Lees hier het volledige artikel (pdf).

6
Kwaliteit in Bedrijf
augustus 2014
Volwassen duurzaamheidsbeleid verdient duurzaamheidsprogramma
Programmamanagement:
onontbeerlijk voor de
duurzaamheidsmanager
Steeds meer bedrijven hebben hun duurzaamheidsimpact goed in kaart. Op basis van professionele rapportages
worden stakeholders adequaat op de hoogte gehouden van de duurzaamheidsprestaties van de onderneming. Waar
echter veel bedrijven mee worstelen is het gestructureerd en gecoördineerd stúren van deze prestaties. Links en
rechts in de organisatie wordt wel een verbeterproject gestart, maar van samenhang en lange-termijnsturing is
soms maar beperkt sprake.
Door Rob van Tilburg
Dat is jammer, want zo verzandt de duur-
ties. Zonder uitzondering ondernemingen die
zaamheidsprogressie al snel en haken
binnen hun sector als duurzaamheidkoplo-
oorspronkelijk gemotiveerde betrokkenen
per worden gezien. Conclusie: programma-
af. Een integraal duurzaamheidsprogramma
management is een onmisbare competentie
biedt hier steun. Ondernemingen die er in
van de MVO-manager.
slagen zo’n programma te ontwikkelen en
sie in de onderneming te borgen. Neem het
WAT IS EEN DUURZAAMHEIDSPROGRAMMA?
Een programma is daarmee een (tijdelijk)
Sustainable Living Plan van Unilever dat al
Een programma is wat anders dan een
managementinstrument gericht op een
jaren richting geeft aan de ingezette koers.
(verbeter-)project. Een programma bestaat
structurele verandering.
Of Heineken, dat onder toepasselijke naam
uit meerdere samenhangende projecten
Schematisch kan een duurzaamheidspro-
Brewing a Better Future haar duurzaam-
en inspanningen, gecoördineerd gericht op
gramma er uitzien als in figuur 1.
heidsprojecten coördineert. Met ‘KLM takes
het bereiken van een bepaald effect op de
care’ bevordert onze nationale luchtvaart-
langere termijn. Projectresultaten worden
De filosofie van programmamanagement
maatschappij haar maatschappelijke presta-
geïntegreerd in reguliere lijnactiviteiten.
kan geïllustreerd worden met een voorbeeld.
uit te voeren, weten een structurele progres-
Stel, het overkoepelend (duurzaamheids)
programma is gericht op het zijn van een er-
Beoogd effect, programmadoel:
kend koploper op het gebied van duurzaam-
Erkende duurzaamheidkoploper in de branche in 2020
heid in de branche in 2020. Dat is het effect
dat bereikt dient te worden. Op basis van
Themadoel
een goed materialiteitsassessment én een
Project 1
Project 1
Project 1
Project 1
Project 1
Project 2
Project 2
Project 2
Project 2
Project 2
Project 3
Project 3
Project 3
Project 3
Project 3
Energie
Leverketen
Cradle-toCradle
Rapportage
Medewerkerstevredenheid
gevoerde stakeholderdialoog zijn de belangrijkste maatschappelijke thema’s bepaald
(conform bijvoorbeeld de GRI).
Verschillende projecten kunnen vervolgens
worden ingericht om het beoogde doel te
bereiken; enerzijds inhoudelijk, anderzijds
Communicatie intern/extern
communicatief. Deze voorbeeldonderneming heeft bijvoorbeeld bepaald dat vanuit
Lijnactiviteiten
inhoudelijk perspectief energieoptimalisatie
van de eigen processen daar sterk bijdraagt
Figuur 1: Voorbeeld van een duurzaamheidsprogramma.
aan de koploperambitie. Ook het inbedden
Kwaliteit in Bedrijf
augustus 2014
van duurzaamheidaandacht in de leverketen
nen het thema energie, die allemaal weer
richt op een concreet eindresultaat met een
is een belangrijk thema, net als het heront-
bijdragen aan het themadoel en het beoogde
kop en een staart. Projectresultaten worden
werpen van een aantal producten op basis
effect van het programma. Of neem de le-
geïncorporeerd in de lijn. Zo wordt de ge-
van de Cradle-to-Cradle-filosofie. Tenslotte
verketen: als project is gedefinieerd dat de
dragscode na het opstellen opgenomen in de
wil deze onderneming de medewerkers-
onderneming een goede gedragscode voor
nieuwe contracten die de onderneming sluit
‘PROGRAMMAMANAGEMENT IS EEN
ONMISBARE COMPETENTIE VAN DE
MVO-MANAGER’
betrokkenheid verbeteren (zij zijn immers
leveranciers moet ontwikkelen. Een
de belangrijkste ambassadeurs van de or-
ander project binnen dit thema richt
ganisatie) én een goed rapportagesysteem
zich op een strategische samenwer-
inrichten om te kunnen communiceren
king met de belangrijkste leveran-
over de duurzaamheidsprestaties. Het zijn
ciers en is gericht op gezamenlijke
bouwstenen waaruit het programma kan
duurzaamheidswinst in de keten.
bestaan.
Zo heeft elk thema haar eigen proPer thema zijn in het programma duidelijke
jecten, die gezamenlijk bijdragen aan
SMART-doelen gesteld. Bijvoorbeeld, 10%
het themadoel en zo weer aan het
energie-efficiënter binnen 3 jaar. Daarvoor
beoogde project van het programma.
zijn verschillende projecten gedefinieerd bin-
Projecten zijn tijdelijk van aard, ge-
7
8
Kwaliteit in Bedrijf
augustus 2014
met leveranciers. Of zo wordt het ontwikkel-
BAVARIA LAAT CONSUMENTEN
MEEDENKEN OVER DUURZAAMHEID
de rapportagesysteem vast onderdeel van de
reguliere managementinformatievoorziening.
De projecten gericht op een Cradle-to-Cradle
(C2C)-toepassing op een deel van de portfolio
kunnen leiden tot vaste richtlijnen binnen
Bavaria lanceert een online platform waar alle duurzame activiteiten samenkomen.
Daarmee maakt de Brabantse brouwer haar duurzaamheidsbeleid toegankelijk voor een
productontwikkeling voor de toepassing van
C2C bij nieuwe producten.
breed publiek. Via de Twitter-campagne ‘#ikbrouwmee’ spoort de brouwer consumenten
aan om mee te denken over initiatieven die bijdragen aan een duurzame toekomst.
WAT ZIJN KENMERKEN VAN EEN
GOED DUURZAAMHEIDSPROGRAMMA?
Net als veel andere Nederlandse familiebedrijven is ook Bavaria al generaties bezig met
Een welbewuste programmamanagement-
verduurzaming. Sinds de oprichting in 1719 beseft de Brabantse bierbrouwer, dat het
aanpak kan zo gericht sturing geven aan
voortbestaan mede afhankelijk is van het wel en wee in de omgeving. In die optiek zijn in
het verleden al talloze acties ondernomen, die tegenwoordig onder de noemer ‘duurzaam
ondernemen’ zouden vallen.
‘Met name door de opkomst van een nieuwe generatie in de bedrijfsleiding zijn we in- en
extern transparanter geworden over ons beleid. Met andere woorden: we zijn het verhaal
duurzaamheidsprestaties. Maar wat kenmerkt nu een goed duurzaamheidsprogramma? Enkele elementen zijn een vereiste.
BRANDING!
áchter onze strategie gaan vertellen. Niet zozeer vanuit marketingoogpunt, maar eerder
What’s in a name? Nou, heel veel. Een goed
om stakeholders te enthousiasmeren en te motiveren om mee te doen’, zegt Marthijn
duurzaamheidsprogramma is herkenbaar
Junggeburth, Manager QHES bij de bierbrouwer. ‘Eerlijk gezegd hebben we de laatste tijd
en weerspiegelt in zijn naam de bedoe-
niet zo veel nieuwe maatregelen hoeven nemen: we hebben alleen duidelijk uitgestippeld
ling, de missie. Brewing a better future laat
wat er is gedaan en waar we naar toe willen.’
aan duidelijkheid weinig te wensen over,
‘Wij ondernemen als enige brouwer ter wereld volgens de ISO 26000-richtlijn’, vervolgt
Junggeburth. ‘En die richtlijn gaat ver, héél ver. Ze is onder andere gebaseerd op de
OESO-regels voor multinationals, de VN Global Compact, de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens, de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en de Verklaring over
Fundamentele Prinicipes en Rechten op het Werk. In die zin biedt ISO 26000 een complete
MVO-kapstok: het zorgt er voor dat we de normen in alle disciplines en werkprocessen in
maar ook Sustainable Living Plan ademt uit
waar het voor staat. Kies dus een pakkende
naam voor het programma.
EFFECTFORMULERING
Een krachtig programma is in termen van
praktijk brengen. Denk hierbij niet alleen aan productontwikkeling, inkoop, productie en
effect krachtig communiceerbaar. Het zet
verkoop, maar evenzeer aan alle andere facetten die ondernemen duurzaam maken.’
een stip op de horizon waar de onderneming heen wil. Neem Volvo, waarvan het
‘De belangrijkste winstpunten zitten voor ons in de relatie met de omgeving: onze mede-
veiligheidsprogramma als doel kent dat in
werkers, onze buren, onze klanten en onze toeleveranciers. Het contact is structureel en
2020 niemand meer in een Volvo mag over-
dat werpt vruchten af. We praten niet meer over cijfertjes of dubbeltjes, maar vooral over
lijden. Of Unilever: halvering van de CO2-
een gezamenlijke aanpak om in de gehele keten zaken te verbeteren. Met het collectief
van stakeholders kunnen we op termijn ons doel bereiken: de verwezenlijking van een
bedrijf dat volledig kan voorzien in de eigen behoeften, zonder schade aan de wereld om
ons heen. We willen een verantwoordelijke onderneming overdragen aan de volgende
generaties.’
footprint en verdubbelen in omvang. Ga er
maar aan staan, maar krachtig communiceerbaar. Interface begreep dat ook. Mount
Sustainability en Mission Zero: geen negatieve impact meer op de planeet binnen 25
Het bekendste duurzaamheidsprogramma van Bavaria is het project Boer-Bier-Water
jaar. Krachtige, communiceerbare doelen,
(boerbierwater.nl). Hierin werken alle partijen samen aan ‘schoon en voldoende water’,
voor de lange termijn geformuleerd, maar
de herintroductie van brouwgerst bij lokale boeren en het bevorderen van een vruchtbare,
met een duidelijke terugvertaling naar de
schone bodem.
middenlange termijn voor de looptijd van
Marthijn Junggeburth: ‘Je hebt het misschien niet altijd in de gaten, maar water loopt als
het programma. Meestal met een looptijd
een “blauwe draad” door ons dagelijkse leven. We drinken water, douchen met water,
van drie tot vijf jaar, waarna zal blijken dat
water zit in veel voedsel, ga zo maar door. Voor een bierbrouwer is het uiteraard van
levensbelang als z’n belangrijkste grondstof – water – kristalhelder is. De bodem in de
regio Laarbeek herbergt water van topkwaliteit en daar genieten we allemaal van. Onze
waterbronnen en de kwaliteit ervan zijn echter niet onuitputtelijk; we moeten zuinig zijn
met die bronnen. Daarom hebben we met een aantal boeren, de gemeente, de ZLTO, het
Waterschap Aa & Maas en de plaatselijke Rabobank de handen ineengeslagen om de
bodem en het water gezond te houden. Tijdens die gesprekken kwam ook de volgende
het aan herziening toe is.
STEUN VAN DE TOP
Een duurzaamheidsprogramma is een kwestie van verandermanagement. Het vergt wat
van de organisatie om daarin mee te gaan.
stap op tafel: het tegengaan van verdroging én de zorg voor het water en de bodem in de
Actieve en zichtbare ondersteuning van de
gehele regio.’
top van de organisatie is onontbeerlijk. Niet
alleen in woord, maar ook in daad. Te veel
goede duurzaamheidsprogramma’s stierven
Kwaliteit in Bedrijf
augustus 2014
in schoonheid omdat de top van de organi-
ze zullen gaan doen. Nodig een belangrijke
projecten moeten projectleiders worden ge-
satie het in daden niet steunden. Cruciaal
klant uit om diens verhaal en verwachtingen
worven en – deels – vrijgemaakt om uitvoe-
dus. Neem het PlanetMe-programma van
jegens uw organisatie aangaande duurzaam-
ring te geven aan de projecten. Ook worden
TNT destijds. CEO Peter Bakker liet geen
heid toe te lichten. Lukt het niet om die ur-
hierin keuzes gemaakt over monitoring en
gelegenheid onbenut om het belang en zijn
gentie te mobiliseren, begin er dan niet aan,
programmaleiding en -coördinatie.
persoonlijke betrokkenheid te onderstrepen.
want het programma zal zonder voldoende
steun spaak lopen.
SAMENHANGENDE PROJECTEN
Uiteindelijk leidt dit tot een gedragen programmaplan, dat klaar is voor uitvoering.
Een programma bestaat dus uit samenhan-
Formeer een groep die zich betrokken voelt
Dan is het moment van lancering daar. Voor
gende projecten, die allen op hun beurt met
om het programma te ontwikkelen én ver-
de positionering ervan verdient het aanbeve-
het projectdoel bijdragen aan het beoogde
antwoordelijk is voor de onderwerpen die
ling hier echt een markeerbaar lancerings-
effect van het programma. Neem de tijd
in het programma aan de orde komen. De
moment voor te kiezen. Daarmee wordt het
om de juiste projecten te formuleren en
MVO-manager kan hierin uitstekend aanja-
programma ten doop gehouden en krijgt het
op elkaar af te stemmen. Betrek het lijn-
ger en secretaris zijn. Idealiter is de interne
zijn officiële en zichtbare aftrap.
management, dat de resultaten van de pro-
opdrachtgever de Raad van Bestuur.
De coördinatie van de uitvoering van het
jecten straks in de staande lijnactiviteiten
zal moeten integreren. Zij zijn immers vaak
Als de urgentie voldoende ervaren wordt is
programma berust vervolgens bij de pro-
de beoogde gebruikers.
het zaak om die stip op de horizon te gaan
grammamanager. Deze bewaakt de voortgang en de samenhang. Waar nodig kan
geïntervenieerd worden om bijsturing te
‘ALLEREERST GAAT HET OM EEN GEVOEL VAN
NOODZAAK, VAN GEWENSTHEID’
geven.
RESUMÉ
Goed toegepast programmamanagement
kan het duurzaamheidsbeleid een krachtige
impuls geven. Het bevordert de gerichte
PROGRAMMACOÖRDINATOR
zetten. Op welk effect moet het programma
sturing en voorkomt dat duurzaam onder-
Een programma ontwikkelen en ‘draaien’
uit zijn? Wat moet er bereikt zijn als het
nemen/MVO verwordt tot een aantal losse
gaat niet vanzelf: het is niet iets wat je er even
programma wordt afgerond? De meeste
projecten zonder dat iemand het grote
bij doet. Programmamanagement is een vak
succesvolle programma’s hebben een dui-
plaatje bewaakt. Nu veel ondernemingen
en vergt kennis en competenties van de pro-
delijk leitmotiv en een aansprekende, her-
hun foto van de stand van zaken jaarlijks in
grammamanager/coördinator om gericht stu-
kende ambitie.
een duurzaamheids- of geïntegreerd verslag presenteren, kan het goed toepassen
ring te geven aan de uitvoering ervan. Zonder
een goede, competente programmamanager
Vervolgens zal het inhoudelijke programma
van programmamanagement duurzaamheid
(dat kan heel goed een MVO-manager zijn!) is
ontwikkeld moeten worden. Welke projec-
binnen bedrijven wezenlijk versterken. Een
het ontwikkelde duurzaamheidsprogramma
ten dienen te worden opgestart en welke
grote kans voor de MVO-manager die daar-
tot mislukken gedoemd.
bijdrage levert dat qua doelen aan het be-
voor aan de lat staat! Q
oogde effect van het programma? Welke in-
HOE ONTWIKKEL JE EEN DUURZAAMHEIDSPROGRAMMA?
spanningen zijn nodig om dat te realiseren
Over de auteur
en op welke wijze wordt het resultaat van
Rob van Tilburg is leading professional duur-
Allereerst gaat het om een gevoel van nood-
die projecten straks in de lijnorganisatie
zaam ondernemen bij adviesbureau Royal Has-
zaak, van gewenstheid. Zonder urgentie
geïntegreerd? Dit is een fase van veel over-
koningDHV. Hij begeleidt ondernemingen bij
geen programma, zonder probleem geen
leg en afstemming. Voor de verschillende
het vormgeven van duurzaam ondernemen.
opgave. Ga dus na of binnen de organisatie
bij sleutelfiguren voldoende urgentie wordt
ervaren om duurzaamheid voor meerdere
jaren planmatig een stevige impuls te geven.
Is die urgentie er (nog) niet, is die dan te creeren? Soms kan een goed gepositioneerde
urgentieworkshop wonderen doen. Laat zien
wat klanten gaan vragen, of welke reputatieschade concurrenten wellicht opliepen door
niet tijdig maatschappelijke verwachtingen
in duurzaamheidsbeleid te incorporeren.
Demonstreer wat kapitaalverschaffers nu op
het gebied van duurzaamheid vragen of wat
RESERVEER NU ALVAST IN UW AGENDA: 16 OKTOBER A.S.
Praktijkseminar Duurzaamheidsprogrammamanagement.
Locatie: hoofdkantoor Royal HaskoningDHV, Laan 1914 nummer 35, Amersfoort
Tijd: 14.00 – 17.00 uur
Aansprekende bedrijven, waaronder Heineken en Desso, zullen hun ervaring met duurzaamheidsprogrammamanagement met u delen. Voor de definitieve programmering, zie de agenda
van www.duurzaam-ondernemen.nl. Via de nieuwsbrief van Kwaliteit in Bedrijf zal u ook tijdig
worden geïnformeerd over het exacte programma.
9

Download Report