2014, nr. 1 - Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en

1
Van de redactie
Hierbij ontvangt u het eerste nummer van de Nieuwsbrief van
de VORG voor 2014 met de aankondiging voor een bezoek aan
het Stedelijk Museum Zwolle. Verder kunt u lezen hoe het
allemaal gekomen is dat het SMZ nog steeds een grote collectie
objecten van de VORG huisvest.
Namens het bestuur,
Vincent Sleebe, secretaris
[email protected]
Bezoek aan het Stedelijk Museum Zwolle op vrijdag 7
maart 2014
Het bestuur van de Vereeniging tot beoefening van
Overijsselsch Regt en Geschiedenis heeft het genoegen u uit te
nodigen voor een bezoek aan het Stedelijk Museum Zwolle op
vrijdag 7 maart 2014.
Op deze datum bent u vanaf 10.30 uur van harte welkom in het
museum aan de Melkmarkt, waar wij zullen worden ontvangen
door mevrouw Linda Barendse, conservator, en mevrouw Anne
Prümers, educator bij het museum. Na een kopje koffie zullen
we worden rondgeleid.
VORG Nieuwsbrief 2014-1
2
Zoals u wellicht weet is de VORG eigenaar van een groot aantal
kunst- en gebruiksvoorwerpen die zij in de loop van de tijd
vanaf de oprichting in 1858 heeft verworven. Deze VORGcollectie, die zo´n drieduizend voorwerpen omvat, berust in
bruikleen bij het Stedelijk Museum Zwolle.
De toegang is gratis. Het museum zou het zeer op prijs stellen
als diegenen die een museumjaarkaart hebben, deze bij de
kassa zouden willen tonen.
Adres Museum: Melkmarkt 41, 8011 MB Zwolle. (038-4214650).
Dichtstbijzijnde parkeergarage (ongeveer
Maagjesbolwerk 54, 8011 LL Zwolle.
100
meter):
Mevrouw Barendse en mevrouw Prümers zullen niet alleen
aandacht besteden aan de stukken die zijn opgenomen in de
reguliere opstelling, maar speciaal voor de gelegenheid ook een
aantal ‘VORG-stukken’ in het depot laten zien.
Vanaf Station NS is het te voet 15 minuten. Stadsbus vanaf
Station NS: lijn 2 of 3, uitstappen Rode Torenplein.
De rondleiding zal ongeveer een uur duren. Na afloop is er
gelegenheid nog wat te drinken in het museumcafé.
Activiteiten 2014
Hoe de VORG-collectie tot stand is gekomen en welke rol de
VORG gespeeld heeft bij de oprichting van het museum in
Zwolle, kunt u verderop in deze nieuwsbrief lezen.
Praktische gegevens
U kunt zich opgeven
- door vóór 1 maart 2014 een e-mail te sturen aan [email protected]
of
- door vóór 1 maart 2014 een briefje te sturen aan VORG,
Postbus 1227, 8001 BE Zwolle,
onder vermelding van naam, adres, telefoonnummer en aantal
personen.
Algemene ledenvergadering vrijdag 25 april 2014 te Ommen
De algemene ledenvergadering wordt niet zoals te doen
gebruikelijk, gehouden in het najaar, maar in het voorjaar en
wel op vrijdag 25 april 2014 te Ommen op ´Landgoed het Laer´.
In de middag wordt een bezoek gebracht aan kasteel Eerde.
U ontvangt voor deze vergadering te zijner tijd een uitnodiging
met de agenda en het programma.
Excursie op vrijdag 10 oktober 2014 naar Anholt
De excursie gaat dit jaar naar ´Sloss Anholt´ (NoordrijnWestfalen). Ook voor deze excursie ontvangt u te zijner tijd een
uitnodiging met het programma.
VORG Nieuwsbrief 2014-1
3
De totstandkoming van de VORG-collectie: ‘Wie niet
verzamelt verstrooit’
‘Wij kinderen van de 19e eeuw, we leven in een tijd van haast,
van rustelooze, van onrustige haast. ’t Is al veel, als we nu en
dan eenige oogenblikken stilstaan bij het heden; meestal zijn
we met onze gedachten, onze wenschen en begeerten in de
toekomst; aan ’t verleden wordt door slechts weinigen
voortdurend gezette aandacht geschonken.’
Deze woorden sprak de commissaris des Konings in Overijssel,
J.H. Geertsema, in 1882 bij de opening van de GeschiedkundigOverijsselsche tentoonstelling, die de VORG ter gelegenheid
van haar vijfentwintigjarige bestaan organiseerde in het
toenmalige Provinciehuis aan de Diezerstraat in Zwolle. Behalve
dat voor deze tentoonstelling ‘uit alle hoeken en gaten van de
provincie tastbare overblijfsels van het verleden waren
ingestuurd’, was een niet onaanzienlijk aantal van de
voorwerpen die de bezoekers konden bewonderen, eigendom
van de VORG.
De tentoonstelling werd gehouden in het huis De Roode Haan, dat in 1896
werd gesloopt voor de nieuwe Statenzaal.
VORG Nieuwsbrief 2014-1
4
Bij de oprichting in 1858 had de VORG zich ten doel gesteld zo
veel mogelijk van de nog bestaande bronnen van Overijssels
recht en geschiedenis te verzamelen. Het ging om bronnen in
de ruimste zin van het woord, van handschriften en boeken tot
kunstobjecten en gebruiksvoorwerpen. Het devies was: ‘wie
niet verzamelt verstrooit’. De leden gingen zelf op zoek en
verzamelden talloze bronnen, die zij vervolgens aan de
vereniging schonken. Zo vond bijvoorbeeld J. van Doorninck in
1865 ten huize van K.H.B. van Wulfften Palthe te Oldenzaal een
handschrift, dat bleek te gaan om de aantekeningen op het
landrecht van Overijssel uit 1630. De vereniging zorgde voor
transscriptie van de gevonden handschriften en gaf ze in druk
uit, zodat ze voor een ieder toegankelijk werden. Verder kwam
het regelmatig voor dat een van de leden zijn gehele boekerij
aan de vereniging naliet. En zo niet, dan trachtte het bestuur na
het overlijden de boeken te kopen. De verzamelwoede
resulteerde in de eerste plaats in een prachtig archief met
handschriften
en
een
mooie
bibliotheek.
De
handschriftencollectie wordt tegenwoordig bewaard in het
Historisch Centrum Overijssel te Zwolle en de bibliotheek in
Stadsarchief- en Athenaeumbibliotheek te Deventer.
De speurtocht van de leden bleef niet beperkt tot
boekenkasten, bureauladen en zolders, ook onder de grond
werd er gezocht. C.F. Kaempff deelde in 1883 de vergadering
mee dat hij ‘eenige kannetjes in zijn tuin te Zwolle had
opgegraven.´ Een ander deed de vereniging een paar
voorwerpen cadeau die hij had gevonden bij de
werkzaamheden aan het spoor bij de IJsselbrug in Deventer. De
archeologische bodemvondsten die de VORG rijk is, worden
sinds 2005 bewaard in het ‘Provinciaal depot voor
bodemvondsten’ te Deventer, dat vernoemd is naar de
voormalig provinciaal archeoloog van Overijssel en VORG-lid,
Ad Verlinde.
Oprichting van een museum
Om de eigendommen blijvend te kunnen tentoonstellen had de
VORG ter gelegenheid van het vijfde lustrum in 1883 het
‘Geschiedkundig Overijsselsch Museum’ opgericht. Het
museum, dat een gewestelijk museum moest zijn, was
aanvankelijk gehuisvest in een paar lokalen van het
Provinciehuis en in de toen leeg staande woning van de
Commissaris des Konings in de Diezerstraat te Zwolle. De
verzameling groeide gestaag en een jaar later kocht de
vereniging een pand aan het A-plein, dat als museum werd
ingericht. Toen de onkosten voor het museum in 1887 te
begrotelijk werden, zocht het bestuur de oplossing voor het
probleem in de uitbreiding van het aantal leden. Het
lidmaatschap was toentertijd niet voor iedereen weggelegd.
Het werd gewoonlijk aangeboden; dames kwamen niet voor
het lidmaatschap in aanmerking. In 1887 werd een groot aantal
aspirant-leden gepolst door het bestuur, maar het aantal dat op
het aanbod inging, was blijkbaar niet toereikend, want een jaar
later namelijk stelde het bestuur voor om ook vrouwen voor fl.
VORG Nieuwsbrief 2014-1
5
4, - per jaar bepaalde rechten te geven. Aldus geschiedde en zo
mochten dames zich vanaf 1888 gelukkig prijzen met de vrije
toegang tot het museum en konden zij zich inschrijven op ‘de
Werken’ die door de VORG werden uitgegeven. Ze mochten
nog niet de vergaderingen bijwonen; een volwaardig
lidmaatschap viel hun eerst in 1905 ten deel.
Intussen was het museum gered. In hetzelfde jaar verhuisde de
collectie van het A-plein naar de Melkmarkt, naar het Huis
Helmich. Deze oude patriciërswoning, ook wel het drostenhuis
geheten, was in 1902 door het Rijk gekocht en werd met de
nieuwe bestemming die het kreeg van de ondergang gered.
De VORG huurde het huis van het Rijk. Na de Tweede
Wereldoorlog stegen de kosten van het museum zozeer dat de
VORG het museum niet meer in stand kon houden. Overleg met
de gemeente Zwolle liep vast. De bedoeling was dat de
gemeente de exploitatie van het museum zou overnemen,
maar de gemeente wist de betekenis van het museum kennelijk
niet te waarderen. Men overwoog zelfs het museum te sluiten
en de inventaris over te brengen naar Deventer of naar
Enschede. Het museum werd in 1954 uiteindelijk
ondergebracht in de ‘Stichting Provinciaal Geschiedkundig
Overijssels Museum’, later de ‘Stichting Provinciaal Overijssels
Museum’ geheten, waarin naast de VORG ook de gemeente
nam de huur van het gebouw over en Zwolle en de provincie
participeerden.
Doorkijkje in het museum.
VORG Nieuwsbrief 2014-1
6
met Geertsema te spreken – ‘als we nu en dan enige
ogenblikken stilstaan’ bij dit ‘rustige bezit’ dat als provinciaal
cultureel erfgoed zeer waardevol is voor de geschiedenis van
Overijssel.
Foskea van der Ven
De stichting nam de huur van het gebouw over en werd later
eigenaar. De VORG bleef uiteraard eigenaar van haar collectie
die zij aan het museum in bruikleen gaf. In de jaren negentig
trok de provincie zich terug en in 1996 werd het museum
omgedoopt tot ‘Stedelijk Museum Zwolle’ waar de VORGcollectie nu is ondergebracht.
Tot slot kan er worden gezegd dat de VORG de woorden van de
commissaris des Konings Geertsema ter harte heeft genomen
door de afgelopen honderdenvijfenvijftig jaar aan ‘ ’t verleden
voortdurend gezette aandacht te schenken’. Die aandacht voor
het verleden heeft onder andere een mooie omvangrijke
kunstcollectie voortgebracht. En in deze tijd van een ongekende
haast, waarin de ene hype de andere opvolgt is het goed - om
Bronnen: G.J. ter Kuile, `De Vereeniging tot beoefening van
Overijsselsch Regt en Geschiedenis 1858-1958’, in: Verslagen en
Mededelingen van de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch
Regt en Geschiedenis 73 (1958); T.M. Kleinjan, Inventaris van het
archief van de Vereeniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en
Geschiedenis 1857–1996, Zwolle 1996; Lydie van Dijk, Topstukken uit
de collectie Stedelijk Museum Zwolle, Zwolle 2005; Jan ten Hove,
website Mijn Stad Mijn Dorp, wiki, 1882 De GeschiedkundigOverijsselsche tentoonstelling; F.A.J. van der Ven, ´Themis in
Overijssel´ ofwel honderdvijftig jaar ‘regt’ in de ‘Vereeniging tot
beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis’, in: De bundels
gebundeld, 150 jaar geschiedschrijving in Overijssel, Zwolle 2008;
Vincent Sleebe, ` “Ik heb de eer u aan te bieden...”, De collecties van
de VORG’; Lydie van Dijk, `Een volwassen dochter. Het Stedelijk
Museum Zwolle’, in: Historisch Overijssel (2008, afl. 3).
Herkomst illustraties: Jan ten Hove, ‘De geschiedkundigOverijsselsche Tentoonstelling van 1882’, in: Overijsselse Historische
Bijdragen 123 (1988), 115-138.
VORG Nieuwsbrief 2014-1
7
VORG Nieuwsbrief 2014-1

Download Report