ per jaar werden als onwaarschijnlijk
aangenomen en weggelaten uit de analyse. De resterende extreme waarden kunnen veroorzaakt zijn doordat
respondenten hun energieverbruik onder- of overschat hebben of doordat de totale oppervlakte van het
gebouw verkeerd werd ingeschat.
In de enquête werd ook gevraagd aan de respondenten om in te schatten welk percentage van het
elektriciteits- of brandstofverbruik gebruikt wordt door het gebouw en niet voor de uitoefening van de
activiteiten van de onderneming. Op basis van deze ingeschatte gebouwverbruiken werden dezelfde
energiekengetallen berekend (zie Tabel 39).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
41
Tabel 38: Berekende energiekengetallen voor productiehallen
Elektriciteit/
oppervlakte
Elektriciteit /
oppervlakte*50u
Brandstof/
oppervlakte
Brandstof/
oppervlakte*50u
GJ/m²
1,12
GJ/m²
0,63
GJ/m²
0,71
GJ/m²
0,41
stdev
1,60
0,62
0,92
0,33
minimum
0,01
0,0038
0,02
0,01
maximum
7,28
2,53
5,31
1,58
43
39
37
34
gemiddelde
N
Tabel 39: Berekende energiekengetallen voor productiehallen a.d.h.v. ingeschatte verbruiken van het gebouw, exclusief
verbruiken gelinkt met productie-activiteiten.
Elektriciteit/
oppervlakte
Elektriciteit /
oppervlakte*50u
BrandstofGebouw/
oppervlakte
BrandstofGebouw/
oppervlakte*50u
GJ/m²
0,19
GJ/m²
0,12
GJ/m²
0,38
GJ/m²
0,24
0,27
0,14
0,71
0,28
minimum
0,0003
0,0002
0,01
0,01
maximum
1,17
0,43
4,25
1,27
43
39
36
34
gemiddelde
stdev
N
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
42
C. MAGAZIJNEN
Er werden gegevens van 44 magazijnen bekomen. Gezien de lage respons, moeten conclusies m.b.t. trends
tussen de verschillende bouwperiodes met de nodige voorzichtigheid bekeken worden.
MAGAZIJNEN: DAKSOLATIE
Ongeveer 63% van de bevraagde magazijnen geeft aan volledig van dakisolatie voorzien te zijn en in 20% van
de magazijnen was geen dakisolatie aanwezig (zie Tabel 40).
Extrapolatie a.d.h.v. de oppervlaktegegevens uit het kadaster suggereert dat 22% van de magazijnoppervlakte
niet voorzien is van dakisolatie (zie Tabel 41).
Tabel 40: Dakisolatie in magazijnen (n=41)
voor
1900
19011960
19611980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
0
2
5
10
4
5
26
0
1
0
0
0
1
2
0
0
2
0
0
0
2
0
0
0
2
1
0
3
Er is geen dak- of zoldervloerisolatie
0
1
3
4
0
0
8
Totaal
0
4
10
16
5
6
41
Het gehele gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
Drie vierde van het gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
De helft van het gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
Een vierde van het gebouw is voorzien van dak- of
zoldervloerisolatie
Grafiek 40: dakisolatie in magazijnen (n=41)
Percentage gebouwen
100%
80%
2
5
10
60%
4
40%
1
20%
5
Volledig geïsoleerd
2
Gedeeltelijk geïsoleerd
2
1
3
1901-1960
1961-1980
Niet geïsoleerd
4
1
1
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
0%
voor 1900
Bouwperiodes
Tabel 41: Extrapolatie van de resultaten van dakisolatie in magazijnen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Totaal
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Niet geïsoleerd
-
1.792.663
3.624.276
4.426.689
0
0
9.843.629
Gedeeltelijk geïsoleerd
-
1.792.663
2.416.184
2.213.345
938.887
626.379
7.987.458
Volledig geïsoleerd
-
3.585.326
6.040.460
11.066.724
3.755.549
3.131.898
27.579.956
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
43
Grafiek 41: Extrapolatie van de resultaten van dakisolatie in magazijnen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Oppervlakte gebouwen (m2)
20.000.000
18.000.000
16.000.000
14.000.000
12.000.000
Volledig geïsoleerd
10.000.000
8.000.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
6.000.000
Niet geïsoleerd
4.000.000
2.000.000
0
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
MAGAZIJNEN: MUURISOLATIE
Van de bevraagde magazijnen geeft 43% aan dat het gebouw volledig voorzien is van muurisolatie, 35% blijkt
niet over muurisolatie te beschikken.
Net zoals bij kantoren en productiehallen het geval was, merken we in Grafiek 42 opnieuw een
trend op waarbij meer magazijnen volledig voorzien zijn van muurisolatie in de bouwperiodes
vanaf 1981.
Extrapolatie a.d.h.v. de oppervlaktegegevens van het kadaster suggereert dat 41% van de
totale oppervlakte aan magazijnen niet geïsoleerd is (zie Grafiek 43). Daarvan dateert 45% of
8.263.154 m² uit de periode tussen 1981 en 2000.
Grafiek 42: Muurisolatie in magazijnen (n=37)
Percentage gebouwen
100%
1
80%
3
6
3
60%
2
4
2
Volledig geïsoleerd
40%
Gedeeltelijk geïsoleerd
2
4
20%
7
Niet geïsoleerd
2
1
0%
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Bouwperiodes
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
44
Tabel 42: Extrapolatie van de resultaten van muurisolatie in magazijnen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Totaal
Niet geïsoleerd
-
4.780.435
5.369.298
8.263.154
0
0
18.412.886
Gedeeltelijk geïsoleerd
-
2.390.217
2.684.649
2.360.901
1.877.774
751.655
10.065.197
Volledig geïsoleerd
-
0
4.026.973
7.082.703
2.816.662
3.006.622
16.932.960
Grafiek 43: : Extrapolatie van de resultaten van muurisolatie in magazijnen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster
Oppervlakte gebouwen (m2)
20.000.000
18.000.000
16.000.000
14.000.000
12.000.000
Volledig geïsoleerd
10.000.000
8.000.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
6.000.000
Niet geïsoleerd
4.000.000
2.000.000
0
voor 1900
1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
MAGAZIJNEN: VLOERISOLATIE
Van de bevraagde magazijnen blijkt slechts 16% volledig voorzien te zijn van vloerisolatie, terwijl 73% aangeeft
niet te beschikken over vloerisolatie (zie
Grafiek 44).
Extrapolatie a.d.h.v. de oppervlaktegegevens uit het kadaster suggereert dat 41% van de magazijnoppervlakte
niet voorzien is van vloerisolatie (zie Tabel 43).
Grafiek 44: Vloerisolatie in magazijnen (n=37)
Percentage gebouwen
100%
3
80%
2
1
1
60%
4
2
3
14
40%
Volledig geïsoleerd
Gedeeltelijk geïsoleerd
6
Niet geïsoleerd
20%
1
0%
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Bouwperiodes
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
45
Tabel 43: Extrapolatie van de resultaten van vloerisolatie in magazijnen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Totaal
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Niet geïsoleerd
-
7.170.652
8.053.947
14.582.036
4.694.436
751.655
35.252.726
Gedeeltelijk geïsoleerd
-
0
0
1.041.574
0
2.254.966
3.296.540
Volledig geïsoleerd
-
0
4.026.973
2.083.148
0
751.655
6.861.777
Grafiek 45: Extrapolatie van de resultaten van vloerisolatie in magazijnen a.d.h.v. oppervlaktegegevens uit het kadaster.
Oppervlakte gebouwen (m2)
20.000.000
18.000.000
16.000.000
14.000.000
12.000.000
Volledig geïsoleerd
10.000.000
8.000.000
Gedeeltelijk geïsoleerd
6.000.000
Niet geïsoleerd
4.000.000
2.000.000
0
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006 vanaf 2007
Bouwperiodes
MAGAZIJNEN: CONSTRUCTIETYPE VAN MUREN EN DAKEN
We stellen vast dat 34% van de bevraagde magazijnen beschikt over muren uit cellenbeton (zie Tabel 44).
Van de bevraagde magazijnen heeft 75% een plat dak (zieTabel 45).
Tabel 44: Muurtypes in magazijnen (n=41)
voor 1900
19011960
19611980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
spouwmuren
0
0
1
2
1
1
5
massieve, volle muren
0
3
2
2
0
1
8
muren uit cellenbeton
0
0
3
5
5
1
14
metaalconstructies
0
0
0
5
0
3
8
Overige*
0
0
3
3
0
0
6
Totaal
0
3
9
17
6
6
41
*1961-1980: Eterniet panelen van 10 cm dik; holle ruimten gevuld met glaswol ; Sandwich plaat PUR met
spouw; Sandwichpanelen (PUR) met spouw;
1981-2000: Sandwich PUR; sandwichpanelen, cellenbeton
Tabel 45: Daktypes in magazijnen (n=44)
voor 1900
19011960
19611980
19812000
20012006
vanaf
2007
Totaal
plat dak
0
0
8
13
5
7
33
hellend dak
0
3
2
3
0
0
8
zowel plat dak als hellend dak
0
1
0
1
1
0
3
Totaal
0
4
10
17
6
7
44
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
46
MAGAZIJNEN: BEGLAZING
Van de bevraagde magazijnen was 63,6% voorzien van beglazing, terwijl 36,4% aangaf niet over beglazing te
beschikken (zie Grafiek 46).
We stellen vast dat 6,67% van de bevraagde magazijnen over enkele beglazing beschikt (zie Tabel 46), terwijl
70% voorzien is van dubbele beglazing (zie Grafiek 47).
Net zoals kantoren en productiehallen, beschikt slecht een beperkt percentage magazijnen
(26%) over HR beglazing (zie Grafiek 47)
Grafiek 46: Beglazing bij magazijnen (n=44)
70,0
Percentage gebouwen
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
63,6
36,4
Beglazing
Geen beglazing
0,0
Tabel 46: Enkele beglazing in magazijnen (n=30)
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Totaal
ja
0
1
1
0
0
0
2
neen
0
1
5
10
5
7
28
Totaal
0
2
6
10
5
7
30
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
47
Grafiek 47: HR en dubbele beglazing in magazijnen (n=27)
100%
Percentage gebouwen
1
80%
1
60%
5
1
geen HR noch gewone dubbele
beglazing
4
8
gewone dubbele beglazing
40%
4
HR beglazing
20%
1
0%
voor 1900
1901-1960
1961-1980
1
1
1981-2000
2001-2006
vanaf 2007
Bouwperiodes
MAGAZIJNEN: KOELING
We stellen vast dat 55,8% van de bevraagde magazijnen volledig of gedeeltelijk gekoeld worden en dat 44,2%
niet worden gekoeld (zie Grafiek 48). Verrassende resultaten zien we in Grafiek 49, waar 50% van de
respondenten aangeeft dat het gebouw beschikt over een buitenvoeler en een thermostaat. In onze ervaring
zijn koelsystemen aangestuurd met een buitenvoeler niet gangbaar. Deze resultaten lijken ons dan ook minder
betrouwbaar. Hoogstwaarschijnlijk hebben een groot deel van deze gebouwen enkel een binnenthermostaat
en beschikken ze niet over een buitenvoeler.
Grafiek 48: Actieve koeling in magazijnen (n=43)
50,0
45,0
40,0
35,0
30,0
% gebouwen 25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
11,6
44,2
44,2
Volledig gekoeld
Gedeeltelijk
gekoeld
Niet gekoeld
0,0
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
48
Grafiek 49: Aansturing van de koeling in magazijnen (n=20)
60,0
50,0
40,0
% gebouwen 30,0
20,0
10,0
45,0
50,0
0,0
binnenthermostaat buitenvoeler &
binnenthermostaat
buitenvoeler
MAGAZIJNEN: SANITAIR WARM WATER
We stellen vast dat 41,5% van de bevraagde magazijnen gebruik maakt van een afzonderlijke elektrische boiler
voor de voorziening van sanitair warm water en dat 22% een systeem gebruikt dat aangesloten is op het
centrale verwarmingscircuit (zie Grafiek 50)
Grafiek 50: Voorziening van sanitair warm water in magazijnen (n=41)
geen stromend warm water in het gebouw
24,4%
warmtepompboiler
2,4%
zonneboiler
4,9%
afzonderlijke doorstromer op elektriciteit
2,4%
afzonderlijke doorstromer op gas
2,4%
afzonderlijke boiler op elektriciteit
41,5%
afzonderlijke boiler op gas
doorstromer aangesloten op het centrale…
boiler aangesloten op het centrale verwarmingssysteem
22,0%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0%
MAGAZIJNEN: VERLICHTING
Bijna 80% van de bevraagde magazijnen zijn voornamelijk uitgerust met TL-verlichting (zie Grafiek 51). Ook
blijkt respectievelijk 90% en 63% van de magazijnen niet over daglichtsturing en aanwezigheidsdetectie te
beschikken (zie Tabel 47 en Tabel 48).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
49
Grafiek 51: Overzicht van verlichtingstypes in magazijnen (n=39)
andere lampen
LED lampen
12,8%
hogedruk kwikdamplampen
5,1%
lagedruk kwikdamplampen
5,1%
lagedruk natriumlampen
2,6%
TL lampen (inclusief spaarlampen)
79,5%
0,0%
20,0%
40,0%
60,0%
80,0% 100,0%
% gebouwen
Tabel 47: Daglichtsturing in magazijnen (n=40)
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
vanaf
2007
Totaal
ja
0
0
1
2
0
1
4
neen
0
4
8
14
5
5
36
Totaal
0
4
9
16
5
6
40
vanaf
2007
Totaal
Tabel 48: Aanwezigheidsdetectie in magazijnen (n=40)
voor 1900 1901-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2006
ja
0
1
2
6
3
3
15
neen
0
3
7
10
2
3
25
Totaal
0
4
9
16
5
6
40
MAGAZIJNEN: VERWARMING
Van de respondenten gaf 69% aan dat het magazijn geheel of gedeeltelijk verwarmd werd. Van deze
verwarmde magazijnen, beschikt het grootste deel (44,4%) over een verwarmingsketel aangekocht tussen 2001
en 2008 (zie Grafiek 52). De door ons verkregen aantallen i.v.m. het type verwarmingsketel in magazijnen, zijn
ongeveer gelijk voor de condenserende, hoogrendements- en gewone ketel (zie Grafiek 53).
Wat betreft de aansturing van de verwarming geven we ook hier dezelfde opmerking mee, nl. dat
buitenvoelers minder gangbaar zijn en dat de resultaten voor deze vraag dus hoogstwaarschijnlijk minder
betrouwbaar zijn (zie Grafiek 54). Aardgas is ook hier de meest voorkomende brandstof (zie Grafiek 55).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
50
Grafiek 52: Ouderdomsklasse van de verwarmingsketel in magazijnen (n=18)
50,0%
40,0%
30,0%
% gebouwen
20,0%
10,0%
5,6%
11,1%
22,2%
44,4%
16,7%
<1990
1990-1995
1996-2000
2001-2008
>2008
0,0%
Grafiek 53: Overzicht van de verschillende types verwarmingsketels in magazijnen (n=16)
stoomketel
condenserende ketel
31,3%
hoogrendementsketel
31,3%
gewone ketel
37,5%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
% gebouwen
Grafiek 54: Overzicht van het aansturingstype van verwarmingsketels in magazijnen (n=17)
geen centrale aansturing
handbediende thermostaat
23,5%
klokthermostaat
23,5%
buitenvoeler zonder thermostaat
5,9%
buitenvoeler en een thermostaat
47,1%
0,0%
10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0%
% gebouwen
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
51
Grafiek 55: Overzicht van voornaamste brandstoffen in magazijnen (n=28)
zonne-energie
3,6%
hout of andere biomassa
butaan- of propaangas (flessen of
tank)
warmtepomp
3,6%
elektriciteit (exclusief elektrische
warmtepomp)
7,1%
stookolie
14,3%
aardgas
71,4%
0,0%10,0%20,0%30,0%40,0%50,0%60,0%70,0%80,0%
MAGAZIJNEN: WARMTEPOMP EN WKK
Geen enkel van de bevraagde magazijnen maakte gebruik van een warmtepomp of warmtekrachtkoppeling
voor de verwarming van het gebouw.
MAGAZIJNEN: BEREKENDE ENERGIEKENGETALLEN
In de enquête werden een aantal parameters bevraagd om aan de hand hiervan kengetallen naar
energieverbruik te berekenen. Alle gegevens voor elektriciteitsverbruik zijn omgerekend naar primair
energieverbruik en voor de elektriciteitsproductie werd een rendement van 40% verondersteld. De kengetallen
werden niet gecorrigeerd naar klimaat.
Hieronder worden de berekende kengetallen voor magazijnen weergegeven. Er werd een jaarlijks elektriciteitsen brandstofvebruik berekend per vierkante meter. Voor de berekening van de kengetallen naar oppervlakte
werd de totale (bruto) oppervlakte gebruikt. Daarnaast hebben we ook een kengetal berekend waar de
gebruiksuren in rekening werden gebracht. We berekenden net zoals voor kantoren een kengetal per 50 uren,
om de kengetallen tussen gebouwentypes onderling te kunnen vergelijken.
Jaarlijkse elektriciteits- en brandstofverbruiken onder de 25 GJ per jaar werden als onwaarschijnlijk
aangenomen en weggelaten uit de analyse. De resterende extreme waarden kunnen veroorzaakt zijn doordat
respondenten hun energieverbruik onder- of overschat hebben of doordat de totale oppervlakte van het
gebouw verkeerd werd ingeschat.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
52
Tabel 49: Berekende energiekengetallen voor magazijnen
Elektriciteit Elektriciteit /
/
oppervlakte*
oppervlakte
50u
brandstof/
oppervlakte
brandstof/
oppervlakte*50u
GJ/m²
GJ/m²
GJ/m²
GJ/m²
gemiddelde
1,03
0,50
0,38
0,32
stdev
1,36
0,40
0,33
0,23
minimum
0,06
0,04
0,07
0,05
maximum
4,60
1,53
1,23
0,68
20
18
12
12
N
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
53
D. GEBOUWEN VOOR VERKOOP
Er werden 17 ingevulde vragenlijsten bekomen voor verkoopsgebouwen. Vanwege de beperkte aantallen en
dus betrouwbaarheid zullen we in dit hoofdstuk de resultaten rapporteren en geen extrapolaties naar totale
oppervlaktes meegeven.
VERKOOPSGEBOUWEN: DAKSOLATIE
Van de bevraagde verkoopsgebouwen gaf 70% aan dat het volledige gebouw voorzien is van dakisolatie (zie
Tabel 50).
Tabel 50: dakisolatie in verkoopsgebouwen (n=10)
Het gehele gebouw is voorzien van dak- of zoldervloerisolatie
7
De helft van het gebouw is voorzien van dak- of zoldervloerie
1
Er is geen dak- of zoldervloerisolatie
2
Totaal
10
VERKOOPSGEBOUWEN: MUURISOLATIE
We stellen vast dat 40% van de bevraagde verkoopsgebouwen niet over muurisolatie beschikt (zie Tabel 51).
Tabel 51: Muurisolatie in verkoopsgebouwen (n=10)
Het gehele gebouw is voorzien van muurisolatie
5
De helft van het gebouw is voorzien van muurisolatie
1
Er is geen muurisolatie
4
Totaal
10
VERKOOPSGEBOUWEN: VLOERISOLATIE
Van de bevraagde verkoopsgebouwen zegt 87,5% dat het gebouw helemaal niet van vloer- of kelderisolatie
voorzien is (zie Tabel 52).
Tabel 52: Vloerisolatie in verkoopsgebouwen (n=8)
Het gehele gebouw is voorzien van vloer- of kelderisolatie
1
Er is geen vloer- of kelderisolatie
7
Totaal
8
VERKOOPSGEBOUWEN: CONSTRUCTIETYPE VAN MUREN EN DAKEN
Tabel 53: Overzicht van muurtypes in verkoopsgebouwen (n=13)
Muurtype
Totaal
spouwmuren
6
massieve, volle muren
3
muren uit cellenbeton
2
metaalconstructies
1
Overige*
1
Totaal
*metsel-glaswerk/metaalconstructie
13
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
54
Tabel 54: Overzicht van daktypes in verkoopsgebouwen (n=15)
Daktype
Totaal
plat dak
6
hellend dak
4
zowel plat dak als hellend dak
5
Totaal
15
VERKOOPSGEBOUWEN: BEGLAZING
Van de bevraagde verkoopsgebouwen geeft 23% aan over enkele beglazing te beschikken, terwijl 73% van de
gebouwen voorzien is van dubbele beglazing (zie Tabel 55en Tabel 56).
Tabel 55: Enkele beglazing in verkoopsgebouwen (n=13)
Totaal
Enkele beglazing
3
Geen enkele beglazing
10
Totaal
13
Tabel 56: hoogrendements (HR) en dubbele beglazing in verkoopsgebouwen (n=11)
Totaal
HR Beglazing
3
gewone dubbele beglazing
8
Totaal
11
VERKOOPSGEBOUWEN: KOELING
Grafiek 56: Actieve koeling in verkoopsgebouwen (n=13)
50%
Percentage gebouwen
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
8%
46%
46%
Volledig gekoeld
Gedeeltelijk gekoeld
Niet gekoeld
0%
VERKOOPSGEBOUWEN: SANITAIR WARM WATER
We stellen vast dat 40% van de verkoopsgebouwen voorzien wordt van sanitair warm water via een
afzonderlijke elektrische boiler en dat eenzelfde percentage beschikt over een boiler die is aangesloten op het
centrale verwarmingscircuit (zie Grafiek 57).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
55
Grafiek 57: Voorziening van sanitair warm water in verkoopsgebouwen (n=10)
geen stromend warm water in het gebouw
0,0%
warmtepompboiler
0,0%
zonneboiler
0,0%
afzonderlijke doorstromer op elektriciteit
0,0%
afzonderlijke doorstromer op gas
0,0%
afzonderlijke boiler op elektriciteit
afzonderlijke boiler op gas
doorstromer aangesloten op het centrale…
boiler aangesloten op het centrale verwarmingssysteem
40,0%
0,0%
20,0%
40,0%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0%
VERKOOPSGEBOUWEN: VERLICHTING
Grafiek 58: Overzicht van verlichtingstypes in verkoopsgebouwen (n=11)
andere lampen
LED lampen
27%
gloeilampen
halogeenlampen
lagedruk natriumlampen
TL lampen (inclusief spaarlampen)
73%
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Percentage gebouwen
Tabel 57: daglichtsturing in verkoopsgebouwen (n=11)
Daglichtsturing
Totaal
ja
4
neen
7
Totaal
11
Tabel 58: Aanwezigheidsdetectie in verkoopsgebouwen (n=11)
Aanwezigheidsdetectie
Totaal
ja
3
neen
8
Totaal
11
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
56
VERKOOPSGEBOUWEN: VERWARMING
Bij verkoopsgebouwen stellen we een opvallend hoog percentage aan gewone verwarmingsketels vast, nl.
94,5% (zie Grafiek 60).
% gebouwen
Grafiek 59: Ouderdomsklasse van de verwarmingsketel in verkoopsgebouwen (n=7)
0,45
0,4
0,35
0,3
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
<1990
1990-1995
42,86%
42,86%
14,29%
1996-2000
2001-2008
>2008
Grafiek 60: Overzicht van de verschillende types verwarmingsketels in verkoopsgebouwen (n=73)
stoomketel
condenserende ketel
4,11%
hoogrendementsketel
1,37%
gewone ketel
94,52%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
% gebouwen
Grafiek 61: Overzicht van het aansturingstype van verwarmingsketels in verkoopsgebouwen (n=6)
geen centrale aansturing
handbediende thermostaat
16,7%
klokthermostaat
50,0%
buitenvoeler zonder thermostaat
buitenvoeler en een thermostaat
33,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
% gebouwen
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
57
Grafiek 62: Overzicht van voornaamste brandstoffen in verkoopsgebouwen (n=89)
zonne-energie
hout of andere biomassa
butaan- of propaangas (flessen of tank)
warmtepomp
elektriciteit (exclusief elektrische
warmtepomp)
13%
stookolie
7%
aardgas
80%
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
% gebouwen
VERKOOPSGEBOUWEN: WARMTEPOMP EN WKK
Geen enkel van de bevraagde verkoopsgebouwen beschikte over een WKK voor de verwarming van het
gebouw.
We stellen vast dat in 32,6% van de verkoopsgebouwen gebruikt wordt gemaakt van een warmtepomp.
Grafiek 63: Aanwezigheid van een warmtepomp in verkoopsgebouwen (n=86)
80,0%
70,0%
60,0%
50,0%
% gebouwen 40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
32,6%
67,4%
ja
neen
0,0%
VERKOOPSGEBOUWEN: ENERGIEKENGETALLEN UIT DE LITERATUUR
De meest recente kengetallen voor food- en non-food winkels gepubliceerd door het Agentschap NL dateren
van 2010. Deze werden gerapporteerd in kWh en werden niet omgerekend naar primaire energie (Cloquet,
2012). Er werd niet vermeld of gewerkt werd met bruto of netto oppervlaktes bij de berekening van de
kengetallen per m². Om onze cijfers te kunnen vergelijken met die van het Agentschap NL, werden de cijfers
omgerekend naar primaire energie (zie Tabel 59).
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
58
Tabel 59: Energiekengetallen voor verkoopsgebouwen, berekend door Agentschap NL (2010)
Ele/oppervlakte
Brandstof/ oppervlakte
GJ/m²
GJ/m²
Winkels Food
0,8856
0,54
Winkels Non-Food
0,288
0,504
gemiddelde
0,5868
0,522
In Tabel 60 worden energiekengetallen weergegeven die door VITO werden berkeend voor Vlaamse
handelszaken. De kengetallen werden berekend per NACE-code.
Onder NACE code 50 horen “verkoop, onderhoud en reparatie van auto’s en motorrijwielen;
kleinhandel in motorbrandstoffen” thuis;
Onder NACE code 51 wordt de “groothandel en handelsbemiddeling” ondergebracht, met
uitzondering van de handel in auto’s en motorrijwielen.
NACE code 51.3 staat voor zaken in groothandel in voedings- en genotsmiddelen.
De NACE code 52 staat voor de “kleinhandel”, eveneens met uitzondering van de kleinhandel in auto’s
en motorrijwielen en voor de reparatie van consumentenartikelen.
Tabel 60: Kengetallen voor de handelssector, berekend door VITO (2003)
NACE-code
Ele/oppervlakte Brandstof/opppervlakte
GJ/m²
GJ/m²
50
1,07
0,53
51.3
11,64
1,71
51 rest
1,78
0,89
52
2,56
0,4
VERKOOPSGEBOUWEN: BEREKENDE ENERGIEKENGETALLEN
In de enquête werden een aantal parameters bevraagd om aan de hand hiervan kengetallen naar
energieverbruik te berekenen. Alle gegevens voor elektriciteitsverbruik zijn omgerekend naar primair
energieverbruik en voor de elektriciteitsproductie werd een rendement van 40% verondersteld. De kengetallen
werden niet gecorrigeerd naar klimaat. In Tabel 61 worden de berekende energiekengetallen weergegeven.
Tabel 61: Berekende energiekengetallen voor verkoopsgebouwen
ele/
oppervlakte
brandstof/
oppervlakte
GJ/m²
GJ/m²
gemiddelde
0,7480
0,2861
stdev
0,19570
0,15540
minimum
0,03
0,05
maximum
1,25
1,09
75
67
N
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
59
E. HOTELS: ENERGIEKENGETALLEN
LITERATUUR
VITO berekende in 2003 kengetallen voor hotels die worden weergegeven in Tabel 62.
Tabel 62: Kengetallen voor hotels, berekend door VITO (Aernouts & Jespers, 2005)
NACE-code
Ele/
Ele/
brandstof/
brandstof/overnachting
oppervlakte
overnachting
oppervlakte
GJ/overnachting
GJ/m²
GJ/overnachting
GJ/m²
55.1
1,54
0,24
0,49
0,13
In hetzelfde VITO rapport worden ook Nederlandse kengetallen voor hotels vermeld: 0,81 GJ/m² specifiek
elektriciteitsverbruik (primair) en 1,17 GJ/m² specifiek brandstofverbruik.
In het kader van de Brusselse energiebalans van 2010 werden specifieke verbruiken van hotels berekend
(Energiebalans Brussel, 2010).
Voor elektriciteit wordt een specifiek verbruik van 0,48 GJ/m² vermeld. Omgerekend naar primair verbruik
wordt dit 1,2 GJ/m². Het gerapporteerde specifieke brandstofverbruik bedraagt 0,61 GJ/m².
In het VITO rapport worden ook kengetallen van Waalse hotels vermeld, uit de Energiebalans Wallonië van het
jaar 2002. Deze bedragen 0,93 GJ/m² voor elektriciteit en 0,85 GJ/m² voor brandstof.
BEREKENDE KENGETALLEN
In de enquête werden een aantal parameters bevraagd om aan de hand hiervan kengetallen naar
energieverbruik te berekenen. Alle gegevens voor elektriciteitsverbruik zijn omgerekend naar primair
energieverbruik en voor de elektriciteitsproductie werd een rendement van 40% verondersteld. De kengetallen
werden niet gecorrigeerd naar klimaat. In Tabel 63 worden de berekende energiekengetallen weergegeven.
Tabel 63: Berekende energiekengetallen voor hotels
ele/
oppervlakte
ele/overnachting
brandstof/
oppervlakte
brandstof/
overnachting
GJ/m²
GJ/
overnachting
GJ/m²
GJ/
overnachting
1,15
0,2723
0,4584
0,0993
1,01504
0,03148
0,50678
0,02912
minimum
0,13
0,24
0,04
0,08
maximum
2,16
0,30
1,02
0,13
5
4
4
4
gemiddelde
stdev
N
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
60
F. SPORTGEBOUWEN: ENERGIEKENGETALLEN
Tabel 64: Berekende energiekengetallen voor sportgebouwen
gemiddelde
Ele/
oppervlakte
Brandstof/
oppervlakte
GJ/m²
GJ/m²
0,26
0,10
stdev
0,09
minimum
0,04
maximum
0,17
N
1
2
G. GEBOUWEN VOOR DIENSTVERLENING: ENERGIEKENGETALLEN
Tabel 65: Berekende energiekengetallen voor dienstverlening
gemiddelde
Ele/
oppervlakte
Ele/
oppervlakte*50u
Brandstof/
oppervlakte
Brandstof/
oppervlakte*50u
GJ/m²
0,92
GJ/m²
1,18
GJ/m²
0,29
GJ/m²
0,31
1
1
1
stdev
minimum
0,65
maximum
1,18
N
2
H. WARENHUIZEN: ENERGIEKENGETALLEN
Tabel 66: Berekende energiekengetallen voor warenhuizen
Ele/
oppervlakte
Ele/
oppervlakte*50u
Brandstof/
oppervlakte
Brandstof/
oppervlakte*50u
GJ/m²
1,39
GJ/m²
0,73
GJ/m²
0,22
GJ/m²
0,11
stdev
1,11
0,76
0,14
0,10
minimum
0,61
0,19
0?13
0,04
maximum
2,18
1,26
0,32
0,04
2
2
2
2
gemiddelde
N
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
61
I. EET- EN DRINKGELEGENHEDEN: ENERGIEKENGETALLEN
Tabel 67: Berekende energiekengetallen voor eet- en drinkgelegenheden
Ele/
oppervlakte
Ele/
oppervlakte*50u
Brandstof/
oppervlakte
Brandstof/
oppervlakte*50u
GJ/m²
0,44
GJ/m²
0,31
GJ/m²
0,94
GJ/m²
0,13
stdev
0,36
0,34
0,84
minimum
0,19
0,07
0,35
maximum
0,70
0,56
1,54
2
2
2
gemiddelde
N
1
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
62
IV.
Conclusies
De gebouwentypes waarvoor we afdoende respons kregen om conclusies te vormen zijn kantoren,
productiehallen en magazijnen. Als we het over ‘de verschillende gebouwentypes’ hebben, dan gaat het om die
drie gebouwentypes. Voor een aantal kenmerken (verwarmingsketel, energieverbruiken) verzamelden we
extra gegevens via andere bronnen. Vandaar dat in de conclusies hieromtrent ook verkoopsgebouwen
betrokken worden.
A. BEVINDINGEN M.B.T. GEBOUWENSCHIL
ISOLATIE
De resultaten op vlak van dak-, muur- en vloerisolatie liggen in dezelfde lijn voor de verschillende
gebouwentypes. Ook voor verkoopsgebouwen, waarvoor we heel weinig respons verkregen, zien we
gelijkaardige resultaten. Voor de verschillende gebouwentypes kunnen we algemeen stellen dat de gebouwen
behorend tot de bouwperiode vanaf 2000 algemeen beter scoren.
Dakisolatie blijkt voor de verschillende gebouwentypes het best op peil te zijn. Er worden weinig verschillen
waargenomen tussen de bouwperiodes, behalve dan wat algemeen geldt, nl. dat gebouwen vanaf 2000 beter
scoren.
Extrapolatie a.d.h.v. de oppervlaktegegevens van het kadaster suggereert dat 438.436 m² kantooroppervlakte,
8.511.894 m² productiehaloppervlakte en 9.843.629 m² magazijnoppervlakte NIET voorzien is van dakisolatie.
Een iets minder groot aandeel van het bevraagde gebouwenpark blijkt volledig voorzien te zijn van
muurisolatie. Ongeveer 60% van de kantoren, 40% van de productiehallen en 43% van de magazijnen gaf aan
volledig voorzien te zijn van muurisolatie.
Daarentegen beschikt 23% van de kantoren, 40% van de productiehallen en 35% van de magazijnen NIET over
muurisolatie. Na extrapolatie komt dit overeen met 737.614 m² kantooroppervlakte, 23.684.228 m²
productiehaloppervlakte en 18.412.886 m² magazijnoppervlakte die niet van muurisolatie is voorzien.
Kantoorgebouwen uit de bouwperiode van 1901 tot 1960 maken het grootste aandeel niet muurgeïsoleerde
bebouwde oppervlakte uit, nl. 61% van de niet muurgeïsoleerde kantooroppervlakte of 302.573 m².
Voor productiehallen is dit de bouwperiode van 1961 tot 1980, nl. 58% of 13.736.852m², terwijl magazijnen
gebouwd tussen 1981 tot 2000 het grootste aandeel niet muurgeïsoleerde magazijnoppervlakte uitmaken (45%
of 8.285.799 m²).
Tot slot zijn er slechts een beperkt aandeel van de gebouwen voorzien van vloerisolatie. De resultaten geven
aan dat meer dan 50% van de kantoren, 95% van de productiehallen en 73% van de magazijnen NIET over
vloerisolatie beschikt. Geëxtrapoleerd komt dit overeen met 1.946.962 m² kantooroppervlakte, 43.688.306 m²
productiehaloppervlakte en 35.252726 m² magazijnoppervlakte.
Tabel 68: Overzicht per gebouwentype van de gebouwenoppervlaktes niet voorzien van isolatie (extrapolatie a.d.h.v.
oppervlaktegegevens uit het kadaster) (m²).
Geen
% tov totale
Geen
% tov totale
Geen
% tov totale
dakisolatie
oppervlakte*
muurisolatie
oppervlakte*
vloerisolatie
oppervlakte*
Kantoren
438.436
0,37%
737.614
0,62%
1.946.962
1,63%
Productiehallen
8.511.984
7,13%
23.684.228
19,84%
43.688.306
36,60%
Magazijnen
9.843.629
8,25%
18.412.886
15,42%
35.252.726
29,53%
totaal
18.794.049
15,74%
42.834.728
35,88%
80.887.994
67,76%
*De totale oppervlakte is de totale oppervlakte van niet-residentiële gebouwen in Vlaanderen, zoals gevonden in de
opgevraagde dataset in het kadaster.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
63
Voor wat betreft isolatie is er het meest potentieel om te besparen als wordt ingezet op muur- en vloerisolatie.
Hoewel het stimuleren van vloerisolatie bij deze gebouwentypes een effect heeft op een dubbel zo grote
oppervlakte, is ook muurisolatie van belang aangezien muuroppervlakte per m² verliesoppervlakte 2 keer
zoveel energiebesparing oplevert (Hoes & Martens, 2001).
BEGLAZING
De resultaten voor beglazing liggen voor de verschillende gebouwentypes in dezelfde lijn. Een beperkt aandeel
beschikt nog over enkele beglazing, het grootste deel van de gebouwen beschikt over dubbele beglazing en een
vierde tot een derde van de gebouwen bleek over HR beglazing te beschikken.
Zowel in kantoorgebouwen als in magazijnen merken we een hoger percentage gebouwen met HR-beglazing in
de bouwperiode vanaf 2007. In productiehallen vinden we deze trend niet terug.
B. BEVINDINGEN M.B.T. TECHNISCHE INSTALLATIES
VERWARMINGSKETELS & VOORZIENING SANITAIR WARM WATER
Ongeveer de helft van de gebouwen beschikt over een verwarmingsketel die dateert van voor 2001.
Beschouwen we de resultaten voor kantoren, productiehallen en magazijnen, dan wordt iets minder dan de
helft van de gebouwen verwarmd met een gewone ketel. Betrekken we ook de resultaten voor
verkoopsgebouwen, dan stijgt dat percentage tot 58%.
Productiehallen scoren het slechts wat betreft de ouderdom van de ketels: 53,5% wordt verwarmd met een
ketel van voor 2001. Verkoopsgebouwen scoren slecht wat betreft de zuinigheid van de ketel: 94,5% wordt
verwarmd met een gewone ketel.
Wat betreft warmwatervoorziening voor sanitair, liggen de resultaten voor kantoren en productiehallen in
dezelfde lijn: in iets minder dan 30% van de gebouwen wordt een elektrische boiler gebruikt. In magazijnen ligt
dit percentage nog iets hoger, nl. 41,5%.
WKK EN WARMTEPOMP
De resultaten tonen aan dat in geen enkele van de onderzochte gebouwentypes een WKK of
warmtepompsysteem gangbaar is voor de verwarming van het gebouw.
KOELING
In de gebouwen waar we koeling verwachten, zoals in kantoorgebouwen, zien we dat ongeveer de helft van de
gebouwen over een actief koeling systeem beschikt. In een eerste instantie wordt er best naar gestreefd dat er
zo weinig mogelijk koeling nodig is. Dit kan men bekomen door duidelijke eisen op te leggen naar gebouwschil
en zonnewering. Dit laatste is een zeer effectieve maatregelen tegen oververhitting.
C. BEVINDINGEN M.B.T. VERLICHTING
In de verschillende gebouwentypes wordt voornamelijk gebruik gemaakt van TL-verlichting. Het type TL-lamp
en dus het onderscheid tussen conventionele en energiezuinige elektronische ballasten werd in de enquête
niet bevraagd, vanwege de reeds hoge graad van detail van de enquête. Om dezelfde reden werd ook het
aantal branduren niet bevraagd. Het is dus moelijk om conclusies te trekken over de energie-efficiëntie van
verlichting in het onderzochte gebouwenpark.
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
64
In een Europese studie wordt een marktaandeel van 31% voor elektronische ballasten gepubliceerd voor het
jaar 2004. Voor 2010 lag de verwachting op 70% marktaandeel voor elektronische ballasten (CELMA, 2005).
Wanneer we dit cijfer betrekken op onze resultaten en extrapoleren a.d.h.v. de oppervlaktegegevens van het
kadaster dan bekomen we de cijfers weergegeven in Tabel 69.
Tabel 69: Extrapolatie van de resultaten m.b.t. verlichting a.d.h.v. de oppervlaktegegevens van het kadaster.
Marktaandeel
Extrapolatie
Resultaten
van 30%
gebouwentype
oppervlakteTL-verlichting
conventionele
gegevens kadaster
ballasten
Kantoren
86%
2.751.437 m²
825.431 m²
Productiehallen
81%
39.454.169 m²
11.836.251 m²
Magazijnen
80%
37.144.984 m²
11.143.495 m²
Opvallend was de afwezigheid van aanwezigheidsdetectie en daglichtsturing in de verschillende
gebouwentypes. Meer dan drie vierde van alle gebouwen beschikt niet over daglichtsturing en de resultaten
voor de verschillende types liggen in dezelfde lijn. Ongeveer 75% van alle kantoren en productiehallen maken
geen gebruik van aanwezigheidsdetectie. Voor magazijnen ligt dit percentage iets lager, nl. 63%.
Kantoorgebouwen van na 2007 blijken vaker voorzien van daglichtsturing en aanwezigheidsdetectie dan
oudere gebouwen. Voor de andere gebouwentypes werd deze trend echter niet waargenomen.
D. ENERGIEKENGETALLEN
De berekende energiekengetallen komen overeen met de range van gepubliceerde kengetallen voor de
verschillende gebouwentypes. Kengetallen variëren sterk en worden beïnvloed door verschillende parameters.
Vooral in productiehallen is het van belang het effect van de activiteit van de onderneming op het elektriciteits, aardgas- en stookolieverbruik in te schatten.
In de tabel hieronder worden de berekende kengetallen voor de verschillende gebouwentypes weergegeven.
Hierbij werden de ingeschatte gebouwverbruiken van productiehallen gebruikt. Voor het elektriciteitskengetal
voor kantoren werd een correctie doorgevoerd om een beter beeld te vormen van het effectieve
gebouwverbruik. Hiertoe werd slechts 64% van het kengetal meegenomen in het gebouwverbruik. Volgens een
potentieelstudie van VITO in kantoorgebouwen, gaat 26% van het elektriciteitsverbruik naar apparatuur en
wordt 10% van het verbruik aan ‘andere’ toegekend. Verwarming, koeling en verlichting bedraagt 64% van het
totale verbruik en werd hier als gebouwverbruik meegenomen.
Tabel 70: overzicht van de berekende gebouwkengetallen voor elektriciteit per gebouwentype.
Gebouwentype Elek/oppervlakte
Hotel
1,15 GJ/m²
Verkoop
0,75 GJ/m²
Kantoor
0,53 GJ/m²
Magazijn
0,50 GJ/m²
Productiehal/
Werkplaats
0,12 GJ/m²
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
65
Tabel 71: overzicht van de berekende gebouwkengetallen voor brandstof per gebouwentype.
Brandstof/
Gebouwentype
oppervlakte
Kantoor
0,62 GJ/m²
Hotel
0,46 GJ/m²
Magazijn
0,32 GJ/m²
Verkoop
0,29 GJ/m²
Productiehal/
Werkplaats
0,24 GJ/m²
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
66
5. Bijlages
Bijlage 1: ONDERZOEK NAAR HET NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWENBESTAND IN HET VLAAMSE GEWEST:
volledige vragenlijst
Bijlage 2: Trendstop contactenlijst
(https://dl.dropboxusercontent.com/u/144494402/BIJLAGE%202_Trendstop%20contactenlijst%20131014.xlsx)
Bijlage 3A: oorspronkelijke dataset aangeleverd door het kadaster
(https://dl.dropboxusercontent.com/u/144494402/BIJLAGE%203A%20Gebouwenlijst%20Kadaster.xlsx)
Bijlage 3B: bewerkte dataset van het kadaster (spss)
(https://dl.dropboxusercontent.com/u/144494402/BIJLAGE%203B%20KAD_gebouwenlijst%20bewerkt.sav)
Bijlage 3C: Bewerkte dataset van het kadaster (excel)
(https://dl.dropboxusercontent.com/u/144494402/BIJLAGE%203C%20KAD_gebouwenlijst%20bewerkt.xlsx)
Bijlage 4A: Alle antwoorden op de enquête (spss)
(https://dl.dropboxusercontent.com/u/144494402/BIJLAGE%204%20ResultatenEnqueteGebouweninventarisD
ata.sav)
Bijlage 4B: Alle antwoorden op de enquête (excel)
(https://dl.dropboxusercontent.com/u/144494402/BIJLAGE%204B%20ResultatenEnqueteGebouweninventaris
Data.xlsx)
6. Bibliografie
Acke Anneleen, De Groote Maarten, Van Roy Kristof, Vercauteren Steven; BUILD UP Skills – Belgium – Analysis
of the national status quo – August 2012
Aernouts, K. & Jespers, K.; 2005; Energiekengetallen van de tertiaire sector in Vlaanderen – bijlage bij de
energiebalans Vlaanderen 2003: onafhankelijke methode
CELMA, 2005. Guide for the application of Directive 2000/55/EC on energy efficiency requirements for ballasts
for fluorescent lighting. Issue 3, May 2005.
Cloquet, Ragna; 2012; Kwantitatief data-onderzoek Energie-innovaties
Databank van het Agentschap NL; 2013;
senternovem.databank.nl/quickstep/QsBasic.aspx?cat_open=utiliteitsbouw; geraadpleegd op 5/11/2013
Energiebalans van het Brussels hooofdstedelijk gewest; 2010;
documentation.bruxellesenvironnement.be/documents/Energiebalans_BHG_2010_NL.pdf
Hoes, H., Martens, A.; 2001; Energiebesparingspotentieel in 47 kantoorgebouwen in Vlaanderen.
Milieubarometer, 2013; www.milieubarometer.nl/kantoor; geraadpleegd op 5/11/2013
Inventarisatie van het private niet-residentiële gebouwenpark in Vlaanderen - eindrapport
67

CAO schalen minimumloon per 1-7

Aanwezigheidslijst Sociale clausule - Saw-B

map and directions

Polytechnisch Zakboek

6 Gemeenschappelijk met de x-as

bijlage 2 - Werkinstructie FSG model

Geachte relatie, Zondag 29 juni is VIV getroffen door brandoverslag

Hoe kun je stoffen herkennen.

Distrizorg

Wijziging tijden finale clubkampioenschappen!