ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE GENT PROJECTDEFINITIE 11 december 2014 - GEDEVCO ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE GENT UITNODIGING TOT KANDIDAATSTELLING VOOR DEELNAME AAN EEN BESLOTEN ONTWERPCOMPETITIE VOOR DE ‘PORTUS-SITE’ TE GENT Uiterste indieningsdatum kandidatuur: Vrijdag 23 januari 2015, 12h. Opdrachtgever: Gedevco NV Redactie projectdefinitie: BUUR | bureau voor urbanisme cvba Sluisstraat 79 / 03.02, B-3000 Leuven Korenmarkt 14A, B-9000 Gent www.buur.be 2 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 3 00 inhoud 00 inhoud05 01 opgave ontwerpcompetitie 06 a. Voorwerp van de opdracht08 b. Bouwheer09 c. Ontwerp- en realisatieproces09 02 context10 a. Situering: strategische locatie in Gent 12 b. Historische duiding16 c. Huidige toestand18 d. Veranderende omgeving22 03 stedenbouwkundige randvoorwaarden PROJECTDEFINITIE 24 a. Conceptnota RUP26 b. Harde vs. flexibele randvoorwaarden 28 04 technische randvoorwaarden30 Hebt u nog vragen of opmerkingen bij deze projectdefinitie, dan kan u hiervoor terecht bij: Gedevco NV Ignace Vandenabeele E [email protected] T +32(0) 475 72 62 62 a. Stabiliteitsstudie32 b. Schil34 c. Vrije vloeren36 05 programma van eisen38 a. Doelstellingen opdrachtgever40 b. Bouwprogramma / flexibiliteitsmarges 40 c. Prestatie-eisen41 d. Faseerbaarheid41 06 wedstrijdverloop42 a. Formule44 b. Beoordelingscommissie44 c. Participatief traject44 d. Eerste ronde: kandidaatstelling45 e. Tweede ronde: voorontwerp 46 f. Beoordelingscriteria47 g. Toewijzing van de opdracht47 h. Vergoeding47 i. Intellectuele eigendom47 07 bijlages48 4 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE a. Stabiliteitsstudie (Ney&Partners - 2009) b. Concept-RUP nr. 152 - Portus-site (stad Gent - 2014) PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 5 01 opgave ontwerpcompetitie a. Voorwerp van de opdracht Wedstrijd voor de Portus-site Gedevco neemt in overleg met het stadsbestuur van Gent het initiatief om voor de ontwikkeling van de Portus-site een architectuurwedstrijd op te starten. Hiermee wordt een hoogwaardig stedenbouwkundig en architecturaal project geambieerd om de site te revitaliseren en te integreren in het omgevende stadsweefsel. De Portus-site wordt vooral gekenmerkt door de beeldbepalende architectuur van de in de jaren ‘70 opgetrokken RTT-gebouwen, sinds de naamsverandering bij elke Gentenaar gekend onder de naam “Belgacom-toren”. De huidige verschijningsvorm van de gebouwen kent een wisselende appreciatie. Architecten zijn gefascineerd door de betonarchitectuur, maar tegelijk is de Belgacom-toren verkozen door de Gentenaar tot het “lelijkste gebouw van Gent”. Daar stelt de ontwikkelaar tegenover dat het gebouw misschien wel het “mooiste skelet” van Gent heeft. De structuur is robuust en gebaseerd op ideale maten, de overspanningen zijn net als de maten van de vrije vloeren ruim, de verdiepingshoogtes zijn genereus,... Hergebruik van het kantoorvolume wordt dan ook evident. Het beoogde tweede leven van de gebouwen en de site gaat samen met een nieuwe functionele 8 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE b. invulling. Daar waar vandaag de gebouwen nog gebruikt worden als kantoor en technisch ruimtes (door respectievelijk de stadsdiensten en Belgacom), wordt voor de toekomst resoluut gekozen voor een woonontwikkeling, aangevuld met enkele ondersteunende functies, met aandacht voor werkgelegenheid. Op die manier vindt de site meer nog dan vandaag aansluiting op het omliggende stadsweefsel. De ontwikkelaar en stad gaan expliciet op zoek naar publieke meerwaarde binnen het project. Concrete opdracht De wedstrijd heeft zowel betrekking op de concrete herbestemming / renovatie van het hoofdvolume (het huidig kantoorgebouw) als op de stedenbouwkundige invulling van de rest van de site, onder de vorm van een masterplan. De opdrachtgever engageert zich om de realisatie van het huidig hoogbouwvolume op basis van de wedstrijd toe te wijzen. Ook de verdere uitwerking van het masterplan maakt inherent deel uit van de opdracht. De uitwerking van de architectuur van nieuwbouwprojecten die voortvloeien uit het masterplan (andere dan het hoofdvolume) wordt niet automatisch deel van de opdracht, maar kan er wel optioneel aan toegevoegd worden. Bouwheer Gedevco is eigenaar van de gebouwen en wordt tegelijk opdrachtgever voor de architectuurwedstrijd en de uitvoering van de werken. Gedevco NV is een tijdelijke alliantie tussen verschillende vennootschappen, die zich hebben verenigd voor dit project. c. Ontwerp- en realisatieproces De resterende activiteiten van Belgacom, die in de technische achterbouw zijn ondergebracht, verlaten de site eind 2020, wat wellicht betekent dat de bouwwerken pas in 2021 zullen starten. Toch kiest de opdrachtgever er bewust voor nu al de wedstrijdprocedure op te starten. Vandaag is vanuit het bestaande juridische kader (BPA 121) de beoogde wooninvulling op de site niet mogelijk. Om die reden maakt de stad een RUP op dat de juridische bestemming van de site zal wijzigen. Het stedenbouwkundig en architecturaal concept van de ontwerpwedstrijd kan mogelijks de opmaak van het RUP nog bijsturen. Door de wedstrijdprocedure in overleg met de stad én voorafgaand aan de RUP-procedure te organiseren, wordt getracht de juridische procedure zo optimaal mogelijk te faciliteren. Indicatief tijdspad - - - - - - Februari ‘15: start wedstrijd Juni ‘15: beoordeling wedstrijd Augustus ‘15: aanstelling ontwerpteam Januari / februari ‘16: voorontwerp RUP Juni ‘16: ontwerp RUP gemeenteraad Januari / februari ‘17: definitief RUP gemeenteraad PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 9 02 context PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 11 a. Strategische locatie in Gent Station Dampoort Portus-site De site is in het centrum van de stad gelegen, op wandelafstand van de historische torens van Gent. Ook Sint-Jacobs, Sint-Anna en het station Dampoort zijn vlakbij. Het kantoorgebouw heeft haar adres op de Keizer Karelstraat, en sluit hiermee aan op de zogenaamde noordzuid as, vandaag nog een belangrijke verkeersader door het centrum. De as vormt met de lijnen 3 (38-39), 5 (52-53-54-55-57-58) en 65-69 een belangrijke drager voor openbaar vervoer. kuip van Gent Centrale ligging De centrale ligging, midden in het stedelijk weefsel, vormt een belangrijke troef bij de ontwikkeling van de site. Samenvloeiing Leie en Schelde De plek kent daarnaast een bijzondere historische betekenis: ze is gelegen aan de samenvloeiing van de Leie en de (Neder-)schelde, dé ontstaansplek van Gent. Op de plaats van de samenvloeiing is recent de passantenjachthaven ‘Portus Ganda’ uitgebouwd, de meest centrale van de vier jachthavens van Gent. De vernieuwde kades en het Veermanpark vormen een aangename verblijfsplek in het Gentse stadscentrum. 12 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE Situering PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 13 Panorama op de stad Het voormalige Belgacom-kantoorgebouw heeft een hoogte van om en bij de 47 meter (excl. technische verdieping). Het gebouw kent hiermee een soort tussenschaal, tussen ‘echte’ hoogbouw (+60 meter) en de bouwbloktypologieën, zoals van de omgevende bebouwing. Het gebouw is niet uitgezet op een zichtas in de stad, waardoor het pas van dichterbij zichtbaar wordt. Anderzijds is het ‘Belgacom-gebouw’ toch één van de weinige (zoniet het enige) gebouwen dat centraal in de binnenstad duidelijk boven de rest uitsteekt. Op de hogere verdiepingen krijgen we dan ook een alzijdig panorama over de stad. Langs de voorkant ontstaat een zicht op de historische torens van Gent (Sint-Niklaaskerk, Belfort, SintBaafskathedraal), terwijl de andere zijde uitgeeft op de Machariuswijk, Sint-Amandsberg, SintAnna, en het havengebied van Gent. 14 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 15 b. Historische duiding Amalgaam bouwblokken Modernistisch concept Op de eerste historische kaarten is de Portussite nog ingevuld met bouwblokken, zoals de rest van de binnenstad. De woningen geven met hun achterkant uit op het water. Aan de overkant van de zien we het Spaans kasteel, waar vandaag het Coyendanspark en de restanten van de SintBaafsabdij zijn gelegen. Het kleinschalig stadsweefsel maakt begin jaren ‘70 plaats voor het RTT-gebouw, volgens modernistisch concept. Het ontwerp is van de hand van Geo en Dirk Bontinck. Ferraris (1771-1778) Vandermaelen (1846-1854) 16 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE RTT-gebouw (1972) PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 17 c. Huidige toestand Hoofdgebouw (huidig kantoorvolume) Kantoorgebouw Bunker (technisch blok) Portus-site Oude Beestenmarkt Verschillende delen Verheven t.o.v. de omgeving Tot vandaag herkennen we de volgende entiteiten. De volledige gebouwencluster staat op een sokkel met schuine keermuren tot max. 2,3 meter hoog (1,4 tot 1,6 meter zonder opstand). Hierdoor wordt de relatie met het omliggend publiek domein enigszins afgeblokt. In de Doornsteeg ontstaat zo een vreemd straatbeeld; aan de kant van de Nederschelde is er enkel een smalle, ietwat doodse doorsteek. Enkel aan de kant van de Keizer Karelstraat is de helling betreedbaar en zien we wel interactie met de omgeving. Het gezicht van de site wordt bepaald door het kantoorgebouw, dat momenteel in gebruik is door stadsdiensten. Dit hoofdgebouw heeft een T-vormige planopbouw en telt 13 bouwlagen, kelder en technische dakverdieping meegerekend. Het gelijkvloers meet 5,15 meter, de eerste en tweede verdieping 4,7 meter, terwijl de hogere verdiepingen een verdiepingshoogte hebben van 4 meter (steeds vloer tot vloer). In de ‘oksels’ is er telkens een uitbouw op het gelijkvloers. Het hoogste punt wordt bepaald door een antennestructuur voor langestraal verbindingen op de achterste vleugel. Sokkel Scaldissluis De sokkel staat op volle grond. Het parkeren gebeurt in openlucht op de (open) gelijkvloerse verdieping van de bunker. In totaal zijn er een 200tal parkeerplaatsen. Aansluitend zien we een iets lager, gesloten volume waarin technische installaties van Belgacom zijn gebouwd. Deze zgn. ‘bunker’ is vandaag nog in gebruik door Belgacom. Door miniaturisering van de machines is hiervoor echter steeds minder ruimte vereist, zodat op termijn (2020) ook dit bunkergebouw volledig vrijkomt. Doornsteeg Keizer Karelstraat 18 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE Portus-site Veermanpark / Portus Ganda Leie PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 19 antenne langestraal verbindingen toegang tot fietsenstalling kelderverdieping parking op sokkelniveau sokkel Doornsteeg smalle doorsteek kant naast Scaldissluis (Nederschelde) open kantoorvloer uitzicht op torens 20 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE pinus sylvestris uitbouw ‘oksels’ toegang parking parking onder bunker Doornsteeg PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 21 parking op sokkelniveau d. Dynamische omgeving De stad Gent zet sterk in op de beleving van haar ‘blauw netwerk’. Verschillende projecten langs het water hebben betekenis voor de ontwikkelingen op de Portus-site. Project Groenas 3 De zgn. ‘Groenas 3’ vormt een groene, recreatieve fietsverbinding vertrekkende vanaf Minnemeers, via het Keizerpark tot de groenpool Gentbrugse Meersen. Op die manier ontstaat een aangename route langs het water tussen de stadskern en de open ruimte aan de stadsrand. Het Veermanplein vormt samen met de passantenjachthaven een belangrijke rustplek langs de route. De gedempte Reep wordt binnenkort weer open gelegd. Openlegging Reep De Nederschelde t.h.v. de Portus-site is enige tijd geleden al opengemaakt en creëert in samenhang met de Scaldissluis en de heringerichte Oude Beestenmarkt een mooie verblijfsruimte. Als sluitstuk wordt ook de Reep opengelegd. Afbakening voetgangersgebied: paars / Fietsassen: groen / Doorstroming openbaar vervoer: oranje / ‘Knippen’ noordzuid as t.h.v. Sint-Jacobs: roze bol - ontwerp-Mobiliteitsplan stad Gent Mobiliteit Oude Beestenmarkt en Scaldissluis SINT-JORISTRAGEL Op basis van het nieuwe ontwerp-Mobiliteitsplan van de stad Gent veranderen de mobiliteitscondities rond de site enigszins. Zo wordt de Portussite opgenomen in het voetgangersgebied. Via de heropende Schelde ontstaat hiermee een rechtstreekse verkeersvrije verbinding tussen Portus Ganda en de rest van de binnenstad. Via een uitbreiding van het voetgangersgebied aan het Coyendanspark wordt ook de aansluiting op de omgeving van het Dampoortstation verder geoptimaliseerd. Minnemeers Baudelohof PORTUS GANDA BAVOBRUG Veermanplein Coyendanspark Zowel de Schelde- als Leiearm worden verder uitgebouwd als routes voor langzaam verkeer. Op de Keizer Karelstraat wordt vooral ingezet op een goede doorstroming van het openbaar vervoer. Hiervoor wordt de noordzuid as voor autoverkeer ‘geknipt’ t.h.v. Sint-Jacobs. Het huidige verkeerskarakter van de Keizer Karelstraat wordt dan ook gemilderd; enkel lokaal verkeer wordt toegelaten. OUDE BEESTENMARKT VEERMANPLEIN SCALDISBRUG NIEUWBRUG ZWEMBAD VAN EYCK ARCHEOLOGISCH PARK SINT-BAAFSABDIJ BISDOMKAAI BISDOMPLEIN WIJDENAARDBRUG Sint-Annaplein PARKING REEP LAURENTPLEIN BRAEMGATENTERRAS STAD GENT Project Nederschelde overzichtsplan Keizerspark nov. 07 DEPARTMEMENT RUIMTELIJKE PLANNING, MOBILITEIT EN OPENBAAR DOMEIN Overzichtsplan project Nederscheide - stad Gent 22 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE Groenas 3: Minnemeers-Keizerpark PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 23 03 stedenbouwkundige randvoorwaarden PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 25 a. Conceptnota RUP Wat? De Portus-site is volgens de huidige, geldende juridische plannen (nl. BPA nr. 212 ‘Binnenstad deel Zuid’) gelegen in een zone voor gemeenschapsvoorzieningen. Omwille van de nieuwe opportuniteiten voor deze site wil de stad dan ook een bestemmingswijziging doorvoeren en dus het juridisch kader aanpassen. In 2014 is hiervoor een eerste aanzet gegeven met de opmaak van een “conceptnota” voor de site. Hieronder worden enkel de krachtlijnen weergegeven. De integrale conceptnota RUP wordt opgenomen in de bijlagen. 1 5 9 2 6 10 3 7 4 8 Krachtlijnen 1. Nieuwe ontwikkelingen zijn mogelijk binnen de bestaande hoge densiteit. 2. De bestaande structuur van het kantoorgebouw kan behouden worden en kan een nieuwe invulling krijgen. 3. Nieuwe bebouwing zorgt voor een aansluiting op het bestaande weefsel. 4. Een kwaliteitsvolle kaairuimte met hoogstammig groen werkt de recent opengelegde Nederschelde af. 5. Het Veermanplein wordt groter. 6. Een plein wordt voorzien voor het kantoorgebouw aan de kant Nederschelde. 7. Een bijkomende verbinding tussen nieuwe kaai en Doornsteeg. 8. Het bouwblok Gebroeders Van Eyckstraat Doornsteeg wordt passend afgewerkt. 9. Een duurzaam mobiliteitsprofiel met oplossing parkeerbehoefte op eigen terrein wordt voorzien. 10. Een gemengde stedelijke ontwikkeling. Statuut De conceptnota heeft vandaag nog geen juridische waarde. Aangezien de verdere procedure voor de opmaak van het RUP moet doorlopen worden, kunnen in de volgende fases nog bijsturingen worden verwacht. De conceptnota brengt wel heel duidelijk de ruimtelijke visie van de stad naar voor. In die zin wordt het document sturend voor de ontwerpwedstrijd. Krachtlijnen conceptnota RUP - stad Gent 26 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 27 b. Harde vs. flexibele randvoorwaarden Maximale vrijheden voor ontwerpwedstrijd De voorgaande uitgangspunten kunnen uitmonden in een verschillende concrete uitwerking. Zo menen we bv. dat structurele ingrepen mogelijk moeten zijn aan de achterste vleugel van het hoofdgebouw. Hierbij stelt zich dan ook de vraag of de locatie van de voorgestelde doorsteek tussen de nieuwe kaai en de Doornsteeg (Z1 volgens het grafisch plan concept RUP) moet aangehouden worden. Tegelijk streven we naar een maximale ontwerpvrijheid in de fase van de wedstrijd. Om deze redenen geven we hieronder de marges aan waarbinnen de uitgangspunten van het concept RUP verder kunnen uitgewerkt worden, door een opdeling tussen zgn. ‘harde’ en ‘flexibele’ randvoorwaarden. Harde randvoorwaarden Van de harde randvoorwaarden kan op geen enkele manier afgeweken worden. Ze bepalen strikte richtlijnen voor de ontwerpwedstrijd. Afwijkingen kunnen de ontwerper buiten de competitie plaatsen. - De bestaande densiteit bepaalt (in elke fase van het project) de bovengrens voor de ontwikkeling. Het totaal aantal toegestane m² aan binnenruimtes, terrassen, balkons, overdekte buitenruimtes en technische ruimtes over de volledige zone mag in geen enkel geval meer bedragen dan de huidige vergunde oppervlakte aan binnenruimtes, terrassen, balkons, overdekte buitenruimtes en technische ruimtes (34.000 m², waarbij uitgegaan wordt van het afgraven van het talud). De private partij stuurt van haar kant uit aan op een benadering van deze oppervlakte. - In het stedenbouwkundig plan wordt een publieke parkruimte van minimum 2000 m² geïntegreerd. - De wachtgevel aan de ‘kop’ van de Doornsteeg krijgt een volwaardige afwerking. De breedte van de Doornsteeg bedraagt min. 9 meter. - De programmatische invulling kan niet op een dusdanige manier aangepast worden dat het project MER-plichtig wordt. 28 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE Flexibele randvoorwaarden De flexibele randvoorwaarden kunnen meer gelezen worden als suggesties voor de ontwerpers. Als uit het stedenbouwkundig en architecturaal ontwerp een meerwaarde zou blijken van bepaalde alternatieve oplossingen, zijn deze mogelijk. - Vanuit het aspect duurzaamheid wordt het hergebruik van het bureelvolume vooropgesteld. - De referentiehoogte van het hoofdvolume is het niveau van het dak van de technische verdieping. Deze hoogte kan verlaagd worden, of beperkt verhoogd binnen een modulering van het hoofdgebouw. - Een (eventuele, vernieuwde) antennestructuur moet net als technische ruimtes zorgvuldig ingepast en geïntegreerd worden in de architectuur. - De kaai wordt publiek toegankelijk en krijgt voldoende breedte voor een bomenrij en vrije ruimte voor de brandweer (richtcijfer 8-8,5 meter). Als de publieke parkruimte grenst aan de kade wordt de oppervlakte van het publiek park gerekend vanaf de huidige perceelsgrens. - De ligging van de publieke parkruimte kan aansluitend op het Veermanpark en/of de nieuwe kaai. - Een publieke pleinruimte van minstens 700 m² wordt voorzien aan de kant Keizer Karelstraat, aansluitend op de Nederscheldekaai. - Een extra publieke doorsteek tussen de Gebr. Van Eyckstraat / Doornsteeg en de nieuwe kaai is aangewezen; deze kan eventueel geïntegreerd worden in de parkruimte. - De exacte ligging van de aansluiting van de Doornsteeg op de Gebr. Van Eyckstraat is nog vrij. - Nieuwbouwvolumes (dus excl. de renovatie van het hoofdgebouw) worden in de hoogte beperkt tot 5 bouwlagen en een dakverdieping. Aansluitend op de bestaande bebouwing aan de Doornsteeg wordt de bouwhoogte beperkt tot 3 bouwlagen en een dak. In het hoofdstuk ‘Programma van eisen’ komen nog enkele bijkomende aandachtpunten naar voor vanuit de kant van de private ontwikkelaar. PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 29 04 technische randvoorwaarden PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 31 a. Stabiliteitsstudie Opzet studie Asymmetrische opbouw Conclusie In 2009 heeft Ney+Partners een stabiliteitsonderzoek uitgevoerd op de ‘Belgacomtoren’. Deze studie had tot doel de mogelijkheden te onderzoeken van een opbouw in de hoogte. Hierbij werden drie scenario’s weerhouden, waarvan enkel het eerste nog relevant is, mits de nodige nuance (zie randvoorwaarden m.b.t. de hoogte p. 28). Los van de drie weerhouden scenario’s in de studie, wordt ook onderzocht wat de effecten zijn van een asymmetrische opbouw. Het gevoerd onderzoek geeft een duidelijk beeld van de bijzonder hoge structurele waarde van het hoofdgebouw. Met een draagkracht van 1 ton /m² beschikken we over een bijzonder sterk skelet. Het gebouw is dan ook uiterst geschikt om te renoveren en een nieuwe invulling te geven met woon- en andere functies. Indien de uitbreiding niet over de volledige oppervlakte van het bestaande gebouw wordt voorzien, worden extra verticale krachten aan de uiteinden van de uitbreiding geintroduceerd in de kolommen. De kolommen tussen de assen D-K zullen niet in staat zijn deze op te nemen, waardoor de desbetreffende paalkoppen moeten versterkt worden (1). Daarnaast moet aandacht besteed te worden aan de schijfwerkingen van verschillende platen en wanden (2). De studie biedt daarnaast ook nog relevante inzichten i.v.m. de mogelijkheden voor een asymmetrische opbouw en algemeen de stabiliteitskenmerken van het T-gebouw. Drie scenario’s Indien in het bestaande gebouw een insnijding zou gemaakt worden (door het lokaal wegnemen van een aantal niveaus) wordt het bestaande systeem die de wind opneemt (2) onderbroken. Deze schijfwerking moet op een onderliggend niveau hersteld worden. Daarnaast worden bijkomende verticale krachten geïntroduceerd (3) waardoor de desbetreffende paalkoppen moeten worden versterkt. Bron: 07.023 Belgacomtoren, studierapport 1, 26/05/2009, Ney + Partners 1. Een eerste mogelijkheid is dat de uitbreiding beperkt wordt tot drie verdiepingen met een maximale verdiepingshoogte van 3m. In dit geval kan de opbouw van deze uitbreiding over de volledige oppervlakte in beton gebeuren. De structurele elementen in het bestaande gebouw die de wind opnemen (de wanden en verstijvingsribben op de assen A en P) moeten versterkt worden. De bestaande fundering moet principieel niet versterkt worden. 2. Een tweede mogelijkheid is dat de uitbreiding beperkt wordt tot vijf verdiepingen. De beperking op de maximale verdiepingshoogte is minder strikt (rond de 4m). In dit geval kan de opbouw van de uitbreiding tussen de assen A-D en K-P in beton gebeuren. Tussen de assen D-K moet de uitbreiding in staal voorzien worden. De structurele elementen in het bestaande gebouw die de wind opnemen (de wanden en verstijvingsribben op de assen A en P) moeten versterkt worden. De bestaande fundering onder deze structurele elementen wordt eveneens versterkt. De fundering onder de kolommen tussen de assen D-K moeten principieel niet versterkt worden. 3. Een derde mogelijkheid is dat de uitbreiding verder gaat dan vijf verdiepingen. In dit geval moeten alle structurele elementen in het gebouw en alle funderingen versterkt worden. De versterking van de fundering van de kolommen tussen de assen D-K is niet evident aangezien een asymmetrisch opbouw zich opdringt. Druklasten zullen voor de transformatie in elk geval geen probleem vormen, wel dient rekening gehouden te worden met (eventueel veranderde) windlasten. Daar de zijgevels voor de noodtrappen een structurele rol spelen voor de stijfheid van het gebouw, wordt in de studie enkel de mogelijkheid opengelaten voor het uitsnijden van parabolisch openingen, tenzij wordt gekozen voor andere, meer structurele oplossingen. Scenario 1: toevoeging 3 verdiepingen (te nuanceren - zie randvoorwaarden m.b.t. de hoogte p.28) Asymmetrische opbouw - tekening Ney+Partners (te nuanceren - zie randvoorwaarden m.b.t. de hoogte p.28) 32 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 33 b. Schil De schil bepaalt in sterke mate het huidige uitzicht van het gebouw. Vooral de betonnen zonnewering is heel bepalend voor de gevelopbouw. De gevel tussen het binnen- en buitenklimaat staat achter de betonnen kolommenstructuur, en vormt vandaag één grote koude brug. De betonnen zonnewering en terrassenstructuur is met bouten vastgemaakt aan de draagstructuur. Het huidig systeem is uiteraard niet flexibel en belemmert het zicht op de historische torens. Bovendien zijn nogal wat zonneluifels aangetast door betonrot. Concluderend merken we op dat zowel de glasgevel als de zonneluifels volledig los functioneren van de draagstructuur. De opdrachtgever gaat dan ook uit van een integrale strip van de gevel zodat een representatieve en energie-efficiënte nieuwe schil kan voorzien worden. Draagstructuur en gevel tussen binnen- en buitenklimaat Betonnen zonnewering vastgeschroefd aan draagstructuur 34 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 35 c. Vrije vloeren Kolomstructuur - vrije vloeren Afbraak ‘bunker’ De kolommen van het hoofdgebouw zijn opgenomen in de gevel en staan op 3,6 meter tussenafstand (as op as), wat ons een goede maat geeft voor een flexibele planbopbouw. In de voorste vleugel zien we volledig vrije vloeren van om en bij 46,8 (inspringing t.h.v. noodtrap) op 12,6 meter. Met de zijgevels moet zoals gezegd doordacht omgesprongen worden zodat de stijfheid van het gebouw gegarandeerd blijft. Ook de structuur van het technisch gebouw is bijzonder sterk: in de gevel en centraal in het gebouw zien we betonnen kolommen met een afmeting van 1x1 meter (met stalen X-profiel erin), die een vloeren van 53 op 33,8 meter dragen. Vrije vloeren Omwille van de zeer hoge verdiepingshoogtes en de grote diepte van de bunker wordt dit gebouw niet behouden. De achterste vleugel biedt vandaag ruimte aan liften en (overmaatse) trappen en sanitaire blokken. Ook de liftenstructuur voor het af te breken technisch gebouw maakt hier deel van uit. Een belangrijke vraag is of deze achterste vleugel in zijn huidige configuratie wordt geïntegreerd in het planconcept, of dat alternatieven worden onderzocht. Lift-en trappenstructuur hoofdgebouw en sanitaire blokken Liftenstructuur achterbouw Achterbouw: ‘bunker’ Af te breken ‘bunker’ 36 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 37 05 programma van eisen PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 39 a. Kwalitatieve architectuur De bouwheer is via deze wedstrijdformule op zoek naar een hedendaagse, hoogwaardige architectuur die de representativiteit van de plek ten volle benut. Dit mag echter niet leiden tot een pretentieuze architectuur; veeleer een tijdloos karakter wordt nagestreefd. Gedevco wil degelijk en kostenbewust bouwen, waarbij de kostprijs niet alleen het investeringsbudget omvat, maar waar ook terdege rekening gehouden wordt met de exploitatiekosten, energiekosten en onderhoudskosten. De opdrachtgever wenst tenslotte een duurzame stedenbouwkundige en architecturale ontwikkeling te realiseren. Dit heeft onder meer betrekking op b. c. Doelstellingen opdrachtgever een doordachte en energiezuinige klimatisatie, het materiaalgebruik, de bezonning, de hemelwateropvang, de aanpasbaarheid van het gebouw, de inrichting van het publiek domein,… Gemengde stedelijke ontwikkeling De Portus-site krijgt een diverse, gemengde invulling. Het programma biedt samen met de inrichting van het publiek domein een meerwaarde voor de omgeving. De invulling gebeurt expliciet toekomstgericht. Hierbij wordt uitgegaan van een brede waaier aan woonfuncties (minimum 75%), en ondersteunende andere functies. Bouwprogramma / flexibiliteitsmarges Plannen voor de toekomst Aandachtspunten Het bouwproces start normaal gezien pas in 2021. Uiteraard is het onmogelijk om het concrete bouwprogramma zo ver vooruit in detail te plannen. Daarom voorzien we een grote mate van flexibiliteit. Deze flexibiliteit in de planvorming wordt dan ook een belangrijk aspect waar het ontwerpteam op een slimme manier moet mee omgaan. In het ontwerpvoorstel dient een optimale invulling nagestreefd te worden volgens de specifieke potenties die het gebouw biedt, maar tegelijk moet aangetoond worden dat er voldoende marge bestaat voor aanpassing. - - - - Woonprogramma Het woonprogramma wordt mogelijks als volgt ingeschat: - Woonunits met heel verscheiden oppervlaktes (marges tussen 50 en 400 m²). - Specifieke doelgroepen zijn mogelijk: ouderen, studenten, assistentiewoningen,... - Andere functies - - - Een hotelfunctie van 120 à 150 kamers. Commerciële functies blijven beperkt tot maximum 5.000 m². Hierbij worden functies beoogd die zich goed inpassen in een binnenstedelijke context. De uitstraling van een duurzaam karakter vormt hierbij een pluspunt (bv. een bio-planet). De commerciële functies vormen geen concurrentie voor de buurt, maar worden ondersteunend. RECA-functies kunnen het publiek domein doen opleven, of het uitzonderlijk uitzicht valoriseren voor een breder publiek, en zijn dan ook te integreren. 40 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE - - De gelijkvloerse en de kelderverdieping krijgen een invulling met niet-woonfuncties. Een aansluiting van de beide verdiepingen wordt georganiseerd vanaf de Keizer Karelstraat De woningen dienen te beschikken over terrassen met een grote gebruikswaarde, bv. met een minimumdiepte van 3 meter. Ook in de nieuwbouwontwikkelingen achter het hoofdvolume worden mooie verdiepingshoogtes voorzien; we gaan voor een kwalitatieve architecturale uitstraling. Indien er een nieuwbouw wordt voorzien aan de kant Nederschelde wordt omwille van de oriëntatie bij voorkeur geopteerd voor doorzonappartementen. Ondergronds parkeren is niet mogelijk in de parkruimte en wellicht ook niet onder het hoofdvolume. Indien het parkeren achter dit volume wordt voorzien, wordt bij voorkeur zo ver mogelijk doorgestoken tot de kaai, ook onder de publieke doorsteek. De opdrachtgever wil immers graag ineens de kaai - die momenteel t.h.v. de site (voorbij de Scaldissluis) niet volwaardig is uitgebouwd vernieuwen met een rechte kaaimuur. Onder het overige openbaar domein dient aandacht te gaan naar een voldoende dekking (ifv. straatgroen, leidingen, riolering,...). De parking wordt voorzien enkel voor gebruikers en/of bewoners, en krijgt dus geen publiek karakter. Integratie van het bestaande aanbod van 200 parkeerplaatsen wordt nagestreefd. Tijdelijk invullingen van het gebouw zijn mogelijk. In de fase voor het effectief bouwen moet het gebouw ook al ‘leven’. Dit kan bv. door tijdelijke ingebruikname van de bovenverdieping als restaurant, of de organisatie van een koffiebar beneden,... Prestatie-eisen Energie-efficiëntie Alle technieken in het gebouw worden vernieuwd, wat kansen biedt om een ‘state of the art’ energieefficiënt gebouw op te trekken. Hierbij wordt niet gestreefd naar de realisatie van een passiefbouw, of enig ander label. Gezien de langere periode voor het bouwproces effectief wordt opgestart, en mogelijke evoluties op het vlak van duurzaamheid, gaan we er van uit dat op dat moment de laatste technieken worden ingezet, zodat de beoogde energie-efficiëntie wordt bereikt. Mogelijke insteken Zonder ons vast te pinnen op deze of gene oplossing, geven we de volgende condities van de site mee als mogelijke insteken voor het energieverhaal. Ontsluiting gasleiding De nabijheid van het water van de Nederschelde en de Leie maakt het zinvol na te denken over het gebruik van warmtepompen. Hierbij moet worden uitgegaan van een groot watervolume, maar beperkte stroming. Daarnaast loopt vandaag een warmwaterleiding vanaf Ham door het terrein, waar het achtergebouw momenteel is op aangesloten. Op de hoek van de Doornsteeg en de Gebr. Van de Veldestraat steekt tenslotte een belangrijke gasleiding binnen op de site. d. Faseerbaarheid Het is nog onduidelijk of de ontwikkeling als geheel zal gebeuren (renovatie hoofdgebouw en nieuwbouw). In principe gaat de opdrachtgever uit van een coherente parallelle of aansluitende ontwikkeling, tenzij de markt dit op dat moment niet toelaat. Kaai Nederschelde Hoe dan ook dient een zekere architectonische diversiteit nagestreefd te worden, zodat - zonder de samenhang te verliezen - toch afscheidbare identiteiten ontstaan. Ondergronds parkeren en afwerking kaaimuur De stad Gent prefereert geen private parking onder publiek domein, omwille van contractuele en beheersmatige vereisten. Indien deze optie wordt weerhouden wordt een dekking van minstens 1,5 m opgelegd. PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 41 06 wedstrijdverloop PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 43 a. Gedevco heeft omwille van de bijzondere bouwkundige en culturele dimensie van de opgave besloten om een architectenteam voor de Portussite aan te duiden op basis van een besloten, internationale wedstrijd. Het besloten karakter van de wedstrijd betekent dat een ontwerper slechts op uitnodiging aan de wedstrijd kan deelnemen. De bouwheer kiest voor een competitie in twee ronden: een kandidatuurstelling gevolgd door de eigenlijke ontwerpcompetitie. Deze formule laat toe om in de eerste ronde zo veel mogelijk verschillende inspirerende insteken te genereren. De beperking van het aantal deelnemende architecten in de tweede ronde houdt de winstkansen hoog en biedt de mogelijkheid om een billijke vergoeding te voorzien. Om te komen tot een hoogkwalitatief én gedragen ontwerp wordt een beoordelingscommissie ingeschakeld en een dialoog met de omwonenden opgestart. b. d. Wedstrijdformule Beoordelingscommissie Gedevco laat zich voor de beoordeling van de architecturale en landschappelijke kwaliteit bijstaan door een beoordelingscommissie, die de ingediende ontwerpen toetst aan de vooropgestelde parameters en het programma van eisen. Deze beoordelingscommissie bestaat uit de volgende leden: 1. Onafhankelijke experts: - Prof.ir.arch.stbk. Kristiaan Borret als voorzitter van de beoordelingscommissie (nog geen definitieve toezegging). - Ir.arch.stbk. Johan Van Reeth, gedelegeerd bestuurder BUUR; 2. Vertegenwoordigers van de stad Gent: - Philippe Van Wesenbeeck, diensthoofd ruimtelijke ordening; - Jo Lefebure, diensthoofd architectuur; - (WIE), vertegenwoordiger van de Kwaliteitskamer; 3. Vertegenwoordigers van de bouwheer, Gedevco: - Ignace Vandenabeele; - Leo Van Pelt; - (WIE) Secretarissen van de beoordelingscommissie zijn Debbie De Spiegeleire (stad Gent) en Jan Hamerlinck (BUUR). 44 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE De taak van de beoordelingscommissie is meervoudig: 1. Selectie van de vijf teams die worden toegelaten tot de tweede ronde, op basis van een globale appreciatie van de kandidaturen; 2. Beoordeling van de architecturale en stedenbouwkundige kwaliteit van de vijf ingediende voorontwerpen, op basis van een toetsing aan de vooropgestelde parameters en het programma van eisen. c. Participatief proces De bevolking (en in het bijzonder de omwonenden) wordt bewust actief betrokken bij het ontwerpproces. Dit gebeurt in verschillende stappen. Via een persconferentie (d.d. 19.12.2014) is de Gentenaar alvast geïnformeerd van de opstart van de architectuurwedstrijd. Concreet worden in het verdere traject nog twee contactmomenten voorzien om tot een gedragen ontwerp te komen. Aansluitend op de briefing (DATUM) wordt een contactmoment met de buurt georganiseerd. In dit ‘gesprek met de buurt’ geven de omwonenden hun aandachtspunten voor het project mee. Tegelijk krijgen de geselecteerde architectenteams de kans zich kort voor te stellen aan de omwonenden. Zodoende ontstaat een verrijkend gesprek voor de beide partijen. Op het einde van de ontwerpcompetitie wordt een tweede contactmoment georganiseerd. Voorafgaand aan de presentatie worden de vijf ontwerpen getoond aan de omwonenden. De ontwerpers lichten ook hun voorstel toe aan het College van burgemeester en schepenen. Eventuele gevoeligheden van zowel de bevolking als het college worden meegegeven aan de beoordelingscommissie als extra element in de beoordeling. Eerste ronde: kandidaatstelling Uitnodiging tot kandidaatstelling De eerste ronde omvat de opstelling van een kandidatuur. Een 20-tal teams wordt uitgenodigd om te kandideren voor de ontwerpwedstrijd. De aangeschreven teams zijn: - Stéphane Beel Architects I SBA - Robbrecht en Daem architecten / Van Hee - Stramien - Office Kersten Geers / David Van Severen - Coussée & Goris - Bogdan & Van Broek - Tony Fretton Architects - noAarchitecten - Dierendonck Blancke Architects - Architecten De Vijlder Vinck Taillieu - David Chipperfield Architects - JDS Architects - Wiel Arets Architects - XDGA - 51N4e - Bureau vers plus de bien-être V+ - Mecanoo - Neutelings Riedijk Architects - Miller & Maranta - Conix RDBM Architects Het staat een aangeschreven team vrij om in functie van deze opdracht een samenwerkingsverband aan te gaan met andere (niet aangeschreven) bureaus, nationaal of internationaal. Dit samenwerkingsverband kan in de kandidatuur worden voorgesteld. Samenstelling van de kandidatuur De kandidaatstelling verloopt schriftelijk, door indiening van een kandidatuur. Die omvat minstens de volgende onderdelen: - Een reflectie van max. 2 blz A4 over het project en de opgave (de site, het programma van eisen,...); - Een beschrijving van de eigen competenties aan de hand van relevante referentieprojecten m.b.t. hoger bouwen, renovatie en stadsontwikkeling (met duiding van de schaal, het ambitieniveau, het concept, het programma, uitwerking duurzaamheidsaspecten,…); - Een voorstelling van het team, met duiding van de ontwerpvaardigheden op het vlak van architectuur, stedenbouw en publieke ruimte. Er worden geen specifieke vormvereisten opgelegd, maar er wordt met aandrang gevraagd om de omvang van de kandidatuur te beperken. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de teams in de eerste ronde reeds ontwerpen. De tijdsinvestering kan beperkt blijven. De kandidatuur wordt in het Nederlands of het Engels opgesteld. Bijkomende vragen Tot de datum van indiening van de kandidatuur kunnen bijkomende vragen worden gesteld. Deze vragen worden gericht aan Ignace Vandenabeele, via e-mail: [email protected]. Indiening van de kandidatuur De kandidatuur wordt op als volgt ingediend: - Via e-mail naar [email protected] en [email protected] onder de vorm van één of meer pdf-bestand(en), uiterlijk 23 januari 2015 om 12 uur. Deze kandidatuur zal worden doorgestuurd naar de leden van de beoordelingscommissie. Door indiening van een kandidatuur verklaren de deelnemers zich akkoord met de procedure en de opdracht, zoals die in deze projectdefinitie beschreven worden. Beoordeling van de kandidaturen De beoordelingscommissie beoordeelt alle ingezonden kandidaturen. Zij selecteert hieruit vijf teams die worden uitgenodigd voor deelname aan de tweede ronde. Alle teams worden begin februari van hun (niet-) selectie op de hoogte gebracht. De geselecteerde teams ontvangen op dat moment een addendum op deze projectdefinitie met bijkomende informatie (oa. plannen bestaande toestand). PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 45 e. Tweede ronde: voorontwerp Briefing - sitebezoek De ontwerpers worden meteen na de selectie uitgenodigd voor een briefing en een rondleiding op de site, geleid door de bouwheer en BUUR. Opmaak van een voorontwerp In de tweede ronde vindt de eigenlijke ontwerpcompetitie plaats. De vijf teams werken een projectdossier uit dat minstens bestaat uit: 1. Een stedenbouwkundige visie op de ontwikkeling van de site als geheel, met de volgende elementen: - Inplantingsplan; - Volumetrie; - Plan van de omgevingsaanleg (met duiding publiek vs. privaat domein); - Terreinprofielen; - 3D visualisaties - “look and feel”; - Ruimteboekhouding. 2. Een voorontwerp voor het hoofdvolume (T-gebouw): - Grondplannen (schaal 1/100); - Snedes (schaal 1/100); - Gevels; - 3D visualisaties; - De keuze om een maquette te maken is vrij. 3. Een uitgebreide toelichtingsnota met beschrijving van: - De stedenbouwkundige visie op de ontwikkeling van de site als geheel; - De omgevingsaanleg; - De architecturale visie en de concepten die aan de basis liggen van het ontwerp; - Het bouwkundig/structureel concept; - De materiaalkeuzes; - De functionaliteit, flexibiliteit en aanpasbaarheid van het gebouw; - De voorgestelde technische uitrusting; - De relevante aspecten m.b.t. duurzaamheid, waaronder minstens de klimaatbeheersing, de energiehuishouding en de hemelwateropvang van het gebouw. 46 • ARCHITECTUURWEDSTRIJD PORTUS-SITE 4. Een kostenraming voor de realisatie van het hoofdgebouw, op basis van een tabel van de belangrijkste bouwelementen en hun eenheidsprijzen. De exacte datum waarop elk team zijn ontwerp in een mondelinge presentatie voorstelt aan de beoordelingscommissie wordt tijdens de briefing meegedeeld aan de geselecteerde teams. 5. Een gedetailleerd voorstel van ereloon voor de architectuuropdracht en de opmaak van het masterplan. f. 6. Een voorstelling van het volledige ontwerpteam, met inbegrip van alle externe adviseurs in onderaanneming. Hierbij vormen een conceptarchitect, een stedenbouwkundige en een landschapsarchitect de vaste partners voor het project. Daarnaast worden ook een ing. stabiliteit, een specialist technieken, en een technisch uitvoeringsbureau voorgesteld, waarmee preferentieel wordt samengewerkt. Deze ondersteunende teams worden door de opdrachtgever apart gevalideerd bij selectie van de laureaat. 7. Een plan van aanpak, met onder meer: - Organisatie van het multidisciplinaire ontwerpproces; - Maatregelen voor het bewaken van planning, timing en budget; - Beschrijving van de dienstverlening aan de bouwheer; - Beschrijving van de taken van elke partner binnen het ontwerp- en realisatieproces; Bijkomende vragen Tot 29 mei 2015 kunnen, met het oog op de opmaak van een projectdossier, bijkomende vragen worden gesteld. Deze vragen kunnen via mail worden gesteld, gericht aan Ignace Vandenabeele, via [email protected]. Daarnaast blijft er een mogelijkheid tot directe dialoog met de bouwheer voor verdere verduidelijking tijdens het ontwerpproces. Beoordelingscriteria De beoordeling van de ingediende projectdossiers gebeurt op basis van volgende criteria (in dalende volgorde van belangrijkheid): 1. De architecturale en stedenbouwkundige kwaliteit van het project: gebruikswaarde, belevingswaarde, omgevingswaarde, toekomstwaarde; 2. De bouwtechnische kwaliteit en de duurzaamheid van het project: structuur, technieken, energieprestatie, milieukwaliteit,… 3. De geraamde kostprijs van het project (investering en exploitatie); 4. Het ereloonvoorstel van het ontwerpteam; 5. De voorgestelde processtructuur en methodiek m.b.t. bewaking van planning, timing en budget. Voor de beoordeling van de architecturale en stedenbouwkundige kwaliteit geeft de hiertoe opgerichte beoordelingscommissie advies aan de bouwheer. Voor de beoordeling van de bouwtechnische kwaliteit, de duurzaamheid en de geraamde bouwkost zal Gedevco beroep doen op onafhankelijke experts, die de projectdossiers zullen doorlichten. Het ereloonvoorstel en de aanpak van het ontwerpproces worden door Gedevco zelf beoordeeld. g. Toewijzing opdracht Als bouwheer komt het finaal aan Gedevco toe om de opdracht voor het ontwerp van het hoofdvolume en de uitwerking van het masterplan toe te wijzen. Ook de keuze om de uitbreiding op de opdracht (architecturale uitvoering van de rest van het masterplan) al dan niet toe te kennen aan de laureaat is aan de opdrachtgever. De beoordelingscommissie maakt haar beoordeling van het criterium “architecturale en stedenbouwkundige kwaliteit” over aan Gedevco. Aan deze beoordeling worden de evaluaties van de vier andere evaluatiecriteria toegevoegd. Na globalisering van de resultaten wordt een rangorde opgesteld. Gedevco tracht via onderhandeling met het best gerangschikte team tot een overeenkomst te komen. h. Vergoeding In de eerste ronde wordt voor de indiening van een kandidatuur geen vergoeding voorzien. In de tweede ronde ontvangt elk team waarvan het ingediende projectdossier als volledig wordt beoordeeld, na de mondelinge presentatie een vergoeding van 20.000 euro exclusief BTW. i. Intellectuele eigendom Het ontwerpteam behoudt de intellectuele eigendom van het voorontwerp, het projectdossier en alle andere stukken die hij in het kader van deze competitie aan de opdrachtgever aflevert. De opdrachtgever verwerft de materiële eigendom en de gebruiksrechten ervan. Hij mag deze studies en documenten aanwenden voor het doel waarvoor ze zijn bestemd. Hij mag ze tentoonstellen en er artikelen over (laten) publiceren, mits hij de identiteit vermeldt van de auteur. Indiening en presentatie project Het projectdossier wordt vrijdag 5 juni 2015 voor 12 uur ingediend, op de volgende manier: - Via e-mail naar [email protected] en [email protected] onder de vorm van één of meer pdf-bestand(en); - Daarenboven, in 8 papieren exemplaren, af te leveren op Coupure links nr. 181, 9000 Gent. De voertaal voor het projectdossier en voor de presentatie is Nederlands of Engels. PROJECTDEFINITIE DECEMBER 2014 • 47
© Copyright 2024 ExpyDoc