883 kB - Waterschap Zuiderzeeland

Waterschap zuiderzeeland
geschiedenis
MBO
Naam:
Klas:
geschiedenis
Hoe en wanneer ontstonden de eerste waterschappen?
In de loop van de middeleeuwen ontstonden in Nederland de eerste waterschappen.
De bestaande gemeenschappen of buurschappen (dit zijn nu gemeenten) speelden
daarin een belangrijke rol. Zij zorgden voor alles wat in een gebied gebeurde. Ook
de zorg voor het water hoorde daarbij. Het bestuur van de gemeen- of buurschappen
waren de rijke inwoners die zich inkochten in het bestuur.
Flevoland vanuit de lucht
De boeren en landbezitters moesten de dijkjes, kaden, sloten en (water-)wegen onderhouden. Meestal kon één gemeenschap de zorg voor dijkbouw en afwatering niet
alleen aan. Er waren doorgaande dijken nodig, dammen in riviermonden, afwateringssluizen en kanalen; gigantisch veel werk. Zeker als je je bedenkt dat alles met
man- en paardenkracht moest gebeuren. Samenwerking tussen gemeenschappen was
daarom noodzaak. Zo ontstonden de eerste (streek-)waterschappen. Ze hadden een
democratische werkwijze: alle gemeenschappen leverden mensen voor in het bestuur
van het waterschap. Zo konden alle gemeenten meepraten over het waterbeleid. De
waterschappen zijn daarmee de oudste vorm van democratisch bestuur in Nederland.
De gebieden per waterschap zijn steeds groter geworden. In 1850 bestonden er in ons
land ongeveer 3500 waterschappen. Nu zijn dit er 23. Waterschap Zuiderzeeland bestaat sinds 2000 en is ontstaan uit een fusie tussen waterschap Noordoostpolder en heemraadschap Fleverwaard.
Het ontstaan van Flevoland
Flevoland is het jongste stukje Nederland. Het is door
mensen gemaakt. Op de plek waar wij nu wonen, leven
en naar school gaan, was 75 jaar geleden nog water! Al
Waterschapsverkiezingen voor Scholieren • Geschiedenis
Op de plek
waar wij wonen
was 70 jaar
geleden nog
water!
2
sinds de 17e eeuw maken mensen plannen om in het IJsselmeer, dat toen nog Zuiderzee heette, land te maken. De Zuiderzee kon namelijk vreselijk tekeergaan bij storm.
Alle steden rond de Zuiderzee hadden last van overstromingen of schade door het
water. Als we hier wilden blijven wonen, dan moest er iets gebeuren.
De bedenker: Cornelis Lely
Cornelis Lely was de eerste die een technisch uitvoerbaar plan maakte voor de Zuiderzee. Dit plan maakte hij in 1891. De basis van zijn idee is een kortere kustlijn maken.
Daarom heeft hij de Afsluitdijk bedacht. Door de Zuiderzee af te sluiten met een dijk,
hoeft er maar één dijk verdedigd te worden tegen de Waddenzee. Dat is een stuk simpeler dan alle dijken rond het IJsselmeer. Rond het IJsselmeer bleven nog steeds dijken
nodig om de mensen en de gebieden te beschermen tegen het Ijsselmeerwater zelf.
Want ook op het IJsselmeer kan het spoken.
Cornelis Lely
Wieringermeer
De Zuiderzeewerken begonnen met een proef: de aanleg van de Wieringermeer. Deze
polder ligt in de kop van Noord-Holland en zorgde ervoor dat het voormalige eiland
Wieringen aan het vaste land kwam te liggen. De Wieringermeer viel in 1930 droog,
het is officieel geen IJsselmeerpolder, maar een Zuiderzeepolder. De Afsluitdijk was
immers nog niet af. Pas na het sluiten van de Afsluitdijk werd de Zuiderzee een meer:
het IJsselmeer.
Afsluitdijk
In 1932 was de Afsluitdijk klaar. Hij is 30 kilometer lang, 90 meter breed
en loopt van Den Oever in Noord-Holland naar Zurich in Friesland.
De dijk sluit de Zuiderzee af, het grote binnenwater is niet
De afsluitdijk
langer een zee: het IJsselmeer is geboren. Leuk weetje: de
is 30 kilometer
naam van de Afsluitdijk is niet juist. Een dijk beschermt het
lang, dat is iets
achterliggende land tegen water. De Afsluitdijk houdt wel
meer dan een
water tegen, maar ligt dwars door het water. Daarmee is
uur fietsen!
het feitelijk een dam.
De Noordoostpolder
De Noordoostpolder (NOP) is de eerste echte IJsselmeerpolder en het eerste stukje van
Flevoland. De dijk tussen Lemmer en Urk sloot op 3 oktober 1939. Urk was op dat moment geen eiland meer, een emotioneel moment voor de plaatselijke bevolking.
Barakkenkamp in Rutten
De Tweede Wereldoorlog (1940-1945) zette de rem op de verdere ontwikkeling. Toch
werd ook de dijk naar Overijssel gesloten en in september 1942 viel de polder droog.
Gemaal Buma bij Rutten en gemaal Smeenge bij Kraggenburg hebben de NOP drooggemalen. Gemaal Vissering bij Urk deed het tijdens de oorlog niet. Hij was wel klaar,
maar werd gesaboteerd door de medewerkers, die niet voor de Duitsers wilden werken. Zo is er brand geweest en ‘verdwenen’ er steeds onderdelen van de motoren.
Toen het land droog was, moest het nog ingericht worden. Wegen aanleggen, sloten
graven, kanalen uitdiepen, boerderijen en huizen bouwen. Het meeste werk moest met
de hand, want grote machines waren er niet.
Al snel kwamen duizenden mensen uit heel het land werken in de Noordoostpolder.
Door hier te gaan werken, kon je als man namelijk voorkomen dat je naar Duitsland
werd afgevoerd om daar in de oorlogsindustrie te gaan werken. De Duitsers gaven
mensen toestemming om hier te werken, omdat ze de landbouwgrond in de NOP
Waterschapsverkiezingen voor Scholieren • Geschiedenis
3
Urk toen het nog een eiland was
wilden gebruiken om graan voor Duitsland op te verbouwen. Naast de officiële arbeiders kwamen er ook veel onderduikers naar de polder. De NOP werd dan ook al snel
Nederlands Onderduikers Paradijs genoemd.
Het idee achter de Noordoostpolder
De Noordoostpolder is gemaakt om landbouwgrond te krijgen. Rond de grootste woonkern, Emmeloord, liggen tien dorpen. Deze liggen allemaal op fietsafstand. Bij het aanleggen van de woonkernen, was dit idee eigenlijk al weer achterhaald. Steeds meer
mensen kregen een auto en dus was fietsafstand niet meer noodzakelijk. Dit zien we
duidelijk terug in de inrichting van Oostelijk en Zuidelijk Flevoland.
Eén van de eerste boerderijen
in de Noordoostpolder
De eerste woningen in Lelystad
Grondverdeling
Na de Tweede Wereldoorlog kon de grond van de Noordoostpolder verdeeld worden,
dus moest er gezocht worden naar agrariërs die in de NOP wilden wonen en werken.
Niet iedereen kon zomaar landbouwer worden in de NOP. Er waren veel meer mensen
die wilden komen, dan dat er boerderijen waren. Wie één van de boerderijen wilde,
moest door een strenge selectieprocedure. Hierover worden veel verhalen verteld. De
selectiecommissie kwam bij de mensen thuis om te kijken of het ‘goed volk’ was. Die
gesprekken konden er pittig aan toe gaan. Er werd zelfs in kastjes gekeken en met
witte handschoentjes aan gecontroleerd of het huis wel schoon was. Ook werd gekeken
naar geloof. Mensen moesten bovendien sociaal zijn. Ze moesten immers een nieuwe
gemeenschap opbouwen. De boeren die uiteindelijk een boerderij mochten kopen of
pachten kwamen voornamelijk uit Zeeland, Noord-Holland en Friesland.
Oostelijk Flevoland
Op 27 juni 1957 werd Oostelijk Flevoland officieel “droog” verklaard. Gemaal Wortman in Lelystad, gemaal Colijn bij Ketelhaven (Dronten) en gemaal Lovink tegenover
Harderwijk hebben dit deel van Flevoland in krap zeven maanden drooggemalen. De
inrichting van Oostelijk Flevoland is anders dan de Noordoostpolder. Naast landbouwgrond moest deze polder ook woonruimte bieden voor de snelgroeiende bevolking
Waterschapsverkiezingen voor Scholieren • Geschiedenis
4
van vooral Amsterdam. Daarom vind je hier naast dorpen (Dronten, Swifterbant, Biddinghuizen) een grotere woonkern: Lelystad. Bij de aanleg van de woonkernen is, in
tegenstelling tot in de Noordoostpolder, rekening gehouden met de opkomst van de
auto. De kernen liggen verder uit elkaar. Het was niet meer nodig om de woonkernen
op fietsafstand van elkaar aan te leggen. Vanwege de verdergaande mechanisatie in
de landbouw werden de landbouwkavels groter dan in de Noordoostpolder.
Sluiten van de dijk
Zuidelijk Flevoland
De Zuidelijke Flevopolder viel in 1968 droog, pas zo’n 45 jaar geleden dus! Gemaal
De Blocq van Kuffeler bij Almere heeft dit deel van de polder drooggemalen. Dit gemaal is in zijn soort één van de grootste ter wereld, want het moet water vele meters
omhoog pompen. Deze polder ligt het dichtst bij Amsterdam en heeft als hoofdfunctie
wonen. Daarom is hier ook de grootste stad van Flevoland gepland: Almere. Veel mensen uit het overvolle Amsterdam maar ook elders uit
Nederland hebben hier een nieuwe woonplek
gevonden. Naast Almere is er nog een woonVeel mensen uit
kern: Zeewolde. De rest van de grond is nahet overvolle
tuur of landbouwgrond. De landbouwkavels
Amsterdam
zijn hier weer groter geworden dan in
kwamen naar
Oostelijk Flevoland. Oostelijk en ZuideAlmere
lijk Flevoland worden tezamen ook wel
de Flevopolders genoemd.
Waterschapsverkiezingen voor Scholieren • Geschiedenis
5
opdrachten
1 Lees voorgaande tekst en maak een tijdsbalk met de belangrijkste gebeurtenissen.
2 Opdracht: speel het bestuur van het waterschap na met als discussiepunt:
Mag Almere op en buiten de dijk huizen bouwen. Verdeel de groep in twee groepen,
één voor en één tegen. Eén leerling is de dijkgraaf en houdt overzicht.
3 Maak een doorsneetekening van een dijk.
4Maak een tekening van de cirkel van het water (vervuiling, schoonmaken,
oppervlaktewater, drinkwater, vervuiling).
Waterschapsverkiezingen voor Scholieren • Geschiedenis
6
VRAGEN
1Lely had het idee om de kustlijn van een stuk land korter te maken. Dit deed hij
bij de Zuiderzee door de Afsluitdijk te bedenken. Waar in Nederland is dit idee
nog meer uitgevoerd?
2 Wie heeft er ook een plan gemaakt voor het droogleggen van het IJsselmeer?
3 Waar komt de naam Flevoland vandaan?
4 Waarom heeft de Afsluitdijk sluizen?
5 Waarom is het Markermeer nooit drooggelegd?
6 Heeft het IJsselmeer zoet of zout water? Hoe komt dat?
7 Waarom is Flevoland drooggelegd?
Waterschapsverkiezingen voor Scholieren • Geschiedenis
7
8 Wat was de eerste IJsselmeerpolder?
9 Welke voormalige eilanden liggen in Flevoland?
10 Noem drie dingen die naar Cornelis Lely zijn vernoemd.
1
2
3
11Waarom liggen de woonkernen in Oostelijk en Zuidelijk Flevoland verder uit
elkaar dan in de Noordoostpolder?
Waterschapsverkiezingen voor Scholieren • Geschiedenis
8

Download Report