het gehele artikel

SK B D O OR GROND
S P E C I A L S H O W C A S E S • S E P T E M B E R 2014
2
3
4
4
5
6
7
8
cases
S H OWC A S E S: FU N C T I ECO M B I N AT I E S
AL S B US I N E SSM O D E L
Jürgen van der Heijden, Senior adviseur
milieu en omgeving AT Osborne
N E T W E R K VAN S K B H E E F T O N S
O N T Z E T T E N D V E E L G E H O LPE N
Annemieke Doomen, Projectleider LSNEd
O N D E R G R O N D I NZ E T T E N VO O R
D O E LE N U I T H E T D E LTAPR O G R A M M A
Lidwien Besselink, Provincie Overijssel/
Managing partner Triple Bridge
N I EU W E O PLOSS I N G E N V R AG E N O M
N I EU W E VO R M E N VAN SA M E N W E R K I N G
Renate Postma, Gemeente Zwolle beleidsmedewerker
afd. Ruimte + Economie
SA M E N H AN G , SA M E N W E R K E N E N
CO N CR E T E U I T W E R K I N G
Paul Camps, adviseur milieu gemeente Amersfoort
SHOW THE CASE!
De Showcases van het programma Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond zijn de paradepaardjes van SKB.
Met hun werkwijzen en aanpak zijn ze er stuk voor stuk op
gericht om structurele oplossingsrichtingen en bijdragen
te leveren aan de maatschappelijke vraagstukken van deze
tijd. Onze showcases worden gekenmerkt door een gebiedsgerichte aanpak, de focus op duurzame ontwikkeling
van de ondergrond, samenwerking met talloze betrokken
partijen en een zoektocht naar nieuwe businessmodellen
om de baten te verzilveren.
Deze SKB Doorgrond bevat een staalkaart van al onze showcases. Per showcase vertellen een of meer penvoerders over hun
persoonlijke ervaringen. Daarnaast is per showcase een beknopt
overzicht gegeven van de belangrijkste facts & figures: “harde”
data over aanleiding, doel en de leden van het consortium.
Jürgen van der Heijden van AT Osborne plaatst in zijn introductie de showcases en de mogelijke functiecombinaties in een
meer theoretisch kader. Maar uiteindelijk blijven het natuurlijk
de mensen die het moeten doen. In zijn woorden: “De showcases en de deelnemers laten zien dat het anders kan en moet!”
Veel leesplezier!
K R I N G LO O PB O E R E N LE V E R T G E LD O P
Frank Verhoeven, Eigenaar Boerenverstand, adviesbureau
voor duurzame landbouw
B R U G G E N S L A AN T USS E N L AN D B O U WK U N D I G E E N M I LI EU K U N D I G E D O E LE N
Romke Postma, Senior projectmanager NMI
(Nutriënten Management Instituut bv)
I NZ I CH T I N D E V E R D I E N C APACI T E I T
VAN E E N G E B I E D
Yolande Holthuijzen, Freelance consultant Scarabeus
Frank Agterberg
Programmadirecteur SKB
1
S K B Show
SKB DOORGROND
case
SKB Sh
S K B Show
cases
SHOWC ASES:
F U N C T I E C O M B I N AT I E S
ALS BUSINESSMODEL
SKB duurzame ontwikkeling
van de ondergrond zet zich
in voor het opsporen en delen
van kennis over verantwoord
gebruik en beheer van bodem
en ondergrond. Concreet krijgt
deze ambitie vorm in vernieuwende, praktijkgerichte projecten waarin de publieke en
private sector bij elkaar worden gebracht.
CO LO FO N
U I TG AV E
Doorgrond is een kwartaal
nieuwsbrief van SKB
REDAC TIE
René Walenbergh,
Walenbergh & Van Os
Communicatie
F O T O G R A F I E Studio Split Second
ONT WERP
Van Lint in vorm
DRUK
Quantes, Rijswijk
© SKB, 2014
De complexe ruimtelijke en milieuvraagstukken van onze samenleving
anno 21ste eeuw vragen om andere oplossingsrichtingen. Duurzame,
integrale en gebiedsgerichte samenwerking zijn daarbij de sleutelwoorden. Daar horen ook andere businessmodellen bij om de baten te verzilveren. De SKB-showcases leveren perfecte aanknopingspunten daarvoor. Ze hebben zonder uitzondering een integraal karakter, dragen bij
aan een duurzame ontwikkeling van de ondergrond en zijn gericht op
verzilvering van baten, zowel in het profit- als het non-profit domein. De
showcases proberen allemaal een meervoudigheid tot stand te brengen.
In de showcases wordt, binnen een duidelijke scope, voortdurend geprobeerd om
deze meervoudigheid en functiecombinaties om te zetten in een businessmodel.
In het algemeen zijn vier stappen van meervoudigheid te onderscheiden die los te
zetten zijn, maar ook na elkaar en cumulatief:
A.Kosten delen door samen ruimte te kopen; vb. waterbeheerder, natuurbeheerder en drinkwaterbedrijf
B.Werk met werk maken, kosten delen door samen te bouwen; vb. aanleg gebied
voor waterberging met daarin natuurontwikkeling en infrastructuur voor productie drinkwater
C.Meervoudig ruimtegebruik, samen exploiteren en de kosten daarvoor delen;
vb. waterbeheerder, natuurontwikkelaar en drinkwaterbedrijf delen kosten
voor onderhoud en beheer
D.Joint venture, samen exploiteren en daaruit nieuwe inkomsten halen; vb. natuur vergroot de capaciteit van de bodem om water vast te houden en te zuiveren, water versterkt de natuur.
Deze vier stappen zijn de break down van functiecombinatie. Zo lang je ze niet los
van elkaar maakt, is het lastig om de voordelen uit te rekenen. Per stuk lukt dat wel en
zijn ze heel eenvoudig de bouwstenen van het rekenmodel voor functiecombinatie.
Langzaam maar zeker treedt er een kentering op van een aanpak gericht op saneren en beheren naar duurzame ontwikkeling van de ondergrond. Die transitie is
in volle gang. In de praktijk zie je dat veel mensen vanuit hun oprechte zorg voor
hun leefomgeving en hun arbeidsethos meer willen dan alleen tijdelijke korte termijn oplossingen. De showcases en de deelnemers laten zien dat het anders kan
en moet!
Groningenweg 10
Postbus 420
2800 AK Gouda
Tel. (085) 486 24 30
[email protected]
www.skbodem.nl
M e t d e o n d e rg r o n d v e r b o n d e n
Jürgen van der Heijden
Senior adviseur milieu
en omgeving AT Osborne
SHOWCASE
B U I S L E I D I N G E N S T R A AT
N E T W E R K VA N S K B
HEEFT ONS ONTZET TEND
VEEL GEHOLPEN
DOEL
De relatie tussen bovengrond en ondergrond staat in deze
showcase centraal. LSNed wil inzichtelijk maken wat de mogelijkheden, de belangen en de speelruimte zijn bij het gebruik
van de bovengrond. LSNed wil de kennis en ervaring die op de
Brabantse Wal wordt opgedaan vertalen naar andere sectoren
en regio’s. Allereerst vindt opschaling plaats naar de gehele
bestaande buisleidingenstraat en vervolgens naar andere bestaande en toekomstige leidingenstroken en leidingenstraten.
Mogelijk is de kennis ook toepasbaar bij andere beheerders
van lijnmodaliteiten zoals Prorail of Rijkswaterstaat
CONSORTIUM
LSNed, Leidingenstraat Nederland
Grontmij
Deltares
TNO
Royal HaskoningDHV
Bet er gebru ik
ma k en d e
k wa l it e it e n
va n pa rt ije n
om on s h e e n
3
Annemieke Doomen,
Projectleider LSNEd
AANLEIDING
LSNed (Leidingenstraat Nederland) is de beheerder en exploitant van de buisleidingenstraat in zuidwest Nederland. De buisleidingenstraat is een ongestoord tracé voor het leggen van
kabels en leidingen voor ondergronds transport. Door diverse
ontwikkelingen komt steeds meer de nadruk te liggen op het
economische, maatschappelijke en duurzame belang van de
leidingenstraat. Het ondergrondse gebruik van de grond heeft
onlosmakelijk gevolgen voor gebruik van de bovengrond en
voor het bodem- en watersysteem.
SKB DOORGROND
“Ons idee was om de kansen en mogelijkheden voor het meervoudig ruimtegebruik in kaart te brengen, oplossingsrichtingen te genereren voor het bodemwaterbeheer en de baten en
sturingsaspecten in kaart te brengen. De showcase heeft voor
ons veel opgeleverd: een visie over de “biodiversiteitsleiding”
gericht op de versterking van flora en fauna, met pilotprojecten voor de Brabantse Wal en het Oudeland van Strijen, nieuwe
kennisontwikkeling en kennisdeling met andere partijen, maar
ook een beter en genuanceerder beeld van de kansen en mogelijkheden van medegebruik inclusief de context daarvan. Tegelijkertijd is onze expertise over de niet-technische aspecten
van het proces hoe je je doelstellingen kunt realiseren aanmerkelijk versterkt. Een van de onderzoeken in de showcase was
onder meer naar het bodembeheer in de buisleidingenstraat:
hoe kunnen we omgaan met vernatting, wat zijn de kosten en
baten van verschillende oplossingen en welke partijen hebben
een belang en kunnen iets betekenen voor de verschillende
oplossingsrichtingen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan boeren of
natuurbeschermingsorganisaties. Het netwerk van SKB heeft
ons daarbij ontzettend geholpen; dat geldt zowel voor de inhoud als het proces. We begrijpen nu veel beter wat onze rol
is in het speelveld waarin we ons begeven en hoe we beter gebruik kunnen maken van de ambities en belangen van partijen
om ons heen.”
SHOWCASE
G E B I E D S O N T W I K K E L I N G I J S S E L - V E C H T D E LTA
ONDERGROND
INZET TEN VOOR
D E LTA P R O G R A M M A
“Binnen het Deltaprogramma vormt de IJssel-Vechtdelta een
‘hot spot’. Het gebied krijgt mogelijk te maken met zowel een
IJsselmeerpeilstijging als hogere rivierwaterafvoeren. Ook is er
sprake van wateroverlast in het stedelijk gebied bij extreme buien. Dit vormde de aanleiding voor de betrokken overheden om
een gebiedsgericht programma op te zetten. Centrale doelstelling is om de wateropgaven uit het Deltaprogramma te koppelen
aan regionale doelen, met als einddoel een duurzaam ruimtelijk
inrichtingsperspectief voor de IJssel-Vechtdelta.
Samen met de gemeente Zwolle hebben wij toen ook nadrukkelijk de rol van de ondergrond daarbij betrokken. Doel van de
zoektocht was om business cases te ontwikkelen die bijdragen
aan het vergroten van de klimaatbestendigheid en een duurzame en klimaatbestendige gebiedsontwikkeling. De mogelijkheden hiervoor liggen met name bij de water- en energievraagstukken. Niet alleen de IJssel en de Vecht spelen in het gebied
een belangrijke rol, maar ook het grondwater. Het grondwater
wordt aangevoerd vanuit het de Veluwe en vormt een constante
stabiele waterstroom richting de Noordoostpolder. Hoewel minder zichtbaar, kan het worden beschouwd als een ‘derde rivier’
binnen het watersysteem. Business cases zijn onder meer ontwikkeld voor het gebruik van de ondergrond voor de afwatering
van Stadshagen, de ondiepe waterwinning in de polder Mastenbroek en maatregelen ter voorkoming van wateroverlast in het
stedelijk gebied.”
AANLEIDING
Binnen het Deltaprogramma vormt de IJssel-Vechtdelta een
“hot spot”. Het gebied krijgt mogelijk te maken met zowel een
IJsselmeerpeilstijging als hogere rivierwaterafvoeren en wateroverlast als gevolg van extreme buien.
DOEL
De focus ligt de komende jaren op het koppelen van de opgave
uit het Deltaprogramma (klimaatbestendig maken) aan het realiseren van regionale doelen op het gebied van wonen, werken
en watersysteem. Einddoel is het realiseren van een duurzame
gebiedsontwikkeling van de IJssel-Vechtdelta. De showcase
richt zich op het identificeren en uitwerken van de bijdragen
die de ondergrond kan leveren aan het oplossen van de regionale (water)vraagstukken.
CONSORTIUM
Provincie Overijssel
Gemeente Zwolle
Met bijdragen vanuit:
Waterschap Groot-Salland
Vitens
Gemeenten Kampen en
Zwartewaterland
Lidwien Besselink, Provincie Overijssel/
Managing partner Triple Bridge
4
SKB DOORGROND
NIEUWE OPLOSSINGEN
VR AGEN OM NIEUWE VORMEN
VA N S A M E N W E R K I N G
“De showcase is voor mij een perfect platform voor innovatieve
samenwerking. De gebiedsgerichte aanpak en de samenwerking met talloze andere partijen leidt vaak tot creatieve oplossingen. De inzet van de geluidswal bij de wijk Stadshaag als
dijklichaam of de ondergrond in 3D als een extra watersysteem
zijn daar voorbeelden van. Bij nieuwe oplossingen horen ook
nieuwe vormen van samenwerking. Daarom is voor mij het echte sleutelwoord governance: de samenwerking tussen betrokken partijen als gemeente, provincie, adviesbureaus, bedrijven
en gewone burgers. In het algemeen maken we nog steeds te
weinig gebruik van initiatieven uit de samenleving. Voor mij
was de centrale vraag hoe de ondergrond kan bijdragen aan de
grote vraagstukken in onze de regio. Dan gaat het met name
om integrale watervraagstukken. Daarbij is mijn ervaring dat
het proces ingewikkelder is dan de inhoud. Hoe maak je de problematiek behapbaar, hoe organiseer je dit zonder dat de integraliteit verloren gaat. Dat is niet alleen een ingewikkeld maar
vooral boeiend proces.”
Renate Postma,
Gemeente Zwolle beleidsmedewerker
afd. Ruimte + Economie
SHOWCASE
N AT U U R L I J K E A L L I A N T I E A M E R S F O O R T
SAMENHANG, SAMEN
WER K EN EN CO N CR E T E
UIT WERKING
DOEL
De inzet is om de natuurlijke alliantie uit te werken in een aantal
concrete projecten. Dat zijn onder meer de versterking van de
groenblauwe structuur van Amersfoort en de nadere uitwerking daarvan voor een bedrijfsterrein en een woonwijk.
CONSORTIUM
Gemeente Amersfoort
Waterschap Vallei en Veluwe
5
Paul Camps, adviseur milieu gemeente
Amersfoort
SKB DOORGROND
AANLEIDING
De gemeente Amersfoort en het Waterschap Vallei en Veluwe
zijn doordrongen van het belang van de ondergrond als drager
van álle ruimtelijke ontwikkelingen, en ook als bron van energie, materialen, voedsel en leven. In de ruimtelijke planvorming
wordt dit belang niet altijd voldoende (h)erkend, waardoor onnodige kosten en risico’s ontstaan en kansen worden gemist.
De gemeente Amersfoort is bezig met haar structuurvisie en
het waterschap met de ontwikkeling van een lange termijn visie voor haar beheersgebied. Bij de concretisering van beide visies vinden de gemeente en het waterschap het belangrijk om
de bodem, water en groen niet als losse sectoren in te brengen, maar als een geïntegreerde pijler: de natuurlijke alliantie.
“In Amersfoort hebben we nadrukkelijk de ontwikkeling doorgemaakt van een sanering van bodemverontreinigingen naar
een integrale, gebiedsgerichte aanpak van de ondergrond. De
showcase borduurt daar verder op voort en de basisgedachte
is dat bodem, water en groen onderdeel uitmaken van een en
’t zelfde systeem. Landschap en stad vormen de resultante van
die verschillende onderdelen. De belangrijkste kenmerken van
onze aanpak zijn dan ook dat we de natuurlijke alliantie van
bodem, water en groen in hun onderlinge samenhang bekijken. Dat gebeurt integraal in plaats van sectoraal en tenslotte
proberen we dat concreet op regionaal, stads- of projectniveau
uit te werken. Een voorbeeld van zo’n uitwerking is het Meander Medisch Centrum. Het gebouw is hoger gebouwd dan NAP,
maar de vitale functies van het medisch centrum liggen nog
hoger. Daarbij is rekening gehouden met mogelijke wateroverlast als gevolg van een mogelijke dijkdoorbraak van het dijklichaam tussen Rhenen en Wageningen of met dijkdoorbraak bij
de randmeren. Daarmee is het gebouw klimaatbestendig. Daarnaast maakt het medisch centrum gebruik van een systeem van
Warmte Koude Opslag, betonkernactivering en zijn de daken
voorzien van groene begroeiing. Rondom het gebouw is een
oude Eemarm in ere hersteld waarmee extra bergingscapaciteit
samen gaat met een stuk natuurontwikkeling. De voordelen
van de showcase in het algemeen zijn legio. Meer dan ooit kom
je bijvoorbeeld met een organisatie als het waterschap nader
tot elkaar om de kansen en mogelijkheden van gemeenschappelijke doelen concreet handen en voeten te geven.”
Va n eve n e e n
vl e k j e we gwerk e n
n a a r e e n in t e gra l e,
gebie d sgerich t e
a a n pa k
SHOWCASE
DUURZAME GROND ONDER HOLLANDSE MELK
KRINGLOOPBOEREN
LEVERT GELD OP
“De kern van de showcase is om ecosysteemdiensten en bodemdiensten handen en voeten te geven. Uitgangspunt is dat
als een melkveehouder beter met zijn bodem omgaat dat leidt
tot milieuwinst en dus winst voor de samenleving: minder mineralengebruik betekent minder mineralenverlies en minder
weglekken naar bodem, water en lucht. Deze redenering wordt
vaak gehanteerd, maar wat er aan ontbreekt is een concrete invulling. Met het instrument kringloopwijzer en de bodemconditiescore is het gelukt om bodemdiensten concreet te maken.
De grote meerwaarde van de Kringloopwijzer is dat duidelijk
wordt gemaakt welke prestaties een boer heeft verricht. Steeds
meer melkveehouders en stakeholders beginnen de grote
voordelen er van in te zien. Naast milieuwinst levert het geringer gebruik van mineralen direct geld op voor de portemonnee
van de melkveehouder. Tegelijkertijd heeft hij een uitstekend
verhaal richting consument en stelt daarmee en passant de toekomst van de Nederlandse melkveehouderij veilig. Maar daarmee zijn we er nog niet helemaal. De volgende stap is om deze
bodemdiensten verder te verwaarden. Wie heeft er wat over
voor een melkveehouder die volgens de kringloopwijzer werkt
en daarmee de natuurlijke kringloop zoveel mogelijk gesloten
houdt? Overheden zoals bijvoorbeeld waterschappen zouden
een verdere impuls aan het systeem kunnen geven door het
goede voorbeeld te belonen en het slechte af te straffen.”
Frank Verhoeven,
Eigenaar Boerenverstand,
adviesbureau voor duurzame landbouw
AANLEIDING
De melkveehouderij is een belangrijke economische drager
van de Nederlandse bodem. Het mineralenoverschot vormt
echter een bedreiging. Hoewel de nodige verbeteringen zijn
bereikt in de mineralenverliezen worden de doelstellingen uit
de Kaderrichtlijn Water niet gehaald. Dat betekent dat verdere
aanscherping van regelgeving in het verschiet ligt. Het loslaten van de melkquota zal de kostprijs onder druk zetten met
verdergaande schaalvergroting of bedrijfsbeëindiging als mogelijk resultaat. Natuur- en landschapsdoelstellingen staan echter effectieve oplossingen in de weg.
DOEL
Deze showcase is er op gericht om te laten zien dat een gezonde bedrijfsvoering met ruimte om te ondernemen ook kan
worden gecombineerd met winst voor milieu en natuur. Dat
kan door de kringloop op het melkveehouderijbedrijf zodanig
te optimaliseren en te certificeren dat verbetering van economie en milieu hand in hand kunnen gaan. Melkveehouders
kunnen op basis van hun certificaat (hun geborgde prestaties)
worden beloond voor de gerealiseerde milieuwinst. Voor twee
cases wordt deze aanpak uitgewerkt: De provincie Drenthe en
Zuivelonderneming CONO Kaasmakers. Daarbij vindt ook een
verdere onderbouwing plaats van de economische en ecologische voordelen en wordt ingegaan op de medewerking en
betrokkenheid van belanghebbenden.
CONSORTIUM
6
SKB DOORGROND
Boerenverstand
Provincie Drenthe
CONO Kaasmakers
Goe d e voorbee ld en
be lon en, sl ech te
a fstra ff en
SHOWCASE
DE BODEM ALS BASIS VOOR DUURZAME
L A N D B O U W E N S C H O O N W AT E R
BRUGGEN SLAAN TUSSEN
LANDBOUWKUNDIGE EN
MILIEUKUNDIGE DOELEN
AANLEIDING
De agrarische sector staat voor de nodige uitdagingen. Een
daarvan is de toenemende zorg over de mogelijkheden die
er zijn om organische stofgehalten in Nederlandse landbouwgronden op peil te houden. Daarnaast wordt de norm voor de
maximaal toegestane nitraatgehalten in grondwater onder
landbouwgronden vooral op zandgronden nog vaak overschreden. Een derde uitdaging waar de landbouw voor staat
is de klimaatverandering, waardoor in de toekomst enerzijds
sprake zal zijn van toenemende perioden met droogte, maar
anderzijds van perioden met extreme neerslag.
DOEL
Het is van belang dat de agrarische sector de genoemde knelpunten en bedreigingen, bij voorkeur gelijktijdig, aanpakt. Het
doel van de hier voorgestelde showcase is om te laten zien dat
het kán: ogenschijnlijk tegenstrijdige doelen gericht op een
duurzame bodemkwaliteit, een klimaatbestendige bodem, een
goede gewasproductie én schoon grond- en oppervlaktewater
verenigen.
CONSORTIUM
“Sleutelbegrip in deze showcase is het spanningsveld tussen
het gebruik van de bodem voor landbouwkundige productie
en het behoud van schoon water. In de regio waar de showcase
speelt is dit spanningsveld ’t allergrootste: op de Brabantse
zandgronden met intensieve veehouderij. We zijn aan de slag
gegaan met het idee om maximaal gebruik te maken van alle
beschikbare kennis en nauw samen te werken met proefbedrijven en praktijkbedrijven in de akker- en tuinbouw. Want
uiteindelijk gaat het er natuurlijk om de nieuwe inzichten toe
te passen in de dagelijkse praktijk. Dat makkelijke oplossingen niet bestaan realiseren we ons terdege. Want het gaat om
schijnbaar tegenstrijdige doelen: landbouwkundige doelen en
milieukundige doelen. Toch valt er nog heel wat winst te ha-
len door slimme keuzes te maken met betrekking tot zaken als
bijvoorbeeld het bouwplan, de organische stofvoorziening,
de balans tussen aanbod van organische stof en tegelijkertijd
een zuinige en verantwoorde inzet van nutriënten en precisiebemesting. We proberen het agrarisch bedrijfsleven concrete
handvatten te geven waar ze echt iets mee kunnen. Dat is dé
manier om vooruitgang te boeken met duurzame landbouw.
Daarbij hoort het bruggen slaan tussen de wereld van de landbouw en de wereld van de waterschappen.”
Romke Postma,
Senior projectmanager NMI (Nutriënten
Management Instituut bv)
Nog ve el win st te beh al en
door slimm e keuz es te ma ke n
SKB DOORGROND
7
NMI, ZLTO, Brabantse Milieufederatie, Provincie Noord Brabant,
Waterschap Aa en Maas, Waterschap De Dommel, Van Iersel
Compost, Blgg AgroXpertus, PPO (Praktijkonderzoek Plant &
Omgeving).
SHOWCASE
O N T W I K K E L I N G N AT U U R I N V O O R M A L I G E
LANDBOUWGEBIEDEN
INZICHT IN DE
V E R D I E N C A PA C I T E I T
VA N E E N G E B I E D
“Onze inzet was om de biodiversiteit in drie gebieden die aan
het agrarisch grondgebruik onttrokken waren, op een hoger
niveau te brengen. We zijn begonnen om de veranderingen
die zich daarbij voordeden met elkaar te vergelijken. Nieuwe
verdienmodellen en de rol van de bodem en bodemprocessen
bij die omvorming zijn de constante factor bij die vergelijking.
Dan kom je er al snel achter dat we eigenlijk erg weinig van die
bodem weten. De kennis van de bodem en de interactie met
de bodemorganismen staat nog in de kinderschoenen. Wat we
wel weten is dat als we mest op de bodem brengen de productie van gewassen toeneemt, maar welke consequenties dat op
de langere termijn voor de bodemorganismen oplevert, weten
we niet exact. Een van de meerwaarden van de showcase is dat
we van de black box van de bodem iets meer ontrafeld hebben.
Die informatie gebruiken we om de interactie tussen boven – en
ondergrond nader te analyseren. Ook zijn we in staat opbrengsten inzichtelijk te maken en van de lineaire kostenbenadering
naar integrale verdienmodellen te komen als je verbindingen
–soms zeer onverwachte, tussen thema’s en partijen- gaat leggen op gebieds- en systeemniveau. Door andere maatregelen
te nemen in het beheer van de gronden en dit te koppelen aan
nieuwe verdienmodellen kan je sturen in de kosten en baten en
krijg je inzicht waar de verdiencapaciteit van een gebied ligt.”
Yolande Holthuijzen,
Freelance consultant Scarabeus
AANLEIDING
In het kader van de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur zijn de afgelopen jaren de nodige gronden aan
het agrarisch grondgebruik onttrokken en omgevormd tot
natuurgebied. Daarbij zijn de bodemprocessen essentieel
om tot herstel van soortenrijke vegetaties te komen. Om de
ontwikkeling van de natuur te bevorderen is meer inzicht
nodig in de bodemprocessen, de invloed van de biodiversiteit in de bodem en de invloed van bodemorganismen.
DOEL
In deze showcase wordt de kennis en ervaring die in drie gebieden ontwikkeld wordt, met elkaar vergeleken en uitgewisseld. Naast de resultaten van het onderzoek, de maatschappelijke betrokkenheid, worden ook kosten/baten analyses en
systeemanalyses gemaakt. Deze moeten informatie opleveren
over het voordeel en/of nadeel voor de maatschappij en betrokken organisaties bij veranderend beheer van natuurgebieden.
Ook wordt inzicht verschaft over productinnovaties en nieuwe
marketingconcepten die het gevolg zijn van de meerwaarde die
door productie in natuurgebieden verkregen wordt.
CONSORTIUM
Gido Stichting, Scarabeus, SOHW en provincie Zuid-Holland,
Natuurmonumenten
8
SKB DOORGROND
Niet z oz e er in k oste n,
m a a r voora l in ba te n d e n k e n

Download Report