omslag - VNO-NCW

omslag
10
FORUM 23.01.14
annemarie jorritsma
‘Een lokaal
belastingsysteem
is onvermijdelijk’
Twee maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen heeft
VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma slecht nieuws. Bijna
de helft van de gemeentes staat er financieel slecht voor.
Wie gaat daarvoor bloeden?
Tekst: Walter Devenijns | Foto: Christiaan Krouwels
Wat doe je met de honderdduizend mensen
in de Sociale Werkplaats? Dat is de grote
vraag waarvoor gemeentes staan nu besloten
is de werkplaatsen radicaal in te krimpen.
En hoe voer je als gemeente allerlei taken uit
die de Rijksoverheid nu voor haar rekening
neemt en ook voor minder geld? Uit cijfers
van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten blijkt dat bijna de helft van de gemeentes
na de decentralisatie van Rijkstaken op zwart
zaad komt te zitten of geld te kort komt.
11
FORUM 23.01.14
Ondernemers voelen ’m aankomen: lokale
lasten als de OZB gaan dus omhoog.
Mevrouw Jorritsma, bij de grootste gemeentes van het land gaat de OZB nu soms al
flink omhoog. Koploper is Rotterdam met
een plus van bijna 7 procent.
‘Er zijn altijd wel gemeentes die een reden
hebben om hun OZB sterk te verhogen. Dan is
daar ook iets aan de hand waardoor de
gemeenteraad heeft besloten dat er extra geld
omslag
Decentralisatie in drie
wetsvoorstellen
Begin februari wordt de Jeugdwet in
de Eerste Kamer behandeld. De
Participatiewet is onlangs naar de
Tweede Kamer gezonden. Onduidelijk
is wanneer de behandeling in de
Kamer plaatsvindt. Dat wordt
waarschijnlijk ergens in de periode
februari/maart.
De nieuwe Wmo is 14 januari naar de
Tweede Kamer gezonden. Wanneer
die in de Kamer wordt behandeld, is
ook nog niet duidelijk. Dat zal
vermoedelijk ergens in het late
voorjaar zijn.
De overheveling van taken gaat
gepaard met een forse bezuinigingsoperatie door het Rijk. Er wordt 1,4 miljard euro bezuinigd, waardoor
er ruim 4 miljard overblijft.
binnengehaald moet worden. Als je vindt dat
de gemeente te veel uit de bocht is gevlogen
dan kun je je stem laten horen bij de komende
gemeenteraadsverkiezingen. De VNG heeft
zelf onderzoek gedaan naar de stijging van
lokale lasten in 2013-2014. Aan dit onderzoek
hebben 160 gemeenten meegedaan. Gecorrigeerd voor de inflatie kwamen we uit op nul
stijging.’
Aan zo’n gemiddelde heeft de ondernemer
die veel meer moet betalen niets. Het
landelijk vastgestelde maximum, de
macronorm, is een wassen neus.
‘Het is geen wettelijke norm en dat moet
mooi zo blijven. Het is al ernstig genoeg dat
wij als gemeentes zo’n klein belastinggebied
hebben. Als het Rijk grote verantwoordelijkheden met een grote beleidsvrijheid bij
gemeentes neerlegt dan zou je als Rijk moeten nadenken om een deel van je belastinginkomsten op een andere manier te regelen,
12
‘het is al ernstig genoeg dat
wij als gemeentes zo’n klein
belastinggebied hebben’
namelijk door ook de Rijksbelastingen te
decentraliseren.’
U wilt dat gemeentes hun eigen
belastingen heffen?
‘Er is geen land in Europa waar het belastinggebied zo klein is en de verantwoordelijkheid
zo groot. Het is bizar dat we als gemeentes
voor 90 procent van onze inkomsten
afhankelijk zijn van het Rijk. Bij de gemeentes
in de andere landen is het echt niet zo dat de
lokale lasten de pan uitrijzen. Sterker nog, de
FORUM 23.01.14
lokale, politieke discussie over wat doen we
met de inkomsten, is er veel intensiever. Ik
weet dat het geen populair onderwerp is,
maar ik hoop dat de politieke partijen ernaar
willen kijken. We willen overigens geen extra
belasting heffen, maar een deel van de inkomsten aftakken. Kijk naar Zweden of de VS. In
de VS gaat een deel van de lokale btw richting
de gemeente; in Zweden wordt een deel van
de inkomstenbelasting afgesplitst. Duitse
gemeentes krijgen een deel van de lokale
accijnzen.’
Ondernemers willen
gemeentes aan banden leggen
De macronorm is het maximale percentage
waarmee de OZB-opbrengsten, in alle
gemeentes samen, in een jaar mogen
stijgen. Voor 2013 is deze macronorm
gesteld op 2,76 procent. Het Centrum voor
onderzoek van de economie van de lagere
overheden (Coelo) heeft berekend dat de
opbrengst meer steeg, te weten met 3,86
procent. De norm werd vorig jaar dus fors
overschreden. Daarom is de norm voor 2014
naar beneden bijgesteld tot 2,45 procent.
In de ogen van VNO-NCW is de macronorm
een te grof middel. Gemeentes kunnen zich
erachter verschuilen en toch lokaal het
tarief meer verhogen dan landelijk is
afgesproken. Beter zou zijn als er een
micronorm wordt ingevoerd, waarin per
gemeente wordt vastgelegd hoe sterk de
stijging mag zijn.
Ondernemers vinden dat een micronorm
moet bepalen hoe sterk de OZB omhoog
mag per gemeente.
‘Dan heeft de gemeente helemaal geen ruimte
meer om eigen beleid te maken. Stel dat er
binnen een gemeente genoeg draagvlak is,
inclusief werkgevers en werknemers, om een
fantastisch systeem voor de sociale onderkant
te maken, een stelsel dat veel geld kost, dan
moet dat kunnen. Als zij dat nu willen, dan
komt het Rijk met zijn micronorm en dan mag
het niet? Hoe zelfstandig ben je dan nog als
gemeente?’
Hoe ziet u de eigen belasting voor
gemeentes?
‘Daar doe ik helemaal geen uitspraak over.
Laat de politiek maar eerst eens over het
belastingstelsel nadenken. Er liggen al tweehonderd rapporten in de la over hoe het eruit
kan zien. Als ik mijn voorkeur over een
stelsel uitspreek dan weet ik zeker dat ieder-
13
een roept dat het een andere methode moet
zijn.’
Ondernemers zijn bang dat een lokale
belastinginning uit de hand zal lopen.
Dat gebeurt nu al met de OZB.
‘Waar is dat nu gebleken? Soms zaten gemeentes ook ver onder de macronorm. De gemeenteraad is verantwoordelijk. Laat gemeenteraadsleden bij de verkiezingen maar uitleggen
waarom. Wordt het tenminste weer leuk bij de
verkiezingen als de belasting een echt onderwerp wordt.’
‘Ik hoor bij heel veel politieke partijen, maar
ook bij veel werkgevers, dat de introductie van
een lokaal belastingsysteem op termijn onvermijdelijk zal zijn. Als je naar het buitenland
kijkt zie je dat gemeentes naar elkaar kijken,
dat werkt disciplinerend.’
Bijna de helft van de gemeentes heeft
nu géén of nauwelijks geld voor
FORUM 23.01.14
egeleiding van mensen naar een werkb
plek. Wie gaat dit dan betalen?
‘Daarvoor kijk ik naar het Rijk. Door forse kortingen op de Sociale Werkplaatsen blijft er nog
maar weinig geld over voor de begeleiding.
Het kabinet moet daar maar een oplossing
voor bedenken. Er is nog niets voor geregeld,
maar in de Tweede Kamer wordt er nu over
gesproken.’
De Participatiewet is een onderdeel van
de decentralisatieoperatie van het Rijk.
De centrale overheid bezuinigt ruim
1 miljard daarbij. Uw leden zitten klem.
‘Er is inderdaad veel minder geld beschikbaar
om mensen naar werk te begeleiden. Maar het
kan toch niet zo zijn dat gemeenten dat uit
andere budgetten moeten aanvullen. We zullen een aantal taken niet meer uitvoeren zoals
bij de zorg. Bij de jeugdzorg worden jongeren
niet meer naar de psychiater gestuurd, maar
naar de voetbalclub. Gezinnen met proble-
omslag
Grondverliezen lopen verder op
Deloitte Real Estate schreef in december 2013
over de toekomstige verliezen op grondposities
van gemeentes: ‘Uit de geïnventariseerde
opbrengstramingen van gemeenten voor 2013
en 2014 blijkt dat deze waarschijnlijk nog te
optimistisch zijn, zodat aanvullende verliezen ook
voor de komende jaren zijn te verwachten. Blijkbaar
hebben gemeenten bij het opstellen van deze
ramingen gerekend op een sterker marktherstel.’
De toekomstige verliezen worden op basis van de
in dit rapport aangegeven scenario’s geschat op
0,7 tot 2,7 miljard euro. Dit verlies zou dan komen
boven op de nu al genomen verliezen, die cumu
latief over de jaren 2010 tot en met 2012 zijn
opgelopen tot 2,6 miljard euro, plus 0,7 miljard
euro winstverdamping (dat wil zeggen lagere
toekomstige winsten).
Bron: Deloitte, Financiële situatie bij gemeentelijke
grondbedrijven 2013
men worden niet meer door 87 hulpverleners
aangevlogen, maar door één hulpverlener die
wordt ondersteund door een wijkteam.’
‘Gemeentes hebben al fors bezuinigd en des
ondanks hun lasten buitengewoon matig
verhoogd. Het is niet zo dat de gemeentes
voor die hele decentralisatie zomaar veel geld
vrij kunnen maken. Daar hebben we de moge
lijkheden niet voor. Van de OZB moet je het
niet hebben.’
Heb je als gemeente net de decentralisatie
achter de rug, moet je flink afboeken op je
vastgoed. Volgens accountant Deloitte gaat
het in totaal om maximaal 2,7 miljard. Als
de nood hoog is…
‘Die twee onderwerpen moet je niet koppelen.
Voor de decentralisatieoperatie moeten er
nog knelpuntpotjes komen. Dat is een over
gangsoperatie. Je mag hopen dat op termijn
de woningmarkt en de bouw weer aantrek
14
ken. En je ziet dat de gemeentes op de grond
posities al flink hebben afgeschreven.’
is, gaat ze naar het Rijk, dan betalen we er met
zijn allen voor.’
De pijn is nog niet verwerkt, blijkt uit
een rapport van Deloitte.
‘Je kunt niet alles in een keer afboeken,
want dan hadden we de OZB echt torenhoog
moeten laten stijgen. Heel veel gemeentes
gaan er ook nog wel van uit dat ze vandaag of
morgen weer vierkante meters grond kunnen
gaan verkopen.’
‘Er is al heel veel afgeboekt. Ik weet dat
sommige gemeentes wel grote problemen
hebben. Sommige hebben ook wel ruim inge
kocht. Maar daar hebben we een mooi sys
teem voor in ons land. Als een gemeente
dreigt te verzuipen dan wordt ie door de pro
vincie onder toezicht gesteld; dat betekent dat
alle tarieven maximaal worden verhoogd en
de bezuinigingen maximaal worden opge
voerd. Als de gemeente nog steeds niet droog
De rekening wordt dus neergelegd bij
burger en ondernemer?
‘Ja, maar daar hebben ze zelf voor gekozen.’
FORUM 23.01.14
Hoe bedoelt u?
‘Burger en ondernemer moeten nadenken
over wat voor een gemeentebestuur ze willen.
Ze kiezen voor een bepaald beleid. Als de kie
zers daar niet verantwoordelijk voor zijn,
waar zijn ze dan nog wel verantwoordelijk
voor?’ 
www.vno-ncw.nl/lokalelasten

Download Report