KNNV-‐reis ALBANIË 25 april t/m 6 mei 2014 KNNV-‐reis ALBANIË 2 KNNV reis Albanië 2014 25 april t/m 6 mei 2014 INHOUD Algemeen ………………………………………………………………. pag. 4 Excursieprogramma ……………………………………………….. pag. 8 Dagverslagen ………………………………………………………. pag. 11 Waarnemingen: 1) Planten ………………………………………………………………. pag. 43 2) Vogels ………………………………………………………………. pag. 52 3) Vlinders ………………………………………………………………. pag. 57 Foto’s gemaakt door: Margriet Bekking, Loes & Frans van der Feen, Ellie Fluitsma & Johan Lindeman, Emanuel Kneepkens, Liesbeth Leusink, Pieter & Françoise Oomen, Hermien Okker, Gay Jannette Walen Samenstelling verslag: Margriet Bekking KNNV reis Albanië 2014 3 4 KNNV reis Albanië 2014 KNNV reis Albanië 2014 5 foto: overzichskaart van bezochte deel van Albanië ALGEMEEN Albanië, of Skiptarië, (Republika e Shqiperise), “Het land van de arend”, zoals de Albanezen hun land noemen. Albanië is zonder twijfel een van de minst ontdekte landen van Europa. Sinds begin jaren negentig van de vorige eeuw zijn de grenzen voor buitenlandse toeristen opengesteld en is het land, met mooie zandstranden aan de Ionische en Adriatische zee, in ontwikkeling als vakantieland. Het binnenland is tamelijk bergachtig. Albanië is een klein Zuid-‐Europees land dat begrensd wordt door de landen Kosovo, Montenegro, Macedonië, Griekenland en aan de westzijde door de Adriatische en Ionische Zee. De hoofdstad is Tirana. De Albanezen stammen af van de de oude Illyriërs die het land sinds de 3e eeuw v.C. bewoonden. Ten tijde van de Byzantijnse overheersing was het land een hoog ontwikkeld cultureel en economisch centrum. Deze bloeitijd duurde tot de verovering van de Ottomanen (Turken) in 1388. Door deze eeuwenlange overheersing is de Albanese cultuur beïnvloed. Ongeveer 70% van de bevolking is moslim. Flora Door de grote verschillen in hoogte, grondsoorten en klimaat heft Albanië een rijke en gevarieerde flora; van bergflora, mediterrane en typische Balkan flora met een 50-‐tal endemische soorten die alleen in Albanië voorkomen (totaal circa 2000 soorten). Op de kustvlakte heeft de vegetatie een mediterraan karakter. Meer het binnenland in, tussen 700 en 1000m hoogte, ligt een zone van loofbomen met eik, beuk en kastanje. Tussen 1000 en 6 KNNV reis Albanië 2014 1800m overheersen naaldbomen en boven 1800m tref je vooral een alpine weidevegetatie. Eikenbossen vormen 20% van de totale bosbedekking. De mediterrane maquis bestaat o.m. uit mirte, aardbeiboom, heide, mastiekboom. In het warme zuidwesten groeien ook schijfcactus, laurier, vijg, haagbeuk en eucalyptus. foto’s: Pruikenboom – Cotynus coggygria en landschap met Boomwolfsmelk – Euphorbia dendroides Albanië – land van tegenstellingen. De hoofdstad Tirana is een miljoenenstad met een moderne, hippe en jeugdige uitstraling. Daarentegen lijkt op het platteland de tijd stil te hebben gestaan. Enkele zaken die opvielen: veel lifters langs de hoofdwegen; er is weinig openbaar vervoer. Er is 1 spoorlijn richting Tirana met een treintje dat niet harder dan 40km p/u gaat. Veel oude busjes. Aan de huizen hangt vaak een pop of knuffel; dit om onheil buiten te houden. Zo zagen we grote kermisberen, smurfenpoppen en zelfs een kerstmannenpop aan de balkons….. In het door ons bezochte gebied kwamen we veel (jonge) herders met grote kuddes geiten en schapen KNNV reis Albanië 2014 7 tegen. Er is nog veel vervoer met paard/muilezel, al dan niet met een kar erachter. De arme boeren in de dorpen laten hun kostbare koe of geit, vaak aan een touw, uit in de berm langs de weg. Het probleem van het (plastic) afval, dat we in een grote bruine brij in de rivier richting zee zagen drijven. Het is een land met veel gezichten….. Margriet foto: woonhuis in Qeparo Fushë en nieuwbouwhuis in dorp met mogelijkheid tot uitbreiding met een bovenverdieping HISTORIE De eerste bewoning van Albanië (vroeger Illyrië genoemd) gaat terug tot de prehistorie, toen 300.000 jaar geleden nomadische en grotbewonende stammen door het gebied trokken. Vanaf de 7e eeuw v.C. werden er langs de kust Griekse kolonies gesticht en gedurende een aantal eeuwen domineerden Illyrische stammen het land. Pas in de 1e eeuw v.C. versloegen de Romeinen de Illyriërs waarmee een einde kwam aan hun onafhankelijkheid. De Romeinse overheersing duurde tot 395 v.C. toen het Romeinse Rijk in twee delen uiteen viel. Het gebied van huidig Albanië kwam onder Byzantijns gezag. Ten tijde van het Byzantijnse rijk kreeg Albanië te maken met aanvallen van verschillende Europese volkeren zoals de Visigothen, Hunnen, Oost-‐Gothen, Avars en Kroatiërs en in de 7e eeuw n.C. was het rijk zeer verzwakt. Tijd voor de Bulgaren om het land in te nemen; in de hieropvolgende eeuwen werd vooral Oost-‐Albanië een cultureel centrum. De Bulgaarse overheersing duurde tot ver in de 13e eeuw, toen Albanië overging in Servische handen. Met de veldslag van Savra in 1385 kwamen de Ottomanen aan de macht en, afgezien van een kort intermezzo van 1443-‐1478 (de nationale held Skanderbeg heroverde in 1443 het 8 KNNV reis Albanië 2014 land), regeerden zij gedurende de volgende 600 jaar. Een van de Ottomaanse heersers in het zuiden van Albanië was de wrede Ali Pasha. Hij heerste begin 19e eeuw in Berat, Vlora en Gjirokaster waar hij behalve kastelen, ook aquaducten, bruggen en moskeeën liet bouwen. Hij had grote belangstelling voor moderne bouwtechnieken en huurde Europese architecten in om voor hem te werken. Aan het eind van de 19e eeuw ontstond er een sterke nationale stroming, maar het duurde tot na de Balkan Oorlog in 1912 dat de onafhankelijke staat Albanië in 1913 werd uitgeroepen. De Eerste Wereldoorlog bracht veel politieke onrust in de jonge staat; de benoemde koning, William of Wied, verliet het land om in het Duitse leger te dienen. Het land werd verdeeld onder Italië, Servië en Griekenland. In 1920 werd, na tussenkomst van de VS, de onafhankelijkheid van Albanië gesteund en werd het land als lid opgenomen in de Verenigde Naties. Na verschillende premiers werd Albanië in 1928 weer een koninkrijk, met koning Zog I, een koning met dictatoriale trekken. Deze koning vormde een alliantie met Italië ten tijde van Mussolini. Toen Albanië zijn schulden aan Italië niet kon aflossen, viel Mussolini’s leger Albanië binnen en zette de koning af. Albanië werd een van de eerste bezette landen in WO-‐II en werd deel van de strijd tussen Italië, Duitsland en Griekenland. Nadat het land in 1944 werd bevrijd, namen de communisten de macht over en isoleerden het land van niet-‐communistisch Europa. De communistische dictator Enver Hoxha regeerde met harde hand. Sinds 1992 is het een parlementaire democratie met een gekozen leider. Sindsdien zijn ook de grenzen voor buitenlandse toeristen opengesteld. In 2009 werd Albanië lid van de NATO en heeft een aanvraag voor toetreding tot de EU gedaan. DEELNEMERS KNNV reis Albanië 2014 9 Van links naar rechts, te beginnen met de achterste rij: Pieter Oomen, Ruud Kuipers, Joop de Wit, Johan Lindeman, Walter Murman, Gay Jannette Walen, Liesbeth Leusink, Vlatko Bulatovic (gids), Frans van der Feen, Blagoja (chauffeur). Voorste rij: Annie Vos, Françoise Oomen, Hermien Okker, Ellie Fluitsma, Emanuel Kneepkens, Maaike Vervoort, Els Prins, Loes van der Feen. Vooraan: Margriet Bekking (reisleider) EXCURSIEPROGRAMMA 10 KNNV reis Albanië 2014 foto: Blagoja (chauffeur Karatanova Tours) en Vlatko (gids) Dag 1 – vrijdag 25 april: Aankomst Tirana (11.15h), transfer naar Divjake (ca. 70km), intrek in accommodatie hotel Divjake in Divjake, Bij voldoende tijd in de middag wandeling in het Nationale Park Karavasta, onderdeel van het grotere park Pisha e Divjakes. De natuur is hier nog ongerept, inclusief de zandstranden. De Karavasta-lagune, de grootste lagune van Albanië, is een Ramsar-wetlandgebied en bestaat o.m. uit een lange strook zandduinen en eilandjes en wordt omzoomd door kustbossen met parasol- en Aleppoden. In dit vogelrijke gebied komt de zeldzame kroeskoppelikaan voor; het is het meest westelijke broedgebied van deze soort. Overnachting in Divjake. Dag 2 – zaterdag 26 april: Wandeling door dichtbegroeide dennenbossen langs de 400 jaar oude den (de oudste den in deze omgeving). In de kustbossen komen enkele endemische plantensoorten voor, zoals: Albanese aster (Aster albanicus, ook Galatella albanica genoemd), Albanese orchidee (orchis morio ssp.albanica); een ondersoort van de harlekijnorchis. Vervolg wandeling langs het Emisari e Terbufit kanaal waar nog op historische wijze wordt gevist. Dit kanaal mondt uit in de Godulla e Phishes lagune waar ook kroeskoppelikanen te zien zijn. Overnachting in Divjake. Dag 3 – zondag 27 april: Transfer zuidwaarts naar Himarë; met een bezoek aan de opgravingen van Apollonia. Een lokale gids geeft een korte uitleg. Via een stop met een korte wandeling in het Llogara N.P. door vochtig loof-, naaldbos op ca. 900mtr aan de noordzijde van de pas, rijden we naar het oude historische deel van Himarë waar we door een gids worden rondgeleid. Ons hotel ligt aan een kleine rustige baai Livadhi met zandstrand op enkele kilometers van Himarë. Overnachting in Himarë. Dag 4 – maandag 28 april: KNNV reis Albanië 2014 11 Vervoer naar Jal voor een wandeling langs de kust via Gjipe-strand naar de canyon van Vunoi. Korte wandeling in canyon. Daarna kort bezoek aan het verlaten kerkje van Shen Thodre. Langs deze 70km lange kust gaan de bergen vanaf het strand vrij steil omhoog tot een hoogte van 800-2000mtr. Overnachting in Himarë. Dag 5 – dinsdag 29 april: Vervoer over pas naar binnenland naar het dorpje Kudhes in andere vallei, waar we via herderspaden langs olijfgaarden naar het bijna verlaten dorpje Old Qeparo wandelen en verder afdalen naar Qeparo Fushe dat aan zee ligt. Hier tref je maquis met kermeseik, terpentijnboom, christusdoorn en granaatappel. Overnachting in Himarë. Dag 6 – woensdag 30 april: Dagexcursie naar het Llogara N.P. Dit nationale park bestaat uit een ruig kalkgebergte dat uit zee oprijst tot een hoogte van ca. 2000mtr. Hier vind je oud dennenbos met enkele zeer markante exemplaren en karstverschijnselen. Het schiereiland Karaburun is de scheidingslijn tussen de Adriatische en de Ionische Zee. De Ionische Zee is veel dieper (tot 4500m) dan de Adriatische Zee (tot 1500m). Het water is zeer blauw en helder. Overnachting in Himarë. Dag 7 – donderdag 1 mei: Transfer naar Gjirokaster via Butrinti. Butrinti is een oude Griekse ruïnestad gelegen aan de rand van een moerasgebied. De opgravingen van Butrinti staan op de UNESCO Werelderfgoedlijst en de nabijgelegen lagune is een Ramsar-wetlandgebied met grote vogelrijkdom. We bezoeken het archeologische park. Halverwege tussen Butrinti en Gjirokaster bezoeken we de meest bekende bron van de rivier Bistrice, genaamd Syri i Kaltër (het Blauwe Oog, vanwege de kleur), gelegen in een gemengd loof-/naaldbos met noten-, kersen-, eiken- en naaldbomen. Aankomst in Gjirokaster, een middeleeuws stadje met forten en kastelen, voor overnachting. Dag 8 – vrijdag 2 mei: Ochtendbezoek aan Gjirokaster. Gjirokaster is een van de oudste steden van het land. Het is tevens een cultureel centrum van de Griekse minderheid in Albanië. In Dominicus staat: “ Gjirokasters Griekse naam, Argyrokastro, betekent Zilveren kasteel. De stad wordt al in de 14e eeuw genoemd. Gjirokaster is een echte museumstad, vooral door de oude, labyrinth-achtige straatjes in de binnenstad en de oosterse huizen rondom de burcht. Het zijn huizen met een tot drie verdiepingen en met dikke muren van mooi bewerkte stenen uit de omgeving. De ver uitstekende daken zijn gemaakt van kalksteen. De benedenverdiepingen, die als voorraadruimte voor levensmiddelen en water dienden en alleen in de wintermaanden bewoond worden, hebben vaak geen ramen, zodat elk huis een klein fort lijkt. De bewoners gaan de huizen binnen via een buitentrap die naar de eerste verdieping leidt. Gjirokaster is de geboortestad van dictator Enver Hoxha en van de bekende Albanese schrijver Ismail Kadare. De stad speelt een belangrijke rol in veel van Kadares boeken, o.a. in “Kroniek van de stenen stad”. Het historische deel van de stad is in 2005 tot UNESCO-werelderfgoed verklaard. 12 KNNV reis Albanië 2014 In de middag transfer en bezoek aan de archeologische opgravingen van Antigonea. De naam is ontleend aan de ontdekking van veertien bronzen muntstukken met de inscriptie “Antigoneon” in een van de huizen uit de Hellenistische tijd. Men schrijft de stad toe aan Pyrrhus die ter ere van zijn vrouw Antigone op deze plek in 296 v.C. een stad bouwde. De stad heeft niet lang bestaan; alles werd in 167 v.C. in een wraakactie vernield. De stads besloeg een gebied van 35ha en had een verdedigingsmuur met een omtrek van 4km. De opgraving ligt op een heuvel in een betrekkelijk verlaten en ongerept gebied. Van hieruit dalen we af naar het dorpje Asim Zejneli. Overnachting in Gjirokaster. Dag 9 – zaterdag 3 mei: Ochtendbezoek aan plaatselijke dagmarkt. Middagwandeling in de heuvels boven de oude stad van Gjirokaster. Overnachting in Gjirokaster. Dag 10 – zondag 4 mei: Transfer van ca. 2 uur via rivierdalen van de Drinos- en Vjosarivier naar de canyon van de Lengarica-rivier bij Permet. Wandeling langs de bovenwand van de canyon. Daarna afdalen met busje naar warme bron bij de rivier met gelegenheid tot baden. Overnachting in Gjirokaster. Dag 11 – maandag 5 mei: Transfer naar Tirana. Iets ten zuidoosten van Tirana korte wandeling naar dorpje Pellumbas met grot. Wandeling naar grot is ca. 1 uur. Overnachting in hotel in Tirana. Dag 12 – dinsdag 6 mei: Terugvlucht naar Schiphol-Amsterdam. DAGVERSLAGEN Dag 1 – vrijdag 25 april – Met geiten de door KNNV reis Albanië 2014 13 Albanië - door Frans van der Feen Van 25 april t/m 6 mei trokken we onder de ervaren leiding van Margriet Bekking (zij maakte jaren deel uit van de reiscommissie van de KNNV), door Zuid-‐Albanië op heel veel dagen over geitenpaadjes door de bergen. Vaak zagen we gemengde kuddes schapen en geiten. Een aantal keren ontmoetten we herders. Regelmatig gaven zij ook aanwijzingen over het beste pad. Ter plaatse werden we geleid door Vlatko Bulatovic, een hiking-‐gids uit Montenegro. Hiking is het maken van trektochten, zodat de wandelingen voor sommige KNNV-‐ers (die van alles in de natuur ontdekken en willen bekijken) soms in hoger tempo gingen dan ze hadden gedacht. Om 5 uur (uiterlijk stond erbij!) op Schiphol zijn leverde voor menige reiziger de nodige hoofdbrekens op. We hoorden van een Schipholtaxi, nachtelijk verblijf op het vliegveld, maar ook gewoon van een nachtbus…Toen Iedereen gearriveerd was moesten we via de automaten zelf inchecken, wat ook nog niet meeviel. ’t Leek wel of we met het vliegtuig naar München gingen rijden, zo’n eind is het naar de polderbaan. We kwamen dan ook te laat in München aan, maar een stewardess wachtte ons al op en we liepen in gezwinde pas achter haar aan naar de gate voor de vervolgvlucht naar Tirana. Beneden ons veel gele koolzaadvelden en even later besneeuwde bergen. Na een tijdje door de wolken gevlogen te hebben landden we in Tirana, een eenvoudige luchthaven, waar we overgingen van de Euro op de Albanese Lek. F o t o : K a r a vasta lagune We werden hartelijk ontvangen door Vlatko en zijn vriend Endrit. Bij het busje stuitten we al gelijk op Guichelheil en Serapias. Zoals in veel landen is de weg vanaf het vliegveld lelijk, met veel industriële gebouwen en hier opvallend veel benzinepompen. Vooral in de grote havenstad Durres vallen ons de vele leegstaande kleurige flats en huizen op, destijds ambitieus gebouwd na de val van het regime, al zijn er heel wat nog niet afgebouwd. In juli en augustus komen de toeristen om er te verblijven. In dit land wordt ook op eenden gejaagd, vertelt de gids onderweg, al is dat sinds kort verboden. Veel vogels hebben we dan ook niet gezien, 13 soorten vandaag. Voordat we de stad uit gaan worden wat lunchinkopen gedaan en water ingeslagen. 14 KNNV reis Albanië 2014 Aan het eind van een hobbelige zandweg komen we om twee uur bij ons eenvoudige hotel aan nabij het strand in Divjake. Rond het hotel worden al verschillende planten gedetermineerd en we horen meteen een Nachtegaal. We zien een Luzernevlinder. Sommige van onze reizigers zijn behoorlijk fanatiek en weten vaak alleen de namen in het Latijn. Emanuel kan het niet uitstaan als planten verkeerd worden benoemd, zegt hij bij het voorstelrondje. Annie heeft een lijst bij zich met 4000 planten. foto: hotel Divjake, gelegen aan het strand Om drie uur begint de eerste excursie. Een klein stukje met de comfortabele bus en dan lopen we een pad door het bos en langs een lange strook zandduinen en eilandjes, omzoomd door kustbossen met Parasol-‐ en Aleppoden. Er staan Judasbomen, een hagedis snelt weg en een grote sprinkhaan springt op. Er staat Affodil langs ons pad en Bremraap. In het meer zien we een Kleine zilverreiger. Er groeit veel hoge Zeekraal. Helaas ligt er ook veel zwerfafval. Een Kroeskoppelikaan vliegt ons tegemoet. Aan de overkant zien we op een dorre boom een Roodkopklauwier. Dan vliegt er een Grote zilverreiger langs en horen we een Cetti’s zanger. foto: lagune bij Divjake KNNV reis Albanië 2014 15 We komen voor de zeldzame Kroeskoppelikanen en we zien ze ver weg op een eilandje, waar ze broeden. Er zwemt ook een hele zwerm Kokmeeuwen. Leuke plantjes zijn de Santolina (heiligenbloem), Lamsoor, Evax pygmaea (bijzonder groen bloemetje), Ossentong en er staan geurige Myrthestruiken. In het stille bos klinkt mooi de Nachtegalenzang. Ik hoor ook een Zomertortel. Langs het zandpad staan bomen met mimosabloemetjes, maar zonder het kenmerkende geveerde blad. Ruud weet te vertellen dat het de Australische Acacia is. foto’s: Evax pygmaea en de lagune Om 7 uur aan tafel voor een heerlijke salade met tzatziki en patat. Daarna voor ieder twee Dorades! Na een kennismakingsrondje kondigt Margriet het programma voor morgen aan. Eén van de deelnemers heeft buiten Vuurvliegjes ontdekt. We gaan allemaal kijken naar de wonderlijke groene lichtjes. De sterrenhemel is trouwens ook indrukwekkend. Dag 2 – zaterdag 26 april -‐ door Hermien Okker -‐ Voor het ontbijt om 8 uur lopen velen van ons al een rondje bij het hotel richting zee of op een zandweggetje met o.a. orchideeën. Iedereen wordt belaagd en gestoken door heel veel muggen. Bij het ontbijt en later in de bus ruikt het daarom sterk naar anti-‐mug. Op de ontbijttafel staan grote glazen kannen koffie en melk, (thee kan gevraagd worden) brood, boter, een soort droge feta, eieren en lekkere eigengemaakte jam. De weersvoorspelling voor vandaag is veel regen, maar bij ons vertrek is het nog droog. We verzamelen om 9 uur en vertrekken met ons busje over het zandpad en zien al meteen een hop! De wandeling vertrekt van hetzelfde punt in het Nationale Park Karavasta als de wandeling van gisteren, alleen nu de andere kant op. We zijn in een prachtig, oud kustmoeras-‐dennenbos met hoge, oude parasoldennen, een gevarieerde struiklaag met veel mirte, judasboom, jeneverbes en haagbeuk, een kruidlaag en mossen. Er zijn veel vogels te horen o.a. wielewaal en nachtegaal, we zien schildpadden en een traliezwam. Een heel grote soortendiversiteit! 16 KNNV reis Albanië 2014 foto’s: pijpbloem en oudste dennenboom van het park We lopen naar de oudste parasoldennenboom van het bos, een grote boom met een stam met een omtrek van 5,5 m die duidelijk mishandeld is doordat er aan zijn voet een vuur is aangestoken. Even verder zien we mooie pijpbloemen. De meegebrachte lunch van het hotel eten we op aan de rand van een kanaal en dan begint het te regenen. foto’s: oude vismethoden In het kanaal wordt druk gevist met kruisnetten. We ontmoeten een grootvader, zoon en kleinzoon die geen Engels spreken en wij spreken geen Albanees, maar ze begroeten ons allen heel vriendelijk met handen geven. Ze laten ons zien hoe je een visje moet vangen en de vangst van de dag wordt trots aan ons getoond. Na weer allemaal handen geven, lopen we verder naar een kunstmatig eiland vanwaar gevist kan worden. KNNV 17 reis Albanië 2014 Er loopt een lange brug naartoe die gemaakt is van boomstammen. Rond het eiland vliegen vele zwaluwen en we zien 2 pelikanen in de regen dobberen op het water. foto’s: kunstmatig eiland met houten brug schildpad We lopen terug naar de asfaltweg en het busje waarbij de achterste groep niet goed kan zien hoe de voorste groep gelopen heeft, maar ze komen na enig zoeken toch op de juiste plek op de weg uit. Terug in het hotel is er tijd voor wat drinken en determineren terwijl het nog steeds regent en later lopen een aantal mensen buiten nog wat rond. Bij het avondeten krijgen we Griekse salade, patat (zullen we de restanten patat morgen weer op ons broodje krijgen?) 2 inktvisjes, fruit en drank. Het was een goede dag met een heel bijzonder bos, leuk om te zien hoe je met kruisnetten vissen kan vangen, een mooi beeld van een verlaten landschap met kunstmatig eiland met veel regen en een groot verlaten strand aan zee én alle waarnemingen van planten/bomen en vogels. Dag 3 – zondag 27 april - door Françoise Oomen -‐ Na twee nachten in een hotelletje aan het strand van Divjaka overnacht te hebben, vertrokken we na het ontbijt met ons busje naar het in het zuiden gelegen Himarë. Eerst hobbelend over de zandweg en daarna over betere wegen en vervolgens over de hoofdweg in vlak kustgebied naar het zuiden. Langs de weg olijfboomgaarden, huisjes met warmwatercollectoren op hun dak of met alleen een watertank, standjes langs de weg waar ze prachtige bossen peen en andere groenten verkochten. Behalve vrachtverkeer en autoverkeer reden er ook af en toe paardenkarren over de hoofdweg. Schuttersputjes Onze gids vertelt in het busje wat over de schuttersputjes die je overal in Albanië nog ziet. Er hebben vele honderdduizenden kleine bunkertjes gestaan in Albanië, vele zijn afgebroken, veelal door mensen die het ijzer dat in de bewapening zit, probeerden te verzamelen om het te verkopen. 18 KNNV reis Albanië 2014 Sommige bunkertjes zijn nog intact, al of niet beschilderd, om de mensen nog een indruk te geven van hoe ze eruit zagen. Het verhaal gaat dat de architect van die bunkertjes zo overtuigd was van zijn goede ontwerp dat hij zich heeft laten bombarderen terwijl hij in zo’n bunker verschanst zat. Hij overleefde de aanval en mocht nog vele schuttersputjes laten bouwen. De Albanese dictator Enver Hoxha had al die bunkertjes door de bevolking laten bouwen omdat alle vriendschappelijke relaties met de buurlanden, de Verenigde Staten, Rusland en China geleidelijk verbroken werden. Albanië leefde alsof het omsingeld was door vijandelijke troepen. Iedereen behoorde tot de verdedigingseenheid van zijn werk of school; militaire training op school was heel normaal. In 1985 overleed Hoxha aan een hartaanval, maar de communistische staatsstructuur bleef intact met de leider Ramiz Alia tot 1992. Hij trad af na de verkiezingen in maart 1992 toen de Democratische Partij een duidelijke overwinning haalde. De voorman van de Democratische Partij Sali Berisha sloot het communistische hoofdstuk in Albanië eindelijk af. We bereikten de stad Fier in het zuidwesten van Albanië. Het is een industriestad (olie-‐ en chemische industrie) met vele omliggende moeraslanden, die deels zijn drooggelegd voor groententeelt. In de stad zagen we nog een aantal schuttersputjes op kruispunten liggen. Op modderige plekken zagen we veel huiszwaluwen die strootjes en modder verzamelden voor de bouw van hun nesten. Apollonia foto: ruïnes Apollonia De ruïnes van de Griekse stad Apollonia liggen 8 km van Fier. Bij de ingang stond een Albanese archeoloog klaar om ons een rondleiding te geven over het complex. KNNV 19 reis Albanië 2014 We werden eerst naar de Shen Marie Kerk (Santa Maria) geleid. De kerk was gebouwd met gerecycled materiaal van het theater van Apollonia in de 12e en 13e eeuw en gefinancieerd door een rijke familie. Het is een typisch orthodoxe kerk met voorportaal met waterput annex cisterne en in de kerk zelf een fraaie bisschopszetel en iconostase en enkele fresco’s. foto’s: kerkje Shen Marie Vervolgens gingen we naar de deels opgegraven en opgebouwde Griekse stad Apollonia, gesticht in 588 v. Chr. als kolonie van Kerkyra met kolonisten uit Korinthe en genoemd naar de Griekse god Apollon. De stad lag in Illyria aan de oever van de Aous-‐rivier, enkele kilometers landinwaarts van de plaats waar deze stroom destijds in de Adriatische Zee uitmondde. De rivier was in de oudheid zeker tot aan de stad bevaarbaar. De kolonie groeide al snel uit tot de belangrijkste en grootste stad in de regio, die de uitgestrekte en zeer vruchtbare vlakten van Myzeqe beheerste. De stad was regelmatig in oorlog met andere bevolkingsgroepen en kwam uiteindelijk onder Romeinse controle in 168 v Chr. en bloeide 200 jaar. De neergang zette in toen de rivier verzandde en de kustlijn veranderde als gevolg van een zware aardbeving. Enkele monumenten waren de moeite van het bekijken waard. Het bouleuterion (monument van Agonothetes) in het centrum van de stad. Het diende als plaats van bijeenkomst van de gemeenteraad. De voorkant was gedecoreerd met 6 Corinthische zuilen. Een inscriptie uit de 2e eeuw n. Chr. vertelt dat het was gebouwd ter nagedachtenis van een broer(soldaat) van een hoge officier. Ten westen ervan liggen de ruïnes van de kleine tempel van Artemis (Diana). Ten oosten ligt een straat die onder de triomfboog doorgaat. Tegenover het bouleuterion ligt een colonnade versierd met marmeren beelden. Achter de colonnade ligt het Odeon, een klein theater voor ongeveer 200 personen. Daar werden muziekvoorstellingen gegeven en filosofische discussies gehouden. Een eindje verder liggen de stoa met 36 Dorische zuilen en de cisternen voor regenwateropslag. 20 KNNV reis Albanië 2014 foto: bouleuterion; facade en tekening Na de rondleiding door de lokale gids wandelden we wat rond, al speurend naar leuke plantjes en vogels. Wij liepen naar de hoger gelegen Acropolis, die altijd de best beschermde plek was geweest voor de bevolking in geval van een aanval door de vijand. Nu is de plek ernstig verstoord door moderne betonverdedigingen uit de Hoxha-‐tijd. Nu konden we van dichtbij de roodstuitzwaluwen zien. In de verte hoorden we de eerste koekoek. De Cetti’s zanger liet zijn zang horen vanuit een struik. De velden eromheen lagen er prachtig bij. De gele Phlomis en de bezembrem kleurden de randen langs de paden. foto’s: lunchplek boven op de heuvel met uitzicht Vlakbij ons busje zagen we een troepje bijeneters en aan een standje bij de ingang van Apollonia kochten we heerlijke honing. Daarna reden we door naar de stad Vlorë, waar in 1912 de eerste vlag van het onafhankelijke Albanië was gehesen. We hadden geen gelegenheid de stad te bezoeken. KNNV reis Albanië 2014 21 Llogara-pas Ons doel was de Llogara-‐pas op 1000m en het Llogara National Park. Een korte wandeling vanaf de pas gaf ons een indruk van de alpine flora. Op een vreemd veldje zagen we allerlei voorjaarsbloemen bloeien: bijv. narcissen, Doronicum, speenkruid en kievietsbloem. foto’s: grijze schors van Pinus heldreichii (whitebark pine) en de geurende Narcissus poeticus Na de pas zouden we afdalen via een weg met spectaculaire uitzichten op het kustlandschap en de zee, maar door de mist was het uitzicht zeer beperkt. In de pijnbomen langs de weg hingen veel spinselnesten van de dennenprocessierups. Himarë Daarna brachten we een bezoek aan het oude bovendorp van de stad Himarë (de wijk Kastro op 360m). Een lokale, prima Engels sprekende gids leidde ons rond over de geplaveide steile en smalle straatjes en stenen huizen. Helaas zijn veel huizen vervallen en onbewoond. Het was al bijna zonsondergang toen we bij de ruïne van de citadel aankwamen. Deze plek was al bewoond in de prehistorie. Bij de definitieve splitsing van het Romeinse Rijk in 395 werd Himarë bij het door de Grieken gedomineerde Byzantijnse Rijk ingedeeld. De stad was regelmatig doelwit van invallen van bijv. Gothen, Avaren, Slaven, Bulgaren, Saracenen en Noormannen. In 1417 veroverden de Ottomanen de omliggende gebieden, maar Himarë bleef een autonoom district met een eigen lokaal bestuur, met een eigen vlag met de aartsengelen Michaël en Gabriël erop, had het recht om wapens te dragen, had vrijstelling van belastingen en dienstplicht en mocht onder eigen vlag elke Ottomaanse haven binnenvaren. In 1577 vroegen de leiders van Himarë de paus om wapens en middelen om tegen de Ottomanen te vechten 22 KNNV reis Albanië 2014 en hun religieuze loyaliteit naar Rome te verplaatsen, maar desalniettemin de oosters-‐ orthodoxe liturgische gebruiken te behouden wegens de overwegend Griekse bevolking en het gebrek aan kennis van de taal van het katholicisme. foto’s: oud-Himarë – school en Kastro De eerste school in Himarë opende haar deuren in 1627 en was Griekstalig. In 1912 werd Himarë deel van een onafhankelijk Albanië. Bij het einde van het communistische regime in 1991 emigreerden vele etnische Grieken naar Griekenland om daar te werken. Nu keren er weer velen terug naar Himarë om te werken in de benedenstad (de wijk Spile), het toeristische nieuwe stadsgedeelte met strandpromenade langs de kust. In de benedenstad lag ons hotel voor de komende 4 nachten. We werden verwelkomd door een jonge, prima Engels sprekende, Griekse vrouw. Ook al had ze in Albanië op school gezeten, ze sprak geen Albanees maar Grieks, weer een manifestatie van het onafhankelijke karakter van de streek rond Himarë. Dag 4 – maandag 28 april -‐ door Liesbeth Leusink – De dag begint met regen. Het ontbijt is lekker. We krijgen een warme soort pannekoek, een Albanese specialiteit. In Himare-‐downtown gaan we inkopen doen voor de lunch, dat ook weer iets speciaals is, namelijk “byrek” dat bestaat uit filodeeg met witte kaas of spinazie ertussen. Het is gebruikelijk om hier drinkyoghurt bij te drinken, dus wordt dat voor iedereen in een klein supermarktje gekocht. Omdat het nog steeds hard regent, gaan we eerst koffie drinken in een café. In Albanië is de koffie echt heerlijk, net als in Italië. Met het busje rijden we naar een gebied met rotsen en kloven. Het busje gaat door de haarspeldbochten in de weg van links naar rechts. “Klap-‐bonk-‐klap” de yoghurt valt ook naar links en naar rechts. Krijgen we nu links-‐ of rechtsdraaiende yoghurt? Het busje moet stoppen, want een kudde geiten steekt de weg over. KNNV reis Albanië 2014 23 foto’s: kuddes op de weg en de speciale herdershonden met hun donkere snuiten Twee nog jonge honden van een speciaal ras bewaken de kudde. Het zijn brave, rustige honden, die goed weten hoe ze de kudde bij elkaar moeten drijven. Even later komt de herder er ook aan. Wij stappen uit om foto’s te maken. De geiten hebben een bel om hun nek en overal horen we geklingel. Nog een klein stukje rijden en we komen bij de plek waar we gaan wandelen. Inmiddels is het opgehouden met regenen. We lopen een stukje de berg op en zien dan de prachtige baai liggen, waar de rivier vanuit de kloof via het strand de zee instroomt. foto: baai met strand van Dhermi Aan het begin van de kloof is een grazig veldje met sinaasappelbomen, olijfbomen, vijgebomen en oude judasbomen. Een mooie plek om onze lunch met byrek en yoghurt te nuttigen. Er worden veel vogels gezien en gehoord, zoals blonde tapuit, paapje, hop en rotszwaluw. 24 KNNV reis Albanië 2014 foto: rotswand bij kloofingang Onze wandeling gaat over de rivierbedding, die tussen de steile rotswanden van de kloof ligt. Vlatko, die hier vaker geweest is, zegt dat deze bedding meestal droog staat, en dat het uitzonderlijk is, dat er nu vanwege de vele regen zoveel water doorheen stroomt. De bomen die langs de oevers groeien, zijn oosterse platanen en op de vochtige rotsen groeit het sierlijke varentje “Venushaar”. Het wordt steeds meer klimmen en klauteren over de rotsen en stenen totdat we niet meer verder kunnen. Het water van de rivier vult de steeds smaller wordende kloof over de volle breedte. We zien een grot, maar deze kunnen we niet bereiken. Daarom lopen we weer terug. foto’s: kloof met Oosterse platanen en beek-overstap KNNV reis Albanië 2014 25 Omdat de zon nu volop schijnt, zien we de turquoise kleur van de zee nu heel mooi. Maaike wijst ons nog op een druipsteen-‐achtig reliëf, dat zich in de kalkrotsen aan zee gevormd heeft. De rotskust heeft veel grotten en we horen het geluid van de branding in de grotten als een echo naklinken. Tegen de rotshelling aan zijn veel bunkertjes gebouwd, die overgebleven zijn uit het communistische verleden, toen dictator Enver Hoxha de scepter zwaaide. Omdat deze man bang was dat andere landen Albanië binnen zouden vallen werden er overal kleine koepelvormige bunkertjes met een schietgat gebouwd. Mensen werden zelfs verplicht om bij hun huizen op eigen kosten een bunker te laten bouwen. Tijdens het communisme mocht de bevolking een heleboel dingen niet. Ze mochten bijvoorbeeld geen brood bakken en niet zelf groenten verbouwen. Maar de mensen, die aan de kust woonden leden geen honger, omdat hier veel voedsel verbouwd werd. In de bergdorpen hadden de mensen het wel moeilijker. Voedsel werd uitgedeeld door de regering en iedereen kreeg afgemeten porties tegen inlevering van voedselbonnen. Een gezin kreeg 1 keer per week vlees. Er waren geen supermarken en luxe producten, geen coca-‐cola, geen kauwgom en... geen plastic. Het plastic dat nu overal rondslingert is van na de communistische tijd . Burgers mochten ook niet reizen, zelfs niet van het ene naar het andere dorp. Toch werden de wegen tijdens het communisme goed onderhouden. Albanië was volledig van de buitenwereld afgesloten. Wie probeerde te vluchten, bijvoorbeeld naar Corfu, dat vlakbij ligt, kon doodgeschoten worden. Het leger controleerde alles. Religie was ook verboden. Maar mensen konden binnenshuis natuurlijk wel geloven en bidden. Wel had iedereen werk. Onderwijs en ziekenhuizen waren gratis, terwijl mensen nu overal voor moeten betalen. De dictator Enver Hoxha is in 1985 gestorven. Daarna kwam er een periode van anarchie. Op dit moment is er een minister-‐president, Edi Rama. Hij is kunstenaar (schilder) en hij heeft opdracht gegeven om alle saaie, grijze gebouwen in Tirana een mooi kleurtje te geven. 26 KNNV reis Albanië 2014 Terug bij de parkeerplaats rest ons nog een klein wandelingetje de berg op naar een voormalig klooster. De brede weg er naartoe is pas vernieuwd met prachtige stenen. Dat belooft wat. Vol verwachting lopen we naar het klooster. Maar wat wat is dat nu? Bovenop de berg staan alleen nog maar wat restanten van muren. Vlatko is verbaasd. In één jaar tijd is het klooster enorm afgetakeld. De wilde bloemen die er groeien maken het toch tot een mooie plek. Foto: kloosterruïne van Shen Thodre Met het busje rijden we terug naar hotel Dimitri, maar vanavond eten we niet bij het hotel. We gaan uit eten in een restaurant aan de rand van het stadje Himare dat van een oom van Alexandra is. We eten heerlijke gerechten: sla met tomaat, komkommer en dressing, groenensoep met dille, mals stoofvlees met aardappelen en voor toe natte citroencake. Op de terugweg zien we heel veel sterren aan de hemel. Dag 5 - dinsdag 29 april -‐ door Walter Murman -‐ Met ons busje eerst naar Himarë, gelegen aan het strand. Inkopen gedaan voor de lunch in de plaatselijke super. Voor melkproducten was er een aparte toonbank, wij kochten er “harde“ kaas; vermoedelijk geit.. Vervolgens koffie gedronken-‐ om de hoek – en toen op naar Kudesh. De weg ging al ras behoorlijk naar boven en het wegdek kon wel enig (veel)! onderhoud gebruiken. Er waren een paar passagiers die problemen met het zwaartepunt van het busje hadden; die waren bang dat ze mogelijk vervroegd in het dal zouden eindigen, dus gingen die lopen. Buiten was het heerlijk, er waren veel kleine vogels en beneden zagen wij het diepe dal en daarboven zagen wij het dorpje Kudesh liggen waar onze wandeling begon. Het regende pijpestelen en we begonnen af te dalen op een smal pad met scherpe stenen. Foto: uitdruipen bij locale kroeg/winkel Het pad begon hier en daar op een beekje te lijken maar al ras bereikten wij de weiden die “bewaakt “werden door herders. Toen de weiden ophielden stonden wij voor een KNNV reis Albanië 2014 27 gapend dal met steile wand met aan twee zijden herders die ons al roepend en wijzend de weg wezen. Tot slot kwamen wij in het plaatsje Qeparo, ook nog tamelijk hoog gelegen. Inmiddels was er zon zodat onze oude botten weer verwarmd werden. Wij aten de lunch in de lokale kroeg (garage gelijkend gebouwtje), waar een bergmoeder haar nering vond. Ze schonk goede koffie waar wij zeer aan toe waren. Verder waren er nog enige lokale kletsers. Een oma van het dorp, stond op enige afstand shawls en sokken te breien en vond het prachtig dat ze veel bezoek kreeg. Wij vertrokken door het oude verlaten dorpje over een steil brokkelig weggetje naar beneden, ik heb er nog de schrik van in mijn benen!! foto’s: het oude dorp Qeparo met uitzicht naar het nieuwe dorp Qeparo Fushë aan de kust met Boomwolfsmelk Dag 6 –woensdag 30 april -‐ door Pieter Oomen -‐ Vandaag voorziet het weerbericht ongeveer het mooiste weer van de week. We gaan de bergen in, naar de Llogara Pas, op ongeveer 1000 meter hoogte. Maar het mooiste weer na dagen van regen is relatief: er hangt mist. Hoe hoger we komen met de bus, hoe meer mist. Na anderhalf uur in de bus stappen we uit in een klein dorpje. Het is fris, veel koeler dan op ons eigen zeeniveau – zo’n 11 graden. Snel gaan we een smal bergpaadje in, ongeveer één schoen breed. Links een steile diepte die in de mist verdwijnt, rechts een even steile helling omhoog in de mist. Links, rechts en op het pad bloeien eindeloos veel kruiden van allerlei soort, waaronder veel orchideeën. Onze botanici zijn gelukkig en blijven bij elk bloempje hangen. Bomen zijn er nauwelijks, alleen enkele eiken met nog resten van een zwarte brandlaag. Aan het geluid van bellen te oordelen zijn er kuddes schapen en geiten in de buurt. 28 KNNV reis Albanië 2014 foto’s: uitzicht op Ionische zee vanaf de bijna boomloze hellingen van Llogara National Park Wandelen langs het pad vergt veel concentratie om de voeten op vlakke stukken en niet op rollende keien neer te zetten. Uitkijken en tegelijk lopen is niet mogelijk. Gaandeweg beginnen er af en toe gaten in de mist te vallen. We zien de onderkant van de helling. Een vogel bovenin een struik – roodborsttapuit. Even wachten op de achterblijvers. Nog een vogel: paapje of vrouw roodborsttapuit. Dan een groter gat in de mist-‐ een korte glimp van de kust en de branding, een steile kilometer onder ons! We gaan verder: herders signaleren onze aanwezigheid en laten dat weten door te fluiten of te roepen. Steeds vaker trekt de mist even op, steeds grotere glimpen van de kust worden zichtbaar. De zon komt een beetje door. We zien dat we parallel aan de kust wandelen, maar zo’n 900 meter daarboven, met boven ons veel meer gebergte. En steeds tussen fantastisch rijke bloemweiden. Bij een groen, beetje vlak terrein stoppen we voor de lunch. Brood met sardientjes, kaas of worst, tomaat en appel en als drank een flesje ayran – licht gezouten yoghurtdrank. Een nieuwsgierige herder met zijn kudde geiten komt ons gezelschap houden. Zijn hond, jong, zwarte snoet, vindt onze etenswaar buitengewoon aantrekkelijk. Karabas (Turks voor ‘zwartkop’) is niet meer weg te slaan ondanks pogingen van onze gids Vlatko om hem weg te jagen. We gaan verder, maar Karabas blijft ons volgen. Zijn herdersbaas kan fluiten en roepen wat hij wil, Karabas volgt ons. We trekken verder langs het pad, nu met zon en prachtige verre uitzichten over de kust: bergen, baaien, inhammen, branding en natuurlijk telkens zicht over zee op Korfu en een paar kleinere eilandjes voor de kust. Ineens vindt gids Vlatko een fossiel tussen de kalkstenen keien langs het pad. En nog veel meer fossielen, voor het oprapen. Het zijn centimetersdikke, onregelmatig cilindervormige organismen geweest. Ze dragen zowel in lengte als dwarsrichting enige ribbels, en binnenin ook enige structuur. (Ik heb na afloop de fossielen nagekeken in een heel oud boekje. Heel waarschijnlijk versteende koralen, misschien Lophophyllidium uit Carboon-‐Perm.). KNNV reis Albanië 2014 29 foto’s: Anchusella cretica en Astragalus monspessulanus Weer komen we aan een grote groene vlakte waarin hier en daar grote rose vlakken van Geraniumbloemen, afgesloten door een ronde berg die honderd meter boven ons uitsteekt. Ons eindpunt. Ieder gaat er op zijn eigen verkenning, beklimt de berg, verzamelt planten, fotografeert insecten, zoekt naar de weinige vogels en geniet er van de buitengewone bloemenrijkdom. foto: weide met bloeiende Geranium 30 KNNV reis Albanië 2014 Om drie uur gaan we terug, langs de hele terugweg genieten we van de nu onbelemmerde panorama’s over de kust. Inmiddels koelt het alweer behoorlijk af. In het dorp, waar het pad eindigt, is een grote uitspanning. Ieder bestelt er een biertje of een grote kop koffie, en geniet op het balkon van de laatste uitzichten over de kust en van de vogels (gaai, goudhaantje, vink) en de maretakken in de toppen van de dennenbomen beneden ons. Dag 7 - donderdag 1 mei -‐ door Johan Lindeman -‐ Het regent. In de winderige overdekte ontbijtgelegenheid, waar iedereen zijn jas aan heeft, probeert Walter zijn dagverslag van twee dagen geleden nog te schrijven; het was tijdens die natte wandeling onmogelijk een pen te hanteren. We verplaatsen ons vandaag van Himarë naar Gjirokaster via Butrint. In de bus vertelt Margriet iets over de wrede heerser Ali Pasha Tepelena. Als rasechte opportunist wist hij zich snel op te werken in de hiërarchie van het Osmaanse Rijk. Hij werd berucht om zijn enorme seksuele activiteiten: hij hield er een harem van 500 vrouwen én jongens op na. Ten opzichte van tegenstanders en rebellen beging hij onnoemelijke wreedheden. Deze episode wordt nog heden bezongen in allerlei epische volksliederen en sprookjes. In de bus worden verder nog wat planten gedetermineerd en de snoepzak gaat rond. foto: tekening van Butrint in de oudheid KNNV reis Albanië 2014 31 We komen aan in Butrint, maar waarom wordt er soms Butrinti geschreven? Volgens Wikipedia zit het als volgt. Albanees: Butrint, bepaalde vorm Butrinti (Grieks: Bouthrotón; Latijn: Buthrotum; Italiaans: Butrinto). We mogen uitstappen en rondwandelen in deze oude Griekse stad en archeologische vindplaats, maar het regent. Toch maar even rondlopen gewapend met paraplu's (sommige hadden kale baleinen). Zo te zien is het museum gesloten. A angekomen bij de start/finish van de rondwandeling vertelt Margriet dat de lunchplek is verplaatst naar een overdekt plekje. Gezellig knus bij elkaar geeft men broodjes en aardbeien door. Na de lunch worden de kraampjes met handgemaakte werkjes, stenen, tasjes en mutsen bezocht. Diverse mensen kopen wat; de verkopers en verkoopsters zijn erg blij met deze transacties. foto’s: sanctuarium van Asclepius met schildpadden en Basilica We stappen weer in de bus en voor we het weten staan we op een kleine krakkemikkige veerpont. Alles gaat goed en zelfs de aanhangwagen komt mee. Hierna rijden we vlak langs de grens met Griekenland; daar lijkt het wél mooi weer! foto’s: Butrinti uitzicht en veerboothaven 32 KNNV reis Albanië 2014 Na een lange rit maken we een uitstapje door de regen naar het blauwe oog (bron). Ruud ziet een reuzenpaardenstaart; Johan neemt snel even een foto met de waterdichte camera. De bron is mooi blauw. Gauw weer terug. Hermien deelt een kwart stroopwafel -‐ die net zo smaakt als een hele -‐ uit aan de vroege terugkomers. In de bus is vrijwel iedereen het erover eens dat die bron uit een ondergrondse rivier komt waar het water doorheen stroomt door de wet van de communicerende vaten. Volgens Johan zijn het allemaal communistische vaten hier. In Gjirokaster nemen we de 'toeristische route': smalle steegjes en wel heel erg steile weggetjes. Volgens sommigen is Gjirokaster dan ook de steilste stad van de wereld! Waar of niet waar, de buschauffeur (die zeer behendig en voorzichtig reed) kon bij een hele steile en scherpe bocht een 'boem' aan de achterkant niet voorkomen. We worden onderverdeeld in twee hot els. De groep is te groot voor één. De kamers zijn mooi, maar al snel valt de stroom uit. Geheel Gjirokaster blijkt zonder stroom te zitten. Warm water is er nog wel. Tevens is er een douchegordijn, maar die hangt voor het raam in plaats van rondom de douchebak. Dit hadden we al in meer hotels gezien en ook moesten we weer om wc-‐papier vragen. Een goede tip voor Albanië: hang een douchegordijn rond de douchebak en zorg voor een reserve rol toiletpapier (kleine moeite, groot plezier). Nee maar! Het is droog! En wat een fantastisch uitzicht op de bergen! KNNV 33 reis Albanië 2014 Dag 8 – vrijdag 2 mei -‐ door Ellie Fluitsma -‐ foto: Ottomaanse architectuur in oud-Gjirokaster Tegen een bergwand van het Mali i Gere kruipt Gjirokaster omhoog met zijn karakteristieke huizen waarvan de fundamenten van het ene huis op het dak van het andere huis lijken te rusten. De meeste van deze huizen zijn gebouwd tussen 1800 en 1850. Gjirokaster is de geboortestad van twee beroemde Albanese mannen: Enver Hoxha en Ismail Kadare. Enver Hoxha, ofschoon eerste minister, heerste met ijzeren hand over een maoïstisch Albanië van 1944 tot zijn dood in 1985. Ismail Kadare is schrijver en schreef onder andere over Gjirokaster. Vanuit hotel Gjirokaster startte om 9.00 uur een stadswandeling onder leiding van een Engelssprekende Duitse gids, Ulrike. De wandeling ging richting het kasteel of de citadel. Twee vrouwen met hakken op hun schouder sjouwden een laken gevuld met kruiden de heuvel op. We passeerden de moskee, waar de oproep tot gebed live plaats vindt. De moskee behoorde tot de stroming van de Bektashi moslims, een liberale stroming die later door de Turken verboden werd. Het kasteel torent uit boven de stad en controleerde de Drino vallei en de passen door het Lunxheria gebergte er tegenover. 34 KNNV reis Albanië 2014 De muren dateren uit de zesde eeuw AD, maar in 1980 bleek bij opgravingen dat er restanten waren uit de derde eeuw BC. Het kasteel heeft lang als gevangenis gefungeerd. Nu zijn de nissen gevuld met kanonnen en moesten we uitwijken voor een auto die door het kasteel reed! Ali Pasha Tepelena herbouwde het kasteel vanaf 1811 en bouwde een aquaduct om de stad van water te voorzien. Het aquaduct is in de twintigste eeuw vernield. foto’s: kasteel Gjirokaster Vanaf het kasteel liepen we omlaag naar het etnografisch museum, het geboortehuis van Enver Hoxha. Dit huis geeft een redelijk beeld van de leefwijze van de burger in de 19e en 20e eeuw. Tegenover het museum ligt Skenduli huis, waar nog een lid van familie woont en van hem kregen we een uitgebreide rondleiding door dit prachtige huis. foto’s: mooie salon in huis van Skenduli KNNV reis Albanië 2014 35 Nu was het tijd om een lunch te kopen en we nuttigden deze op het dakterras van het hotel. Om twee uur was het tijd om met de bus te vertrekken naar Antigone, een oude stad, gesticht 285 BC door Phyrrus en genoemd naar zijn vrouw. Phyrrus bestreed de Romeinse invallers, maar de overwinningen kostten zoveel levens, dat ze nu nog spreekwoordelijk zijn. Antigonea was een belangrijk economisch en cultureel centrum tot de derde Macedonische oorlog, die gewonnen werd door de Romeinen. De stad lag op de terugtochtroute van het Romeinse leger en werd bijna met de grond gelijk gemaakt. De 150.000 inwoners werden meegenomen om als slaaf in Rome te dienen. Foto’s: Antigone Vanaf Antigone wandelden we de heuvels af naar Asim Zeneli. Onderweg zagen we orchideeën en bloemrijke stukjes land, maar ook kaalgevreten grasland. De geitenpaadjes waren erg smal, maar de nachtegalen begeleidden ons op onze tocht naar beneden. Op een romantisch plekje met een watervalletje paarden smaragdhagedissen. Toen ook nog de zon ging schijnen kwamen vlinders langs, de koningspage, argusvlinder en gamma-‐uil. Een steenarend bekeek ons vanuit de lucht en Alpenzwaluwen scheerden over onze hoofden. Bijna aan het einde van de tocht moesten we een bergrivier die in de Drino uitmondt oversteken. Dit ging niet bij iedereen goed. Sommigen hielden er een natte voet of broek aan over. Aangekomen in het dorpje kwam de chauffeur ons ophalen met de bus. Die avond zijn we uit eten gegaan in het centrum van Gjirokaster. 36 KNNV reis Albanië 2014 Dag 9 –zaterdag 3 mei -‐ door Loes van der Feen – foto: motieven in plaveisel Vandaag een autoloze zaterdag, want we dalen de steile rosewit geplaveide straatjes af voor een bezoek aan de markt. Vanmiddag gaan we de heuvels vlak bij in. In de hoofdstraat worden erg veel plastic schoenen verkocht, achteraan zelfs tweedehands schoenen, niet eens gepoetst, of met vlekken. Verder truitjes en overhemden. Ook sloffen sigaretten en losse tabak. De verkoper wordt boos als één van ons er een foto van maakt. In een zijstraatje groenten en kruiden. Wij kopen er bergthee, die we hier elke morgen bij het ontbijt vanuit een glazen theepot geschonken krijgen. We zien een echtpaar van de groep onderhandelen over een plastic fles honing. Ze mogen eerst proeven. ’t Wordt 2200 Lek. Zo’n fles is ons te groot. Wij kopen een pot – ‘tradionel’ staat er op (met een honingraat er in) – in een supermarktje. In een ander straatje verkopen particulieren groenten. Daar verkopen Roma ook van alles, o.a. rollen tapijt. In een straat voorbij het stadion zien we bij een dierenwinkel Rotsduiven, Putters en een Europese steenpatrijs zielig in kooien. We zien enkele vrouwen plastic verzamelen. Ze lopen met balen ervan op hun rug. Hopelijk verdienen ze wat met deze recycling. ’t Ruimt in ieder geval op. KNNV reis Albanië 2014 37 Op de zijmarkt leggen we aan bij een koffietentje. Als ik de bestelling opgeef ontstaat er wat spraakverwarring. Dan blijkt dat de stroom weer is uitgevallen (we hadden inderdaad al enkele aggregaten gehoord). Op een gasbrander wordt nu voor ons turkse koffie bereid. Krijgen we keurig opgediend met een glas water. Een Romajongetje komt voorbijlopen met een veel te kort truitje aan. Z’n broek is ook te kort: z’n groezelige billen komen er bovenuit. Ik wil met een duizendje betalen, want ik verwacht geen heldere communicatie over de prijs. Zo’n bankbiljet levert problemen op, zie ik. Een mannetje dat een beetje regelend rondloopt duidt aan dat het 1 kost. Daarmee bedoelt hij 100 Lek. Zo’n munt hebben we nog net. Hij vraagt ook nog naar onze afkomst. Het antwoord Holland levert gelijk de reactie “Marco van Basten” op en Ajax “Cruyff”. We gaan teruglopen en kijken nog even in het straatje waar het hotel is waar ook enkele leden van ons gezelschap logeren. Daar klampt een vrouw ons aan en bedelt om geld voor haar bambino, die ze in haar armen draagt. We hebben geen klein geld. Ze loopt ons een heel stuk achterna, ook als we teruglopen. Overal zijn mannen in de weer om gekleurde vlaggetjes op te hangen. Kennelijk komt er een feest. Om twaalf uur verzamelen we bij het hotel voor het middagprogramma, een wandeling omhoog achter het hotel. Johan en Ellie gaan liever stadten. We lopen ook weer langs een hek zoals je die hier veel ziet, gemaakt van metalen restanten van uitgestanste lepels en vorken. foto’s: ‘bestek-hek’ en wandeling in de heuvels boven de stad Na enkele straatjes gaan we weer zo’n stenig pad op. Er liggen hele mooie stenen. We zouden er wel heel wat mee willen nemen. In hele grote keien zitten ronde stenen kogels vast, ooit uit een vulkaan gespoten. Veel van het gesteente is begroeid met kleurige korstmossen. Tegen etenstijd begint het te spetteren en hogerop te waaien. 38 KNNV reis Albanië 2014 We vinden een luwe plek om te picknicken, gehuld in regenkleding of onder paraplu’s, want er komt een heftige bui over. We ontmoeten er ook nog een man met een muilezel. foto’s: ronde stenen (pyrietknollen?) en plastic lunch in de regen Via een andere route nemen we de terugweg. Het levert enkele prachtige panorama’s op van de stad. We zien het stadion beneden en op een ander punt ons hotel. Er liggen enorme brokken conglomeraat. We dalen verder af midden door een gele zee van Phlomis fruticosa. Een herder die beneden zit seint naar Vlatko voor het juiste begaanbare pad. foto’s: ‘special Albanian decoration’ (vuilnishelling) en Phlomis-helling Via een van de vele afvalhopen, door Vlatko ‘Special Albanian decoration’ genoemd, komen we weer in de bewoonde wereld en over de Rruga Partizani bereiken we omstreeks 3 uur ons hotel. Voor de rest van de middag hebben we vrij. Wij maken nog een ommetje door de stad, kopen raki en ansichtkaarten en drinken lekkere koffie in ons eigen hotel. Emanuel en Annie proberen de achterstand in te halen van het determineren van planten die ze hebben geplukt. Walter drinkt eindelijk zijn chocolademelk. We eten weer zo’n heerlijke salade. Er komt ook byrek op tafel en dolma’s (heet hier sarma), dan lamssoep met melk. Hoofdgerecht omelet, gevulde paprika en kippenpoot. Ook nog notentaart toe. KNNV reis Albanië 2014 39 Dag 10 –zondag 4 mei -‐ door Margriet Bekking -‐ ’s Nachts was er tussen de regenbuien door de zachte fluittoon van de dwergooruil te horen. Je hoort deze uilensoort wel, maar hem/haar te zien te krijgen is een stuk moeilijker. Deze dwergooruil huist in de bomenlaan naar de burcht boven achter ons hotel. Vandaag staat ons een lange transfer te wachten naar een canyon in de vallei van de Vjosë-‐rivier. Via de Drinos-‐vallei waar Gjirokaster ligt, rijden we oostwaarts over een pas naar de Vjosëvallei, met onderweg enkele malen een politiecontrole. Onze chauffeur Blagoja riep steevast ‘touristi’ en dan mochten we meteen doorrijden. De Vjosë is ca. 270km lang, ontspringt in Griekenland en stroomt ca. 190 km door Albanië tot de monding in de Adriatische Zee bij Vlorë. Op dag 3 van deze reis zagen we deze rivier als een soort groot bruin riool vol met drijvend plastic afval de zee instromen….. Ook de bovenloop was al vervuild met plastic afval dat in de bomen langs de rivier hing. De Vjosë-‐vallei is een vruchtbare vallei met veel landbouw. Vooral druiventeelt en rozenteelt bij Këlcyrë. Langs de weg zagen we boeren die hun enige koe of geit aan een touw in de wegberm lieten grazen. Onze altijd kalme chauffeur bracht ons tenslotte naar het beginpunt van onze wandeling; na een spectaculaire rit over een smalle, onverharde weg die slingerend met S-‐bochten vanuit het rivierdal naar de bovenrand van de canyon liep. Foto: canyon met loodrechte wanden 40 KNNV reis Albanië 2014 Eerst liepen we naar een uitkijkpunt over de canyon en daarna begonnen we aan de wandeling langs de bovenrand. Onderweg werd er weer van alles waargenomen, zoals een wolfsspin met zijn eitjes op zijn/haar rug. Wanneer de eitjes uitkomen, worden ook de babies op de spinnenrug vervoerd. Ook aan bijzondere planten geen gebrek: Ophrys helena en Ophrys mammosa langs het pad. Bij een plateau op een kruising van drie canyons groeiden langs de rotswand prachtig bloeiende baardirissen (wel een vreemde groeiplaats) en als dagvondst een paarsbloeiend bloempje dat het meest weghad van een Primula. Annie herkende deze soort meteen als een endemische soort die in Servië, Montenegro en ook hier in Albanië voorkomt. foto: Ramonda serbica en Ophrys mammosa De naam is Ramonda serbica en er stonden wel honderd plantjes langs de rotswand te bloeien. Op een richel in de canyon zagen enkelen van ons de ‘vogel van de dag’; een slangenarend (Circaetus gallicus), met een kop die veel op een uilenkop lijkt. Na deze prachtige wandeling bracht Blagoja ons weer terug naar het rivierdal van de Lengarica-‐rivier, waar we als ‘grande finale’ naar een warme bron gingen waar een mogelijkheid tot baden was. KNNV reis Albanië 2014 41 foto’s: Ottomaanse brug naar de blauwgroene warme bron in de rivier De rivier was een snelstromende bruine rivier met in een hoek een – zeer recent omgemetseld – bron met helderblauw water. Om er te komen moesten we over een eeuwenoude Ottomaanse brug. Het water van de bron was helder en heerlijk van temperatuur en de meeste KNNV’ers legden hun opschrijfboekjes, loepen en verrekijkers opzij voor een ontspannend ‘badje’, aan de rand van de wildstromende rivier. Een mooie afsluiting van deze dag. 42 KNNV reis Albanië 2014 Dag 11 –maandag 5 mei -‐ door Els Prins -‐ foto: centrale kruispunt van Gjirokaster Vandaag was de laatste dag van onze Albanië reis. We gingen naar Tirana om morgen op het vliegtuig naar huis te stappen. Omdat het een lange busreis zou worden waren er verschillende stops bedacht om even de benen te kunnen strekken. Om even over negen uur stonden we (Emanuel, Hermien, Liesbeth en ik) klaar bij Hotel Cajupi om te wachten op de bus. Groot was onze verbazing toen iedereen kwam aanlopen, daarachter kwam ook de bus en tenslotte ook de aanhanger (voor de bagage) achter de auto van de eigenaar van Hotel Gjirokaster (waar het grootste deel van de groep had gelogeerd). Het was een prima oplossing, want de straatjes van Gjirokaster waren nauw en steil en de bus raakte makkelijk met de onderkant de stenen. Allemaal in de bus en op weg naar Tirana. foto’s: dal van de Drinos-rivier KNNV reis Albanië 2014 43 Gelukkig hadden we halverwege een koffiepauze gehad want het restaurantje voor de lunch was moeilijk te vinden in Elbasan; de naam was veranderd. We waren er al een keer voorbij gereden en iedereen had de naam gelezen. Teatre Kapo en daarna waren we doorgereden. Het was een moderne eetgelegenheid met chalets om te verhuren, een zwembad, terrassen en een openluchttheater. Het eten was, zoals zo vaak de afgelopen tijd heerlijk en na de lunch konden we nog op de knieën voor de Serapias in het grasveld en een prachtige grote nachtpauwoog tegen een van de treden van een terras. Toch maar weer de bus in op weg naar de plek voor een wandeling naar een grot met vleermuizen. Wat tijd betreft was dat een beetje teveel van het goede en dus werd het alleen een wandeling door een klein Albanees dorpje richting grot. Uiteindelijk kwamen we tegen half 7 bij het hotel in Tirana, waar we om half 8 klaar moesten staan voor een stadswandeling naar het restaurant voor ons laatste diner. foto’s: Tirana’s centrale plein genoemd naar de held Skanderbeg (met beeld) Tirana is een bruisende, moderne stad met veel open ruimten en veel autoverkeer. Om het Skanderbegplein, met een standbeeld van de volksheld, staan grote gebouwen uit de communistische tijd, waaronder het museum met op de voorgevel een mozaïek van de Albanese geschiedenis. Iets verder gelegen was een plein met een soort tempel van beton. Het bleek het mausoleum van Hoxha (de dictator) te zijn. Hij had het laten bouwen en afdekken met marmeren platen. Toen hij was overleden is hij op een begraafplaats begraven en na de val van het communisme zijn de platen van het mausoleum verwijderd en verkocht, maar het betonnen skelet is blijven staan als herinnering. Midden in de stad zijn er ook resten te vinden van bewoning van ongeveer 200 v Chr. Ze zijn te zien als dikke muren naast een wandelallee. Tijdens het diner bij een Italiaan werden Margriet en Vlatko bedankt voor hun begeleiding bij de reis, en Blagoja geprezen voor zijn stuurmanskunst. Op de terugweg naar het hotel namen we ook al een beetje afscheid van Albanië. Morgen naar huis. KNNV 44 reis Albanië 2014 Dag 12 – dinsdag 5 mei – terugreis met een behouden thuiskomst. Naschrift: deze eerste KNNV-‐reis naar dit nog onbekende land heeft vele bijzondere indrukken achtergelaten met mooie herinneringen. Wat de geologische verschijnselen betreft heb ik e.e.a. bij specialisten nagevraagd. De fossielen die we vonden op de hellingen van Llogara N.P. zouden tot de Rudisten kunnen behoren. Rudisten zijn schelpachtigen met zeer diverse vormen, ook buisachtig (zie figuur), voorkomend in ’t Krijt en rifvormend. Daarom vaak voorkomend in kalkformaties. foto’s: kalksteenlagen op de hellingen van Llogara N.P. fossielen: Rudisten of zeeleliestengels? Plaatje: tekening van Rudisten De bollen die in het gesteente zaten op de hellingen boven Gjirokaster zouden pyrietknollen kunnen zijn. Margriet Bekking KNNV reis Albanië 2014 45 PLANTENLIJST samengesteld door Annie Vos en Emanuel Kneepkens Ajuga chamaepitys Salvia viridis Verantwoording, literatuurlijst (door Annie Vos & Emanuel Kneepkens) Van de in het veld op habitus herkende plantensoorten zijn de namen genoteerd. Vaak wordt ter controle nog in het veld naar details gekeken om kenmerken te controleren. Bij twijfel of bij onbekende soorten wordt (enig verantwoord) materiaal meegenomen. Van sommige exemplaren zijn detailfoto’s gemaakt. ‘s Avonds is materiaal gedetermineerd met behulp van de meegenomen flora’s (zie literatuurlijst). Meestal kon het meegebrachte materiaal op naam gebracht worden. Sommige soorten hebben geen naam gekregen omdat regionale flora’s en/of literatuur niet kon worden geraadpleegd. De wetenschappelijk namen zijn ontleend aan verschillende flora’s. De Nederlandse namen in de 2e kolom komen uit Heukels of uit Lambinon/De Langhe e.a. (=De Flora van België en Luxemburg). De niet-‐ officiële Nederlandse namen komen uit o.a. Blamey, of de Duitse namen uit Flora Alpina en staan tussen haakjes. Een enkele opmerking staat ook tussen haakjes. De datakolom geeft aan op welke april/mei dag de soort is gezien. Gekozen is om die soorten te noteren, die een redelijke afspiegeling vormen van de vegetatie van de betreffende excursiedagen. Er is niet getracht om op alle dagen alle soorten te noteren. Het meegebrachte materiaal van de groepsdeelnemers zijn tezamen met het plantenmateriaal van Emanuel Kneepkens, Annie Vos, Margriet Bekking en Ruud Kuipers tot één plantenlijst verwerkt. 46 KNNV reis Albanië 2014 Om de gegevens overzichtelijk per soort te kunnen presenteren is ervoor gekozen de kolom met de ‘familienamen’ niet in deze plantenlijst op te nemen. In totaal zijn 279 plantensoorten genoteerd. Geraadpleegde literatuur: 1. Polunin,O. -‐ Flowers of Greece and the Balkans, a field guide. Oxford University Press, 1980. 2. Grey-‐Wilson, Chr. en M. Blamey -‐ Wilde flora rond de Middellandse Zee; Schuyt&Co; Haarlem, 1998. 3. Grey-‐Wilson, Chr. en M. Blamey -‐ Bergflora van Europa, 2003, Baarn. 4. Rothmaler, W. -‐ Exkursionsflora von Deutschland; band 3 Gefasspflanzen: Atlasband, 19e dr., 1995, Stuttgart. 5. Flora Albanica. 1981. M. Demiri. Flora ekskursioniste e Shqiperise. 6. Strasser, W. Pflanzen des Peloponnes (Süd-‐Griechenland) mit über 1900 Strichzeignungen; vollständig berarbeitete und erweiterte Auflage 2001; Gantner Verlag, Liechtenstein, 2002. 7. Baumann, H., Künkele, S.& Lorenz, R. Die Orchideen Europas. Ulm, 2006. 8. Flora Europaea. 1960-‐1993. Tutin et al. Cambridge University Press . 9. Meijden, R. van der -‐ Heukels’ Flora van Nederland, 23e dr., 2005, Groningen. 10. Lambinon/De Langhe e.a. , -‐ Flora van België, het Groothertogdom Luxemburg, Noord-‐Frankrijk en de aangrenzende gebieden, 3e dr., 1998, Meise. 11. Lippert,W. en D.Podlech -‐ Pflanzen der Mittelmeerküsten, 1989, Gräfe u.Unzer, München . 12. Schönfelder, I. en P. -‐ Die Kosmos-‐Mittelmeerflora, 1984, Kosmos Verlag, Stuttgart. 13. Markgraf,F. – Pflanzengeographie von Albanien (Ihre Bedeutung für Vegetation u. Flora der Mittelmeerländer), 1932, E.Schweizerbart’sche Verlagsbuchhandlung G.M.B.H., Stuttgart. Ophrys helenae KNNV reis Albanië 2014 Ophrys oestrifera 47 Latijnse naam Abies alba Acer monspessulanum Aceras anthropophorum Achillea macrophylla Adiantum capillus-‐veneris Aethionema saxatile Aira caryophyllea Ajuga chamaepitys Ajuga orientalis Alkanna lehmanii Allium subhirsutum Alnus viridis Alyssum montanum Anagallis arvensis Anagallis arvensis ssp. caerulea Anchusella cretica Anemone pavonina Anogramma leptophylla Anthyllis hermanniae Anthyllis vulneraria Arabis glabra Arabis verna Arbutus unedo Aristolochia baetica Aristolochia pallida Aristolochia pallida s.l. Arthrocnenum perenne Arum maculatum Asparagus acutifolius Asphodeline lutea Asphodelus aestivus Asplenium adiantum-‐nigrum Asplenium ceterach Asplenium ruta-‐muraria Asplenium trichomanes Aster tripolium Astragalus monspessulanus Avena fatua Bellardia trixago Bellevalia dubia Bellis annua 48 Nederlandse naam Zilverspar (Franse esdoorn) Poppenorchis Echt venushaar Zilverhaver Akkerzenegroen (Alkanna) (Groene els) Rood guichelheil Blauw guichelheil (Pauwanemoon) Wondklaver Torenkruid (Voorjaarsscheefkelk) (Aardbeiboom) (Bleke pijpbloem) (Bleke pijpbloem) Gevlekte aronskelk (Affodil) Zwartsteel Schubvaren Muurvaren Steenbreekvaren Zulte Oot (Bellardia) (Eenjarig madeliefje) KNNV reis Albanië 2014 april/mei 27 4 30 27 28 30,4 28 2 27,28,30 25,25 28 ? 30,1,3 25 25 3,4,5 4 1 29 30 3 27,2 28,4 26 30 4 25 27,2 25 3 25,26 28 27,28,2 28 27 26 29,4 1 29 30,1,5 26 Latijnse naam Bellis perennis Bellis sylvestris Berula erecta Blackstonia perfoliata Bolboschoenus maritimus Brachypodium pinnatum Brachypodium sylvaticum Briza maxima Buglossoides purpurocaerulea Buxus sempervirens Cakile maritima Campanula ramosissima Capsella grandiflora Carlina vulgaris Carpinus orientalis Carpobrotus acinaciformis Catapodium rigidum Celtis australis Centranthus ruber Cephalanthera damasonium Cercis siliquastrum Cerinthe glabra Cheilanthes acrostica Chrysanthemum coronarium Cistus incanus/creticus Cistus salvifolius Clematis vitalba Colchicum autumnale Colutea arborescens Convolvulus althaeoides Cornus sanguinea Coronilla emerus Cotinus coggygria [syn. Rhus cotinus] Crepis rubra Cruciata laevipes Cuscuta epithymum Cyclamen hederifolium [syn. C. neapolitanum] Cynoglossum officinale Cyperus capitatus Nederlandse naam (Grote madelief) Kleine watereppe Zomerbitterling Heen Boskortsteel (Groot trilgras) Blauw parelzaad Buxus Zeeraket Driedistel (Oosterse haagbeuk) (Rode hottentotvijg) Stijf hardgras (Europese netelboom) Spoorbloem Bleek bosvogeltje Europese judasboom (Kale wasbloem) Gekroonde ganzenbloem Bosrank Herfsttijloos Europese blazenstruik (Heemstbladige winde) Rode kornoelje Struikpaardenhoefklaver Pruikenboom (Rood streepzaad) Kruisbladwalstro Klein warkruid april/mei 25 27,29,4 2 25,26,4 25 2 26,2,4 1 25,26,4 27 26 27,29,1 29,2,3 26,2 25,26,27,4,5 25 28,2 27,4 29,1 26 25,26,28 27 29 28 26,28 25 27 27,30 25 28 26 26 4 1,2,3 2,3 28 (Napolitaanse cyclamen) Veldhondstong 27,28 29,30 25 KNNV reis Albanië 2014 49 Latijnse naam Cytinus hypocistis Cytisus villosus Dactylis hispanica Daphne laureola Digitalis lutea Dittrichia viscosa Dorycnium hirsutum Dorycnium pentaphyllum Draba muralis Echinophora spinosa Ephedra major Eranthis hyemalis Erica arborea Erodium cicutarium Erodium malacoides Eryngium maritimum Euphorbia acanthothamnos Euphorbia dendroides Euphorbia myrsinites Evax pygmaea Ficus carica Fraxinus ornus Fumana thymifolia Fumaria capreolata Galactites tomentosa Galium rotundifolium Geranium brutium Geranium columbinum Geranium dissectum Geranium lucidum Geranium molle Geranium purpureum Geranium robertianum Helianthemum nummularium Helleborus cyclophyllus Helleborus odorus Hesperis laciniata Hordeum murinum Hymenocarpus circinatus Hyparrhenia hirta 50 Nederlandse naam (Gele hypocist) Zwart peperboompje Geel vingerhoedskruid Kleverige alant Winterakoniet (Boom(dop)heide) Reigersbek (Malve-‐reigersbek) Zeedistel (Boomwolfsmelk) Vijg Pluim-‐es (Tijmbladig zonneroosje) Rankende duivenkervel Fijne ooievaarsbek Slipbladige ooievaarsbek Glanzige ooievaarsbek Zachte ooievaarsvek Klein robertskruid Robertskruid Geel zonneroosje Kruipertje KNNV reis Albanië 2014 april/mei 4 1 25 27 4 26,28 25,26,28 28 3 26 29 27 26 26,27 29 26 30 28,29 30 25 2 26,28 28 1 27 27 27,28,29,30, 1,2,3 25,26 4,5 27,2 26 25,26 27 30,4 27 4 30 1 26,27 27 Latijnse naam Hypericum olympicum Inula crithmoides Iris germanica ssp. florentina Isolepis setacea Jasminum fruticans Juncus acutus Juncus maritimus Juniperus oxycedrys Knautia arvensis Lactuca serriola Lagurus ovatus Lathyrus aphaca Lathyrus cicera Lathyrus laxiflorus Lathyrus setifolius Leucanthemum vulgare Ligustrum vulgare Limonium spec. Limonium vulgare Lonicera implexa Lunaria rediviva Lupinus angustifolius Lysimachia atropurpurea Lysimachia nummularia Marrubium incanum Marrubium vulgare Medicago arabica Melica uniflora Melittis melissophyllum Mentha aquatica Mercurialis annua Mercurialis perennis Micromeria graeca Misopates orontium Muscari comosum Muscari neglectum Mycelis muralis Myrtus communis Narcissus poëticus Neatostema apulum Nederlandse naam Borstelbies Zuiderse jasmijn Zeerus Beemdkroon Kompassla Hazenstaart Naakte lathyrus Gewone margriet Wilde judaspenning Blauwe lupine Penningkruid Malrove Gevlekte rupsklaver Eenbloemig parelgras Bijeblad Watermunt Tuinbingelkruid Bosbingelkruid Akkerleeuwenbek Kuifhyacint (Vergeten druifhyacint) Muursla (Myrte) Wilde narcis (Geel parelzaad) KNNV reis Albanië 2014 april/mei 4 26 4 26 4 25 26 25,26,4 26 3 25,26 28,29 1 4 26,30 30 26 25 26 26 1 1 4 26 30 29 25,26 28,4 4 26 26 27 28 28,30 29 28,30,4 28 25,26,28 27 4 51 Latijnse naam Nerium oleander Onobrychis viciifolia Onopordum illyricum Onosma arenaria Ophrys helenae Ophrys lutea Ophrys mammosa Ophrys oestrifera ssp. oestrifera Orchis italica Orchis laxiflora Orchis morio Orchis pauciflora Orchis provincialis Orchis quadripunctata Orchis simia Orchis tridentata Orchis ustulata Orlaya kochii Ornithogalum collinum Osyris alba Paliurus spina-‐christi Parentucellia latifolia Parentucellia viscosa Parietaria judaica Petrorhagia velutina Phagnalon rupestre ssp. Graecum Phillyrea angustifolia Phillyrea latifolia Phlomis fruticosa Pinus halepensis Pinus heldreichii Pinus pinaster Pinus pinea Pistacia lentiscus Plantago bellardi Plantago coronopus Plantago maritima Platanus orientalis Poa bulbosa vivipar Posidonia oceanica 52 Nederlandse naam (Oleander) Esparcette (Illyrische wegdistel) (Gele ophrys) syn. o. cornuta IJle orchis Harlekijn (Gele karstorchis) (Vierpuntorchis) Aapjesorchis (Drietandorchis) Aangebrande orchis (Echte christusdoorn) Kleverige ogentroost Klein glaskruid (een mantelanjer) (Rotsstrobloem) (Smalbladige steenlinde) (Geel brandkruid) (Aleppo den) Zeeden (Parasolden) Mastiekboom Hertshoornweegbree Zeeweegbree Oosterse plataan Knolbeemdgras KNNV reis Albanië 2014 april/mei 29 2 2 30 4 25,29,30,2 25,26,30,4 2,3,4 30 25, 26 4 30 4 29,30 27 26,4 30 30 30,2,4 25,26,29 25,26,27,2,3 26,28,30,2,4 25 27,2,3 25 28 25,26 26,4 27,29,30,2,3 4 26,27,4 26 26 25,26,28 25,26,4 25 25 28,4 3,4 29 Latijnse naam Potentilla recta Primula elatior Primula vulgaris Prunella grandiflora Prunella vulgaris Psoralea bituminosa Pteridium aquilinum Pulicaria dysenterica Punica granatum Putoria calabrica Pyracantha coccinea Quercus coccifera Quercus ilex Quercus macrolepis Quercus pubescens Ramonda serbica Ranunculus millefoliatus Ranunculus parviflorus Rhagadiolus stellatus Rhamnus alaternus Rubia peregrina Ruscus aculeatus Ruta graveolens Salvia fruticosa Salvia verbenaca Salvia viridis Sambucus ebulus Sambucus nigra Sanguisorba minor Sanicula europaea Saponaria calabrica Saxifraga rotundifolia ssp.chrysosplenifolia Saxifraga tridactylites Scandex pecten-‐veneris Schoenus nigricans Scorpiurus muricatus Scorzonera villosa Securigera securidaca Sedum dasyphyllum Nederlandse naam Rechte ganzerik Slanke sleutelbloem Stengelloze sleutelbloem Grote brunel Gewone brunel (Pekklaver) Adelaarsvaren Heelblaadjes Granaatappel Vuurdoorn Hulsteik Steeneik Donzige eik Kleine boterbloem (Groenblijvende wegedoorn) Stekelige muizedoorn Wijnruit Kleinbloemige salie Kruidvlier Gewone vlier Kleine pimpernel Heelkruid april/mei 4 4 27 4 26 28 25,26,2 26 29 28 26,2 27,28,29,2 30 28 4 4 26 28 28 25,26 25,26 25,26,27 3 28,29 29,4 2 5 27 28,2 27 27,28,3,4 Kandelaartje Naaldenkervel Knopbies (Schorpioenstaart) Dik vetkruid 2,3,5 2 29 25,26 25 30 1 2 KNNV reis Albanië 2014 53 Latijnse naam Selaginella denticulata Serapias lingua Serapias vomeracea Sesleria coerulans Sherardia arvensis Silene conica Silene vulgaris Silybum marianum Smilax aspera Smyrnium olusatrum Spartium junceum Stachys cretica Symphytum bulbosum Symphytum ottomanum Tamarix dalmatica Tamus communis Teucrium chamaedrys Tordylium apulum Trifolium arvense Trifolium campestre Trifolium echinatum Trifolium fragiferum Trifolium stellatum Trifolium tomentosum Triglochin bulbosa ssp. barrelieri Ulmus minor Umbilicus horizontalis Urginea maritima Urtica pilulifera Valantia hispida Verbascum phoenicum Veronica anagallis-‐aquatica Veronica cymbalaria Veronica montana Vicia cracca Vicia grandiflora Vicia hirsuta Vitex agnus-‐castus Vitis vinifera ssp. sylvestris Volutaria lippii 54 Nederlandse naam (Tongorchis) (Lange tongorchis) Blauw walstro Blaassilene Mariadistel (Steekwinde) Zwartmoeskervel Spaanse brem Spekwortel Echte gamander Hazenpootje Liggende klaver Aardbeiklaver (Sterklaver) (Viltige klaver) Gladde iep (Zeeui) Blauwe waterereprijs Bosereprijs Vogelwikke Ringelwikke (Kuisheidsstruik) Wijnstok KNNV reis Albanië 2014 april/mei 28,29 25,26 28 30 25,26 26 30 27,2 25,26,1 1 27,2 29,30,3,4 27 1 26 25 28 27,30,2 26 25,26 2,3 29 29 25,28,29 25 26 28,2 28 28 26 1 2,3 28,29 26 1 29,1,4 26 29 26 4 VOGELLIJST Samengesteld door Gay Jannette Walen, Ruud Kuipers, Frans van der Feen en Johan Lindeman Aalscholver Phalacrocorax carbo Alpengierzwaluw Apus melba Bijeneter Merops apiaster Boerenzwaluw Hirundo rustica Bonte kraai Corvus cornix Bonte vliegenvanger Ficedula hypoleuca Bosrietzanger Acrocephalus palustris Bosruiter Tringa glareola Bruine kiekendief Circus aeruginosus Buizerd Buteo buteo Cetti's zanger Cettia cetti Cirlgors Emberiza cirlus 25/4 26/4 x 27/4 28/4 29/4 30/4 1/5 2/5 3/5 4/5 5/5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x KNNV reis Albanië 2014 55 Dwergooruil Otus scops Ekster Pica pica Europese kanarie Serinus serinus Fluiter Phylloscopus sibilatrix Geelgors Emberiza citrinella Geelpootmeeuw Larus michahellis Gele kwikstaart Motacilla flava Gierzwaluw Apus apus Goudhaantje Regulus regulus Grasmus Sylvia communis Grauwe gans Anser anser Grauwe vliegenvanger Muscicapa striata Grijze gors Emberiza cia Groenling Chloris chloris Grote gele kwikstaart Motacilla cinerea Grote zilverreiger Casmerodius albus Hop Upupa epops Huismus Passer domesticus Huiszwaluw Delichon urbica Italiaanse mus Passer italiae 56 25/4 26/4 27/4 28/4 29/4 30/4 1/5 x 2/5 x 3/5 4/5 x 5/5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x KNNV reis Albanië 2014 Kauw Corvus monedula Kleine zilverreiger Egretta garzetta Kleine zwartkop Sylvia melanocephala Koekoek Cuculus canorus Kokmeeuw Larus ridibundus Koolmees Parus major Kroeskoppelikaan Pelecanus crispus Merel Turdus merula Nachtegaal Luscinia megahynchos Oeverloper Actitis hypoleucos Ooievaar Ciconia ciconia Oostelijke blonde tapuit Oenanthe omelanoleuca Paapje Saxicola rubetra Pimpelmees Parus caeruleus Puttertje Carduelis carduelis Raaf Corvus corax Ringmus Passer montanus Roodborst Erithacus rubecula Roodborsttapuit Saxicola rubicola 25/4 26/4 27/4 28/4 29/4 30/4 1/5 x 2/5 x 3/5 x 4/5 5/5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x KNNV reis Albanië 2014 57 Roodkopklauwier Lanius senator Roodstuitzwaluw Hirundo daurica Rotszwaluw Ptyonoprogne rupestris Slangenarend Circaetus gallicus Staartmees Aegithalos caudatus Stadsduif Columba livia forma domestica Steenarend Aquila chrysaetos Tapuit Oenanthe oenanthe Torenvalk Falco tinnunculus Turkse tortel Streptopelia decaocto Vink Fringilla coelebs Vlaamse gaai Garrulus glandarius Wielewaal Oriolus oriolus Witte kwikstaart Motacilla alba 25/4 x 26/4 27/4 x 28/4 29/4 x 30/4 x 1/5 x 2/5 x 3/5 4/5 x 5/5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Zanglijster Turdus philomenos Zomertortel Streptopelia turtur Zwarte kraai Corvus corone Zwarte mees Parus ater Zwarte roodstaart Phoenicurus ochruros x x x x x x x x x x x 58 KNNV reis Albanië 2014 Zwarte specht Dryocopus martius Zwarte stern Chlidonias niger Zwartkop Sylvia atricapilla 25/4 26/4 27/4 x 28/4 29/4 30/4 1/5 2/5 3/5 4/5 5/5 x x x x x x x x foto: Roodkopklauwieren KNNV reis Albanië 2014 59 VLINDERS - door Els Prins 25/4 25/4 koninginnepage koningspage groot geaderd witje oranjetipje boswitje oranje luzernevlinder citroenvlinder cleopatravlinder Kleine vuurvlinder klaverblauwtje Icarusblauwtje oostelijke weerschijnvlinder veldparelmoervlinder distelvlinder atalanta kleine vos hooibeestje bont zandoogje argusvlinder roomvlek grote nachtpauwoog klaverspanner Meriansborstel gamma-‐uil x x x x x x x x x x 26/4 27/4 28/4 30/4 1/5 2/5 4/5 6/5 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Van de eerste excursiedag zijn twee waarnemingskolommen in de lijst opgenomen; de eerste kolom betreft de vlinders bij het hotel, de tweede kolom de waarnemingen tijdens de excursie in de lagune. Vanwege de koude en regen zijn weinig vlinders gezien. 60 KNNV reis Albanië 2014 © KNNV -Albanië 2014 KNNV reis Albanië 2014 61
© Copyright 2024 ExpyDoc
