Nummer 2 2014 (PDF, 4061 kb)

2
Relatiemagazine van 9292
jaargang 20, april 2014
De groeipijnen
van markt
werking in het ov
Noord-Neder
land als één
concessiegebied
De reiziger
neemt het heft
in handen
Naar busvervoer
zonder schade
lijke uitstoot
Tweets
73Barbara: Handig dat 9292ov het busstation oost en west noemt en
op het station noemen ze het stad en streek. #domblondjeindewar
2
Voorwoord
Voorwoord
Inhoud
Inhoud
Achtergrond
kimjan11: Hé, de Paolo Nutini lookalike is weer terug op
9292ov.nl. Vind ik leuk!
Feedback
Kort nieuws
Tips
Tweets
Volg 9292 ook via Facebook, Twitter en LinkedIn
Werd vanmorgen om 7:15 wakker en dacht dat ik naar school moest..
Zelfs op 9292ov gekeken hoelaat mn bus ging.. Waar ging het mis..
Nieuws
Column
Overzicht
Reiswijzer is het relatieblad van 9292. Het
verschijnt vier keer per jaar. Dit blad is bestemd voor relaties en personeel van 9292.
Artikelen overnemen mag met vermelding
van de bron.
Redactie:
Stefan Hulman, hoofdredacteur
Atty Visch
Annemieke Bartholomeus
Vijftien jaar decentraal geregeld vervoer en de kunst van het aanbesteden. Dat is een leertraject geweest.
Voor overheden, die opeens iets zinnigs van het openbaar vervoer moesten vinden. En voor vervoerders
die opeens met andere aanbieders te maken hadden. Concurrentie op de weg, op de lijn zelfs.
En op het spoor, wie had dat gedacht?
En, hoe staat het met innovaties? Vaak wordt een aanbesteding zo gedetailleerd beschreven dat er op de
bottom line wordt ingeschreven. Innovatie lijkt dan onbetaalbaar te worden. Gelukkig maken andere
partijen, zoals de Stichting Zero Emissie Busvervoer, toch de weg vrij voor vernieuwing. Ook aan die
ontwikkelingen besteden we aandacht.
Waarom doen we dit? 9292 heeft toch niets met concessies te maken? Laat ik u dan vertellen dat een
nieuwe concessie een boel werk met zich meebrengt voor 9292. Nieuwe dienstregelingen, nieuwe omlopen,
nieuwe logo’s en namen. Leuk werk ook, maar soms wel heel nipt qua planning. Wat op zich nog niet zo
raar is als je bedenkt dat aan veel nieuwe concessies rechtszaken voorafgaan. Maar laten we met zijn allen
niet vergeten dat die reiziger gewoon op tijd wil weten hoe hij van A naar B kan reizen.
En om nog een lans te breken voor die reiziger: wat zou het fijn zijn als in de bestekken werd opgenomen
dat al het materieel voorzien moet zijn van een fatsoenlijke 9292-sticker. Zodat iedere reiziger weet waar
hij/zij reisinformatie kan vinden. Ook de autoreiziger die achter de bus rijdt en er de volgende
keer misschien in zit!
t @StefanHulman
m [email protected]
Partnership
Colofon
Voorwoord
Successen en missers
Deze Reiswijzer staat in het teken van concessies. Met een terugblik op het traject door dé kenners van
bestekken, de heren Sloot en Van Kesteren van het KPvV. Ze nemen u ook even mee naar de toekomst, met
hun kijk op het modelbestek. We laten missers en successen de revue passeren. Kijken of er nog
beweging mogelijk is buiten de bestekken om en we laten twee vervoerders vertellen waarom inschrijven
op een concessie zo leuk en spannend is, of juist niet.
Reportage
In dit nummer
4
Van pionieren naar
professionaliseren
7
Klant en reactie
8
Hoe ziet het ideale
bestek eruit?
10
Niet denken in
hokjes, maar van
deur tot deur
12
Concessiegebieden in
Nederland
14
Kort nieuws
15
Gedoe met concessies
16
Een prettige wedstrijd?
18
Kort nieuws
19
De burger achter het
stuur
20
Column:
Innovatie in OV tijdens
exploitatie wel degelijk
mogelijk!
22
Klimaatneutraal
busvervoer
Medewerking werd verleend door:
Ray Bodok (Arcadis)
Ineke van Gent (NS Reizigers)
Bettie Haubrich
(Stadsregio Amsterdam)
Gerard van Kesteren (KpVV)
Ellen Lastdrager (SZEB)
Wijnand Roos (Arcadis)
Jan van Selm
(OV-Bureau Groningen Drenthe)
Marcel Sloot (KpVV)
Leon Struijk (Qbuzz)
Theo Vegter (Connexxion)
Eline Bijveld
Ankie Meijdam
Ontwerp & vormgeving:
Fabrique [merken, design & interactie]
Fotografie:
Erik Borst
Jack Tillmanns
Tim Boric
Cartoon:
Ed Koenders
Drukker:
Mediacenter Rotterdam
Reiswijzer is gedrukt op papier dat het
milieu zo min mogelijk belast.
9292 | Reisinformatiegroep bv
Catharijnesingel 39
3511 GC Utrecht
Postbus 19319
3501 DH UTRECHT
t. 088 076 06 00
f. 088 076 06 99
[email protected]
i. 9292.nl | m.9292.nl | 0900-9292
Abonnementen en adreswijzigingen:
secretariaat 9292
De volgende Reiswijzer komt uit in
juli 2014.
ISSN-nummer: 1572-1582
3
4
Tweets
Tweets
Simonediver: Zou 9292ov mijn overstap van trein- naar busstation op 6 minuten
hebben staan, zodat het lijkt dat ik minder lang op de bus hoef te wachten?
Ielzen (tijdens carnaval): Heel veel credits voor 9292ov.nl, van
Schorsbos naar Oeteldonk, hij begrijpt waar ik naar toe wil. #carnaval
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Achtergrond
Feedback
Kort nieuws
Nieuws
Column
Maak jij binnenkort een rit in de ‘Xpress: Platform13’ in @
WalibiHolland? Plan je reis met de Walibi Express ow.ly/vhU7c
Overzicht
Van pionieren naar
professionaliseren
Concessieverlening in ontwikkeling
Het Rijk had in 1998 het beheer van het
Nederlandse stads- en streekvervoer
gedecentraliseerd naar de provincies en
stadsregio’s. De Wet Personenvervoer
2000, die onder meer marktwerking in
de ov-sector voorschreef, zou in 2001
van kracht worden. Marcel Sloot, senior
adviseur bij KpVV, herinnert het zich nog
goed. “Wij waren in het leven geroepen
om overheden met raad en daad bij te
staan bij het uitvoeren van hun nieuwe
taken, waarbij ze ook concessies moesten verlenen en aanbestedingen uitschrijven. In de ov-wereld totaal onontgonnen
terrein. De eerste maand hebben we
alleen maar informatie verzameld. Acht
uur per dag. Van alle mogelijke partijen:
vervoerders, producenten, consultants,
jonge honden, gerenommeerde partijen.
Alles om onze tassen maar te vullen met
spullen waarmee we het land in konden.”
Een concessie voor het openbaar
vervoer is een pakket van lijnen en/
of andere vervoersdiensten die een
ov-autoriteit (provincie of plusregio)
onder bepaalde voorwaarden en
voor een bepaalde periode exclusief
aan een vervoerder toekent.
Gerard van Kesteren
“Het was soms best moeilijk
om binnen te komen:
niemand kende ons”
ging de deur open.” Het was echt pionieren. “Er was gelukkig al veel materiaal
ontwikkeld bij Europese aanbestedingen,
maar op het beleidsmatige vlak was er
weinig tot niets. De eerste jaren hebben we vooral kennis vergaard en een
enorme stapel rapporten geproduceerd.
Daarin werkten we uit wat er allemaal bij
concessieverlening komt kijken: welke
kennis heb je als opdrachtgever nodig?
Wat moet je regelen? Wat kun je aan de
vervoerder overlaten? Wat mag volgens
de Europese regelgeving wel en niet? Wat
doe je met het beheer van je concessie?
Die rapporten dienden als kapstok voor
de eerste concessiecyclus.”
Laagste prijs
Tsunami van aanbestedingen
Prikkel van marktwerking
ging verloren
Om de juiste personen bij de – toen
nog – 35 overheden te achterhalen,
stuurde het Centrum Vernieuwing OV
Ondertussen heeft het Nederlandse openbaar vervoer 101 aanbestedingen achter
de rug. Sloots collega bij het KpVV Gerard
van Kesteren: “In het begin verwachtten
vervoerders een tsunami van aanbestedingen die ze nauwelijks zouden kunnen
bijhouden. Er is weleens een opeenhoping
geweest, maar eigenlijk is het heel gelei-
35 faxen uit. Sloot: “Het was soms best
moeilijk om binnen te komen: niemand
kende ons. Pas als we er nadrukkelijk bij
zeiden dat we er speciaal voor hen waren
en dat we gratis advies kwamen geven,
delijk gegaan. Er zijn nu zo’n vier aanbestedingen per jaar. En nog is niet in heel
Nederland vrije marktwerking ingevoerd:
de vier grote steden zijn niet verplicht hun
stadsvervoer aan te besteden.”
Stapels rapporten
Partnership
Wat is een concessie?
Marcel Sloot
Het prille begin, februari 1999: het Centrum Vernieuwing OV, de voorloper
van de KpVV, bestond nog maar net. De kersverse organisatie, toen nog maar
vijf koppen sterk, had opdracht gekregen overheden te helpen bij het invoeren
van marktwerking in het openbaar vervoer. Er moesten concessies worden
verleend. Niemand wist hoe dat moest, ook het Centrum Vernieuwing OV niet.
Reportage
In de beginfase gold de prijs die vervoerders neerlegden bij een inschrijving vaak
als hét selectiecriterium. Van Kesteren:
“Op die manier heb je altijd een glashelder resultaat, de laagste prijs wint.
Kwaliteitscriteria zijn moeilijker objectief te meten. Toch rees de behoefte om
ook andere factoren mee te laten wegen:
kwaliteit, duurzaamheid, marketingplannen, vernieuwing. Maar hoe ga je dat
formeel regelen? Waar maak je onderscheid in? Waar laat je vervoerders vrij in
en wat schrijf je voor? Welke rol neem je
als overheid? Hoe benut je kansen? Ook
daar dachten we in mee.”
verbeteringen achtergebleven. Er dreigde
zelfs achteruitgang. In de tweede ronde,
die rond 2006 inging, was je al blij als je
het voorzieningenniveau overeind kon
houden.”
Behoefte aan innovatie en
flexibiliteit
Marktwerking in het openbaar vervoer
leidde in de eerste ronde tot grote efficiencyverbeteringen. “De eerste financiële
resultaten waren fantastisch”, vertelt
Sloot. “Precies wat de bedoeling was.
Helaas is die winst afgeroomd door rijksbezuinigingen: tot drie keer toe hebben
Inmiddels is de derde ronde ingegaan.
Vervoerders en overheden hebben veel
geleerd, er is veel verbeterd, maar er is
ook onvrede. Het huidige systeem staat
innovatie in de weg, luidt een veelgehoorde klacht, en het is rigide. Het biedt
geen ruimte om in te spelen op maatschappelijke veranderingen: de grilligheid van de politiek, een ziekenhuis dat
verplaatst wordt. Van Kesteren: “Aanvankelijk golden concessies maximaal zes
jaar. Dat werd opgerekt naar acht, vervolgens via Europese regelgeving naar tien
en voor treinvervoer – al dan niet in combinatie met andere vormen van ov - naar
vijftien jaar. En die periode is ook nog
eens in het geval van grote investeringen
met de helft te verlengen, tot 22,5 jaar. Als
kabinetten, vooruitlopend op de resultaten, flink in de pot gegraaid. Het geld
werd niet teruggeploegd in de sector,
waardoor de prikkel van marktwerking
verloren ging en de gewenste kwaliteits-
je al die tijd vastzit aan je oorspronkelijke
tenderdocument, sta je dus 22,5 jaar stil.
De kunst is nu om beweging in te bouwen. Om naar een systeem toe te werken
dat mee ademt met de tijdgeest.”
5
Tweets
Tweets
Volgjudith: Sommige termen kun je tegenwoordig niet meer
gebruiken wegens ouderwetsch. Zoals spoorboekje.
6
Voorwoord
Inhoud
@duneprijs daar is iets voor bedacht: 9292ov
Achtergrond
Achtergrond
“Tot drie keer toe hebben
kabinetten, vooruitlopend
op resultaten, flink in de
pot gegraaid”
Modelbestek
Er zijn ontwikkelingen gaande om flexibiliteit en innovatie in aanbestedingsprocedures in te bouwen. Zoals de pilot
Modelbestek, een van de initiatieven
uit het manifest Samen op Reis dat de
sector in 2013 heeft gepresenteerd en dat
samenwerking in het ov moet bevorderen. Hierbij was het KpVV nauw betrokken. Sloot: “Eigenlijk is ‘modelbestek’ niet
het goede woord. Een echte standaard
kun je niet neerzetten; daarvoor zijn de
onderlinge verschillen tussen de overheden en de concessies te groot. We
hebben een aantal oplossingsrichtingen
geformuleerd.” Meer over deze pilot leest
u op p.<vul in>.
Onaangename discussie
Toch kun je de huidige systematiek niet
de schuld geven van een gebrek aan
beweging, vindt Sloot. “Waar het om gaat
is: hoe richt je als overheid je zakelijke
relatie met een vervoerder in? Waar leg
je de ontwikkelfunctie neer? Als overheid
kun je alles tot in de kleinste details voorschrijven, of de vervoerder meer vrijheid
geven. Dat is een keuze die overheden
zelf maken. Over de hele linie zie je dat ze
weer meer vastleggen in het bestek. Ze
worden voorzichtiger, bijvoorbeeld doordat ze bij eerdere concessies in onaangename discussies zijn beland over de interpretatie van de eisen. Dat een vervoerder
bijvoorbeeld wel een marketingplan
heeft opgesteld, zoals in de voorwaarden
was omschreven, maar vervolgens laat
weten dat niet uit te kunnen voeren binnen het budget. Dat is dan soms ook zo.
Je moet als overheid weten wat je vraagt.
Als Coca Cola een marketingplan eist dat
meer klanten oplevert, maar dan wel met
cola zonder koolzuur, zonder cafeïne en
Rapportage
Feedback
b_groenewolt@9292: Is er een update op komst, waardoor
plannen na maart niet mogelijk is? Of is er iets stuk?
Kort nieuws
Nieuws
Column
@xshe92 Parkeren bij Arena betekent dus vanaf (trein)station
Bijlmer Arena. De 9292OV app is je vriend.
Overzicht
Reportage
Feedback
Partnership
Wet Personenvervoer
2000
De Wp2000 is in werking getreden
op 1 januari 2001 en bevat bepalingen over het stads- en streekvervoer,
besloten busvervoer en taxivervoer
in Nederland. Deze wet is bedoeld
om de kwaliteit en efficiëntie van
het ov te verbeteren en tegelijkertijd de kostprijs te verlagen. Onder
andere door marktwerking in te
voeren.
in kartonnetjes, dan kan dat misschien
wel, maar dan moet er geld bij.”
Grote stappen gemaakt
Daarom is het goed dat er ontwikkelbureaus ontstaan waarin overheden en
vervoerders samenwerken, vinden Sloot
en Van Kesteren. “Het zijn verschillende
werelden. Ze weten vaak nog onvoldoende van elkaar. Als ze samen bepalen
wat er nodig is in een concessiegebied,
leidt dat tot een zinnig eisenpakket.
Leg de verantwoordelijkheid bij beide
partijen. Dat past ook in onze filosofie.
Wij organiseren netwerkbijeenkomsten
waar opdrachtgevers, vervoerders en rei-
zigers met elkaar om de tafel gaan en van
elkaar leren. En we moeten ook niet doen
alsof er niets gebeurd is: er zijn sinds de
invoering van de Wp2000 grote stappen
gemaakt op het gebied van duurzaamheid, reisinformatie, toegankelijkheid.
Op allerlei onderwerpen hebben overheden en vervoerders elkaar gevonden.”
Sloot vult aan: “Er is geen land ter wereld
waarin negentien overheden en twaalf
vervoerders erin geslaagd zijn één kaart
in te voeren voor miljoenen reizigers met
een landelijke dekking. Dat mag ook best
eens in de krant.”
Klant en reactie
Bij de afdeling Consumentenservice van 9292 komen via
telefoon, mail, Twitter en het klantfeedbacksysteem dagelijks
vragen, opmerkingen en suggesties van reizigers binnen.
Meestal gaat het natuurlijk over reisadviezen, maar ook wisselingen van de wacht bij concessies roepen veel vragen op.
Ankie Meijdam van het callcenter van
9292 heeft meteen een aantal voorbeelden paraat:
“Kan ik mijn abonnement voor de bus
blijven gebruiken als er een nieuwe
vervoerder komt?”
“Ik las al een tijd terug in de krant dat
Qbuzz in Utrecht zou gaan rijden en
nou zie ik U-OV. Wat is er gebeurd?”
“Op het perron waar ik moet overstappen moet ik twee palen langs voor
ik verder kan reizen. Als ik pech heb
mis ik mijn trein. Waarom kan ik
niet gewoon bij NS inchecken en bij
Arriva uitchecken?”
“Mijn broer is buschauffeur en sinds
vorige week heeft hij een ander pak
aan omdat hij ‘overgenomen is’. Ik
weet niet hoe het vervoer hier beter
van wordt hoor, het is nog steeds
gewoon dezelfde broer!”
“Het is ontzettend belangrijk dat alle
informatie over de nieuwe vervoerder
zo snel mogelijk bij ons binnenkomt”,
zegt Meijdam. “Reizigers lezen vaak al
vroeg in de kranten dat er een nieuwe
vervoerder komt en ze maken zich dan
druk over nieuwe vertrek- en aankomsttijden, andere abonnementen, onverwachte veranderingen. Natuurlijk willen
we ze daar graag zo vroeg mogelijk over
informeren.”
Even wennen
Het kost de reisadviseurs van 9292 altijd
weer wat tijd om de veranderingen
goed in zich op te nemen. Meijdam:
“Onze klanten verwachten van ons een
snel antwoord en een goed advies.
Dat betekent dat we kijken waar de
verschillen lijken te zitten en waar we
vragen over kunnen verwachten. Als
ons zelf iets niet duidelijk is, proberen
we ook vooraf de juiste antwoorden te
achterhalen. Zo kunnen we zorgen dat
alle reisadviseurs tijdig goed geïnstrueerd zijn en worden de klanten snel en
deskundig geïnformeerd.”
7
Tweets
Tweets
Harm Leenders: Hoe kan ik simpel via het openbaar vervoer van
Oostrum naar Schiphol? @9292 #dtv en met 11 heren!
8
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Achtergrond
Randy_ JWZ Apr 1, 4:02pm via Twitter for Android
Maar ik ben echt dankbaar dat de 9292 ov bestaat!
Feedback
RoyStaal: @JVidee Inactief account? Overigens nog steeds geen mail
met foto’s... Voor niets geposeerd? #ncb14 9:38pm, Mar 31 from Web
Kort nieuws
Nieuws
Column
9292: @roystaal @JVidee Niet voor niets geposeerd! De foto’s
worden deze week verstuurd! Gr.@9292^RF
Overzicht
Reportage
Hoe ziet het
ideale bestek eruit?
Ruim tien jaar na de invoering van marktwerking in het openbaar vervoer
zijn vervoerders en overheden het erover eens: de huidige aanbestedingen
en contracten zijn niet zaligmakend. Er is behoefte aan meer vrijheid, meer
ruimte voor creativiteit, voor tussentijdse bijsturing, flexibiliteit en innovatie.
Het afgelopen jaar heeft een projectgroep met vertegenwoordigers van
KpVV, Inno-V, vervoerders en overheden zich gebogen over de vraag: hoe
moet het dan wel? Dit heeft geleid tot het rapport Modelbestek van de toekomst.
Wat staat daarin?
De uitwerking van een modelbestek voor
de aanbesteding van concessies was een
van de vijftien pilots uit het manifest
Samen op Reis. OpStap naar een beter OV.
Daarin hebben vervoerders, overheden
en andere partijen die zich bezighouden
met het ov, op een rij gezet op welke
punten ze beter kunnen samenwerken.
Met als uiteindelijk doel: sneller en
beter vervoer van deur tot deur voor de
reiziger. De oplevering van het rapport
in november 2013 vormde het voorlopige
eindpunt van deze pilot. “Een allesomvattend modelbestek is lastig te formuleren”,
aldus Marcel Sloot, senior adviseur openbaar vervoer bij het KpVV. “Dat vind je
dan ook niet in het rapport. Wat we wel
konden doen, was een set oplossingsrichtingen opstellen die helpen innovatie te
stimuleren en flexibiliteit in te bouwen.
Zodat vervoerders en overheden tijdens
een concessieperiode kunnen inspelen op
nieuwe ontwikkelingen – al is het maar
de verhuizing van een ziekenhuis – en een
hogere efficiëntie kunnen bereiken.”
Waar gaat het heen?
De samenstellers van het rapport presenteren de volgende oplossingsrichtingen:
Partnership
Meer lezen?
Kijk voor het complete rapport, de
scope en de uitwerking van verschillende scenario’s op de website van
het KpVV (kpvv.nl), onder overige
content/publicaties.
“Een set oplossingsrichtingen
opstellen die helpen innovatie
te stimuleren en flexibiliteit in
te bouwen”
ll
ll
ll
ll
en regiotaxi onder de ‘dunne’. Waarbij
de ‘dikkestroomconcessie’ zich kan
richten op een positieve spiraal van
betere service en meer reizigers en
de ‘dunnestroomconcessie’ op lokaal
maatwerk.
Prikkels anders gedefinieerd, beter verdeeld
en beter geijkt – denk bijvoorbeeld aan de
toewijzing van opbrengst- en kostenrisico’s, bonussen en boetes en criteria
die bepalen of een contract al dan niet
verlengd wordt.
Samenwerking tussen overheid, vervoerder en derden – steeds meer overheden
kiezen ervoor de ontwikkelfunctie van
het ov niet uitsluitend bij zichzelf of de
vervoerder neer te leggen, maar samen
die verantwoordelijkheid te nemen,
bijvoorbeeld in ontwikkelteams.
Meer ruimte voor innovatie en flexibiliteit
bij inhoudelijke eisen – bijvoorbeeld door
beleidsdoelen te vertalen in functionele
eisen. Dus niet: ‘bus x moet y keer per
uur die route rijden’, maar ‘ziekenhuis x
of attractiepark y moet zo vaak bereikbaar zijn’.
Scherpere focus op de klant door scheiding
tussen ‘dikke’ en ‘dunne’ lijnen – waarbij de
trein, hoogwaardig openbaar vervoer en
verbindende buslijnen onder de ‘dikke
lijnen’ vallen en minder renderende ontsluitende buslijnen, de belbus, buurtbus
ll
ll
Meer flexibiliteit door minder exclusiviteit –
een concessie geeft de concessiehouder
het exclusieve recht om het openbaar
vervoer binnen het concessiegebied
te exploiteren. Je zou kunnen over
wegen die exclusiviteit open te breken
en bijvoorbeeld initiatieven aan de
‘onderkant’ van de markt de ruimte te
geven: denk aan deelfietsen en -auto’s
of digitale liftcentrales.
Scheppen van onderhandelingsruimte bij
aanbestedingen – tijdens het aanbestedingstraject staat er een ‘Berlijnse
muur’ tussen opdrachtgever en inschrijvers. Binnen de Nederlandse wetgeving is contact verboden. De Europese
regelgeving geeft wel ruimte om tijdens
en over de aanbesteding te onderhandelen over de voorwaarden. Het rapport
pleit ervoor die ruimte in Nederland
ook te creëren, zodat vervoerders meer
stapsgewijs tot een aanbod kunnen
komen en overheden nog water bij de
wijn kunnen doen.
ll
Gunningscriteria gericht op output en voortdurende verbetering – geef de vervoerder
meer ruimte om zelf zijn product te
ontwerpen, bijvoorbeeld op basis van
de zogenoemde RADAR-aanpak. Deze
aanpak beoordeelt of het aanbod en de
manier waarop dat wordt uitgevoerd
passen bij de doelen die de overheid
stelt voor een aanbesteding. Voorbeelden in Groot-Brittannië tonen aan dat
dit ertoe leidt dat vervoerders al tijdens
de looptijd van de concessie moeten
innoveren en verbeteren, zonder dat de
overheid die innovaties hoeft voor te
schrijven.
9
10
Tweets
Tips
Tweets
@Go_About bij jullie net als bij Arriva geen omleiding of vervallen
haltes te zien. Bij ov9292 echter wel. Waarheid ken ik niet.
Check de CO 2 -uitstoot van uw reis;
kijk onderaan het reisadvies.
Belleblabla Apr9, 9:31 pm Wie weet een goede openbaar-vervoerplanner
voor de UK? Zeg maar onze 9292. Ik word een beetje droef van
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Nieuws
Feedback
Kort nieuws
Niet denken in hokjes,
maar van deur tot deur
Noord-Nederland richting geïntegreerd ov
In Friesland, Groningen en Drenthe hebben de vier concessiehouders en
drie grote vervoerders de koppen bij elkaar gestoken. Samen willen zij het
openbaar vervoer in Noord-Nederland zo organiseren dat de reiziger dit
ervaart als één geheel, als één geoliede machine die hem zo snel mogelijk op
de plaats van bestemming brengt. Een operatie op het snijvlak van concessies.
Nieuws
Column
“In een regio waar zo veel partijen het
openbaar vervoer regelen, elk voor hun
eigen regio en concessiegebied, ontstaan
er vaak toch verschillende hokjes die niet
goed op elkaar aansluiten”, aldus Jan van
Selm, directeur van OV-Bureau Groningen
Drenthe. “Denk aan bussen die net wegrijden als de trein aankomt en loketmedewerkers die reizigers alleen informatie
over hun eigen dienstregeling geven.
Naar die situatie, waarin alle vormen
van heel Noord-Nederland geïntegreerd
zijn als ware het één concessie waarin de
samenhang grondig doordacht is, willen
we uiteindelijk toe. Daarbij kijken we
niet alleen naar de dienstregeling, maar
bijvoorbeeld ook naar de marketing,
servicepunten, reisinformatie en tariefstellingen. Allemaal in het belang van de
reiziger, die we daarmee betere service
verlenen. Daarmee maken we het ov als
geheel aantrekkelijker en dat is uiteindelijk in het belang van ons allemaal.”
Gegevens delen
Het klinkt vanzelfsprekend, maar in de
praktijk is het dat niet. Ineke van Gent,
regiodirecteur NS: “Wil je echt goed kunnen samenwerken en de juiste beslissingen nemen, dan moet je ook bereid
zijn gegevens met elkaar uitwisselen.
Over je eigen schaduw heenstappen en
open durven zijn. Over aantallen reizigers
bijvoorbeeld. Daar is best discussie over
geweest; het gaat om gevoelige informatie. Toch gaan we deze nu met elkaar
delen voor het traject Groningen-Assen,
omdat het de enige manier is om knelpunten in kaart te brengen en tot afspraken te komen die er écht voor zorgen dat
de klant op de eerste, tweede én derde
plaats komt.”
Eerste successen
Inmiddels heeft de samenwerking al tot
verschillende concrete verbeteringen geleid. Van Selm: “Onze Buskrant die wij als
OV-Bureau altijd uitgaven om de nieuwe
dienstregelingen bekend te maken, hebben we afgelopen jaar omgebouwd tot
OV-krant. Daarin staat niet alleen informatie over bussen, maar ook over treinen
@de_kever @GerdjanKipping Volgens 9292 is Breda - Utrecht
goed mogelijk. Anders de interliner.
Overzicht
Reportage
Partnership
Deelnemers
aan de pilot
in de regio. Een ander succes is dat Qbuzz
nu extra bussen inzet op hetzelfde traject
als de treinen van Arriva heel erg vol
zitten.” Van Gent vult aan: “We geven nu
in de trein ook informatie over busdiensten. Er is bijvoorbeeld in Groningen
een nieuwe buslijn ingesteld naar het
ziekenhuis, waar mensen beter vanaf een
ander treinstation kunnen overstappen.
Dat hebben we omgeroepen in de trein.
Ook verwijzen we in onze treinen naar
stewards van Qbuzz die op het hoofdstation in Groningen informatie geven,
en andersom wordt in de bussen ook
treininformatie gegeven. Heel belangrijk
voor reizigers. Het lijkt iets kleins, maar
daar is veel afstemming voor nodig.” Er
staan ook nog veel verbeteringen op het
wensenlijstje, variërend van dienstregelingen die beter op elkaar aansluiten tot
gedeelde loketten en gezamenlijke kaartjes in de zomermaanden. Van Gent: “We
zitten niet te vergaderen om te vergaderen, maar om concrete stappen te nemen
waar de reiziger echt iets van merkt.”
Concessieverleners:
ll Provincie Groningen
ll Provincie Friesland
ll Provincie Drenthe
ll OV-Bureau Groningen Drenthe
Concessiehouders:
ll NS Reizigers
ll Arriva
ll Qbuzz
Noord-Nederland
en Samen op Reis
De samenwerking in Noord-Nederland ging anderhalf jaar geleden
van start, met overleg op directie
niveau en de oprichting van verschillende werkgroepen. Het traject
sloot naadloos aan bij de doelstellingen van Samen op reis. OpStap naar
een beter OV, en is dan ook als pilot
in dit manifest opgenomen.
Over concessiegrenzen
heenkijken
Volgens Van Selm staan de huidige
concessies tot nu toe niet in de weg
om verbeteringen door te voeren. “Ook
de extra bussen van Qbuzz konden
we bijvoorbeeld binnen de geldende
concessievoorwaarden inzetten. Aan de
andere kant bieden de huidige concessies ook onvoldoende basis om dit te
móeten doen. Ze dwingen vervoerders
en overheden niet om over de grenzen
van hun eigen concessies heen te kijken.
In toekomstige concessies zou er beter
gekeken moeten worden naar hoe je die
verbeteringen kunt vasthouden en verder
uitbreiden.” Van Gent: “Als je dienstregelingen beter op elkaar gaat aansluiten en
bijvoorbeeld soms op elkaar wilt wachten
als een trein vertraging heeft, loop je wel
tegen de grenzen van de concessievoorwaarden aan. Maar dáár moet je het juist
met elkaar over hebben. Niet krampachtig vasthouden aan onze contracten; het
gaat om het reizigersgemak. De concessie staat wat ons betreft niet ter discussie
maar we zouden moeten kunnen improviseren of afstemmen bij bijvoorbeeld
verstoringen en evenementen, zodat ook
dan de reiziger de best mogelijke service
krijgt van verschillende vervoerders.
Daarvoor moeten we niet alleen ‘out of
the box’, maar ook ‘out of concessies’
durven denken.”
11
Tweets
Tweets
ontdekslagharen Apr 2, 3:41pm via TweetDeck @9292 Dank voor het delen en
het de weg wijzen van onze gasten die met het OV komen! ;-) ^BW
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Concessiegebieden in
Nederland
iemanddietweet Apr 2, 8:08am via Twitter for Android
9292 doet vies
Feedback
Kort nieuws
Nieuws
Column
Carolien_97 Apr 3, 9:34am via Twitter for iPhone
9292ov en syntus en alles wat ermee te maken heeft is raar
Overzicht
Overzicht
5
3
2
5
19
1
6
13
Partnership
Arriva (Deutsche Bahn)
Connexxion (Transdev/BNG)
Hermes (Connexxion)
Qbuzz (NS)
Syntus (Keolis)
Taxicentrale Renesse
Veolia (Veolia Transdev)
EBS (Egged Group)
OV Regio IJsselmond (Connexxion)
GVB
HTM (deels NS)
HTMbuzz (HTM)
RET
4
De vervoerbedrijven
en hun concessies per
1 januari 2014
Reportage
19
9
10
21
22
Concessies en hun looptijd
7
9
20
11/12
23
8
24
13
18
28
16
25
16
26/27
17
14
28
31
15
29/30
14
33
32
32
34
40
39
34
37
38
35
41
42
36
43
1GD-concessie
14.12.2009 – 09.12.2017 (v)
2Vlieland
01.03.2009 – 31.12.2016
3Terschelling
01.03.2009 – 31.12.2016
4Ameland
01.03.2009 – 31.12.2016
5 Noord- en Zuidwest Fryslân
en Schiermonnikoog
09.12.2012 – 12.12.2020 (+2)
6 Zuidoost Fryslân
14.12.2008 – 10.12.2016
7Midden-Overijssel
29.08.2010 – 25.08.2018
8Twente
08.12.2013 – 09.12.2023
9 IJsselmond 2014-2023
08.12.2013 – 09.12.2023
10 Stadsvervoer Lelystad
04.09.2011 – 11.12.2021
11 Stadsvervoer Almere
01.01.2010 – 31.12.2017
12 Streekvervoer Almere
01.01.2010 – 31.12.2017
13Veluwe
12.12.2010 – 10.12.2016 (+4)
14 Achterhoek Rivierenland
12.12.2010 – 11.12.2020
15Concessie
Arnhem Nijmegen
09.12.2012 – 10.12.2022 (-2)
16 Provincie Utrecht
14.12.2008 – 10.12.2016
17 Tram en Bus Regio Utrecht
08.12.2013 – 09.12.2023
18 Gooi en Vechtstreek
01.07.2011 – 30.06.2019
19 Noord-Holland Noord
14.12.2008 – 01.07.2016
20 Haarlem/IJmond
11.12.2005 – 12.12.2015 (v)
21 Waterland
11.12.2011 – 08.12.2019 (+2)
22 Zaanstreek
12.12.2010 – 16.12.2018 (+2)
23 Concessie Amsterdam 2012
01.01.2012 – 09.12.2017 (+4)
24 Amstelland Meerlanden en
Zuidtangent
09.12.2007 – 31.12.2015
25 Zuid-Holland Noord
09.12.2012 – 12.12.2020 (+2)
26 Bus Haaglanden Stad
09.12.2012 – 07.12.2019
27 Agglomeratie Den Haag/
Zoetermeer Rail
01.01.2006 – 31.12.2016
28 Regionaal busvervoer Haaglanden
01.09.2009 – 26.08.2017
29 Rail Rotterdam
10.12.2006 – 10.12.2016
30 Bus Rotterdam e.o.
09.12.2012 – 07.12.2019
31 Voorne-Putten en Rozenburg
13.12.2009 – 10.12.2016 (+1)
32 Hoeksche Waard/
Goeree Overflakkee
01.01.2008 – 13.12.2014
33 Drechtsteden, Alblasserwaard,
Vijfheerenlanden
01.01.2007 – 31.12.2018
34 Noord-Zeeland
10.12.2006 – 13.12.2014 (v)
35 Midden-Zeeland
14.12.2008 – 31.12.2014
36 Zeeuws-Vlaanderen
10.12.2006 – 13.12.2014 (v)
37 West-Brabant
10.12.2006 – 13.12.2014
38Midden-Brabant
10.12.2006 – 13.12.2014
39Meijerij
10.12.2006 – 13.12.2014
40 Oost-Brabant
10.12.2006 – 13.12.2014
41 Concessie SRE
14.12.2008 – 10.12.2016 (v)
42 Noord- en Midden-Limburg
10.12.2006 – 10.12.2016
43Zuid-Limburg
10.12.2006 – 10.12.2016
v concessie is verlengd
+x optie voor verlenging met
x jaar
Kaartproductie Martin Dragt i.o.v. CROW KpVV
12
“Roma, hoe laat gaat mijn bus?”
“Zie ik er uit als OV9292?”
14
Tweets
Tweets
Tips
deBijenkorf Apr 6, 7:12pm via Oracle RightNow CX Cloud Service
@gozerwijffie Er zijn veel vragen, maar voor deze moet ik je verwijzen naar ov9292.nl voor meer en correcte info ;) #bcare
TinekeWilde Apr 6, 12:41pm via Web
@jessicavankooi @9292 Waar ga je heen?naar oma van je vriend?
Realtime in het reisadvies;
test mee met de app voor Android
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Feedback
Kort nieuws
Kort
nieuws
Kort nieuws 9292
Realtime reisinformatie met
Android-app
9292 werkt
samen met
Veteranendag
De eerste test met realtime reis
informatie is zo goed als afgerond.
Android-gebruikers hebben de
primeur en kunnen de actuele
informatie via hun 9292-app uit–
proberen. 9292 wil weten van de
testgroep of de gebruikte symbolen
duidelijk zijn en of de informatie
ook daadwerkelijk als nuttig
ervaren wordt. De meeste reacties
tot nu toe zijn positief. Binnenkort
volgt ook realtime reisinformatie
via de iOS-app en de website
www.9292.nl.
In juni vindt de jaarlijkse Veteranendag plaats. Om het doel van de
dag onder de aandacht te brengen,
en zeker ook de veteranen zelf,
zochten de organisatoren naar
een grote publiekssite. Die werd
gevonden in 9292.nl. 9292 is er erg
blij mee dat de campagne voor de
Veteranendag wordt gelanceerd via
9292.nl. Stefan Hulman, algemeen
directeur 9292: “Belangrijker dan
de commerciële kant van deze samenwerking is de menselijke kant.
Veteranen verdienen het dat hun
verhaal bekend wordt bij het grote
publiek. Daar werken we graag aan
mee.”
Uploaden data
vereenvoudigd
Kom naar
InterActie 2014
Nog voor de zomer kunnen vervoerders hun reisinformatiedata eenvoudig zelf uploaden op de ov-data
site van REISinformatiegroep. Op
dit moment plaatst REISinformatiegroep deze gegevens namens de
vervoerders. Het uploaden kan op
verschillenden manieren, afhankelijk van de voorkeuren en mogelijkheden van de vervoerder. Wanneer
deze mogelijkheid ingaat, is de
datasite van REISinformatiegroep
ook vernieuwd.
Op 3 juni zijn relaties van 9292 van
harte welkom op alweer de derde
InterActie. Het programma van
deze relatiedag is in de maak en
genodigden hebben inmiddels het
verzoek gekregen deze datum in
hun agenda te blokkeren. Heeft
u geen bericht ontvangen en wilt
u toch ook naar InterActie 2014
komen? Neem dan contact op met
[email protected].
RETOURTJE
BREDA
SINDS 13 JANUARI 2013 IS ILOYKA IEDERE DAG WEER TERUG IN BREDA.
BEKIJK HAAR VERHAAL OP HANDENAF.NL
HANDEN AF VAN ONZE COLLEGA’S
9901090 NS Interne Pub 219x270 BS.indd 2
30-01-14 16:11
Handen af
NS startte in maart met een
campagne ‘Handen af van onze collega’s’. Met zeer persoonlijke verhalen en confronterende billboards
vraagt de vervoerder aandacht voor
het groeiende probleem van agressie tegenover NS-personeel. Zie ook
handenaf.nl.
Ov-fietsen
in Utrecht
Sinds maart houden de gemeente
Utrecht en NS een proef van drie
maanden met twee ov-fietspunten
op straat. Er staan zestien ovfietsen naast een nieuwe ovfietszuil op het Janskerkhof en
twaalf naast zo’n zelfde zuil aan het
Moreelsepark, bij een uitgang van
winkelcentrum Hoog Catharijne).
Uiteindelijk wil de stad toegroeien
naar een systeem met leenfietsen
zoals de Franse Vélib in Parijs. Bron:
ovmagazine.nl.
Nieuws
Opinie
Column
Overzicht
Gedoe met
concessies
Partnership
Goed leesvoer
Marktwerking en aanbestedingen in het openbaar vervoer
hebben, ondanks dat het systeem niet perfect is, inmiddels
tot veel verbeteringen geleid. Ook voor de reiziger en het
milieu. Toch gaan aanbestedingsprocessen vaak gepaard
met een hoop ‘gedoe’. Rechtszaken over fouten die gemaakt
zijn, ruzies of er wel of niet aanbesteed had moeten
worden. Enkele voorbeelden van de andere kant van de
aanbestedingsmedaille.
Het meest recente voorbeeld van ‘gedoe’
voltrok zich rondom de aanbesteding van
West-Brabant in de provincie Noord-Brabant. Daar werd een rekenfoutje gemaakt.
Herstel je dat, dan zou Arriva de opdracht
moeten krijgen. De provincie NoordBrabant heeft dat donderdag 13 maart 2014
erkend in de bezwaarprocedure die Arriva
was begonnen. Veolia vist dit keer achter
het net en voert aan dat de provincie de
veranderde rekenmethode niet goed heeft
gecommuniceerd. Er zijn nu verschillende scenario’s van bezwaar en beroep
mogelijk. Het lijkt wel duidelijk dat dit
de ingangsdatum van de concessie, op 14
december dit jaar, onder druk zet.
Reportage
aan de Tweede Kamer dat besloten is om
met geen andere partij in zee te gaan
dan NS. Er is immers geen sprake van een
aanbesteding. In Nederland is de regel dat
75 procent van de gebruikers van internationale treinen ook daadwerkelijk de
grens over moet reizen. Dit bevordert de
concurrentiemogelijkheden niet. Europa
wil daar graag verandering in brengen,
en door een ‘stempelfout’ heeft minister
Timmermans geen bezwaar aan kunnen
tekenen tegen de plannen van Europa.
Een mogelijke kans voor Arriva om alsnog
naar Brussel te gaan rijden. Intussen is de
omstreden Fyra-trein van het HSL-spoor
verdwenen en incasseert NS in 2014 een
miljoenenverlies op dit dossier.
Hogesnelheidslijn zonder
hogesnelheidstrein
Tussen de wal en het schip
Al in 2001 wilde Deutsche Bundesbahn
(DB) de HSL naar Brussel gaan rijden en
deed daarvoor mee aan de aanbesteding.
NS bood beduidend hoger en kreeg de
gunning. In oktober 2013 meldde DB zich
weer, nu met dochter Arriva. Arriva wil samen met DB snelle treinen aanbieden op
het traject tussen Amsterdam en Brussel.
Dat zou vanaf eind volgend jaar al negen
keer per dag kunnen. Arriva claimt door
onvoldoende informatie geen fatsoenlijke
offerte te kunnen uitbrengen. Staatssecretaris Mansveld schrijft bovendien
De Eigen Veerdienst Terschelling vaart
sinds 2008 naast de bekendere reder
Doeksen. Doeksen heeft een Openbare
Dienst Contract (ODC) op deze vaarroute
en voelt er niets voor de markt met EVT te
delen. EVT zou echter volgens de minister
in elk geval onder het zogenaamde medegebruik van het ODC kunnen varen. Dit
contract biedt rederij Doeksen namelijk
geen exclusiviteit. Omdat de concurrent zorgt voor minder passagiers, dreigt
Doeksen in het najaar van 2013 om in de
dienstregeling te schrappen. Varen moet
Interessante literatuur: KpVV-jurisprudentiebundel Openbaar Vervoer
2014. In deze vijfde editie zijn 99 gerechtelijke uitspraken gebundeld en
toegelicht. Ook relevante jurisprudentie over personenvervoer over
water is opgenomen. Deze uitspraken verduidelijken de Wet Personenvervoer 2000 of zijn relevant voor de
openbaarvervoerpraktijk. De bundel
vormt daarmee een belangrijke
handreiking bij aanbestedingen en
contracten.
natuurlijk wel rendabel blijven. Dat vindt
staatssecretaris Mansveld geen goed plan
en zij sommeert EVT te stoppen met varen
per 1 februari 2014. EVT laat het er niet
bij zitten en spant een kort geding aan.
Oordeel: EVT moet inderdaad stoppen met
varen. Een spoedappel bij het hof levert
vervolgens wel het gelijk op voor EVT.
De reder mag blijven varen. Net voor het
ter perse gaan van deze Reiswijzer, werd
bekend dat EVT wordt overgenomen door
TSN Doeksen.
Bronnen: Treinreiziger.nl, OVpro.nl, KPVV.nl,
Rijksoverheid.nl, EVT.nl.
15
16
Tweets
Tweets
Lijn5GD Apr 3, 5:11pm Voor actuele reisinformatie van #Lijn5GD en meer kun
je kijken op 9292ov.nl. Er is ook een handige applicatie voor op je mobiel.
Cas_dW Apr 7, 8:33am via Twitter for iPhone
@9292 de app geeft hele rare tijden aan om van den helder naar Leeuwarden te gaan, hij slaat bus 350 over
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Opinie
Feedback
Kort nieuws
Een prettige wedstrijd?
Het openbare busvervoer in Noord-Brabant, in Zeeland of Eindhoven, de
Rijn-Gouwelijn, elk jaar worden er in Nederland wel ov-concessies openbaar
aanbesteed. Dat zijn steeds weer nieuwe kansen voor vervoerders. Maar een
goede inschrijving kost veel tijd en capaciteit. En de eisen bezorgen vervoerders
soms hoofdbrekens. Is het nog wel leuk om mee te doen? Twee vervoerders
vertellen.
Theo Vegter, COO bij Connexxion: “Het
is goed dat er concurrentie is gekomen,
de aanbestedingen hebben de sector
veel gebracht. Er rijden bijna overal
nieuwe, schonere bussen, het prijsniveau
is gedaald, er is meer aandacht voor de
reiziger. Maar als marktleider kunnen
wij ook meer van de koek verliezen.
Dat maakt elke aanbesteding spannend.”
Qbuzz, een nieuwkomer in de ov-markt
die met drie grote concessies zo’n
20 procent van het betwistbare marktaandeel heeft, geniet van die spanning. “Het is ontzettend leuk als je de
kans krijgt een aanbod te doen om het
openbaar vervoer in een regio of stad tien
jaar vorm te geven”, vindt Leon Struijk,
directeur bij Qbuzz. “En het wordt leuker
naarmate de concessieverlener niet ieder
dubbeltje omdraait maar openstaat voor
nieuwe, frisse ideeën die het vervoer voor
de klant beter en makkelijker maken.
Daar zijn er gelukkig steeds meer van.”
Selectief inschrijven
Connexxion heeft, net als de meeste
vervoerders, een aparte afdeling die het
proces rond aanbestedingen regelt. “Dat
is geen overbodige luxe, aanbesteden is
een vak. Het tenderteam werkt daarbij
nauw samen met roostermakers, inkoop,
marketing en andere specialisten binnen
ons bedrijf. Elke aanbesteding is anders,
het is altijd maatwerk. We doen steeds
meer ervaring op en worden er iedere keer
beter in.” Sommige aanbestedingen laat
Connexxion bewust lopen. “Wij leveren
behalve openbaar vervoer ook taxidiensten en bijzonder vervoer. Daarmee
kunnen we in een jaar wel aan honderd
aanbestedingen meedoen, maar dat
werkt niet. Aanbestedingen in het ov zijn
meestal grote jongens, daar willen we
graag bij zijn. Toch komt het ook voor dat
we uiteindelijk niet inschrijven, bijvoorbeeld omdat de concessievoorwaarden
ons te veel beperken, of omdat het drempelbedrag zo laag is dat we daarvoor niet
de diensten kunnen leveren zoals we dat
willen.”
Geen vechtrelatie maar een partnership
Qbuzz doet evenmin aan elke wedstrijd
mee. “Bestekken waarin prijs het enige
onderscheidende element is, vinden we
minder interessant. Wat je dan vaak ziet
is dat de partij die de hoogste groei van
het aantal reizigers durft in te bouwen in
zijn voorstel, op de laagste prijs uitkomt.
Waarna in de praktijk blijkt dat het daar
toch niet voor lukt. Dan krijg je een
vechtrelatie tussen de vervoerder en de
concessieverlener. Geen goede basis. Wij
willen juist een partnership aangaan met
onze opdrachtgevers. Zoals in GroningenDrenthe, waar we dankzij goed overleg
en samenwerking in ontwikkelteams
veel verbeteringen hebben kunnen doorvoeren. Zo we hebben de dienstregeling
helemaal opnieuw ingericht en al het
oude materieel vervangen door schone
Euro 6-bussen.”
Meer ruimte voor dynamiek
Toch bieden aanbestedingen vaak
onvoldoende bewegingsruimte, vindt
Vegter: “Sommige bestekken bepalen tot
in detail wat je als vervoerder moet doen.
En als een concessie je eenmaal gegund
is, zit je meestal voor tien jaar of langer
aan het tenderdocument vast. Daarmee
blijf je gebonden aan de oorspronkelijke
eisen, terwijl in die tien jaar de wereld
niet stilstaat. Neem de studentenkaart.
Als een kabinet die wegbezuinigt, heeft
dat grote impact. Studenten vormen een
substantieel deel van de ov-reizigers.
Haakt daarvan 50% af, dan zien onze
cijfers er opeens heel anders uit dan bij
aanvang van de concessieperiode. Dan
moet je wel iets kunnen doen om dat
op te vangen. In het huidige bestel is dat
lastig.” Struijk beaamt dit: “Als je je werkwijzen wilt aanpassen omdat de omstandigheden veranderen, levert dat soms
discussies op. Gaan juristen uitzoeken
of het wel kan binnen de concessievoorwaarden. Mijn ervaring is overigens dat
overheden meestal wel een weg vinden
om zo’n verbetervoorstel door te laten
gaan. Maar het is een moeizaam proces.”
Nieuws
Column
Overzicht
Leren concurreren
“De belangen
zijn groot, het
kan om honderden miljoenen
gaan over een
hele concessieperiode”
Aanbestedingen leggen niet alleen een
spanningsveld bloot tussen vervoerders en
overheden, maar ook tussen vervoerders
onderling. Niet zelden wordt een gunningsvoornemen aangevochten. Struijk
begrijpt dat wel: “Het kan om honderden
miljoenen gaan. En een juridische procedure is niet zo duur. Dan is er voor een
verliezer al gauw een prikkel om te gaan
procederen. Dat is onaangenaam, maar
je voorkomt het niet. We moeten het ook
nog leren met z’n allen, concurreren.”
Gekke markt
“We zijn als sector vrij jong in het aanbestedingsspel”, zegt Vegter. “En het
openbaar vervoer is een gekke markt:
Reportage
Partnership
aan de ene kant heb je marktwerking
en concurrentie, aan de andere kant
regulering en beperkte tariefvrijheid.
Hoe vind je daarin een middenweg die
voor de vervoerder en de reiziger een winwinsituatie oplevert? En wordt het niet
eens tijd om meer multimodaal te denken, ook in concessies?” Struijk: “Wat ook
te denken geeft is dat de meeste partijen
op deze markt – Arriva, Veolia, Syntus,
Qbuzz, Connexxion – inmiddels staatsbedrijven zijn geworden. Vandaag concurreren Franse, Duitse en Nederlandse
spoorwegen met elkaar om een busconcessie op Schiermonnikoog of in Twente.
Dat kan nooit de bedoeling zijn geweest;
de politiek moet zich herbezinnen op de
marktwerking in onze sector.”
17
18
Tweets
Tips
Tweets
JamesJM Apr 8, 3:52pm via Web
@9292 Dag 9292! De nieuwe website is super - maar 1 ding is vervelend: hij onthoudt mijn log in nooit! Doe ik wat verkeerd?
Meer aandacht in de ov-planner? Informeer naar de
mogelijkheden van een POI.
@9292 Avond, hebben jullie ook een Windows phone 8 app?
Kan hem niet vinden maar misschien kijk ik niet goed.
Voorwoord
Inhoud
Tramlijn
Uithof komt
dichterbij
Met de ondertekening van de
Hoofdovereenkomst de Uithoflijn
is de komst van een tramlijn naar
de Uithof in Utrecht weer een
stuk dichterbij gekomen. In deze
overeenkomst staan onder andere
afspraken over de bereikbaarheid
van de Uithof tijdens de bouw van
de tramlijn. De Uithoflijn wordt
de belangrijkste schakel in de
bereikbaarheid van Utrecht Science
Park De Uithof. Vanaf 2018 rijdt de
tram en vervalt buslijn 12. Verwacht
wordt dat de tram in 2020 dagelijks
45.000 mensen tussen Utrecht CS
en P+R De Uithof vervoert. Bron:
DUIC.nl
Achtergrond
Feedback
Kort nieuws
Kort
nieuws
Nachttreinen
naar Nijmegen
Waardering
ov groeit
De Nederlandse Spoorwegen zijn
van plan vanaf 2015 nachttreinen
tussen de Randstad en Arnhem en
Nijmegen in te zetten. De treinen
gaan vrijdag- en zaterdagnacht
rijden en stoppen ook in EdeWageningen. Mensen die uit zijn
geweest, krijgen zo ruimere mogelijkheden om met de trein naar
huis te gaan. Helemaal zeker is het
nog niet, maar de onderhandelingen met de regio - die mee moet
Eind maart werd de OV-Klantenbarometer gepresenteerd over 2013.
De uitkomsten waren nog nooit
zo positief. Met name het regionale spoorvervoer mocht kreeg
hogere waarderingscijfers. Best
gewaardeerd in die categorie werd
de spoorlijn Kampen-Zwolle. Ook
het veer Drechtsteden-Rotterdam
wordt hoog gewaardeerd en
scoort zelfs een 8+. Van de stedelijke vervoerders maakt RET een
mooie sprong voorwaarts en in
het streekvervoer is EBS in Waterland koploper. Meer informatie:
ovklantenbarometer.nl.
betalen - zijn in een vergevorderd
stadium. Bron: Gelderlander.nl
P+R in Rotterdam verbeterd
Feest in ov-land
De parkeervoorzieningen bij stations in de stadsregio Rotterdam zijn
in 2013 flink verbeterd. Er zijn 2800
fietsparkeerplaatsen en ruim 1040
P+R-parkeerplaatsen bij gekomen.
De doelstelling van 2500 nieuwe
P+R-parkeerplaatsen wordt nog
voor de zomer gehaald. Ook gaat de
Het spoor- en het tramwezen
vieren dit jaar allebei een jubileum.
Het is 175 jaar geleden dat het
eerste spoor werd bereden tussen
Amsterdam en Haarlem. Dat wordt
op 20 september nog eens overgedaan in aanwezigheid van Koning
Willem-Alexander. Ook is het 150
jaar geleden dat in Den Haag de
eerste (paarden)tram reed. Over
het hele jaar zijn er in het kader van
beide jubilea activiteiten gepland.
Zie hiervoor ook 9292.nl.
stadsregio nog meer fietsparkeerplaatsen subsidiëren. Hiermee wil
de stadsregio stimuleren dat reizigers met het ov naar de binnenstad
gaan zodat het stedelijk gebied
minder wordt belast met autoverkeer. Bron: fietsberaad.nl
Nieuws
Nieuws
Column
Overzicht
De burger
achter het stuur
Vooral op plaatsen waar het onbetaalbaar dreigt te worden
om openbaar vervoer in stand te houden, nemen burgers
steeds vaker zelf het heft in eigen handen. Particuliere
initiatieven in het openbaar vervoer voorzien in een
behoefte. En steeds meer overheden ondersteunen deze
initiatieven. Sterker: in veel partijprogramma’s van de
afgelopen gemeenteraadsverkiezingen kwamen de woorden
‘particuliere initiatieven’ meermalen voor.
Moet je een buslijn laten rijden waarvan
je weet dat er bijna nooit iemand in zit,
‘alleen’ om een aantal dorpen bereikbaar
te houden? Laat je een dienstregeling
over de hele dag in stand, terwijl er alleen
in de ochtend- en avondspits volle bussen
zijn? Is een buslijn die eigenlijk alleen
gebruikt wordt door werknemers van
een bedrijf, eigenlijk niet gewoon een
bedrijfsvoorziening? De afgelopen jaren
krabt menig verkeerswethouder zich achter de oren en vraagt zich af: hoever gaat
onze verantwoordelijkheid als decentrale
overheid eigenlijk? Het antwoord op
die vraag wordt vaak financieel onderbouwd. Een vrijwel lege bus is gewoon
te duur en gaat ten koste van een lijn
waar juist extra capaciteit nodig is. En
dus zijn er overheden, zoals de stadsregio
Amsterdam, die particuliere initiatieven
buiten de concessies om, bevorderen en
ondersteunen. Er is zelfs regelgeving voor
gemaakt.
Lid van de bus
Niet alle initiatieven rijden in plaats van
het reguliere openbaar vervoer maar
ernaast. Voorbeeld daarvan is de bij-Bus
in Wassenaar, speciaal voor lichtgehandicapten en ouderen die niet zo mobiel
zijn. Gefinancierd door onder meer de
gemeente en sponsors – met name de
middenstand – brengt de bij-Bus de
leden overal naartoe binnen een bepaald
gebied. Het is een van de vele voorbeelden van doelgroepenvervoer die ons land
inmiddels rijk is. Een ander voorbeeld
is de Hugo Hopper in Heerhugowaard,
Reportage
Partnership
Veranderend vervoer
De wereld verandert en het openbaar vervoer zal niet achterblijven.
Vooral de mix van publiek en privaat
initiatief biedt kansen. De aanvulling op de reguliere bus met vrijwilligersinitiatief. Maar ook apps waar
je ritten in kan voeren en zo vervoer
met anderen kan combineren bieden mogelijkheden. De standaard
bus zal in buitengebied vervangen
gaan worden door meer op maat
geboden vervoer. De elektrische fiets
vergroot de actieradius van en naar
het openbaar vervoer. Nu nog elke
dag mooi weer.
Duco Hoogland, PvdA-kamerlid
voor een habbekrats toegankelijk voor
alle inwoners van de plaats. Maar dan
moeten ze wel eerst lid worden. De Hugo
Hopper is een initiatief van de gemeente
en wordt uitgevoerd door vrijwilligers.
Zij rijden via vaste dienstregelingen, over
vaste routes. De Hugo Hopper is echt een
aanvulling op bestaande ov-lijnen.
19
20
Tweets
Agenda
Shirodj93 Apr 4, 8:51am via foursquare
Het voelt net een schoolreisje met de bus tussen Boxtel en Den Bosch (@ Busstation ‘s-Hertogenbosch - @9292) 4sq.com/1j8sFMA
Nationaal Verkeersveiligheidscongres: 24 april in de Brabanthallen. Thema: ‘Bruggen
bouwen, werelden verbinden’, meer info en inschrijven: nvvc-congres.nl
Voorwoord
Inhoud
Achtergrond
Rapportage
Kort nieuws
Nieuws
Nieuws
Column
Column
Overzicht
Reportage
Partnership
Innovatie in ov tijdens
exploitatie wel degelijk
mogelijk
Wie is tegen innovatie, niemand toch? Maar toch wordt er gezegd dat innovatie binnen het ov niet bestaat. En dat is na
tuurlijk gezien de huidige condities binnen het ov ook niet vreemd: er is weinig flexibiliteit en er zijn onvoldoende prikkels
voor innovatie in de aanloop naar en gedurende de concessie. Bovendien worden allerlei partijen binnen het contract
gehaald. Het gevolg: iedereen kijkt toe en weinig actie. Om innovatie in het ov mogelijk te maken zijn er geen radicale
veranderingen nodig: veel is mogelijk binnen bestaande wettelijke kaders. Laat je inspireren door buiten het ov
te kijken.
Het begint bij het erkennen en respecteren van de verschillende belangen van de diverse partijen. Een vervoerder heeft
belang bij activiteiten die geld opleveren en dat geldt dus ook voor innovatie. De overheid moet aan de andere kant
ruimte hebben om ambities en wensen uit te werken in het algemeen belang. Arcadis heeft daarom een ov-contract met
drie schijven gedefinieerd:
1 een ontwikkelingsagenda voor ambitie, beleid en langetermijndoelstellingen van de concessieverlener. De ver
voerder levert zijn innovatieve inbreng vanuit zijn rol als ‘adviseur’. De concessieverlener draagt in deze schijf het risico.
Superbus
Het Kennisplatform voor Verkeer en Vervoer heeft in 2013 een groslijst samengesteld van dergelijke kleine initiatieven:
ruim 150 verspreid door het hele land. Ze
voorzien in een behoefte en zijn goed te
organiseren met vrijwilligers. Maar hoe
zit het met grootschaligere initiatieven
en langere afstanden? De wet Personenvervoer (Wp2000) biedt daarvoor slechts
beperkte mogelijkheden. Artikel 29
maakt het mogelijk om openbaar vervoer
te regelen buiten de concessie om, mits
het gaat om tijdelijke, experimentele
en commerciële projecten. Dat biedt
perspectief voor vernieuwende ideeën als
de superbus van Wubbo Ockels. Of het
snelwegbusconcept dat ondernemer Lex
Boersma, al jaren van de grond probeert
te tillen. Dit concept gaat uit van hoge
snelheden en relatief weinig stops, zodat
het kan concurreren met de auto en dus
ook vrije-keus reizigers aantrekt.
Toch is het snelwegbusconcept tot op
heden niet tot exploitatie gekomen.
Boersma: “We hebben tot nu toe twee
wegen bewandeld: die van de concessie
en die van het besloten vervoer. De eerste
weg strandde met name op het traditionele denken van de concessieverlener
en –houder, dat een bus om de 400 meter
moet stoppen. Zo haal je nooit hoge snelheden en dat is essentieel.
De tweede route strandde op de investeringen. Als je geen reizigers hebt, kan je
zonder subsidie niet gaan rijden. Dus dat
hebben we geprobeerd met reserveren,
maar dat vraagt veel bekendheid. Maar
als reizigers niet weten dat je er bent
houdt het natuurlijk op. Een echte kipen-eisituatie.”
Boersma blijft overtuigd zijn concept en
is inmiddels in gesprek met de provincie
Gelderland over het snelwegbusconcept
tussen Apeldoorn en Arnhem. “Dat kan
in minder dan 30 minuten, even snel als
de auto en een verkorting van de reistijd
van twintig minuten ten opzichte van de
huidige bus en een kwartier sneller dan
de trein via Zutphen. De moeite waard
lijkt me.”
Amsterdam subsidieert
private initiatieven
De stadsregio Amsterdam riep in 2012 een
bijzondere subsidieregeling particuliere
initiatieven in het leven, omdat door de
Rijksbezuinigingen de fijnmazigheid van
het ov-netwerk onder druk was komen te
staan. Initiatiefnemers die in die gaten
willen springen, kunnen eenmalig een
subsidie krijgen om hun concept op te
starten. Inmiddels zijn twee initiatieven
met hulp van deze subsidie opgezet.
gCab in Amsterdam-Zuidoost zet kleine
elektrisch auto’s op groene stroom in om
mensen in het stadsdeel te vervoeren.
Daarnaast rijdt Vipre met acht personenbusjes rondom station Bijlmer Arena,
van het AMC tot Endemol. Dankzij deze
busjes zijn onder meer het AMC, G-star en
Endemol beter bereikbaar.
2 een gezamenlijke onderneming waar zowel de vervoerder als de concessieverlener de mogelijkheid hebben
om in samenwerking te innoveren en te optimaliseren binnen het lopende contract. Vervoerder en overheid delen
risico’s en opbrengsten: gelijkwaardige business partners.
3 een basisbestek om de dagelijkse, ‘routinematige’, operationele aspecten op te pakken. Deze schijf bestaat uit
passende, kortdurende bestekstermijnen met tussentijdse evaluaties. De risico’s zijn hier beperkt, goed beheersbaar
en daarom volledig voor de vervoerder.
Gedurende de exploitatie kunnen partijen gemakkelijk innovatieve ideeën omzetten naar concrete acties door te schake
len tussen de drie schijven. Een innovatievraagstuk, bijvoorbeeld duurzaamheid, kan de opdrachtgever eerst op de ont
wikkelingsagenda zetten. Bij goede invulling van het adviseurschap kan dit via een positieve business
case (en eventuele pilot) in schijf 2 een definitieve plek krijgen in het basisbestek (bijvoorbeeld als zero-emissiediensten).
Kortom, binnen hetzelfde contract sluit de verantwoordelijkheidsverdeling steeds aan bij de ontwikkelingsfase waarin
de specifieke opgave zich op dat moment bevindt. Het resultaat: innovatie die direct in de dagelijkse business loont.
Bron: Eindrapportage Particuliere initiatieven in
het personen vervoer, maart 2013.
Wijnand Roos
Arcadis
Ray Bodok
Arcadis
21
Agenda
Agenda
Bustech 2014, kennis- en netwerkplatform voor duurzame oplossingen
voor busvervoer in Nederland. 14 mei, Rosmalen. Kijk op bustech.nl
22
Voorwoord
Inhoud
Smart City Event, 13-14 mei in de AmsterdamArena.
Meer informatie en inschrijven: smartcityevent.com.
Achtergrond
Feedback
Kort nieuws
Transports Publics 2014, the European Mobility Exposition. Van 10-12 juni
in Parijs-Expo. Meer info en inschrijven op transportspublics-expo.com
Nieuws
Nieuws
Column
InterActie 2014, jaarlijkse relatiedag van 9292.
Zet in uw agenda: 3 juni 2014. Details volgen.
Overzicht
Klimaatneutraal
busvervoer
De SZEB zag in de zomer van 2011
het levenslicht. Ellen Lastdrager
was een van de drie initiatiefnemers: “Het openbaar vervoer kan
een belangrijke bijdrage leveren
aan de verduurzaming van de mobiliteit. Dat ging me niet snel genoeg.
Marijke van Haaren, voormalig
gedeputeerde van de provincie
Gelderland, en Dirk-Jan van Swaay,
bij ING Nederland verantwoordelijk
voor de financiering van duurzame-
Het openbaar vervoer in Nederland is de laatste jaren schoner en duur
zamer geworden. Maar de vijfduizend ov-bussen rijden nog altijd groten
deels op diesel. Tijd om het roer radicaler en sneller om te gooien, dwars
tegen de huidige concessiestructuur in, vindt de Stichting Zero Emissie
Bussen (SZEB). Deze heeft als doel dat er uiterlijk in 2025 alleen nog maar
bussen in Nederland rijden die geen CO2 of andere schadelijke stoffen
uitstoten. Hoe gaat het daarmee?
en programmadirecteur van de SZEB.
“Die structuur is geschikt om volwassen
markten te begeleiden. Maar emissievrije
bussen zijn een nieuwe vorm van mobiliteit waar overheden en vervoerders nog
weinig ervaring mee hebben. Hoe betrouwbaar zijn die voertuigen, wat voor
onderhoudskosten heb je eraan, welke
voertuigen leveren de beste prestaties,
wat gebeurt er als je vijfduizend van die
voertuigen gaat opladen via een stekker?
Er is nog veel wat we niet goed genoeg
weten. Dat maakt overheden huiverig om
de overstap te maken. Het gaat tenslotte
om enorme investeringen en daarmee
risico’s. En in de traditionele bestekken is
weinig ruimte om daarmee om te gaan..”
Andere vormen van financiering
Lastdrager wijst naar enkele landen om
ons heen die dankzij andere financieringsmodellen grotere stappen kunnen
maken. “Denemarken heeft bijvoorbeeld
een apart innovatiefonds dat vernieuwing in het openbaar vervoer mogelijk
maakt en in Frankrijk en Duitsland stelt
de regering extra middelen beschikbaar
voor innovatie. Wij pleiten ervoor om in
de Nederlandse ov-aanbestedingen na
te denken over concessie-afspraken die
ruimte bieden aan alternatieve publieke
geldstromen die de transitie naar zero
emissie binnen de huidige BDU-gelden
mogelijk maken. Als stichting denken we
daar actief in mee en onderzoeken we de
opties. Daarvoor hebben wij met geld van
de Europese Commissie een zogenaamd
Partnership
Over de SZEB
Innoveren binnen concessies
De technologie is er, de goede wil ook.
Wat staat de grootschalige invoering
van zero-emissiebussen nog in de weg?
“De huidige aanbestedingsstructuur in
het openbaar vervoer vormt een belangrijke hobbel”, vertelt Ellen Lastdrager,
managing partner bij Twynstra Gudde
Reportage
‘Total Cost of Ownership’-model over de
hele publieke en private keten gemaakt.
Daarin worden de kosten en opbrengsten
van de hele levenscyclus van de bussen
inzichtelijk gemaakt: kilometer-, productie- en onderhoudskosten, maar ook
de bijdrage aan overheidsdoelstellingen
zoals de lokale economie, werkgelegenheid, uitstootvermindering en luchtkwaliteit. Daarmee laten we overheden ook
zien wat de overstap naar emissievrije
bussen hun oplevert.”
Green deal
Een belangrijk wapenfeit van de SZEB is
een ‘green deal’ met het Ministerie van
Infrastructuur en Milieu en het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw
en Innovatie. “Hierin is afgesproken dat
wettelijke belemmeringen voor het voorschrijven van zero emissie in ov-concessies worden weggenomen. Decentrale
overheden krijgen ondersteuning bij het
vormgeven van zero-emissieconcessies
en voeren pilots uit met verschillende
soorten zero-emissiebussen. Zo heeft
Veolia in Maastricht vier typen elektrische voertuigen getest. Rond Eindhoven
wordt gewerkt aan de inzet van drie
typen schone bussen, waarvan één op
waterstof. In Gelderland lopen proeven
met waterstofbussen. Allemaal om
kennis en ervaring op te doen. Niet
meer technisch, maar juist kostentechnisch, bijvoorbeeld over het onderhoud,
laadpunten en het effect op de lucht
kwaliteit.”
energieprojecten en publiek-private
partnerships, dachten er net zo
over. Vanuit onze persoonlijke
betrokkenheid hebben we de SZEB
opgericht om de energietransitie
in het busvervoer te versnellen.
Inmiddels heeft Stefan Hulman van
9292 mijn rol als secretaris van de
stichting overgenomen. Daarmee
zijn nu ook de vervoerders vertegenwoordigd in het bestuur.”
Afschrijven over vijftien jaar
Het ministerie neemt mogelijke belemmeringen in de concessiewetgeving
weg onder voorwaarde dat de totale
kosten voor het openbaar vervoer niet
hoger worden dan ze nu zijn. Lastdrager:
“Concessies voor busvervoer in Nederland
hebben een gemiddelde looptijd van
zes tot acht jaar. In die periode worden
bussen afgeschreven; daarna zijn ze aan
vervanging toe omdat ze niet meer aan
de dan geldende milieuvoorschriften
voldoen. Zero-emissiebussen hebben een
levensduur van vijftien jaar. Ze voldoen
per definitie aan de milieunorm. Je kunt
de afschrijving daarmee over een langere
periode uitsmeren. Dat kun je in de
kostenberekening meewegen. Daarnaast
is het belangrijk om ervaring op te doen
met de prijsontwikkeling van energie.
Nu is er regelmatig discussie over de
dieselprijs. Wat doe je tegen die ach-
tergrond met de ontwikkeling van de
prijs van elektriciteit en waterstof? Het
TCO-model helpt om in de transitiefase
naar een normale zero-emissiemarkt te
komen tot rechtvaardige afspraken tussen publiek en privaat.
Op koers
Over de voortgang is Lastdrager niet
ontevreden. “We liggen op koers met
onze doelstelling om in 2025 een volledig klimaatneutraal én betaalbaar
busvervoer in Nederland te hebben.
Zo’n transitietraject is niet makkelijk
in een omgeving waarin de verhoudingen tussen opdrachtgevers en
opdrachtnemers soms gespannen zijn.
Maar mede dankzij de steun van de
ministeries neemt de weerstand af
en maken we mooie stappen. De aan
houder wint.”
23
van
nergenshuizen
naar
waardanook

Download Report