THEMA Diabetesbehandeling bij ouderen

Bloedsuiker diabetes nieuwsbrief
pagina 1 van 4
THEMADiabetesbehandelingbijouderen
Een grote groep van de mensen met diabetes type 2 is boven de zeventig.
Gelden voor deze mensen dezelfde behandeldoelen als voor hun jongere
lotgenoten? En wat kunnen motieven zijn om hier eventueel van af te
wijken?
Leven met diabetes type 2 vraagt om aanpassingen. Zo moeten mensen op
gezette tijden tabletten nemen of insuline spuiten. Daarnaast krijgen ze het
advies allerlei leefstijlmaatregelen in acht te nemen, zoals gezond en
regelmatig eten, afvallen en zorgen voor voldoende lichaamsbeweging. Om
dit allemaal goed te kunnen doen, hebben de mensen uitleg nodig van hun
huisarts of diabetesverpleegkundige. Kortom, een goede
diabetesbehandeling vraagt om een investering van de behandelaar en van
de mensen met diabetes zelf.
Veel gevraagd
In de praktijk wordt deze investering lang niet altijd gemaakt. Onvoldoende
tijd bij de behandelaar en/of kennis en motivatiegebrek bij de mensen met
diabetes, kunnen hier debet aan zijn. Een aparte plek wordt ingenomen door
zeventigplussers. Bij deze groep mensen is de behandeling van diabetes
door een aantal factoren extra complex. Bloedsuiker vroeg twee
deskundigen hoe de behandeling van zeventigplussers met diabetes type 2
eruit zou moeten zien. Over één ding zijn ze het eens: leeftijd mag nooit een
criterium zijn.
Grote groep
Dat het hier gaat om zeer veel mensen, tonen de cijfers aan. In Nederland
hebben circa 800.000 mensen diabetes type 2. Bij benadering is dertig
procent van deze groep boven de zeventig. Van de zeventigplussers heeft
tussen de vijftien à twintig procent diabetes type 2.
Vitaliteit
‘Leeftijd op zich mag nooit een criterium zijn bij het behandelen van zieke
mensen’, meent buitengewoon hoogleraar Chantal Mathieu, internist
endocrionoloog bij de Katholieke Universiteit in Leuven. Ze doet veel
diabetesonderzoek en was daarnaast vier jaar voorzitter van de Vlaamse
diabetesvereniging. ‘Bij oudere mensen met diabetes type 2 kijk je naar de
vitaliteit en levensverwachting. Een actieve tachtigplusser die nog een aantal
jaren voor de boeg heeft, mag je geen adequate diabetesbehandeling
onthouden.’
Zelfredzaamheid
‘Bij het kiezen van de therapie houd je ook rekening met de zelfredzaamheid
http://www.bloedsuiker.nl/422/3604
5-12-2014
Bloedsuiker diabetes nieuwsbrief
pagina 2 van 4
van de mensen’, zegt Klaas Reenders. Reenders was tot 2001 werkzaam als
huisarts in Hoogeveen. Daarnaast is hij onder meer medeoprichter van de
DiHAG (Diabetes Huisartsen AdviesGroep) en zat hij tot 2005 in het dagelijks
bestuur van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF). ‘Er zijn hele
zelfstandige zeventigplussers, maar er zijn ook mensen die moeite hebben
met het op tijd nemen van de medicatie en het zorgen voor een goede
afstemming tussen de voeding en eventuele insulinetoediening. Relatief veel
oudere mensen wonen alleen. Regelmatig zie je dat deze mensen neigen
naar depressiviteit. Dit kan de zelfzorg in negatieve zin beïnvloeden.’
Streefwaarden
Bij een goede diabetesbehandeling is het streven om de
bloedglucosewaarden zo normaal mogelijk te houden. Om dit te kunnen
toetsen zijn er streefwaarden* opgesteld. Volgens deze streefwaarden hoort
de nuchtere bloedglucosewaarde tussen de 4 en 7 mmo/l te liggen. Twee
uur na de maaltijd mag deze niet hoger zijn dan 9 mol/l, en het HbA1c**
moet onder de 7% blijven.
Aanscherpen
Haalt iemand de streefwaarden niet, dan moet de behandeling
aangescherpt worden. Mensen met diabetes type 2 krijgen vaak vlak na de
diagnose het advies af te vallen en meer te gaan bewegen. Heeft dit niet het
gewenste effect, dan krijgen ze tabletten voorgeschreven. Lopen de
glucosewaarden dan na verloop van tijd wat op, dan kan de behandeling
aangevuld worden met een tweede tablet. Lukt het niet om met tabletten
de gewenste glucosewaarden te bereiken, dan is het toedienen van insuline
de volgende stap.
Investering
De behandeling van diabetes is er dus op gericht de glucosewaarden zo
normaal mogelijk te houden. Dit is belangrijk omdat hoge glucosewaarden
op de lange duur de bloedvaten en zenuwen beschadigen. Hierdoor kunnen
mensen diabetescomplicaties krijgen aan ogen, nieren en voeten met alle
gevolgen van dien. Een adequate diabetesbehandeling is dus vooral een
investering voor de lange termijn. ‘Bij mensen met een beperkte
levensverwachting, bijvoorbeeld omdat ze ook nog een andere ziekte onder
de leden hebben, kan het daarom gerechtvaardigd zijn af te zien van een
insulinebehandeling, ook al zijn de bloedglucosewaarden wat aan de hoge
kant’, meent Reenders.
Hypogevaar
Een complicerende factor bij de behandeling van diabetes is het krijgen van
een hypo (te laag bloedglucosegehalte). De kans hierop is groter bij ouderen.
Volgens Mathieu is het hypogevaar het struikelblok bij oudere mensen met
diabetes type 2. Een hypo kan optreden bij mensen die insuline spuiten of
bepaalde tabletten slikken. ‘Door een hypo kunnen mensen duizelig en
wankel worden. Ze lopen dan het risico te vallen. Bij oudere mensen kan dit
fataal zijn. Als iemand boven de tachtig een heup breekt, is de kans groot
dat hij of zij hieraan overlijdt. Daarnaast weten we dat mensen met hart en
vaatlijden een verhoogde kans hebben op een plotse dood nadat ze een
ernstige hypo hebben doorgemaakt. Dit zijn de keerzijdes van de medaille.
Je wilt mooie glucosewaarden, maar je wilt ook geen onnodig risico lopen.
http://www.bloedsuiker.nl/422/3604
5-12-2014
Bloedsuiker diabetes nieuwsbrief
pagina 3 van 4
Ongeacht de keuze die je maakt, de veiligheid moet altijd voorop staan.’
Metaboolsyndroom
Diabetes type 2 staat vaak niet op zichzelf. Het gaat dikwijls samen met
andere aandoeningen zoals een te hoge bloeddruk, te hoog cholesterol en
problemen met de bloedstolling. ‘We noemen dit ook wel het metabool
syndroom’, zegt Mathieu. ‘Het is belangrijk om al de aandoeningen te
behandelen. Dit houdt in dat de mensen vaak meerdere soorten medicijnen
moeten slikken. Dan is het belangrijk om te kijken of het lichaam dit aankan,
of de nieren nog sterk genoeg zijn om al die medicijnen te verwerken.’
Hogebloeddruk
Reenders: ‘We weten uit de praktijk dat het geven van medicatie tegen een
hoge bloeddruk meer beroertes en hart en vaataandoeningen voorkomt,
dan het zorgen voor een scherpe diabetesinstelling bij mensen op hogere
leeftijd.’ Volgens Mathieu blijft het echter belangrijk te zorgen voor een
goede diabetesregulatie, uiteraard binnen de veilige marges. ‘Met de
behandeling van een hoge bloeddruk kun je inderdaad meer infarcten
voorkomen, maar we willen ook niet dat de mensen dan blind in de
wachtkamer zitten, als gevolg van onderbehandelde diabetes.
De complicaties van diabetes zijn te groot om over het hoofd te zien. Ze
hebben te veel invloed op de kwaliteit van leven. Het blijft belangrijk op tijd
te beginnen met een goede behandeling en niet te wachten tot alles
verloren is.’
Insuline
Veel mensen zien op tegen de overstap op insuline. Vaak blijkt dit achteraf
mee te vallen. ‘Dikwijls gaan mensen zich beter voelen nadat ze zijn
overgestapt op insuline’, aldus Mathieu. ‘Ik heb de ervaring dat oudere
mensen nog goed in staat zijn te leren hoe ze insuline moeten spuiten, mits
ze voldoende uitleg en begeleiding krijgen. Er zijn gebruiksvriendelijke
insulinepennen en bloedglucosemeters die heel simpel zijn.’
Vergeetachtig
Goede begeleiding is essentieel bij de overstap naar insuline, meent ook
Reenders. ‘Oudere mensen hebben dikwijls een verminderd
inprentingsvermogen. Ze vinden het moeilijker om nieuwe dingen te leren.
Het is belangrijk hier de tijd voor te nemen. Ook vergeetachtigheid is een
aandachtspunt. Hierdoor kunnen mensen per ongeluk een injectie overslaan
of nog erger twee keer insuline spuiten. Voor de zelfzorg is het daarnaast
belangrijk dat mensen nog redelijk kunnen zien. In geval van
vergeetachtigheid of slecht zicht, is het een voordeel als er familie of hulp
nabij is om een oogje in het zeil te houden.’
Gedragsverandering
Het doen van leefstijlaanpassingen is een onderdeel van de
diabetesbehandeling. Mensen moeten met hun voeding rekening houden en
zo mogelijk meer gaan bewegen. Reenders: ‘Nu is het voor iedereen moeilijk
om het gedrag te veranderen, maar hoe ouder iemand wordt des te
moeilijker het is om het leefpatroon te wijzigen.’ Mathieu: ‘Ook hier is het
weer belangrijk om naar de vitaliteit en levensverwachting te kijken. Mensen
die nog een aantal jaar voor de boeg hebben, adviseer ik altijd hun best te
http://www.bloedsuiker.nl/422/3604
5-12-2014
Bloedsuiker diabetes nieuwsbrief
pagina 4 van 4
doen om gezond te leven.’
Hogewaarden
Er zijn dus meerdere redenen waarom iemand kan afzien van een scherpe
diabetesinstelling. Zijn de waarden enigszins verhoogd, dan zal de persoon
hier niet veel last van hebben. Anders wordt het als de glucosewaarden erg
hoog oplopen, bijvoorbeeld regelmatig boven de 15 mmol/l. Reenders: ‘Als
glucosewaarden te hoog worden, neemt de kans op het krijgen van infecties
toe. Door een infectie, stijgen de bloedglucosewaarden weer. De combinatie
van hoge bloedglucosewaarden en koorts, maakt oude mensen erg
kwetsbaar voor bijvoorbeeld uitdroging. Dit moet te allen tijde worden
voorkomen. Mensen met diabetes en koorts moeten extra in de gaten
gehouden worden.’
Zorgvoorderegulierecontroles
Het is belangrijk dat mensen met diabetes regelmatig, in principe elke drie
maanden, gecontroleerd worden. Naast de bloedglucosewaarden, worden
ook jaarlijks onder meer de voeten, ogen en nieren onderzocht. Reenders:
‘Dit moet goed in de gaten gehouden worden door de huisartsenpraktijk.
‘Uit een enquête onder de leden van de DiHAG bleek dat vijftig procent van
de mensen boven de tachtig niet in staat is om zelf naar het spreekuur te
komen. Voor deze mensen moeten er faciliteiten geschapen worden zodat
de controles toch uitgevoerd kunnen worden. Ook in verzorgingstehuizen en
bij thuiszorginstellingen moet hier goed op worden gelet.’
Kiezenvoorkwaliteit
‘Bij oudere mensen is het belangrijk te kiezen voor kwaliteit van leven en
minder voor kwantiteit’, meent Reenders. ‘Zet je bij iemand van veertig alles
in om de glucosewaarden naar beneden te krijgen, bij mensen boven de
zeventig kijk je naar de persoonlijke omstandigheden en de
levensverwachting. Dit vraagt om een individuele benadering. Per persoon
moet bekeken worden wat reëel is en wat van de behandeling verwacht kan
worden.’
*Streefwaarden zoals gehanteerd door het NHG (Nederlandse Huisartsen Genootschap)
** Het HbA1c is een meting in het bloed die zicht geeft op de gemiddelde bloedglucosewaarde van de
afgelopen zes weken
http://www.bloedsuiker.nl/422/3604
5-12-2014

Download Report