TOPSECTOR WATER

WATER
WERKT!
TOPSECTOR WATER
+
+
=
Derde druk, juni 2013
WATER WERKT!
In het adviesrapport ‘Water verdient het’ wordt de volgende ambitie
voor de watersector geformuleerd: “Het Topteam ziet de internationale waterproblematiek als één van de grootste uitdagingen
voor de toekomst. De Nederlandse watersector heeft cruciale
kennis en kunde in huis om een antwoord te helpen geven op deze
problematiek. De wereld heeft ons nodig. De Nederlandse watersector kan samen met andere sectoren en internationale partners
aansprekende, duurzame oplossingen voor de komende generaties
realiseren. Deze oplossingen vormen een krachtige impuls voor de
Nederlandse economie. De internationale markt is groot en groeit
sterk: het streven is de toegevoegde waarde van de Nederlandse
watersector in de periode tot 2020 te verdubbelen. Deze ambitie en
de internationale concurrentie dwingen ons om tempo te maken en
krachten te bundelen. Juist op de raakvlakken tussen de Maritieme
sector, Deltatechnologie en Watertechnologie liggen grote kansen.
Om die kansen te verzilveren zal de sector boven zichzelf uit moeten
stijgen, verantwoordelijkheid moeten nemen en leiderschap moeten
tonen. Wenkend perspectief is dat Nederland in 2020 het ‘centre of
excellence’ van de internationale watersector kan zijn.” Ik ben zeer
gemotiveerd deze ambitie voor de prachtige watersector te helpen
realiseren. Dat doen we met vele gemotiveerde betrokkenen. Water
werkt!
Hans Huis in ‘t Veld
INHOUD
1. GOUDEN DRIEHOEK .......................................................... 3
2. WERKWIJZE TOPSECTOR WATER ........................................ 5
3. MARITIEME TECHNOLOGIE ................................................. 6
4. DELTATECHNOLOGIE ......................................................... 10
5. WATERTECHNOLOGIE ....................................................... 16
6. HUMAN CAPITAL .............................................................. 20
7. EXPORT & PROMOTIE ........................................................ 24
8. MKB-LOKET ....................................................................... 27
9. FINANCIERING ................................................................. 27
10. CROSS SECTORAAL ........................................................ 27
3
1. GOUDEN DRIEHOEK
Samenwerking, kennisuitwisseling en het afstemmen van programma’s zijn vitale processen in de ontwikkeling van innovatie. Dit soort
ontwikkelingen vinden plaats in wetenschappelijke netwerken,
maar vaak ook in netwerken met ondernemers, ambtenaren, politici
en eindgebruikers. De verschillende partijen overleggen met
elkaar over belangen en behoeften, onderhandelen over middelen en opbrengsten, besluiten over strategie, beleid en uitvoering.
Dat is precies wat het Topsectorenbeleid beoogt: samenwerking
door overheid, onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven. Alle
Top- en Kernteams van Topsector Water hebben een vertegenwoordiger van één van de drie bovengenoemde partijen.
ORGANOGRAM TOPTEAM
BOEGBEELD
BEDRIJFSLEVEN
OVERHEID
ONDERZOEKSINSTELLINGEN
SECRETARIAAT
Hans Huis in ‘t Veld
Willem Buijs
Hatenboer Water
Renske Peters
Ministerie IenM
Karel Luyben
TU Delft
Lennart Langbroek
Ministerie IenM
[email protected]
René Berkvens
DAMEN
Peter Heij
Ministerie IenM
Jacob Fokkema
NWO
Hendrik Postma
Boskalis
[email protected]
[email protected]
BOEGBEELD
Patrick Polman
Ministerie EZ
[email protected]
BEDRIJFSLEVEN
OVERHEID
ONDERZOEKSINSTELLINGEN
Topteamleden hebben verschillende portefeuilles, te weten: verbinding met EU, MKB, regionale inbedding en cross-sectorale ontwikkeling.
SECRETARIAAT
2. WERKWIJZE TOPSECTOR WATER
In het rapport ‘Water verdient het’ van Topsector Water van
juni 2011 heeft toenmalig boegbeeld Koos van Oord verschillende adviezen en actiepunten geformuleerd. Deze zijn tot stand
gekomen door een grootschalige consultatie van vele partijen in
de watersector. De sector heeft onder leiding van het Topteam
het initiatief genomen om invulling aan de actiepunten te geven.
De innovatiecontracten van de drie deelsectoren geven duidelijk
richting in het prioriteren van de marktonderdelen. Gevormde Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) van de Delta-, Water- en
Maritieme technologie hebben een kennis- en innovatieagenda
samengesteld aan de hand van inhoudelijke consultatie van de
sector. Verschillende initiatieven vanuit de markt hebben aansluiting gevonden bij de gekozen thema’s.
Deze worden verduidelijkt in de komende hoofdstukken. Overigens betekent het prioriteren van de innovatiethema’s niet dat
projecten buiten deze thema’s, buitengesloten worden. Innoveren
wordt gedaan met een open blik. Hans Huis in ‘t Veld, het boegbeeld van de Topsector, en zijn team springen in op verschillende
manieren om processen te starten en te versnellen en om communicatielijnen te verkorten. Elke deelsector heeft een Kernteam
met daarbinnen de eerder genoemde TKI’s en, afhankelijk van
de wensen, verschillende werkgroepen. Door de samenwerking
binnen de gouden driehoek over de gehele breedte van de sector
heeft Nederland een concurrentievoordeel. Deze werkwijze werkt
als katalysator en is uniek in de wereld. Wanneer u als waterpartij
niet direct betrokken bent, dan hoort u evengoed bij Topsector
Water. Dit zijn wij namelijk allemaal.
AANDEEL TOPSECTOREN VAN TOTAAL NEDERLAND VOOR DE KERNINDICATOREN
Bedrijven
Productie
Totaal topsectoren
Toegevoegde waarde
Overige sectoren
Uitvoer van goederen
R&D-uitgaven
(eigen onderzoek)
Werkzame
personen
10
20
40
60
Monitor topsectoren. Methodebeschrijving tabellenset. CBS september 2012
80
100%
5
3.
MARITIEME
TECHNOLOGIE
“NEDERLAND: DE MARITIEME WERELDTOP”
Nederland is het maritieme centrum van Europa en bezit één van
de sterkste en meest complete maritieme clusters ter wereld. Die
sterke positie is mogelijk door een veelzijdige maritieme industrie,
een zeer diverse vloot van zeeschepen, de grootste binnenvaartvloot van Europa en grootste havencapaciteit van de wereld.
Daarnaast is Nederland wereldwijd toonaangevend op het gebied
van offshore dienstverlening en ontwikkeling van complexe maritieme systemen.
3.1 THEMA’S
Baanbrekende maritieme producten en diensten van de toekomst,
daar gaat de motor van de maritieme sector harder van draaien.
Het Maritiem Kennis Centrum is een eerder ontstaan voorbeeld
waarbij de gouden driehoek innovatief en inventief is geweest
om zodanig de internationale markt te verovereren. Dit centrum
speelt ook in de huidige uitwerking van het topsectorenbeleid een
stevige rol om de verbinding tussen kennis en kassa tot stand te
brengen. MKB’ers zijn belangrijke spelers vanwege hun specfieke
expertise en creatieve inbreng. Economische en maatschappelijke uitdagingen zijn gecombineerd in vier prioritaire innovatiethema’s, te weten:
t8JOOFOPQ;FF
t4DIPOF4DIFQFO
t4MJNNF4DIFQFO
t4MJNNF)BWFOT
Winnen op Zee richt zich op technologische oplossingen om
op zee energie en grondstoffen te winnen. De mondiale markt
bedraagt enkele tientallen miljarden euro’s en groeit. Nederland
heeft een sterke positie in de waterbouw, de scheepvaart en de
offshore en blinkt uit in operaties op de bodem van de zee en in
winning van olie, gas en duurzame energie op zee. De concurrentie is relatief beperkt. In de aanleg en het beheer en onderhoud
van windparken op zee is Nederland sterk.
Schone Schepen worden met de toenemende maatschappelijke
druk steeds belangrijker. Er worden verschillende opties onder-
zocht en gebouwd met betrekking tot brandstofbesparing, emissieverlaging en materiaalbezuiniging. Verschillende alternatieve
brandstoftoepassingen worden bekeken en getest, wat leidt tot
commercialisering. Geluidreductie onder en boven water valt
onder dit thema. En de ‘schoon falen’ en ‘end-of-life’ aspecten
mogen zeker niet vergeten worden.
Slimme Schepen dragen bij aan een betere toerusting van de schepen bij de vele verschillende taken op zee en lagere kosten van
bouw en exploitatie. Daarmee kunnen de bemanningsomvang en
NAVIGABLE INLAND WATERWAYS
QUALITY OF WATER TRANSPORTATION (2012)
DENMARK ........................................................ 9,26
NETHERLANDS ...................................................... 9,26
FINLAND ........................................................... 9,18
ICELAND .......................................................... 9,15
SINGAPORE ..................................................... 9,11
HONG KONG, CHINA ...................................... 9,02
GERMANY ........................................................ 8,78
NORWAY ......................................................... 8,68
CANADA ......................................................... 8,66
SWEDEN .......................................................... 8,59
Source: IMD, 2012
The Netherlands has a good physical infrastructure, with the worldclass mainports and the navigable inland waterway system being prime examples. The extensive network of inland
waterways has excellent connections to the waterways in the rest of Europe. After Denmark, the Netherlands has the best water transport infrastructure in the world. It also has an
extensive road network and is third in the world with regard to road network density. According to IMD (2012), the Dutch energy infrastructure also scores well, taking fifth place overall.
7
Innovatie = onderzoek
In 1932 ontstaat het Nederlands Scheepsbouwkundig Proefstation in Wageningen door een samenwerking van het
bedrijfsleven en de overheid. Anno 2013 is MARIN ‘s werelds
leidende instelling op het gebied van Maritiem onderzoek. Kort
gezegd is MARIN’s doel: ‘Schepen schoner, slimmer en veiliger
maken’. Dat doet MARIN door het ontwikkelen en toepassen
van kennis en het stimuleren van innovatie en samenwerking.
www.Marin.nl
kosten van onderhoud en exploitatie sterk gereduceerd worden.
Bijzondere aandacht moet worden gegeven aan het waarborgen
van de veiligheid. Door het vergroten van de functionaliteit en
inzetbaarheid van complexe schepen zal de wereldwijde concurrentiepositie van schepen in nichemarkten verbeteren. Efficiënt en
concurrerend bouwen van steeds slimmere schepen zal ook leiden
tot versterking van de positie op de wereldmarkt.
Slimme Havens zijn nodig om het gehele proces vanaf de havenaanloop tot de overslag aan de kade van schepen efficiënter te
maken. De verkeersbegeleiding kan verkort worden door optimalisering van de aanlooptijd en door de haven en de systemen
voor ladingafhandeling beter in te richten. Onderzoek naar veiligheid van operaties is noodzakelijk om bij innovaties het gewenste
niveau te kunnen waarborgen. Havens worden in zee uitgebouwd
waardoor stadshavens voor herontwikkeling op optimaal en duurzaam gebruik in aanmerking komen.
3.2 MARITIEME TECHNOLOGIE IN ACTIE
De afkorting JIP staat voor ‘Joint Industry Project’. In de andere
deelsectoren wordt gesproken over innovatieprojecten. Deze JIP’s
hebben in het verleden bewezen MKB’ers makkelijker te kunnen
betrekken bij internationale projecten. Dit sluit naadloos aan op het
huidige Topsectorenbeleid. Het Kernteam heeft vijf doelstellingen
voor 2020 omschreven op het gebied van transport, energie
en grondstoffen, duurzaamheid, concurrentie en veiligheid. Internationaal zal Nederland bij het behalen van deze doelen een
toonaangevende rol spelen op al deze punten.
ORGANOGRAM KERNTEAM MARITIEME TECHNOLOGIE
ONDERZOEKSINSTELLING
VOORZITTER
SECRETARIAAT
Bas Buchner
Marin
Marnix Krikke
Scheepsbouw Nederland
[email protected]
BEDRIJFSLEVEN
Peter van Terwisga
DAMEN
9
Moritz Krijgsman
Alewijnse
OVERHEID
Rob Huyser
Ministerie IenM
EXTRA (WERK)GROEPEN
TKI Maritieme technologie
4.
DELTATECHNOLOGIE
“BRING IN THE DUTCH”
Deltatechnologie maakt het mogelijk te leven, te wonen en te
werken in laag liggende deltagebieden, zoals Nederland.
Wij hebben een sterke internationale reputatie als het gaat om
Deltatechnologie. Het aanleggen van de zandmotor en de tweede
Maasvlakte zijn geweldige showcases voor het buitenland. Maar
de rest van de wereld weet de Nederlandse technologie goed
te vinden, bijvoorbeeld bij het het ‘waterproof’ maken van New
Orleans, de bouw van een stormvloedkering in St. Petersburg of
het advies na de orkaan ‘Sandy’ in New York.
4.1 THEMA’S
De maatschappij vraagt om integrale en duurzame oplossingen
voor het beheer van het watersysteem zoals de kwantiteit en
kwaliteit van ons oppervlaktewater en de hoogwaterbescherming. De Deltatechnologiesector heeft ervoor gekozen om de
kennisontwikkelingen en innovaties te clusteren in vier thema’s,
te weten:
t&DPFOHJOFFSJOH
t8BUFSWFJMJHIFJE
t4MJNNF%JKLFO
t-FFGCBSF%FMUB
Eco-engineering draagt bij aan bereiken van zowel economische
doelen als doelen op het gebied van natuur en leefomgeving.
Dit concept is in de afgelopen vijf jaar succesvol ontwikkeld
binnen het innovatieprogramma ‘Building with Nature’. Het stelt
de waterbouwsector nu al in staat om concurrerend te blijven
in de internationale markt. De ambitie is om het ‘ecodynamisch
ontwerpconcept voor ruimtelijke ontwikkeling’ overal ter wereld
geaccepteerd, toegepast en doorontwikkeld te zien worden.
Waterveiligheid staat voor integraal, verstandig en risicogestuurde
hoogwaterbescherming of ook wel ‘meerlaagse veiligheid’.
Preventie, duurzame inrichting en goede rampenbeheersing
zorgen samen voor optimale veiligheid tegen de laagst mogelijke
kosten. Het nieuwe innovatieprogramma Flood Control 2100, de
opvolger van Flood Control 2015, speelt binnen dit thema een
belangrijke rol.
Slimme Dijken zijn de innovatieprogramma’s ‘Digitale Delta’ en
‘Energiedijken’. De eerste staat voor een integrale samenhang
van data, modellen, algoritmen, tools en toepassingen, beschikbaar voor de gehele sector. Dit biedt alle partijen nieuwe innovaties tegen geringe kosten. De programma’s ‘Water en Klimaat’
en ‘Next Generation Hydro-Software’ hebben invloed op de
inhoud. Rijkswaterstaat en de Waterschappen zijn als belangrijke
afnemers intensief betrokken bij de uitwerking. Het programma
‘Energiedijken’ richt zich op verschillende soorten van energieopwekking ‘onder andere zoet- en zoutovergang en getijcentrales’.
Door de klimaatverandering en het borgen van de verduurzaming
van de energievoorziening krijgen deze energiebronnen meer
kansen. Een multidisciplinaire aanpak met betrekking tot energie,
economie en ecologie staat centraal. Er wordt actief aansluiting
gezocht bij bestaande publieke programma’s op nationaal en
Europees niveau.
Leefbare Delta is het thema van de innovatieprogramma’s ‘Duurzame Deltasteden’ en ‘Leven met Zout’. Weinig landen hebben
een zo diepgaande en gebundelde kennis over de technische
voorwaarden die aan stedelijke deltagebieden worden gesteld
in relatie tot waterveiligheid, klimaatverandering, duurzame
milieutechnische en economische ontwikkelingen. Dat bovenal
past binnen de sociaalculturele context. Hiermee kan Nederland
zich versterken als innovator over de totale keten, van fundamenteel begrip tot en met stedelijke ontwikkeling. Er wordt
ingezet op een samenhangend portfolio van kennis, technologie
en diensten langs drie lijnen: mapping en monitoring van
11
Nederland = deltaland
Nederland is een zeer dichtbevolkte delta met vele uitdagingen.
De ontwikkelaars zoeken duurzame manieren om met economisch competitieve prijzen het welzijn van de Nederlandse
burger te waarborgen. Innovatieve projecten zijn beter verkoopbaar wanneer verwezen kan worden naar bestaande en goed
werkende oplossingen. Deze projecten noemen we showcases.
Heel Nederland is een uitstalling van innovatief vernuft. Ooit
Nederland als een groot deltagebied bekeken? Buitenlanders
zeker wel!
deltasteden, ontwerp en planning van veerkrachtige deltasteden
en klimaatadaptief bouwen en (her)inrichten. ‘Leven met Zout’
gaat over het ontwikkelen van een systematiek waarmee voor een
bepaalde regio en/of delta snel en effectief een integraal plan
gemaakt kan worden voor het omgaan met toenemende verzilting in kustzones en delta’s. De meerwaarde van dit programma
zit in het intelligent combineren van innovaties in waterbeheer,
watertechnologie en agrotechnologie ten behoeve van de
primaire productie (landbouw, visserij) en overige gebruiksfuncties
(natuur, industrie, drinkwater).
WORLDWIDE INNOVATION INDEX: SIXTH POSITION
MOST INNOVATIVE COUNTRIES (2012)
SWITZERLAND .................................................. 68,2
SWEDEN .......................................................... 64,8
SINGAPORE ...................................................... 63,5
FINLAND .......................................................... 61,8
UNITED KINGDOM ........................................... 61,2
NETHERLANDS ...................................................... 60,5
DENMARK ........................................................ 59,9
HONG KONG, CHINA ...................................... 58,7
IRELAND ........................................................... 58,7
UNITED STATES ................................................. 57,7
Source: INSEAD, 2012
4.2 DELTATECHNOLOGIE IN ACTIE
Het unieke karakter van Deltatechnologie is dat de concrete projecten
altijd onderdeel zijn geweest van innovaties en kennisontwikkeling
binnen de sector. In het korte bestaan van Topsector Water heeft
het Kernteam een aantal projecten voor dit doel benoemd om beter
gebruik te maken van de kansen die er binnen de sector zijn. Tevens
heeft de verbetering van ontwikkeling van duurzame en economisch
competitieve onderzoeken een hoge prioriteit. Ter ondersteuning
hiervoor zijn verschillende actieve werkgroepen ingesteld, waarbij
het Kernteam fungeert als de oren en ogen. Zij signaleren op proactieve wijze, bieden hulp, verbinden en vernieuwen. De experts
zijn gegroepeerd in de werkgroepen:
t*OOPWBUJFWFSTOFMMJOH8(*7
t1SPFGUVJO/t5BTLGPSDF%FMUBUFDIOPMPHJF
En er is een commissie opgesteld:
t%F1SPHSBNNBDPNNJTTJF
Innovatieversnelling (WGIV) voert concrete acties uit om kennis en
ervaringen te delen op het gebied van innovatieprocessen en biedt
ondersteuning bij het omgaan met generieke belemmeringen in het
innovatieproces. De resultaten van de WGIV zijn terug te vinden op
de website: www.snellerinnoveren.nl
Proeftuin NL heeft als doel om in projecten te inventariseren
waar ruimte is voor innovaties en kennisontwikkeling. Indien er
belemmeringen zijn om Proeftuin NL projecten mogelijk te maken
heeft het Kernteam zich gecommitteerd om actief te bemidde-
The Netherlands scores well on the Global Innovation Index (GII) 2012 of INSEAD and the World Intellectual Property Organisation. According to the GII ranks 125 countries on
parameters such as ‘Knowledge Diffusion’ (7th), ‘Online Creativity’ (2nd) and ‘Creative Goods and services’ (3rd). According to the 2011 Innovation Union Scoreboard (IUS), the
Netherlands ranks seventh in the EU (PRO INNO Europe, 2012). The IUS distinguishes between 3 main types of indicators (enablers, firm activities and outputs) and 8 innovation
dimensions, capturing in total 25 different indicators.
13
14
len om deze belemmeringen weg te nemen. Meer informatie:
[email protected]
Taskforce Deltatechnologie is opgericht om een extra impuls te
geven aan Proeftuin NL door het bedrijfsleven (Vereniging van
Waterbouwers, NL Ingenieurs en Bouwend Nederland). Deze
experts zullen concrete voorstellen ontwikkelen om een zo gunstig
mogelijk ‘speelveld’ te creëren waarbinnen het bedrijfsleven de
mogelijkheid krijgt om innovaties te realiseren. Verder zal de
Taskforce de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in het
Kernteam Deltatechnologie ondersteunen. Voor aanmelding:
[email protected]
De Programmacommissie bestaat uit alle kennisontwikkelaars
binnen de sector Deltatechnologie. Dit is noodzakelijk omdat,
anders dan in vele anderen sectoren, de projectrealisatie niet enkel
technische maar tevens o.a. ecologische, sociologische en maatschappelijke aspecten bevatten. De overlappende grensgebieden
binnen één project bieden veel uitdagingen voor de verschillende
kennisinstellingen. De Programmacommissie heeft onder meer tot doel
om de relevantie van wetenschappelijk onderzoek te toetsen en te
borgen voor de sector.
ORGANOGRAM KERNTEAM DELTATECHNOLOGIE
VOORZITTER
SECRETARIAAT
Peter van der Linde
Boskalis
Felix Wolf
Ministerie IenM
[email protected]
ONDERZOEKSINSTELLINGEN
Maarten Smits
Deltares
15
BEDRIJFSLEVEN
Gerrit Jan van de Pol
GMB
Frank Goossensen
Arcadis
OVERHEID
Jan Hendrik
Dronkers
Ministerie IenM
Stefan Kuks
Waterschap
Regge & Dinkel
Bart van der Hurk
KNMI
EXTRA (WERK)GROEPEN/COMMISSIE
TKI Deltatechnologie
Proeftuin NL
Taskforce Deltatechnologie
Programmacommissie
5.
WATERTECHNOLOGIE
“KENNIS VAN WATER, KASSA VOOR LATER”
De sector Watertechnologie levert schoon water van de beste
kwaliteit én houdt daarbij de druk op onze leefomgeving zo laag
mogelijk. De Nederlandse kennis en technologie, die is ontwikkeld om drink- en industriewater van het hoogste niveau te produceren, wordt wereldwijd toegepast en verkocht. Dit geldt ook voor
onze kennis en technologie rond het zuiveren en hergebruiken
van afvalwater.
5.1 THEMA’S
De internationale markt voor Watertechnologie is groot en biedt
vooral kansen voor lokale en integrale oplossingen voor de watervoorziening en voor technologie voor (her)gebruik van zoetwater
en het gebruik van alternatieve bronnen. Rond alle onderdelen
van de sector Watertechnologie zijn een viertal innovatiethema’s
geformuleerd, te weten:
t8BUFSGPS"MM
t.PSF$SPQQFS%SPQ
t8BUFS&OFSHJF
t8BUFS*$5
Water for All omvat de productie van drink- en industriewater en
de zuivering van afvalwater tegen minimale kosten. De omvang
van deze markt wordt wereldwijd geschat op € 50 - 60 miljard
per jaar. De sterke groei van de markt volgt uit de stijgende
mondiale behoefte aan zoetwater als bron voor drink‐ en industriewater. Nieuwe afvalwaterzuiveringtechnologie is nodig om duurzaam water van goede kwaliteit te kunnen leveren waarbij het
milieu niet wordt belast. De vraag naar deze technologie wordt
mede gedreven door meer en strengere regelgeving en hogere
kwaliteitsstandaarden.
More Crop per Drop stelt een hoogwaardige zoetwatervoorziening voor de productie van voedsel centraal. Door de inzet van
innovatieve en duurzame technologieën en integrale oplossingen
voor het sluiten van waterkringlopen en hergebruik in de land‐ en
tuinbouwsector is veel te winnen. In het verlengde van de land‐
en tuinbouwsector ligt binnen de voedingsmiddelenindustrie een
uitdaging voor het efficiënt omgaan met schaarse grondstoffen en
de verduurzaming van processen als voorwaarde voor de ‘license
to produce’.
Water & Energie richt zich op de verduurzaming van processen
voor de energieproducerende industrie en op nieuwe vormen van
schone energie op basis van Watertechnologie. Het waterverbruik
in de energiesector blijft toenemen en met de groei van de wereldbevolking en de vraag naar energie moet deze trend gekeerd
worden. De verwachting is dat alternatieve vormen van energieopwekking op basis van Watertechnologie een bijdrage zullen
gaan leveren aan de energietransitie van ‘fossiel’ naar ‘schoon’.
Water & ICT richt zich op het vergroten van de efficientie van
Watertechnologie door gebruik te maken van automatische
sensing & monitoring van de waterkwaliteit en het optimaal
kunnen regelen van de waterketen (process control). Dit biedt
mogelijkheden voor een sterke verbetering van de procesvoering
van installaties waar water behandeld wordt en voor decentrale
waterbehandeling ‘fit‐for‐use’.
5.2 WATERTECHNOLOGIE IN ACTIE
Watertechnologie heeft een ongelooflijke potentie aan marktmogelijkheden. Voor de TKI-toeslag van 2013, een financieringsregeling voor innovatieve projecten tot stand gekomen door
het Topsectorenbeleid waarbij de gouden driehoek actief moet
zijn, is een bedrag van € 3,5 miljoen aangevraagd. Er worden
17
Duurzaamheid = toekomst
Nog voordat het Topsectorenbeleid uitgeschreven was werkten
de gouden driehoek samen in de nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallaties van Nereda in Ede. Het resultaat is een duurzame
en innovatief hoogstaande waterzuivering waar geld verdiend
wordt voor de kennisinstellingen door duurzame wetenschap te
ontplooien.
technieken ontwikkeld die een bestaande markt verder kunnen
uitdiepen. In Nederland is men gewend geraakt aan nimmer
falende schoonwaterfaciliteiten maar dat geldt niet voor de
gehele wereld. Nederlandse drinkwaterbedrijven zijn daarom
actief in verschillende ontwikkelingslanden. In het hoofdstuk
Export & Promotie leest u hier meer over.
ORGANOGRAM KERNTEAM WATERTECHNOLOGIE
VOORZITTER
SECRETARIAAT
SECRETARIAAT
Peter Vermaat
Anne Reitsma
Aleid Diepeveen
Evides Waterbedrijf
Ministerie EZ
NWP
Vewin
[email protected] [email protected]
ONDERZOEKSINSTELLING
Wim van Vierssen
KWR Water
In het TKI [Topconsortia Kennis en Innovatie] komen alle
initiatieven uit de innovatiecontracten samen waar bedrijven en
kennisinstellingen ook echt gezamenlijk in investeren en projecten
opzetten. De TKI’s hebben een belangrijke functie om deze
onderzoek en innovatie inspanningen goed op elkaar af te
stemmen en te verbinden met andere initiatieven uit regio’s of
Europese programma’s. De consortia hebben een financieringsregeling ter stimulering. In 2013 is totaal € 11,6 miljoen aan
TKI aangevraagd: Deltatechnologie € 0,62 miljoen, Watertechnologie € 3,8 miljoen en Maritieme Technologie € 2,9 miljoen
(deze laatste deelsector heeft nog een potentieel van € 4,25 miljoen voor ‘business to business’ research).
Cees Buisman
Wetsus
Huib de Vriend
NWO
BEDRIJFSLEVEN
Rob Heim
Paques
Tom Vereijken
NL Ingenieurs
OVERHEID
Luc Kohsiek
Unie van Waterschappen
Ruud Cino
Ministerie IenM
EXTRA (WERK)GROEPEN
TKI Watertechnologie
19
6.
HUMAN
CAPITAL
“NEDERLAND WERKT MET WATER”
De Nederlandse watersector heeft volop groeikansen, maar daarvoor zijn wel voldoende goed geschoolde mensen nodig. Het vinden
van gekwalificeerde mensen die in de sector willen werken, is echter
niet zo eenvoudig. Tot 2020 heeft de watersector 40.000 vacatures
te vervullen, deels veroorzaakt door vergrijzing en uitstroom. De
opdracht van dit team is helder.
6.1 THEMA’S
De vacatures in de watersector kunnen maar gedeeltelijk worden
gecompenseerd door instroom vanuit de opleidingen. Een
instroom die bovendien steeds minder kiest voor een carrière in de
techniek of in de watersector. Niet omdat de watersector oninteressant is, maar wel omdat ze de watersector niet kennen. Onbekend
maakt onbemind. Om te zorgen dat de watersector in de toekomst
over voldoende gekwalificeerd personeel kan beschikken heeft het
Kernteam Human Capital een viertal thema’s benoemd:
t*NBHP*OTUSPPNCFWPSEFSJOH
t0OEFSXJKT0OEFS[PFL
t)VNBO3FTPVSDFT
t*OUFSOBUJPOBMJTFSJOH
Imago & Instroombevordering wordt gestimuleerd door jongeren
op jonge leeftijd bekend te maken met de veelzijdigheid van
water en techniek. Een voorbeeld hiervan is de gastlessen water
estafette. Van begin november 2012 tot eind maart 2013 hebben
waterprofessionals 732 gastlessen water gegeven met een bereik
van 20.000 jongeren. Daarnaast wordt ingezet op het versterken
van het imago van de watersector als een aantrekkelijke sector.
Onderwijs & Onderzoek is een apart thema voor een duidelijke
profilering van wateropleidingen (mbo, hbo, wo). Werkgevers en
onderwijsinstellingen vormen partnerships waarbij de werkgevers
nauw betrokken zijn bij de onderwijstrajecten. Netwerkvorming
in wateropleidingen met betrekking tot specialisaties en uitwisseling van curricula wordt gestimuleerd. Zij helpt opleidingen bij
het vormen van actuele en boeiende opleidingen waar actuele
vraagstukken worden ingebracht.
Human Resources zorgt voor het behoud van menselijk kapitaal
door in de huidige mensen te investeren. Zij blijven langer inzetbaar door hen voor te bereiden op toekomstige ontwikkelingen
in het vakgebied. Tevens wordt ingezet op het stimuleren van
kennisuitwisseling op het gebied van HR en personeelsuitwisseling
tussen werkgevers in de sector. Daarnaast is het vergroten van zijinstroom in de watersector een belangrijke bouwsteen.
OPLEIDINGSCLUSTERS MARITIEME, WATER- EN DELTATECHNOLOGIE
NOORD NEDERLAND
TWENTE
ZUID-HOLLAND
GELDERLAND
ZUIDWESTELIJKE DELTA
MBO
HBO
WO
21
22
Internationalisering heeft als doel (toekomstige) professionals
voorbereiden op werken in internationale context en internationale talenten werven en behouden voor de Nederlandse
arbeidsmarkt.
6.2 HUMAN CAPITAL IN ACTIE
Als rode draad door alle activiteiten loopt de samenwerking tussen
werkgevers en onderwijsinstellingen. In de vorm van zogenaamde
regionale Human Capital netwerken. Uitgangspunt daarbij is dat
werkgevers krachten bundelen en in een regio verbindingen leggen
met onderwijsinstellingen. In deze netwerken worden afspraken
gemaakt over o.a. gastdocenten, de inbreng van casuïstiek, stages,
studiebeurzen en traineeships. Tevens heeft de voorzitter van het
Kernteam Human Capital Thecla Bodewes een actieve functie
binnen het masterplan ‘Beta en Techniek’ en het Techniekpact.
Dit zijn onafhankelijke netwerk- en projectenorganisaties, kennisautoriteiten en samenwerkingspartners bij het duurzaam oplossen
van arbeidsmarktvraagstukken.
Werkgroep Human Capital ondersteunt de vertegenwoordigers in
het bedrijfsleven in het Kernteam. De deelnemers bestaan onder
meer uit brancheorganisaties van de drie deelsectoren.
ORGANOGRAM KERNTEAM HUMAN CAPITAL
VOORZITTER
Thecla Bodewes
Scheepswerf
De Kaap
SECRETARIAAT
SECRETARIAAT
Johan Willem van Dijk
Leon Maas
Ministerie IenM
Leon Maas Management
johan.willem.van.dijk
[email protected]
@minienm.nl
ONDERZOEKSINSTELLING
Ron Kooren
STC-group
BEDRIJFSLEVEN
Isolde Struijk
Van den Herik-Sliedrecht
OVERHEID
Arike Tomson
Waterschap Noorderzijlvest
EXTRA (WERK)GROEPEN
Werkgroep Human Capital
23
7.
EXPORT &
PROMOTIE
“NEDERLAND WATEREXPERTS”
De Nederlandse watersector heeft zichzelf als doel gesteld om
de toegevoegde waarde in de periode tot 2020 te verdubbelen.
Het kernteam Export & Promotie draagt bij aan deze ambitie
door de samenwerking tussen overheid en bedrijven op het vlak
van internationaal ondernemen te versterken en door (de inzet
van) instrumenten voor exportpromotie en internationale handelsbevordering te verbeteren. Het Kernteam functioneert daarbij als
een klankbordgroep, een schakel tussen overheid en de sector.
7.1 THEMA’S
Het Kernteam Export & Promotie heeft als doel de Nederlandse
Watersector wereldwijd bekendheid te geven als Center of
Expertise. Het springt direct in op kansen en bedreigingen uit de
sector. Activiteiten kunnen worden onderverdeeld in vier thematische hoofdonderwerpen:
t #VTJOFTT$BTFT
t &DPOPNJTDIF%JQMPNBUJF
t 4BNFOXFSLFOJOEF,FUFO
t -BOEFOBBOQBL
versimpeling van en verbeterde toegankelijkheid tot financiële
mogelijkheden voor export.
Business Cases op een succesvolle wijze invullen vraagt om een
vergaande samenwerking in de gouden driehoek samen met
NGO’s. De internationale trend is dat projecten steeds meer integraal -van ontwerp tot uitvoering- op de markt worden gezet. Dat
vraagt om integrale oplossingen en innovatieve financieringsconstructies. Het Kernteam speelt hier onder andere op in door de
samenwerking tussen publieke en private partijen op de internationale markt te stroomlijnen via ‘Rembrandt Water’.
Landenaanpak is gepubliceerd in de internationaliseringsstrategie
voor de watersector. Hierin worden nadere suggesties en aanbevelingen gegeven om de doelstelling van Topsector Water te
realiseren. Per land is een marktbewerkingsstrategie opgesteld
waarin staat wie er al actief is, waar kansen liggen, wat belemmeringen zijn en welke ondersteuning gevraagd wordt van de
overheid. Hiervoor hebben zij een accentuering gemaakt in de
vorm van een aantal prioritaire landen. De landen zijn:
t#SB[JMJÑ
t3VTMBOE
t*OEJB
t4JOHBQPSF
t7JFUOBN
t$IJOB
t;VJE"GSJLB t(PMGTUBUFO
t5VSLJKF
Economische Diplomatie is essentieel om in te kunnen spelen op
op veranderende economische verhoudingen in de wereld. Een
groot deel van de wereldwijde economische groei zal ontstaan
uit opkomende markten zoals India, Brazilië, Vietnam en China.
Om de potentie van deze markten te kunnen benutten is het
belangrijk om handelsbarrières weg te nemen. Dat vraagt om een
sterk postennetwerk dat in staat wordt gesteld om het bedrijfsleven
optimaal te ondersteunen. Daarnaast werkt het Kernteam aan
Samenwerking in de Keten wordt op verschillende manier gevonden. VNO-NCW heeft het initiatief genomen om de prioritaire
landen en bijbehorende marktbewerkingsstrategiën van de negen Topsectoren bij elkaar te brengen. Het Kernteam Export &
Promotie heeft deze marktbewerkingsstrategie opgesteld in
samenspraak met en namens de watersector. Ook de integratie
van hulp en handel biedt nieuwe kansen voor samenwerking.
Turkije
Rusland
China
India
Golfstaten
Vietnam
Singapore
Brazilie
Zuid Afrika
25
Bangladesh
Angola
Kenia
Mozambique
Indonesie
Al deze landen hebben een potentiële groei binnen de drie deelsectoren van Topsector Water. De focus wordt elk jaar bekeken en
aangescherpt. De vijf prioritaire ontwikkelingslanden zijn:
t.P[BNCJRVF t,FOJB
t"OHPMB
t#BOHMBEFTI t*OEPOFTJÑ
26
ORGANOGRAM KERNTEAM EXPORT & PROMOTIE
7.2 EXPORT & PROMOTIE IN ACTIE
Op dit moment worden er door het Kernteam verschillende initiatieven gevormd en verder uitgewerkt. Een voorbeeld hiervan is
‘Rembrandt Water’. De kern van Rembrandt Water betreft de
bundeling van de krachten van de Nederlandse waterketen zodat
de concurrentiepositie op de internationale markt voor de drinken afvalwaterdiensten wordt versterkt. Uitdaging hierbij is om
optimaal gebruik te maken van het samenspel van publieke en
private partijen. Een andere recente ontwikkeling is de “Dutch
Disaster Risk Reduction Facility”. Deze faciliteit heeft als doel om
verkennende missies en studies in geval van een waterramp in
het buitenland te faciliteren. Kernteam voorzitter Bertrand van Ee
is actief binnen het Dutch Trade Board (DTB). Het publiek-private
samenwerkingsverband op het gebied van internationaal ondernemen werkt aan het versterken van de positie van Nederlandse
ondernemingen in het buitenland.
VOORZITTER
SECRETARIAAT
Bertrand van Ee
Royal Haskoning DHV
Lennart Silvis
NWP
[email protected]
ONDERZOEKSINSTELLING
Cees Slingerland
WUR/Alterra
BEDRIJFSLEVEN
Martin Bloem
Bloem Doze
Nienhuis
Robert de Bruin
Van Oord
OVERHEID
Renske Peters
Ministerie IenM
Paul Buijs
Berson UV
8. MKB-LOKET
Het MKB-loket, ondergebracht bij Syntens Innovatiecentrum, is
voor kleine en middelgrote ondernemingen het toegangsportaal
voor direct advies en contact met Topsector Water. Het loket richt
zich op netwerkvorming, kennisopbouw en kennisverspreiding
onder het MKB en andersom het doorgeleiden van de behoeften vanuit het MKB naar de Topsector. U krijgt direct informatie
en advies over hoe u de mogelijkheden die de Topsector Water
biedt kunt benutten. Wilt u weten welke innovatiethema’s of business cases een rol spelen, wat een TKI is of wat precies bedoeld
wordt met een TKI-toeslag? Wilt u kennis ontwikkelen met andere
ondernemers? U kunt dan niet alleen de kosten delen, maar
ook elkaars expertise benutten. Het MKB-loket kan u in contact
brengen met ondernemers die op zoek zijn naar dezelfde kennis
als u en met ondernemers, kennis- en zakelijke partners die over
deze kennis beschikken. Ook worden er regelmatig inspirerende
bijeenkomsten georganiseerd waar nieuwe kennis rond bepaalde
thema’s centraal staat. Tijdens de bijeenkomsten krijgt u inzicht in
de mogelijkheden van specifieke kennis voor uw bedrijf, ontmoet
u gelijkgestemden en is er veel gelegenheid voor netwerken.
Om uw vragen zo goed mogelijk te kunnen beantwoorden en u
door te kunnen verwijzen naar de juiste partijen werkt het MKBloket samen met (branche)organisaties, overheden en kennisinstellingen die actief zijn in de watersector. Ook worden nauwe
banden onderhouden met regionale initiatieven waar u mogelijk
bij kunt aansluiten. Kortom: wij helpen u graag verder! Voor direct
contact belt u met: 088 444 0 259 (08:00 tot 20:00 uur) of stuur
uw vraag per e-mail naar [email protected].
9. FINANCIERING
Topsector Water is een netwerk van mensen op allerlei niveaus in
alle doelgroepen binnen de gouden driehoek. Het boeit en verbindt
watermensen en katalyseert innovatieprocessen zowel binnen
Nederland als buiten ons land. Het is geen instelling waar aangeklopt kan worden voor fondsen. Wel heeft de overheid verschillende
stimuleringsregelingen waardoor een bedrijf geprikkeld wordt om
te innoveren. AgentschapNL en het Ministerie van Economische
Zaken heeft een brochure gemaakt met allerlei mogelijkheden.
Deze is te vinden op www.rijksoverheid.nl, onder het hoofdstuk
‘documenten en publicaties’ vult u als trefwoord ‘bespaar en
innoveer’ in. Voor de Topsectoren zijn er, naast de eerder genoemde
TKI-regeling, de MKB Innovatiestimulering Topsectoren ‘MITregeling’ en de Dutch Disaster Risk Reduction Facility. Een aantal
verschillende financieringsbronnen die het Topteam graag gebruikt:
Export kredietfinanciering, Revolving Fonds, NWO en EU.
10. CROSS SECTORAAL
Overlappingen met andere Topsectoren is niet vreemd. Voor het
innnovatiethema ‘More Crop per Drop’ bijvoorbeeld zijn er samenwerkingsverbanden met Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen,
Agri&food, Life Sciences & Health. Maritieme technologie
overlapt met Transport en Topsector Chemie. De Topsectoren High
Tech en Energie worden ingezet bij de drie deelsectoren van Topsector Water: Slimme Havens, Slimme Dijken en Water & energie.
Afspraken op overheidsniveau worden voor alle Topsectoren samen
gegroepeerd en besproken bij de hoogste bewindslieden van zo
wel Nederland als als buitenlandse overheidsorganen.
27
28
Beeldmateriaal mede mogelijk gemaakt door:
Marin, Van Oord, Boskalis, Damen, NWP, Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders, Vereniging van
Waterbouwers, SNV, Building with Nature en Rijkswaterstaat, Scheepsbouw Nederland.
Topsector Water
Bezuidenhoutseweg 12
Malietoren 18e etage
Den Haag
T 070 3490 144
[email protected]
www.TopsectorWater.nl