Reiswijzer 2014_nr2 4_6_van pionieren naar

Tweets
Simonediver: Zou 9292ov mijn overstap van trein- naar busstation op 6 minuten
hebben staan, zodat het lijkt dat ik minder lang op de bus hoef te wachten?
4
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Achtergrond
Feedback
Kort nieuws
Van pionieren naar
professionaliseren
Concessieverlening in ontwikkeling
Het prille begin, februari 1999: het Centrum Vernieuwing OV, de voorloper
van de KpVV, bestond nog maar net. De kersverse organisatie, toen nog maar
vijf koppen sterk, had opdracht gekregen overheden te helpen bij het invoeren
van marktwerking in het openbaar vervoer. Er moesten concessies worden
verleend. Niemand wist hoe dat moest, ook het Centrum Vernieuwing OV niet.
Het Rijk had in 1998 het beheer van het
Nederlandse stads- en streekvervoer
gedecentraliseerd naar de provincies en
stadsregio’s. De Wet Personenvervoer
2000, die onder meer marktwerking in
de ov-sector voorschreef, zou in 2001
van kracht worden. Marcel Sloot, senior
adviseur bij KpVV, herinnert het zich nog
goed. “Wij waren in het leven geroepen
om overheden met raad en daad bij te
staan bij het uitvoeren van hun nieuwe
taken, waarbij ze ook concessies moesten verlenen en aanbestedingen uitschrijven. In de ov-wereld totaal onontgonnen
terrein. De eerste maand hebben we
alleen maar informatie verzameld. Acht
uur per dag. Van alle mogelijke partijen:
vervoerders, producenten, consultants,
jonge honden, gerenommeerde partijen.
Alles om onze tassen maar te vullen met
spullen waarmee we het land in konden.”
Stapels rapporten
Om de juiste personen bij de – toen
nog – 35 overheden te achterhalen,
stuurde het Centrum Vernieuwing OV
35 faxen uit. Sloot: “Het was soms best
moeilijk om binnen te komen: niemand
kende ons. Pas als we er nadrukkelijk bij
zeiden dat we er speciaal voor hen waren
en dat we gratis advies kwamen geven,
Tweets
Ielzen (tijdens carnaval): Heel veel credits voor 9292ov.nl, van
Schorsbos naar Oeteldonk, hij begrijpt waar ik naar toe wil. #carnaval
Nieuws
Column
Maak jij binnenkort een rit in de ‘Xpress: Platform13’ in @
WalibiHolland? Plan je reis met de Walibi Express ow.ly/vhU7c
Overzicht
Reportage
Partnership
Wat is een concessie?
Een concessie voor het openbaar
vervoer is een pakket van lijnen en/
of andere vervoersdiensten die een
ov-autoriteit (provincie of plusregio)
onder bepaalde voorwaarden en
voor een bepaalde periode exclusief
aan een vervoerder toekent.
Marcel Sloot
Gerard van Kesteren
“Het was soms best moeilijk
om binnen te komen:
niemand kende ons”
ging de deur open.” Het was echt pionieren. “Er was gelukkig al veel materiaal
ontwikkeld bij Europese aanbestedingen,
maar op het beleidsmatige vlak was er
weinig tot niets. De eerste jaren hebben we vooral kennis vergaard en een
enorme stapel rapporten geproduceerd.
Daarin werkten we uit wat er allemaal bij
concessieverlening komt kijken: welke
kennis heb je als opdrachtgever nodig?
Wat moet je regelen? Wat kun je aan de
vervoerder overlaten? Wat mag volgens
de Europese regelgeving wel en niet? Wat
doe je met het beheer van je concessie?
Die rapporten dienden als kapstok voor
de eerste concessiecyclus.”
Laagste prijs
Tsunami van aanbestedingen
Prikkel van marktwerking
ging verloren
Ondertussen heeft het Nederlandse openbaar vervoer 101 aanbestedingen achter
de rug. Sloots collega bij het KpVV Gerard
van Kesteren: “In het begin verwachtten
vervoerders een tsunami van aanbestedingen die ze nauwelijks zouden kunnen
bijhouden. Er is weleens een opeenhoping
geweest, maar eigenlijk is het heel geleidelijk gegaan. Er zijn nu zo’n vier aanbestedingen per jaar. En nog is niet in heel
Nederland vrije marktwerking ingevoerd:
de vier grote steden zijn niet verplicht hun
stadsvervoer aan te besteden.”
In de beginfase gold de prijs die vervoerders neerlegden bij een inschrijving vaak
als hét selectiecriterium. Van Kesteren:
“Op die manier heb je altijd een glashelder resultaat, de laagste prijs wint.
Kwaliteitscriteria zijn moeilijker objectief te meten. Toch rees de behoefte om
ook andere factoren mee te laten wegen:
kwaliteit, duurzaamheid, marketingplannen, vernieuwing. Maar hoe ga je dat
formeel regelen? Waar maak je onderscheid in? Waar laat je vervoerders vrij in
en wat schrijf je voor? Welke rol neem je
als overheid? Hoe benut je kansen? Ook
daar dachten we in mee.”
verbeteringen achtergebleven. Er dreigde
zelfs achteruitgang. In de tweede ronde,
die rond 2006 inging, was je al blij als je
het voorzieningenniveau overeind kon
houden.”
Behoefte aan innovatie en
flexibiliteit
Marktwerking in het openbaar vervoer
leidde in de eerste ronde tot grote efficiencyverbeteringen. “De eerste financiële
resultaten waren fantastisch”, vertelt
Sloot. “Precies wat de bedoeling was.
Helaas is die winst afgeroomd door rijksbezuinigingen: tot drie keer toe hebben
Inmiddels is de derde ronde ingegaan.
Vervoerders en overheden hebben veel
geleerd, er is veel verbeterd, maar er is
ook onvrede. Het huidige systeem staat
innovatie in de weg, luidt een veelgehoorde klacht, en het is rigide. Het biedt
geen ruimte om in te spelen op maatschappelijke veranderingen: de grilligheid van de politiek, een ziekenhuis dat
verplaatst wordt. Van Kesteren: “Aanvankelijk golden concessies maximaal zes
jaar. Dat werd opgerekt naar acht, vervolgens via Europese regelgeving naar tien
en voor treinvervoer – al dan niet in combinatie met andere vormen van ov - naar
vijftien jaar. En die periode is ook nog
eens in het geval van grote investeringen
met de helft te verlengen, tot 22,5 jaar. Als
kabinetten, vooruitlopend op de resultaten, flink in de pot gegraaid. Het geld
werd niet teruggeploegd in de sector,
waardoor de prikkel van marktwerking
verloren ging en de gewenste kwaliteits-
je al die tijd vastzit aan je oorspronkelijke
tenderdocument, sta je dus 22,5 jaar stil.
De kunst is nu om beweging in te bouwen. Om naar een systeem toe te werken
dat mee ademt met de tijdgeest.”
5
Tweets
Volgjudith: Sommige termen kun je tegenwoordig niet meer
gebruiken wegens ouderwetsch. Zoals spoorboekje.
6
Voorwoord
Inhoud
@duneprijs daar is iets voor bedacht: 9292ov
Achtergrond
Achtergrond
“Tot drie keer toe hebben
kabinetten, vooruitlopend
op resultaten, flink in de
pot gegraaid”
Modelbestek
Er zijn ontwikkelingen gaande om flexibiliteit en innovatie in aanbestedingsprocedures in te bouwen. Zoals de pilot
Modelbestek, een van de initiatieven
uit het manifest Samen op Reis dat de
sector in 2013 heeft gepresenteerd en dat
samenwerking in het ov moet bevorderen. Hierbij was het KpVV nauw betrokken. Sloot: “Eigenlijk is ‘modelbestek’ niet
het goede woord. Een echte standaard
kun je niet neerzetten; daarvoor zijn de
onderlinge verschillen tussen de overheden en de concessies te groot. We
hebben een aantal oplossingsrichtingen
geformuleerd.” Meer over deze pilot leest
u op p.<vul in>.
Onaangename discussie
Toch kun je de huidige systematiek niet
de schuld geven van een gebrek aan
beweging, vindt Sloot. “Waar het om gaat
is: hoe richt je als overheid je zakelijke
relatie met een vervoerder in? Waar leg
je de ontwikkelfunctie neer? Als overheid
kun je alles tot in de kleinste details voorschrijven, of de vervoerder meer vrijheid
geven. Dat is een keuze die overheden
zelf maken. Over de hele linie zie je dat ze
weer meer vastleggen in het bestek. Ze
worden voorzichtiger, bijvoorbeeld doordat ze bij eerdere concessies in onaangename discussies zijn beland over de interpretatie van de eisen. Dat een vervoerder
bijvoorbeeld wel een marketingplan
heeft opgesteld, zoals in de voorwaarden
was omschreven, maar vervolgens laat
weten dat niet uit te kunnen voeren binnen het budget. Dat is dan soms ook zo.
Je moet als overheid weten wat je vraagt.
Als Coca Cola een marketingplan eist dat
meer klanten oplevert, maar dan wel met
cola zonder koolzuur, zonder cafeïne en
Rapportage
Feedback
Kort nieuws
Wet Personenvervoer
2000
De Wp2000 is in werking getreden
op 1 januari 2001 en bevat bepalingen over het stads- en streekvervoer,
besloten busvervoer en taxivervoer
in Nederland. Deze wet is bedoeld
om de kwaliteit en efficiëntie van
het ov te verbeteren en tegelijkertijd de kostprijs te verlagen. Onder
andere door marktwerking in te
voeren.
in kartonnetjes, dan kan dat misschien
wel, maar dan moet er geld bij.”
Grote stappen gemaakt
Daarom is het goed dat er ontwikkelbureaus ontstaan waarin overheden en
vervoerders samenwerken, vinden Sloot
en Van Kesteren. “Het zijn verschillende
werelden. Ze weten vaak nog onvoldoende van elkaar. Als ze samen bepalen
wat er nodig is in een concessiegebied,
leidt dat tot een zinnig eisenpakket.
Leg de verantwoordelijkheid bij beide
partijen. Dat past ook in onze filosofie.
Wij organiseren netwerkbijeenkomsten
waar opdrachtgevers, vervoerders en rei-
zigers met elkaar om de tafel gaan en van
elkaar leren. En we moeten ook niet doen
alsof er niets gebeurd is: er zijn sinds de
invoering van de Wp2000 grote stappen
gemaakt op het gebied van duurzaamheid, reisinformatie, toegankelijkheid.
Op allerlei onderwerpen hebben overheden en vervoerders elkaar gevonden.”
Sloot vult aan: “Er is geen land ter wereld
waarin negentien overheden en twaalf
vervoerders erin geslaagd zijn één kaart
in te voeren voor miljoenen reizigers met
een landelijke dekking. Dat mag ook best
eens in de krant.”

Download Report